goudhaantjes: klein, maar
3root in aantal
Calk „franco wortel"
)p voordelige wijze
Sieme, de heilsoldaat
TEXELAARS
VAN TOEN
HINDERT
Voorlichtingsavond
gewasbescherming
door Siem de Waal,
Pietermaritzburg,
Zuid-Afrika.
Mr
Gelijkspel voor
Tetak 1
IIJ DAG 25 NOVEMBER 1983
TEXELSE COURANT
PAGINA 13
Reageren kan bij Adriaan Dijksen;
op werkuren via 02228-741 (NRC) of
thuis via 02228-676.
Half november. Een groot deel van de herfsttrek is alweer voorbij,
grote lijnen verloopt de trek ieder jaar gelijk maar van jaar op jaar
jn soms toch ook opmerkelijke verschillen vast te stellen. Zo is het
deze herfst misschien opgevallen dat er weinig kramsvogels en juist
:el veel koperwieken doortrokken. Van beide soorten zijn tot nu toe
einig exemplaren blijven „hangen". Je ziet op de weilanden nog
een grote troepen naar voedsel zoeken. Misschien is dat tegen de tijd
et dit stukje in de krant verschijnt wel heel anders. Dat kan immers
in dag op dag veranderen! Weersomstandigheden spelen bij één en
ider een grote rol.
Een vogelsoort die hier ieder jaar
lortrekt is het goudhaantje. Dit jaar
ren (en zijn!) er bijzonder veel op ons
|!and. Vandaar wat aandacht voor het
ludhaantje deze keer. Oorspronkelijk is
soort een bewoner van naaldbos. In
trektijd echter houdt hij zich daar he-
aal niet aan en kunnen we hem over-
tegenkomen. In de meest kleine duin-
.sjes, in wegbermen en in de aller-
nste tuintjes midden in de dorpen,
n maar een paar voorbeelden te noe-
en. Het precieze aantal goudhaantje
it op een goede trekdag op Texel aan-
j ezig is, laat zich slechts zeer ruw scha-
Het zijn er zeker enige duizenden en
isschien wel meer dan vijfduizend,
ic P. Thijsse schrijft in zijn zeer lezens-
aardige boek ,,Het Vogeljaar": ,,Ei-
nlijk is oktober de beste tijd om goud-
lantjes te zien, want dan komen ze bij
miljoenen uit het oosten. Ik heb er wel
eens vijfduizend tegelijk gezien; dat was
op Texel, 19 oktober 1890."
Hoeveel er in de loop van de herfst
passeren is al helemaal onbekend. Mil
joenen zullen het niet zijn, maar wel ve
le, vele duizenden.
Goudhaantjes zijn heel makkelijk te
herkennen. Niet omdat ze erg groot zijn,
maar juist omdat ze zo klein zijn. Nog
net iets kleiner dan het ook al met grote
winterkoninkje. En daarmee is het goud
haantje ons kleinste vogeltje (ook het
kleinste vogeltje van Europa). Meestal
weegt zo'n dierjte nog geen 5 gram! Een
huismus haalt al snel 28 gram. Dat zegt
dus wel wat over hoe klein een goud
haantje is. Hij lijkt meestal nog wel iets
meer omdat zijn verenkleed niet glad en
aaneengesloten om zijn lijf zit, maar
meestal er wat losjes omheen hangt.
Het goudhaantje is natuurlijk niet het
allerkleinste vogeltje van de hele wereld.
Verscheidene soorten kolibries zijn nog
kleiner. Wat dat betreft is de Cubaanse
hommelkolibrie de kampioen. Met maxi
maal 2,5 gram is zo'n diertje ook niet
veel zwaarder dan een dikke hommel!
De grootste, nu nog levende, vogel
weegt ongeveer 54.000 maal zwaarder.
