JDI bij vlagen meesterlijk
n Alles voor de tuin"
Het ging om het spel,
niet om de knikkers
)e angst van het kuddedier en het geweten
SVC BRACHT: „EEN ZOEN VAN MISS URK"
Sportvissen in de storm
„WAT IK ZEGGEN WOU.."
Open brief aan
tandarts de Winter
Glad wegdek
18 INSDAG 29 NOVEMBER 1983
TEXELSE COURANT
PAGINA 5
Toneelvereniging UDI had zich zaterdagavond in De Lindeboom voor een
ser zware opgave geplaatst. Men durfde het aan om een toneelspel van Ed-
ard Albee voor het Texelse voetlicht te brengen en dat vereiste een grote
osis vakmanschap maar vooral lef. De Amerikaan Albee (in eigen land bij-
a verguisd) schrijft realistische toneelstukken met een recht door zee taal-
ebruik, grove schetsen van de samenleving en een diepe mensenkennis,
leze eerlijkheid wil nog wel eens voor schokeffecten zorgen. Maar de kans
at de Texelaars deze uitvoering als schokkend zouden ervaren was niet erg
root. De uitgangspunten van het verhaal waren namelijk zo wezenlijk van
leze wereld dat men de grofheden, als men eerlijk is, zou moeten ervaren
Is waar. De spelers waren enigszins behept met de angst dat het publiek
Alles voor de tuin" zou afwijzen en daardoor kwamen de vele vloeken er
smidden van het overige verbaal geweld nogal eens afge knepen uit. Dat
ras jammer want als Albee vloekt, vloekt hij krachtig om aan te tonen dat
lij machteloos staat tegenover de gebeurtenissen om hem heen. UDI is er
jedeeltelijk in geslaagd dit verhaal naar behoren te brengen en dat is op
ichzelf al een compliment. Prachtig spel van Nettie Molenaar, Wim Tinholt
in Aris van Zeijlen stond tegenover een zwak bedrijf met bijna alle elf spe-
srs op het toneel. Dat laatste was een enigszins koude douche in een stuk
waarin men regelmatig op het verkeerde been werd gezet met een enorme
piegel van deze samenleving. De keuze tussen huilen en lachen was zater-
lagavond voor diverse toeschouwers dan ook niet gemakkelijk.
Dat het meestal lachen werd is be-
irijpelijk. Eén functie van theater is
m zorgen weg te lachen, juist als
nen er zeer duidelijk mee wordt ge-
onfronteerd. Dat UDI er in slaagde
ie confrontatie van Albee over te
irengen bleek dan ook uit de
:enuw-achtige lachsalvo's: men kon
liet schaterlachen omdat het ver-
laal te dicht bij de werkelijkheid
tond.
„Niets is walgelijk, tenzij je er van
ralgt", werd al in het eerste bedrijf op-
lemerkt temidden van allerlei andere
naarheden en zogenaamde waarheden
goede smaak is duur bijvoorbeeld) die
ms door de reclame en omgeving wor-
len aangepraat. Daar draaide het in
Alles voor de tuin" allemaal om. Als
nen genoemde kreet vervangt door de
litspraak: ,,We hebben geen geweten,
enzij we het hebben", worden de be-
loelingen van Albee, de mensen veran-
leren, nog duidelijker. Bedoelingen die
dit geval werden getoond vanuit een
tmerikaans milieu dat zich met status-
ymbolen als een mooie goed onderhou-
len tuin, keurige kleding en veel meer
literlijk vertoon als „rijk" wil voordoen
:n daarmee aanzien en macht hoopt te
lerwerven.
In het stuk moeten Richard en Jenny
:ich erg veel moete gestroosten om erbij
e horen. Geldgebrek is de oorzaak van
inderlinge ruzies en in het eerste bedrijf
wordt exact aangegeven dat ze precies
weten hoe hun milieu in elkaar steekt
naar dat ze de „spelregels" accepteren
:oals ze zijn. Richard is verongelijkt over
iet feit dat hij geen motormaaier heeft
ierwijl alle vrienden en kennissen wel
len dergelijk apparaat hebben en hoe
wel zijn vrouw Jenny hem toesnauwt
lat ze boven hun stand leven, geeft ze
■'xrk overduidelijk te kennen dat haar
_nooie tuin in stand moet blijven, hoe-
zeel dat ook kost.
