[Tweehonderd jaar „officiële"
[/uurbestrijding op Texel
Commissie FET akkoord
met aanschaf nieuwe
Dffsetapparatuur
/écut
V
sz
A
Ul
„KLeine beurs" in
ander gebouw
19 iNSDAG 15 NOVEMBER 1983
TEXELSE COURANT
PAGINA 7
De Texelse brandweer bestaat 200 jaar. Ongetwijfeld zal er vóór die
hll| ijd ook wel iets gedaan zijn aan brandblussing, maar sinds 16 novem
ber 1783 gebeurt dat officieel, onder verantwoordelijkheid van het
on; ilaatselijk bestuur. Genoemde datum staat onder een reglement dat
jnlangs werd ontdekt in het gemeentearchief. In het in fraaie krullet-
n(ers geschreven stuk bepalen schout, burgemeesteren en regenten"
jrecies hoe de plaatselijke brandweer moet functioneren ,,ter bescher-
ning van have en goed" tegen de beruchte rode haan die toen regel-
as natig moet hebben gekraaid.
Icie
ch
v, Uit de schaarse gegevens is op te ma-
Lu ken dat het aantal branden vroeger min-
^hider was dan tegenwoordig, maar éls er
brand was, was het vaak een grote. Dat
ligt voor de hand in een tijd dat er nog
itWeel houten huizen waren, veel met
u open vuur (verlichting) werd gewerkt en
vrijwel niets aan brandpreventie werd
n i gedaan. Was er eenmaal brand uitgebro-
itg ken dan was er meestal geen houwen
u3 meer aan. De strakke organisatie van de
Ja in 1783 opgerichte brandweer zal onge-
he twijfeld een stap in de richting van meer
veiligheid zijn geweest, maar of het
toenmalige korps erg veel heeft kunnen
W|l uitrichten als het werkelijk menens was,
rt'ralt te betwijfelen.
lij
er
Hij
ek
er
eer
art
art
vit
di
bic
9
t<
Neem alleen al de tijd die bij gebrek
aan telefoon en gemotoriseerd verkeer
moest verlopen tussen het uitbreken van
de brand en het arriveren van de brand
weer. Hoe de brandmelding precies in
zijn werk ging, valt uit de stukken niet af
te leiden maar het alarm werd gegeven
door het luiden van de klok en zonodig
het porren" van de brandweerlieden.
De spuitgasten renden dan naar het
brandweerhuisje in het centrum van het
dorp, zetten de spuit op een kar, span
den de paarden in en begaven zich naar
de plaats van de brand. De in stelling ge
brachte spuit betrok zijn water vanuit
een „malmirum" (een hoog geplaatst
voorraadbassin) dat werd gevuld met
gv
Snelheid.
emmers of met behulp van een zuig-
pomp die zijn water uit de dichtstbijzijn
de sloot of put betrok. Het is niet zo
moeilijk om achteraf te schatten dat het
nooit lukte om binnen een half uur na
het uitbreken van de brand water te ge
ven. In veel gevallen zal het vuur intus
sen wel zover om zich heen hebben ge
grepen dat de bescheiden spuit er wei
nig tegen kon beginnen. Of het zou het
nat houden van belendende panden
moeten zijn, ter voorkoming van verder
onheil. Veel zal in die dagen ook hebben
afgehangen van de burgerij. De tiental
len, misschien wel honderden mensen
die heen en weer rennend met emmer
tjes water hun vrijwillig aandeel in de
blussing leverden, waren minstens zo ef
fectief als de officiële" spuit.
Uren
Een dan hebben we het nu over brand
in een der dorpen. Het is niet voor te
stellen dat de brandweer destijds wat
kon uitrichten tegen een boerderijbrand
in het buitengebied. Het duurde dan
soms uren voordat de brandweer ter
plaatse was en aangenomen mag wor
den dat het dan niet meer zo nodig was.