Dat is de struisvogel, een soort waarbij
de mannetjes een gewicht van 135 kilo
halen. Nog zwaardere vogels hebben
bestaan maar zijn nu uitgestorven. De
grootste was de olifantsvogel van 3 me
ter hoog en 450 kilo. Men heeft zijn af
metingen berekend naar de vondst van
enkele botten. Ook vond men in moeras
sen de restanten van eischalen. Die eie
ren moeten een inhoud van ongeveer 9
liter gehad hebben. Eén ei was dus on
geveer zo zwaar als 1800 goudhaantjes.
Een heel klein en gelig gekleurd vo
geltje in dit jaargetijde is dus meestal een
goudhaantje. In het kale loofhout ontdek
je ze vrij gemakkelijk. Als ze in dennen
bomen voedsel zoeken is het daarente
gen dikwijls een hele toer om ze te zien
te krijgen. Vaak levert het ook een stijve
nek op want ze zitten graag in de boom
toppen. Voortdurend roepen ze naar el
kaar. Meestal word je door dit geluid op
hun aanwezigheid attent gemaakt. Het
klinkt als een heel hoog „sie-sie-siee-
siee-sie-sie" en lijkt wel wat op allerlei
mezengeluidjes. Het meest nog op de
roep van de zwarte mees. Vaak zwerven
goudhaantjes ook met mezen, kool;
pimpel- en zwarte mezen, door het bos
rond. Ze zoeken soortgelijk voedsel: ke
vertjes luizen, vliegjes en eieren en lar
ven van insekten. Goudhaantjes zoeken
het echter minder tussen de bast en
meer tussen de naalden. Met een snelle
vlucht staan ze gedurende enige tellen
voor een bosje naalden stil in de lucht
om insekten of iets dergelijks op te pik
ken. Dit gedrag vertonen ook soorten als
fitis en tjiftjaf. En daar is het goudhaant
je dan ook naaste familie van. Dus niet,
zoals je misschien zou verwachten, van
de mezen, zijn bosvriendjes.
Twee soorten
Ik zei dat een klein geel vogeltje in
herfst en winter altijd een goudhaantje
is. Dat is eigenlijk niet waar! Er is name
lijk nóg een soort goudhaantje: het even
grote, of liever even kleine, vuurgoud-
haantje. Men denkt wel eens dat het ver-
die het geel of oranje (al naar gelang we
met een vrouwtje of een mannetje te
doen hebben) omzoomt. Het gewone
goudhaantje heeft alleen deze laatste
zwarte streep. Dus geen duidelijke
wenkbrauwstreep en ook geen zwarte
streep door, of misschien duidelijker ge
zegd: voor en achter het oog.
Ook de roep van beide soorten is iets
anders, maar alleen doorgewinterde vo
gelaars weten die te herkennen. Vuur-
goudhaantjes worden hier maar weinig
gezien. Het aantal waarnemingen per
herfst is meestal op de vingers van één
hand te tellen. Dat is niet zo verwonder
lijk. Het vuurgoudhaantje broedt niet
veel noordelijker dan ons land. Zijn
broedgebied beperkt zich ruwweg tot
schil tussen beide soorten gelegen is in
de kleur van de kruin. Bij het goudhaan
tje zou die geel zijn en bij het vuurgoud
haantje oranje. Maar zo is het absoluut
niet. Het wijfje van het gewone goud
haantje heeft een gele kruin, het man
netje een oranje. Bij het mannetje van
het vuurgoudhaantje is dat oranje wat
dieper, wat donkerder van kleur. Vandaar
het voorvoegsel ,,vuur." Er is echter een
veel duidelijker verschil. Het vuurgoud
haantje heeft een zwart streepje ,,door"
het oog en daarboven een duidelijk, bre
de, witte streep. Wenkbrauwsstreep
wordt zoiets genoemd. Boven die witte
wenkbrauwstreep loopt weer een zwarte
Goudhaantje.
(tekening Johan Reydon.)