Bordeel
Buurman Jack, die barst van het geld
en alleen constateert dat hij daardoor
geen zorgen heeft maar wel in een isole
ment verkeert, is in feite het geweten
ran het verhaal en hij richt zich meerdere
malen tot het publiek om uit te leggen
dat het allemaal niet zo makkelijk is als
het lijkt. Vooral in deze monologen tot
het publiek zaten de visies van Albee en
de beweegredenen van de spelers. Het
terkort aan geld voor luxe brengt Jenny
er toe als hoer te gaan werken zonder
lat haar man daar iets van weet. Dit
ordt echter ontdekt. Bij een tuinfeest
Ikomt de bordeelhoudster op bezoek en
dan blijken alle vriendinnen van Jenny
hetzelfde beroep uit te oefenen om in ei-
ien huis financieel de dure eindjes aan
elkaar te kunnen knopen. Richard was
aanvankelijk woedend over het werk van
zijn vrouw maar onder aanvoering van
zijn „vrienden" accepteert hij het. Als
luurman Jack onverwacht op het toneel
verschijnt en ontdekt wat er gaande is
wordt hij per ongeluk vermoord. Nie
mand blijkt zich echter om dit per onge-
<bi
luk druk te maken en men keert terug tot
het oude stramien: het geweten (Jack)
wordt begraven en het aanzien moet
weer hoog worden gehouden.
Niemand realiseert zich dat twee van
de tien geboden (de zoon van Richard
en Jenny wist er met moeite één te noe
men voordat de moord gepleegd werd)
zonder veel morele moeite zijn overtre
den: gij zult niet echtbreken en gij zult
niet doden. Als buurman Jack aan het
einde van het verhaal als geestverschij
ning op het toneel stapt moet ook hij
heel cynisch constateren dat Richard en
Jenny het in deze maatschappij wel zul
len redden, ondanks de erfenis die hij
voor hen in petto had.
Ontredderd
Aris van Zeijlen speelde Richard, de
man die de meeste moeite heeft met de
omstandigheden waarin hij terecht komt
en deze rol was hem op het lijf geschre
ven. Van Zeijlen begon wat stroef en iets
te gemakzuchtig maar steeg tot flinke
hoogte in de scene waarbij hij woedend
is op zijn vrouw omdat ze als hoer mede
de kost verdient.
Prachtig was zijn mimiek toen het door
zijn vrouw verdiende geld anoniem per
post werd bezorgd. De kinderlijke ver
baasdheid straalde van zijn gezicht en
deze beteuterde houding wist Van Zeij
len goed vast te houden in de rest van
het verhaal. Zijn tweestrijd was zeer
overtuigend. Van Zeijlen was duidelijk
ontredderd en zorgde daarmee voor me
nige koude rilling onder het publiek.
In Nettie Molenaar als Jenny had Van
Zeijlen een goede tegenspeelster. Haar
walging bij het voorstel om publieke
vrouw te worden was echt maar daar
naast wist ze ook de acceptatie en de
keuze die ze maakte goed over te bren
gen. Met een sterke mimiek en gedreven
spel beantwoordde ze sterk aan de be
doelingen van de toneelschrijver. Wim
Tinholt was als vanouds weer uitstekend
op dreef als buurman Jack, een cyni
sche rol die Tinholt op de juiste toon,
een beetje gemeen en geslepen, wist uit
te dragen. Tinholt is een meester in der
gelijke rollen en het was een genot Van
Zeijlen, Molenaar en Tinholt samen te
zien balanceren binnen de eigen
spelmogelijkheden.
Speels
Nettie Jongejan speelde de hoeren-
madam die eenzelfde houding aan
moest nemen als Tinholt en daar redelijk
in slaagde. Zij was de duivelin en met de
blikken in haar ogen kon ze aardig do
den. De zoon des huizes werd gespeeld
door Sjoerd Jan Visser en hij deed dat
keurig met een juiste houding, duidelijke
spraak en toch nog een tikkel-tje speels
heid, al werd dat door de omgeving nau
welijks geaccepteerd.
Deze vijf mensen zorgden voor vele
ijzersterke momenten en wisten zich ge
lukkig ook staande te houden in het spel
met de overige tonelisten dat veel min
der uit de verf kwam. Het tuinfeest met
de gasten Dirk Rozeboom, Annie Anker,
Rob Jongejan, Tine Standaard, Hans
Jansen en Rieke van Dijk dat eindigt in
de moord op de buurman was vrij zwak.
Aris van Zeijlen (tweede ven rechts! spreekt els Richard een hartig woordje met zijn vrouw Jenny (geheel linksl. gespeeld door Nettie Molenaar
Op de achtergrond v.l.n.r. Nettie Jongejan. Hans Jansen, Rob Jongejan en Dirk Rozeboom.