De Texelse brandweer anno 1783 mag
dan de techniek van nu hebben ont
beerd, de wapens die men wèl had wa
ren organisatie en mankracht. Uit een
organisatiereglement uit 1799 blijkt pre
cies wat elke brandweerman moest
doen als er alarm was. Elk dorp had zijn
eigen brandweer, een situatie die tot
1966 heeft geduurd. De opperste leiding
berustte bij de brandmeesters waarvan
Den Burg er vier had en bijv. Oudeschild
(heel merkwaardig) zes. Deze door
schout en burgemeesters benoemde
functionarissen waren herkenbaar aan
een stok met een knop van een bepaalde
kleur. Die stok droegen ze voortdurend
bij zich en omdat van hen niets anders
werd verwacht dan leiding geven, was
het niet lastig. De brandmeesters kozen
commandeurs die elk bluseenheden
vormden. Per bluseenheid was één spuit
met toebehoren beschikbaar. Voor het
laten functioneren van elk onderdeel van
de blus- en wateraanvoerinstallatie wa
ren groepjes mensen beschikbaar, elk
voorzien van een commandant. Zo was
er een groep die verantwoordelijk was
voor het bedienen van de zuigpomp, een
groep voor het malmirum, een groep
voor de perspomp, een groep voor de
pijpleiders. Verder waren er slangleiders,
,,kwartiermeesteren" (belast met het
onderhoud van het materiaal), mensen
die de brandhaken droegen, reparateurs,
zakdragers (die reparatiemateriaal bij
zich hadden), lantaarndragers (die bij
nacht voor fakkelverlichting zorgden),
porders en opperporders (die met een ra
tel en luid scheeuwende Brand!" langs
de deuren gingen en de klokken lieten
kleppen"), etc.
Verplicht
Zo kwam er bij elke brand wel honderd
man op de been. Die waren niet vrijwil
lig, maar werden voor een bepaalde peri
ode door het gezag aangewezen. Elke
aangewezene kreeg een loodje met een
nummer dat hij bij brand of oefening bij
de brandmeester of commandeur moest
inleveren. We op dit appèl ontbrak werd
gestraft met een boete van drie stuivers,
tenzij men kon aantonen dat men ten tij
de van de melding onbereikbaar of
krank" was. Er waren ook premies, zo-
De Austin ..bellewagen (met rechts stuur) die in 1945 werd aangeschaft en toen het neusje van de zalm was. De bel op de wagen kon van binnen
uit worden bediend a/s waarschuwing voor overige weggebruikers om opzij te gaan. Voor de wagen staan van links naar rechts Piet Spigt, Jan
Tjonk en Adriaan Stiggelbout De brandweerkazerne was toen een onderdeel van het TEM-centrale aan het Schilderend.
als een gouden dukaat voor degene die
als eerste met paard en wagen bij het
spuithuis in de Nieuwstraat was. De
brandweerlieden kregen geen beloning,
maar de municipaliteit zorgde wel voor
een uitkering in geval van ernstige ver
wonding of dood.
In het gemeentearchief is verder niets
meer te vinden over de brandweer in de
periode tussen 1800 en 1900. Aangeno
men wordt dat er al die tijd weinig of
niets is veranderd, een indruk die wordt
bevestigd door het aangepaste regle
ment dat in 1900 verscheen en dat prak
tisch gelijk was aan dat van 1799. Pas in
de jaren twintig, vooral als gevolg van de
gemotoriseerde techniek, komen de ver
anderingen. In 1921 kreeg Den Burg de
eerste motorspuit. Die moest echter nog
met een wagen naar de brand worden
vervoerd. De andere dorpen bleven met
het oude materiaal werken; dat duurde
tot in de tweede wereldoorlog. In 1929
werd in Den Burg een zelfrijdende mo
torspuit gedemonstreerd, maar aanschaf
voor zo'n hypermodern ding werd blijk
baar te kostbaar gevonden. In 1932 wer
den wel twee tweedehands motorspui
ten gekocht (elk voor ƒ500,— Eén er
van ging naar Oosterend. In de oorlog
waren de middelen blijkbaar ruimer. Den
Hoorn kreeg toen voor ƒ5000,— een mo
torspuit. De spuiten van Oosterend en
Den Burg werden door de Duitsers ge
vorderd voor het inspuiten van palen ten
behoeve van versperringen op het
strand. Ze hadden daar zo van te lijden
dat ze na de oorlog niet meer te gebrui
ken waren.