Europa zonder Rusland en zonder Scan
dinavië. Het goudhaantje daarentegen
broedt wèl in Noorwegen, Zweden en
Finland en ver oostelijk in Siberië. Om
een vuurgoudhaantje te zien te krijgen
moet je dus ieder goudhaantje goed be
kijken. Dat valt zeker als er zoveel zijn
niet mee en een beetje (veel) geluk is
dan ook onontbeerlijk.
Broeden
In de zomermaanden, juni, juli en au
gustus, hoeven we niet naar vuurgoud-
haantjes uit te kijken. Broeden doet hij
hier niet. Zijn voorkomen in ons land be
perkt zich tot oostelijk Nederland. De
gewone goudhaantjes kunnen we in het
zomerhalfjaar wel in het Texelse bos te-
gekomen. Echt talrijk zijn ze niet. Dit jaar
stelden mijn broer en ik in totaal 21
paartjes vast. Dat was heel wat meer
dan in de vier voorafgaande jaren. Toen
haalde het aantal broedparen niet eens
de 10! Het slechtste jaar was 1981 met
maar drie paren in het hele bos. Het
merk-waardige is dat in de jaren 1970 tot
1978 veel méér goudhaantjes tot broe
den kwamen, minimaal 25 en maximaal
45. Het steeds meer kappen van de sit-
kasparren lijkt de oorzaak van de afname
te zijn. Sitka's zijn namelijk de favoriete
nestbomen van de goudhaantjes. Maar
de toeneming van 6 naar 21 paren dit
jaar is natuurlijk helemaal in strijd met
deze veronderstelling. Dat moet een an
dere oorzzaak hebben. Misschien zijn
doortrekkende noordelijke goudhaantjes
hier wel blijven hangen omdat de om
standigheden in ons bos heel erg goed
voor ze waren. Een soort als de zwarte
mees vertoonde dit jaar eveneens een
schoksgewijze toeneming. Van andere
noordelijke" soorten werden ook
broedgevallen vastgesteld of vermoed.
Er vlogen in ieder geval twee jonge
kruisbekken uit en de sijs werd op een
viertal plaatsen regelmatig gezien gedu
rende de broedtijd. Beide laatste soorten
zijn bij ons als broedvogel heel zeldzaam
en komen als zodanig zeker niet ieder
jaar op Texel voor. Van de kruisbek was
broeden tot nu toe zelfs niet met zeker
heid vastgesteld. Een curieus broedsei-
zoen dus, 1983, met niet alleen deze
zeldzame soorten, maar natuurlijk ook
met de normaal heel zuidelijk broedende
bijeneter.
Adriaan Dijksen
ondernemers-aktiviteiten
(De Aankoopcentrale Texel heeft
n voordelig systeem geintrodu-
erd om op landbouwbedrijven
Ikbemesting uit te voeren. Cebeco
eft samen met de Loonwerkcom-
inatie Texel (Wim Grisnigt en Jos
itte) een machine aangeschaft
raarmee Multikalk wordt
estrooid. Multikalk is iets vochtige,
jngemalen mergel die gemengd is
iet Dolokal Supra om er het ge
wenste magnesiumgehalte aan te
even. Omdat multikalk 5% water
evat. kan het net als de meeste an-
ere meststoffen in de gewone
unstmestloods van de Aankoop-
entrale worden opgeslagen. Er is
us geen speciale kalksilo nodig, zo-
Is bij gewone Dolokal, wat mede
et kostenvoordeel verklaart.