Het was een stukje massaspel dat bleef
steken in te vage houdingen en slechte
timing. Het grootste probleem was dat
de mannelijke gasten niet helemaal de
harde jongens waren die ze moesten zijn
en niet de juiste intonatie wisten te pak
ken om aan te geven dat het begrijpelijk
was dat Richard en Jenny bij dit milieu
wilden horen. Genoemde heren oogden
bovendien te jong en konden vooral
daardoor niet genoeg charisma
uitstralen.
De teksten zaten er ook niet zo best in
en dat alles maakte het ongeloofwaar
dig. Het was geen ramp maar voor het
publiek was het wel even doorbijten en
de catastrofale moord werd er te kluch
tig door. Het blasé zijn en de sociale
controle kwamen wel redelijk uit de verf
maar de haat tegen alles wat in dit milieu
minderwaardig is (joden, negers en mid
denstanders) en het „society" sfeertje
bleven steken in rommelig spel dat gered
moest worden door de mensen die de
hele avond al op de plankten stonden.
UDI heeft zaterdagavond weer bewe
zen met een moeilijk stuk uit de voeten
te kunnen maz.r men moet nu oppassen
niet te hoog te grijpen. Het was een
avond met sterk toneel en een terechte
staande ovatie maar men mag niet
zwichten voor de verleiding om uitslui
tend op erkend takent te gaan drijven.
Het is niet erg om een volgende keer een
traditioneler verhaal te kiezen waardoor
meerdere spelers de nodige plankenerva
ring kunnen opdoen. Daar kan men later
vruchten van plukken. De regie was in
handen van Huib Dros, geassisteerd
door Ans Bonne. Anneke Rienks en Aaf-
ke Geense zorgden voor de grime en
kapsels. Souffleuse was Ineke Reitsma.
Een deel van de Texelse toneelverenigingen put elk jaar uit het „drakenre-
portoire". Stukken waar het publiek om moet lachen maar waar culturele
statuszoekers bij het verlaten van de zaal wat neerbuigend over opmerken
dat het weer „een draak van jewelste was". De vraag doet zich dan voor of
de opvoering aan die culturele normen getoetst moet worden of dat de reac
tie van de lachers normgevend moet zin. De SVC toneelgroep maakte het
de beschouwer zaterdag wat dat betreft makkelijk. De uitvoering van „Een
zoen van Miss Urk" kwam bijzonder aarzelend op gang, maar vooral door
het zeer karakteristieke spel van Wim Ran ging de complete zaal „plat". Het
toneelstuk was zonder regisseur ingestudeerd, de spelers en souffleur Piet
Zijm knapten die klus zelf op. Dat was het zwakste punt van het geheel, bij
de voorbereiding heeft duidelijk een beschouwer in de zaal ontbroken die
accenten kon aanbrengen of weghalen.
De sportviswedstrijd van zondag werd
gekenmerkt door windkracht 8 9 met
zeer veel regen van het begin tot het
eind van de wedstrijd. Door die omstan
digheden kon de utislag van de dag niet
bekend worden gemaakt. Er werd alleen
door senioren aan deze wedstrijd deel
genomen. De negen vissers vingen 49
vissen met een totale lengte van 450
centimeter.
1. Jan Heethuis 109 cm, 8 vissen; 2.
Rein Kuyper 89 cm, 4 vissen; 3. Cor
Huisman 72 cm, 5 vissen.
Sommige spelers wisten zich in
het begin van de opvoering duidelijk
geen raad met hun houding, een aar
zeling die zich altijd onverbiddelijk
aan het publiek meedeelt. Na ver
loop van tijd raakte iedereen echter
op zijn gemak en ging de zaak op
het spel letten ijn plaats van op de
knikkers.
Het verhaal ging namelijk over een ge
zin, de familie Knikker, dat bezoek ver
wachtte van suikertante Aleida, die haar
restaurant kwam weggeven. Daarvoor
moest echter wel geconcureerd worden
met een ander gezin Knikker, dal een
schoonheidskoningin en een judokampi
oen in zijn gelederen telde. Op allerlei
onnozele manieren werd getracht beter
over te komen dan die concurrentie, al-
lees opa Knikker en moeder Sofie bleven
zichzelf. Ondanks de ongetwijfeld
vreemde indruk die tante van de Knik
kers moet hebben gekregen liep alles
goed af. Het andere gezin kreeg welis
waar het restaurant, maar de Knikker in
het stuk werden met een veel kostbaar
der pretpark bedacht. Bovendien trouw
de bijna iedereen met iedereen, alleen
zoon IJsbrand bleef vrijgezel.