Toen werd de Austin bellewagen"
met een nieuwe motorspuit aange
schaft. De bellewagen bleef tot 1966 in
gebruik en verhuisde toen naar het
brandweermuseum in Borculo. Een be
langrijke aanschaf in de vijftiger jaren be
trof de Bedford hogedrukspuit die een
eigen watervoorraad kon meevoeren. In
1966 had een ingrijpende reorganisatie
plaats. De eigen brandweer van diverse
dorpen werd opgeheven; praktisch alle
materiaal werd geconcentreerd in Den
Burg en De Cocksdorp. De snelheid
waarmee men kon uitrukken maakte die
stap verantwoord. Om in de dorpen toch
nog wat te kunnen doen in gevallen
waarin men door dichte mist of gladheid
niet snel te bereiken was, bleef daar een
opzetspuit met wat slangenmateriaal
gestationeerd. Zo'n set is sindsdien pre
cies één keer gebruikt. Dat was in Den
Hoorn en het was nodig omdat het niet
lukte om via het toonfrequentiesysteem
van het lichtnet de centrale brandweer
te alarmeren. Het was namelijk om elf
uur 's avonds en toen was het toonfre-
quentsysteem geblokkeerd omdat het
bezig was met de omschakeling op
nachttarief. Het toonfrequentsysteem
(waarbij elke brandweerman werd ge
waarschuwd met behulp van een op het
lichtnet aangesloten ,,knorpot") was
overigens een belangrijke verbetering
van de oude alarmering met sirenes,
waarbij niet alleen de brandweer maar
ook honderden nieuwsgierigen op de
been werden gebracht. Helemaal per
fect werden de draadloze „piepers" die
tegenwoordig in gebruik zijn en waarbij
een brandweerman ook kan worden ge
waarschuwd als hij zich buitenshuis
bevindt.
£->
f J S
r 2/
■rr - v/
J
v/
XV
vY -
A
J? y
c
Jf--'
S y
c -
-
/.Zjft iv
/-
A
r ->
- c/
#=-
/r^,- 3 O
r.'
Het brandweerreglement uit 1783.
Zoals met meer ontwikkellingen in de
maatschappij is er de afgelopen twintig
jaar bij de Texelse brandweer meer ver
anderd dan in 180 jaar ervoor. Het mate
rieel werd allengs uitgebreid en is het
beste dat men redelijkerwijs kan verlan
gen. Ook de mensen die ermee werken
voldoen aan steeds hogere eisen. Ze vol
gen cursussen en zijn niet alleen in staat
allerlei soorten brand op de meest effec
tieve wijze te bestrijden, maar zijn ook
geschoold in het bieden van andere
hulp. Dat hangt weer samen met de veel
bredere taak die de brandweer recente
lijk heeft gekregen: de algemene hulp
verlening. Was het al gebruikelijk om de
brandweer te roepen bij storm- of water
schade, tegenwoordig komt men ook in
actie bij ernstige verkeersongelukken,
waarbij slachtoffers uit auto's moeten
worden gehaald. De „rampenwagen",
die volgestouwd zit met hypermodern
reddingsmateriaal, is de trots van het
korps.
Enthousiast
Wie (zoals wij) herhaaldelijk van nabij
getuige is van het optreden van de
brandweer bij brand of andere ongeluk
ken kan bevestigen dat het ook met de
organisatiegraad en de mentaliteit van
het korps in orde is. De snelheid van uit
rukken is altijd weer verbluffend. On
geacht de tijd van de dag of de nacht
wordt ook binnen luttele minuten de
meest afgelegen plek op Texel bereikt.
Dank zij deze snelheid en het daarop vol
gende effectieve handelen is al heel wat
narigheid beperkt of voorkomen. De 37
leden waaruit het totale korps tegen
woordig bestaat, doen het werk met
veel inzet. Voor hen is het een (bij som
migen fanatiek beoefende) hobby die
hen veel voldoening geeft.
Receptie
Texel heeft alle reden om trots te zijn
op zijn brandweer. Wie van dat gevoel
blijk wil geven, is daartoe morgen in de
gelegenheid want het jubileum laat men
niet ongemerkt voorbij gaap. Woensdag
om 16.00 uur is in de raadzaal een offi
ciële bijeenkomst voor genodigden ir
aanwezigheid van onder meer de brand
weerlieden met hun echtgenotes, ge
meentebestuur, de provinciale inspec
teur, de commandant van de regionale
brandweer en de commandant van de
groep Texel van de Rijkspolitie. Vanaf
17.00 uur is de burgerij in de gelegenheid
om gelukwensen aan te bieden en om
18.00 uur begint in hotel Tatenhoven in
De Koog een onderlinge gezellige
avond, onder andere met medewerking
van de boerenkapel. Daarbij blijft het
echter niet. Het 200-jarig bestaan is het
begin van een „actiejaar" waarin de
brandweer zich meer dan gewoonlijk
aan de burgerij zal presenteren.
de
De raadscommissie Financieel, Economisch en Technisch beleid had don
derdagavond weinig problemen met de aanschaf van een nieuwe grotere
offset drukpers voor de gemeente alsmede een vergaar- en bindmachine.
insdagavond in de gemeenteraad wilde men het B en W voorstel tot aan
schaf niet bespreken omdat er niet genoeg gedetailleerde informatie was.