Met de nieuw aangeschafte machine
ie die een voorraad van zeven ton mui-
kalk kan bevatten, kan een perceel snel
an de benodigde kalk worden voorzien,
alkbemesting is nodig om de gestegen
uurgraad van de grond teniet te doen,
rat vooral van belang is bij kalkminnen-
e gewassen zoals suikerbieten en erw-
Als de kalk in het najaar wordt
estrooid is dat ruimschoots op tijd voor
et groeiseizoen. Het duurt ongeveer
drie maanden voordat de kalk in de bo
dem effectief is. Het leveren van kalk en
het onmiddellijk op het perceel strooien
daarvan wordt „levering franco wortel"
genoemd. Het spreekt vanzelf dat dit
minder beslommeringen en kosten geeft
dan het op het boerenerf bezorgen van
zakken kalk die daarna nog eens met een
strooier op het land moet worden ge
bracht. Overal elders in het land wordt
Dolokal „franco wortel" geleverd. De
Aankoopcentrale voegt daar nog een
kostenbesparende maatregel aan toe
door te werken met goedkopere multi
kalk. Met de Loonwerkcombinatie is een
contract gesloten; voor de betrokken be
drijven is deze „vastigheid" wat werk
betreft ook aantrekkelijk.
Bij een kalkgift van 1500 kg per hecta
re, kan de strooiwagen vier tot vijf bun
der in één keer voorzien. Daarna moet
de wagen terug naar de opslagloods
voor een nieuwe lading. De boeren reke
nen af op basis van een prijs per ton
kalk., ongeacht de tijdsduur van de be
werking. De functie van kalk in de bo
dem is dus het regelen van de zuur
graad. In te zure grond stagneert de
groei, vooral van kalkminnende gewas
sen. Verder is de zuurgraad van belang
voor de opneembaarheid van tal van
voedingselementen in de bodem. In zure
grond wordt bijvoorbeeld magnesium
slecht opgenomen, maar ijzer wordt er
Maandagavond spreekt de heer Ing.
J. Meems, specialist gewasbescherming
bij het Akkerbouwconsulentschap in de
IJsselmeerpolders en Noordholland over
de bescherming van akkerbouwgewas
sen.
Deze bijeenkomst is in het kader van
het winterprogramma van de Vereniging
voor Bedrijfsvoorlichting en wordt ge
houden in hotel De Hoop in De Cocks-
dorp. Aanvang 20.00 uur. Gesprekson
derwerpen zijn: aardappelziektebestrij-
ding, onkruidbestrijding, vrijlevende
aaltjes en de bescherming van granen
tegen schimmels en luizen.
meer actief door. Bij teveel kalk gaat de
opneembaarheid van mangaan, zink en
koper achteruit. Afhankelijk van het ge
was geldt dus een ideale zuurgraad voor
de bodem.
Als gevolg van effecten van sommige
kunstmeststoffen maar ook door uit
spoeling verdwijnt de kalk op den duur
uit de grond. Dat maakt regelmatig
strooien van kalk nodig. Van de natuurlij
ke toename van de zuurgraad kan han
dig gebruik worden gemaakt door er
met de gewassenkeus rekening mee te
houden. Wie op een pas bekalkt perceel
eerst bieten (kalkminnend) teelt en in
volgende jaren achtereenvolgens bij
voorbeeld erwten, haver, tarwe en rogge
en tenslotte aardappelen, zorgt ervoor
dat elk gewas gedijt onder de juist zuur
graad (Ph.).
Van Hannie Buis, de dochter van de in mijn jongensjaren alom be
kende Thijs Buis, de drogist, vernam ik dat er in Transvaal nog een
Texelaar huisde. Hannie was, evenals ik, naar Transvaal geëmigreerd,
hoewel veel later en na de oorlog. Haar man was in pianozaken werk
zaam. Op een avond hadden ze een wandeling door een met zwarten
bewoond gedeelte van Johannesburg gemaakt en waren afgekomen
op een straatbijeenkomst van het Leger des Heils. De sporeker had de
onmiskenbare stem van een Nederlander, die, gestoken in het uniform
van het Leger, door middel van een tolk de boodschap tot redding aan
een zwart gehoor bracht.
0 land van Piet Bakker op de Hogeberg was de kalkstrooimachine van Cebeco en de Lponwerkcombinatie Texel maandag voor het eerst aan
If werk.