Ouwe taaie
In dergelijke stukken komt vaak een
ouder stel op de spelersrol voor, meestal
een bazige oude tante met een onder
drukte oude oom, die zich gaandeweg
onder het juk uitwerkt. Dat was nu an
ders, opa Knikker was een „ouwe taaie"
van het zuiverste water, die zelfs diverse
malen zijn jongere gezinsgenoten voor
geruime tijd knock out sloeg. Wim Ran
wist dit gegeven optimaal te benutten,
hij kreeg dan ook steeds meer een dra
gende rol in het geheel. Een keer ge
beurde dat dragen letterlijk toen hij
Sjaan Boon, een weduwe die het restau
rant wilde kopen, van een stoel aftilde
om haar op gespierde wijze het hof te
maken.
Sjaan Boom werd vertolkt door
Bieuwkje Monen-Waldus, de enige de
butante. Zij speelde verdienstelijk, met
een aanstekelijk enthousiasme, maar
soms was het allemaal wat te ademloos.
Een regisseur zou hier duidelijk zijn
diensten hebben kunnen bewijzen.
Tante Aleida Knikkert-Stuiter werd op
doeltreffende wijze op de planken gezet
door Immie Zuidema-Klinger. Zij maakte
van haar type een wat deftige, ingeto
gen, zakelijke vrouw en ze deed dat zon
der fouten.
Rustpunt
Adrie Schraaf-Broekman speelde
moeder Sofie Knikker, een vrouw die
buiten alle complotten wordt gehouden
en die vaak, ook voor het publiek, een
rustpunt in de handeling betekende.
Geen opvallende rol, maar op zeer na
tuurlijke wijze gebracht.
Haar tegenspeler Gerard Monen ac
teerde als vader Gerard Knikkert op ge-
Soms is het onderscheid tussen de voetbal- en toneelafdeling niet zo groot. Het voornaamste
verschil is misschien wei dat als Bieuwkje Monen-Waldus Jaap Visser deze schop op het veld
zou verkopen, zij onmiddellijk naar de kleedkamers verwezen zou worden. Als Sjaan Boon
mocht het echter wél.
routineerde wijze, maar was af en toe
wat vlak. Wat meer venijn, wat zwaarde
re accenten, en hij zou van zijn rol als
huistiran de karikatuur hebben gemaakt
die nodig was. Ook hier zou een goede
regie de vertoning optimaal hebben kun
nen maken.
Grappig was het kussentje dat hij om
gebonden had vanwege de blauwe plek
op zijn achterwerk die hij kreeg toen zijn
bijziende dochter hem van de trap liep.
Het kussentje vertoonde de afbeelding
van een hondekop die elke keer als Mo
nen zich omdraaide de zaal instaarde.
Dochter Roza, gespeeld door Jeanet
Boon, werd gepresenteerd als „kippig".
In de praktijk bleek dat echter nagenoeg
blind te betekenen. Om het ironische
element van haar rol uit te laten komen
(Roza loopt haar vader van de trap zon
der het zelfs maar te merken) had Jeanet
Boon haar overigens duidelijk en niet
onverdienstelijke spel best met wat meer
nadruk mogen brengen.
Zij verloofde zich met de degelijke en
inbleke boekhouder van haar tante, Ni-
colaas van Dijk, die haar veroverde door
een gedicht te sturen. Hans Zuidema gaf
deze onverwacht romantische
droogstoppel wat hem toekwam.
Broer IJsbrand werd door Jaap Visser
neergezet als de lange lijs die hij moest
zijn. Het was jammer dat Visser af en toe
te veel leunde op de soufleur of zich be
wust was van de zaal. Als hij een
gesprekje voerde schoten zijn ogen tel
kens van zijn gesprekspartner naar de
souffleurspost of naar de zaal en dat
wekte een wat vreemde indruk.
Marcel Bladder, journalist en huis
vriend, werd gespeeld door Ernst Jan de
Graaf. Vooral in het eerste bedrijf ver
toonde deze speler nogal wat zenuwen
en eigenlijk wist hij zich geen raad met
zijn houding. Gaandeweg werd dat ech
ter beter. Tot overtuigend spel kwam hij
pas tegen het eind toen hij nicht Willeke
versierde.
Mooie Willeke was een uitstekende
vertolking van Hetty Baltus-Reuvers, die
de volgende keer zeker meer verdient
dan een bijrol. Het O-mondje, het mooie
meisjesgedrag, het opscheppen over de
judobroer en de triomf als IJsbrand de
vergelijking niet kan doorstaan, waren
elementen die zij tot uidrukking bracht.