D:
3 Die gegevens kwamen donderdag op tafel en ambtenaar W. Stam legde uit
dat de oude en te kleine pers aan een dringende revisie toe is. Die revisie
ion echter ƒ6000,— kosten. De inruilwaarde van de huidige machine is nog
naar ƒ500— en dat had had de afdeling algemene zaken doen besluiten uit
te kijken naar nieuwe machines. Voor de aanschaf van de drie machines is
f40.310,— nodig.
De drukpers wordt over tien jaar afge-
chreven en verschillende commissiele-
len vroegen zich af of deze periode niet
e lang is omdat de technische ontwik-
J filing snel vordert. W. Stam zei dat de
1 Techniek wat betreft klein offset druk
)ot
Een regionale commissie die belast is
met de uitvoering van het Provinciaal
Afvalstoffen Plan zal een speciaal onder
zoek doen naar de mogelijkheden om op
Texel huisvuil te verwerken. In het Pro
vinciaal Plan staat dat vuil naar een nieu
we verbrandingsoven in Alkmaar moet
maar in deze mening is een kentering ge
komen toen werd aangetoond dat het ei
land relatief veel composteerbaar afval
heeft en met extreem hoge vervoers
kosten te maken krijgt. Vooruitlopend op
het onderzoek heeft de commissie Zwe
den bezocht waar scheidingsinstallaties
werden bekeken in plaatsen die net zo
groot zijn als Texel. „Technisch en finan
cieel is het daar haalbaar in kleinere ge
meenten", aldus Doppenberg van
gemeentewerken.
De regionale commissie is recent ook
tot de conclusie gekomen dat de totale
kosten van huisvuilverwerking in
Noordholland-noord omgeslagen moe
ten worden over alle gemeenten Als
Texel een iets duurdere oplossing krijgt
dan vuilverbranding in Alkmaar betekent
dat dus niet dat de gemeente extra moet
betalen.
Scheidingswand
„Het is een stuk van grote cultuur
historische waarde. Dat de gemeente er
geld insteekt is echt nodig, anders kun
nen we de forse rijkssubsidie ook wel
vergeten", zei wethouder Barendregt
over de aanschaf en restauratie van een
oude houten scheidingswand uit Bra-
kenstein. De wand zal een plaats krijgen
in het Schoutshuis in hotel De Linde
boom. Restauratie en plaatsing kost vol
gens het ministerie van WVC ruim 80
mille en dit is ook het bedrag dat door
middel van de zogenaamde verfijnings
regeling moet worden gesubsidieerd. De
gemeente moet 30 procent van het be
drag voor haar rekening nemen, bijna
ƒ27 000,—Eerder was al tien mille be
schikbaar gesteld en de commissie FET
had geen problemen met de ontbreken
de ƒ17.000,—. De scheidingswand wordt
momenteel opgeknapt in het Natuurre-
creatiecentrum. Wel werd gewaar
schuwd dat het monument van de ge
meente een plaatsje krijgt in een particu
lier pand en dat dit juridisch goed moet
worden geregeld, „De wand moet uite
raard ten allen tijde eigendom van de ge
meente blijven", aldus C. Dros Wethou
der Barendregt was het daarmee eens.
Duur presentje
In de rondvraag vroeg G. Poster hoe
het staat met de aankoop van gronden
in Oosterend-noord voor de realisering
van de nieuwe woonwijk. De heer P.
Witte van het grondbedrijf deelde mee
dat er niets nieuws te melden viel. Er
moet grond worden gekocht van een
particulier en van de N.H. kerk uit die
plaats. „We hebben nog geen over
eenstemming, maar planologisch moet
er ook nog heel wat gebeuren. Van ver
traging is nog geen sprake", aldus Witte.
C. Dros merkte fijntjes op dat de
kosten van de gemeentelijke stand tij
dens Oosterend Present „slechts" met
80 procent waren overschreden. „Dat is
met zóveel", aldus Dros. De wethouder
antwoordde dat inderdaad gebleken was
dat een dergelijke expositie niet voor
ƒ5000,— ingericht kon worden. „Dat
hadden we meteen moeten weten maar
ik was te optimistisch. Aan de andere
kant was het een prachtig visitekaartje
van de gemeente waarin iedere groepe
ring die iets te melden had netjes aan
bod kwam."