„Je raadt nooit wie ik hier in Johan
nesburg ontmoet heb", vertelde Hannie
toen wij hen op een zaterdagmiddag op
zochten. „Sieme Dros van de slager uit
de Weverstraat, nu een officier in het Le
ger des Heils." Ik was met Sieme van de
eerste tot de laatste klas op school ge
weest, die we gezamenlijk verlieten met
als getuigschrift dat we de lagere school
met vrucht verlaten hadden. (Zoek me
nog steeds rot naar die vrucht). Na de
schooljaren belandden we beiden in het
bouwvak maar dat was aan het begin
van de „malaise", zoals dat toen alge
meen genoemd werd. Veel samen ge
werkt hebben we daarom niet en toen ik
in 1936 naar Zuid Afrika vertrok gingen
onze wegen voorgoed uit elkaar.
Onveranderd
Tijdens mijn kort verblijf op Texel na
afloop van de oorlog in Europa heb ik
hem niet meer gzien, hoorde alleen dat
hij „Heilsoldaat" was geworden. En nu
die plotselinge boodschap van Hannie.
Diezelfde avond gingen we op onder
zoek uit, wat heel veel voeten in aarde
had, want Joahnnesburg was toen
reeds een behoorlijk uitgebreide stad.
Bijna hadden we de zoektocht opgege
ven toen de vrolijke klanken van hun ko
perinstrumenten ons de weg wezen. En
daar stond de oud-Texelaar en klasge
noot met zijn vrouw. Voor mij was hij
niets veranderd, zelfde lichtroze Drosse-
gezicht. We zijn niet dadelijk op hem af
gestapt, we wilden het eerst allemaal
even beleven. Sieme bracht zijn bood
schap in het Afrikaans, althans dat pro
beerde hij maar een Nederlander zou er
geen moeite mee gehad hebben om het
te verstaan. Dat gold ook voor de Ban
toe die het vertaalde in Basoetoe want
die deed het al zolang dat hij de bood
schap van Sieme uit zijn hoofd kende en
die overbracht aan zijn gehoor met het
zelfde enthousiasme. Maar zo kon het
ook gebeuren dat de vertaler zich wel
eens liet gaan en een paar regels bij Sie
me, de eerste boodschapper, op voor
was.
Sieme wachtte dan wat voor reactie zijn
waarschuwingen voor de verschrikkin
gen van de hel op die zwarte gezichten
zou teweeg brengen, maar die bleef uit,
want de vertaler was al reeds bezig met
het bedrijven van de heerlijkheden die
voor hen weggelegd waren in het para
dijs, als ze bereid waren geweest om in
het aardse bestaan het ongemakkelijke
smalle pad te bewandelen. Maar dat
deed aan het geheel beslist geen
afbreuk.
Waardering
Dat we die avond heel wat bij te pra
ten hadden spreekt vanzelf. Sieme Dros
heeft in Zuid Afrika heel veel goeds ge
daan. In legerkringen werd hij zeer ge
waardeerd en hij heeft veel rondgetrok
ken. Van de stad gingen ze later naar het
platteland met mindere gerieven dan in
de stad. Daar had hij een druk leven
hanteerde de hamer voor zijn mensen in
zijn niet bezette uren, en we verloren
weer het contact met hen, totdat we op
zekere dag vernamen dat er een Hollan
der, legerman in Pietermaritzburg, Natal
opereerde. U raad het wel, het was weer
Sieme Dros (en de vrouw, zouden ze op
Texel zeggen) We hebben toen veel met
hen te doen gehad tot hij overgeplaatst
werd naar West Indië. Zijn vertek uit
Zuid Afrika was een grootse gebeurtenis
aan de haven van Durban. Allen die
door zijn toedoen tot het leger waren ge
komen en nog vele anderen, waren daar
aanwezig. We hebben er nog en aardig
filmpje van overgehouden. Omringd
door „zijn" mensen, die met volle over
tuiging een uur lang hebben staan zin
gen, met Sieme in het midden, getuig
den van het succes van zijn werk. Het
afscheid viel hem zwaar. Hij was van
Zuid Afrika gaan houden, maar hoger
hand had iets anders met hem voor. En
zo wuifden we Sieme Dros uit. Er werd
menige traan gelaten en ergens heeft
ook deze Texelaar zijn stempel op een
deel van Afrika gedrukt, zoals onze
„Chiel" Witte dat 3000 kilometer noor
delijker heeft gedaan.