Lippenstift
Aparte vermelding verdient grimeur
Gerard Smeenk, die zijn „koppen" dui
delijk karakter mee wist te geven. Vooral
het overdadig gebruik van lippenstift bij
Roza leidde tot komische effecten. Om
dat zij telkens de verkeerde zoende lie
pen steeds meer acteurs en actrices met
rode wangen rond.
Een ongewild grappig effect leverde
de geschminkte snor van Marcel Blad
der die na een sappige vrijpartij gedeel
telijk op de bovenlip van nicht Willeke
bleek te zitten. Het mocht de pret niet
drukken, integendeel.
„Een zoen van Miss Urk" was onge
twijfeld een draak, maar wel een leuke.
6Rtv€N VAN LEZERS - tUTEN VERJLNTWOORDELLBIMCID *N DE RECaxlS
Uw bezorgdheid om de gebitten der
mensen in 't algemeen, en die van de
opgroeiende jeugd in 't bijzonder, past
en siert u. En een ieder weet dat snoe
pen in de ruimste zin des woords (al dat
lekkers, dat tot op heden nog steeds niet
officieel verboden is) ontzettend slecht
voor de tanden en kiezen is, en dat er
nog steeds ruim werkgelegenheid in uw
branche bestaat, dank zij diegenen die
overdoses van zoets tot zich nemen, en
die wegens deze verslaving wel de
„snoepjunks" in deze op zijn retour zijn
de welvaartsmaatschappij genoemd
kunnen worden. Terecht wijst u op deze
gevaren via welsprekende affiches en
anderszins; en over die appel die zo ver
standig wegsnoept, is sinds Eva al aar
dig wat geredetwist (of die appel wel zo
verstandig was!). Uw kruistocht tegen
het snoepen wordt middels uitgebreide
voorlichting (propaganda voor de meest
uiteenlopende soorten tandpasta's, van
veredelde Vim tot Jif, van enzymenrijke
tot tandverstevigende) energiek geleid,
en daarbij vraagt u uiteraard hoe de
mensen tot hun verderflijke gewoonte
gekomen zijn, en wat blijkt....?! Het
blijkt op school reeds aangemoedigd te
worden! Het einde der wereld moet nabij
zijn. De duivel is overal, een pact tussen
snoepbedrijf en onderwijsinstituut!
Traktaties in de vorm van snoep, cake,
koek, Treets, Mars, appels, mandarijnen,
kaasbrokjes doen ze nog iets aan on
derwijs? zijn aan de orde van de dag.
Iemand jarig? trakteren, in plaats van
een opvoedende straf trakteren, en
ga zo maar door! Leve de lol, daar op de
RSG!
Uw diepgevoelde verantwoordelijkheid
heeft u doen besluiten de verantwoorde
lijke inspecteur van het onderwijs op de
hoogte te brengen, en, waarachtig, die
heeft vermanend de vinger geheven en
het valt te verwachten dat bij herhaling
de gebitten der schuldigen zonder par
don uit de bek (pardon, de mond) gerukt
zullen worden. Het onderwijs is een pro
bleem rijker dank zij een hechte samen
werking tussen volksgezondheidsridders
en onderwijsbewaking. Wij, pedagogen
(wat heet?) verbonden aan een school
voor voortgezet onderwijs, zijn ons ter
dege bewust van ons falen, en zullen
pogen meer kunt u toch niet verlan
gen? alle traktaties tot een minimum
te beperken en de vroeger zo effectvolle
straffen weer in te voeren, de verjaarda
gen passend te vieren met gezang en de
jeugd te wijzen op de gevaren van veel
vuldig snoepwinkelbezoek en de gevol
gen daarvan (boze of verdrietige tan
darts en tandbederf) waarmee ons werk
weer een dimensie rijker is geworden.
Jammer dat alcoholmisbruik niet onmid
dellijk leidt tot tand- en haar-uitval want
in dat geval werd zeker door de verenig
de kappers en tandfanaten de strijd aan
geboden met een veel gevaarlijker
vijand.
Nog één vraag aan de heer De Winter:
„Bestaat er ook een straf op
onvermogen?"
H. de Kruijff
De Koog.
Door een glad (regen) wegdek kon
een automobilist uit Nijmegen zijn auto
zondaag in de Kamerstraat een moment
niet meer besturen. Hij gleed tegen een
geparkeerde auto. Aan beide wagens
ontstond geringe schade.