Diesels
Dros vroeg ook wanneer de dieselmo
toren van het voormalige gemaal Waal
enburg weer naar Texel komen. De mo
toren zijn indertijd weggegeven aan een
museum maar de gemeente en de oude
trekker- en motorenclub wil de machines
met historische waarde graag weer op
Texel plaatsen. Barendregt zei dat de ge
meente bereid is de vervoerskosten
„loyaal" te betalen maar dat de club het
verder moet regelen. Ambtenaar W.
Stam zei dat terugkeer niet zo eenvou- (jGSlddQCl
dig is omdat een bedrag van ƒ12.000,—
wordt gevraagd voor de opknapbeurt die
in het museum is verricht.
parkeerd hoeven te worden. „Bruining
heeft nu meer ruimte naast zijn winkel."
Stof
H. Beumkes had klachten gekregen
over de Coop. Aankoopvereniging in Ou
deschild. Het graan- en erwten schonen
had voor veel stof gezorgd en de omwo
nenden willen dat er een einde komt aan
deze overlast. Barendregt had nog nooit
van stofoverlast gehoord maar wilde als
gemeente wel bemiddelen. „Misschien
zijn enkele eenvoudige maatregelen vol
doende", aldus de wethouder
Hetzelfde raadslid was achteraf niet zo
gelukkig met het raadsbesluit om 9 mille
uit te trekken voor een garage/berging
voor de familie Sweere in De Waal, zo
dat hun oude garage kan verdwijnen en
het Wagenmuseum kan uitbreiden. „Ik
blijf er moeite mee houden", aldus
Beumkes die om een toelichting vroeg.
Meegedeeld werd dat de f9000— niet
voor een kleine garage is maar dat een
pand wordt gebouwd van 3.20 bij 8 me
ter als vervanging van twee bestaande
houten gebouwen en dat de garage ei
gendom wordt van de familie Sweere.
„Het zijn afspraken uit het verleden en
daar moeten we ons aan houden."
ondernemers - akti viteiten
In antwoord op een vraag van A.
Rienstra werd verteld dat de parkeerpro
blemen van de Fa. Bruining aan de Nika-
del zijn opgelost, zodat bedrijfsauto's
van deze firma niet meer op de weg ge-
In het verpleeghuis Zuyder Waert te
Heerhugowaard slaagde Han Yetze Sta-
persma voor het diploma
ziekenverzorger.
Jan Wiering slaagde voor het diploma
derde stuurman grote handelsvaart.
De handel in tweedehands goederen
„De Kleine Beurs" is verhuisd van de
Waalderstraat naar Kogerstraat 2a. Eige
naar W. van Heeringen huurt dit ca. 80
m2 grote pand van de heer Cor van Et-
ten. Het vorige onderkomen (van Jan
Agter) moest worden verlaten omdat het
te koop is. Naast de in- en verkoop van
tweedehands spullen, houdt Van Hee
ringen zich nu ook met handel in nieuwe
kleding bezig, voornamelijk vrijetijdskle-
ding zoals spijkerbroeken, sweaters, e.d.
Een recente uitbreiding van de goederen
waar men in De Kleine Beurs aan of af
kan komen, wordt gevormd door speel
goed en stripboeken. De meeste spullen
komen van het vasteland. Eigenlijk is het
goederenassortiment waarmee De Klei
ne Beurs zich wil bezig houden nauwe
lijks beperkt. „Alles waar ik plaats voor
heb en waarvoor ik animo verwacht,
koop of verkoop ik", zegt Van Heerin
gen. Dat betekent dat er tegenwoordig
ook fietsen, bankstellen en koelkasten
zijn. De zaak loopt redelijk, wat mogelijk
een gevolg is van de verminderde wel
vaart. In tegenstelling tot vroeger denkt
een groeiend aantal mensen eerder aan
verkopen dan aan weggooien. En wie
iets nodig heeft is ook meer geneigd uit
te kijken naar iets tweedehands. Op de
bovenverdieping is een kleine zeefdruk-
kerij gevestigd, eigendom van Gerrit
Sman. Hij houdt zich onder meer bezig
met het bedrukken van t-shirts.