Het eerste team van tafeltennis
vereniging Tetak speelde in Noord-
scharwoude een ongelukkige
wedstrijd tegen Spirit 9. Door twee
maal winst van Martin Jansen en
overwinningen van Tiete Faber en
het dubbelspel nam Tetak 1 een
comfortabele 4—1 voorsprong. Door
een aantal nipte nederlagen als
25—27 en 24 26 moesten de Texe
laars uiteindelijk toch deze riant lij
kende voorspring weer prijsgeven.
Invaller Wilco Bakker won nog een
partij met 22—20 en 22 20 waardoor
Tetak 1 met een 5—5 gelijkspel huis
waarts kon keren.
Tetak 2 moest het in Breezand opne
men tegen Be Fair 4. Thuis in De Ferre-
ver kwam men indertijd niet verder dan
5—5. Nu nam men duidelijk revanche en
er werd met 8—2 gewonnen. Frans
Room en Lieuwe van der Veen waren
goed op dreef en wonnen al hun en
kelspelen. Samen wonnen ze in drie sets
ook het dubbelspel; 21—18, 15—21 en
21 —15. Fred Mosk won uiteindelijk één
enkelspel. Zaterdag a.s. is Tetak 2 vrij,
maar over twee weken moet het thuis in
De Ferrever aantreden tegen mede-
kampioenskandidaat DOV 10 uit Heerhu-
gowaard. Aan een gelijkspel heeft Tetak
2 genoeg om kampioen te worden en te
promoveren naar de vierde klasse.
Tetak 3 kwam in Schagen tegen Po-
lisport 6 niet verder dan een 9—1 neder
laag. Alleen Peter Veldman kwam een
maal tot winst. Ronald Winter en Peter
Maas verloren. Had Tetak 3 gewonnen
dan was het in de 6e klasse óók kampi
oen geworden. Nu zijn er geen kansen
meer.
Het jeugdteam verloor op het nipper
tje met 6—4 van Be Fair 3 uit Breezand.
Rob bakker kwam wederom tot drie
overwinningen. Samen met Melanie van
der Kooi werd ook het dubbelspel ge
wonnen: 21—18 en 22 20. Wat de en
kelspelen betreft kwamen Jelte van der
Kooi en Melanie van der Kooi niet tot
winst.
Zaterdag zijn alle Tetak teams vrij
i.v.m. een groot toernooi in Noordschar-
woude. Tetak zal daar met zeven spelers
vertegenwoordigd zijn. Zaterdag 3 de
cember spelen alle Tetak teams hun
laatste competitiewedstrijd thuis in
sportzaal De Ferrever te Den Burg. Aan
vang 14.15 uur. Tetak 1 en Tetak jeugd
moeten het resp. opnemen tegen Joen-
nam 1 en Joennam 4 uit Julianadorp.
Tetak 2 speelt tegen DOV uit Heerhugo-
waard en Tetak 3 speelt tegen Duintref
fers 8 uit Schoorl.
Iedere zaterdagochtend haalt Scou
ting Texel in Den Burg oud papier, lom
pen en oude schoenen op. De mensen
worden verzocht deze spullen vóór 10.00
uur aan de straat te zetten, zodat ze vlot
kunnen worden ingeladen. Komende za
terdag wordt het oude papier etc. opge
haald in de volgende straten:
Bernhardlaan, Lieuwstraat, Tjak-
kerstraat. Burdetstraat, Mr. Kraai-
straat, Wilsterstraat, Marelstraat.
Te De Waal wordt papier opge
haald om 14.00 uur.