Duikclub
„nieuw"
onderzoekt
wrak zeilschip
autoscooter
op kermis
voor drie jaar pachten
Exploitant
wil plaats
a
DUIKCLUB TEXEL
OPBRENGST KERMIS SCHERP OMLAAG
Vals bomalarm
wordt rage
Begeleiding kinderen
naar Den Helder
CDA-fractie heeft
spijt van afwijzing
Zwemclub naar
marinebad
IIJDAG 9 DECEMBER 1983
TEXELSE COURANT
PAGINA 5
Sinds 25 juli is de duikclub Texel regelmatig aan het duiken op een
.nieuw" wrak. een vermoedelijk uit de eerste helft van de 17e eeuw af-
omstig Frans oorlogsschip. Vermoedelijk, want de clubleden hebben wel
iens eerder gedacht dit schip gevonden te hebben maar toen bleek dat het
im een ander wrak ging. ..Joch zou het wel erg toevallig zijn als we het nu
véér bij het verkeerde eind hadden. De stranding van het zeilschip is door
Ir R. E. J. Weber beschreven. Hij geeft ongeveer de plaats aan waar het ver-
|ing en verhaalt over een bergingspoging die ondernomen is. Al die gege-
fens lijken te kloppen." Aan het woord is Fup Boon. actief lid van de duik-
lub en van de onlangs in het leven geroepen archeologische afdeling van
lie club.
zicht. Een deel van de kanonnen was
nog wel aan boord en stond zelfs nog in
de rolpaarden. We hebben er nu een
keer of tien op gedoken en een stel heel
interessante zaken boven water gehaald.
We vonden bijvoorbeeld een klokgave
passer met koperen punten, een kope
ren pot, een kruik en een complete trom
pet." Op het mondstuk van die trompet
is de volgende tekst te lezen: ,,Hvig
Qvieren soen 1 60 7" Boon denkt dat de
trompetter zijn naam in het mondstuk
heeft laten zetten, een mening die ge
deeld wordt door Bas Kist, conservator
van het Rijksmuseum in Amsterdam.
Omdat de ,,i" en de ,,e" in die tijd ge
bruikt werden om klinkers te verlengen
en de spelling veel meer de klank van het
gesproken woord volgde is het niet onlo
gisch om aan te nemen dat de trompet
ter in hedendaagse spelling Huug Quie-
renzoon zou hebben geheten. De heer
Kist kent geen trompetfabrikant van die
naam en omdat het niet ongebruikelijk is
dat een trompetter zijn eigen mondstuk
bij zich heeft lijkt de conclusie dat onze
Huug de gebruiker van het instrument
was op zijn plaats. De complete trompet
is te bewonderen in het Maritiem Mu
seum, evenals de andere vondsten die
van dit schip afkomstig zijn. Wie deze
spullen wil zien kan morgen gratis het
museum bezoeken.
De contacten van de duikclub met de
WRAK NO
OOI-
NAAM
AFD ARCHEOLOGISCHE WERKGROEP
DATUM 12
VOORWERP NO
SCHAAL 1
VERGUNNING GEB
Op dergelijke tekeningen houdt de duikclub bij wat er waar op het wrak gevonden is.
De passer terug op de plaats waar hij thuishoort, op een zeekaart
Het schip waar Weber over schrijft
moest de kaap en de kerktoren van
Oosterend in één lijn varen en dan gerui
me tijd op die lijn blijven voordat het
bakboord uit de Texelse rede op kon va
ren. Het ging, om onbekende redenen te
te vroeg naar bakboord, zodat het met
een klap tegen de ter plaatse nogal steile
bank Vogelzand opvoer, waarna het om
sloeg Naar aanleiding van dit artikel
zijn clubleden op zoek gegaan en op de
aangeduide plaats vonden zij binnen een
uur een wrak. Het was de eerste keer dat
ze zelf een scheepswrak lokaliseerden,
voordien werden ze meestal door vissers
die er met hun netten op liepen te hulp
geroepen, waarop dan een ontdekking
van een gezonken schip volgde
De eigen" ontdekking is duidelijk te
danken aan het clubschip ,,Brakestein"
en haar schrijvende echolood. Fup ver
telt dat er plannen bestaan om de
opsporingsapparatuur verder te verfij
nen: ,,Wij gaan een proto-
magnetometer aanschaffen Dat is een
soort grote metalen detector die achter
het schip aan wordt gesleept. Daarmee
kun je wrakken in het zand opsporen en
die zijn veel beter dan de wrakken öp de
zeebodem Als ze in het zand bewaard
worden zijn ze praktisch klokgraaf."
Jacob ,,the Diver"
Terug naar het Vogelzand. De club
ging dus op de aangeduide plek zoeken
en vond een wrak Bekend is dat in het
laar van stranding, 1618, een ber
gingspoging is ondernomen onder lei
ding van regent Gerrit Jacobszoon Wit-
sen, een telg uit het beroemde Amster
damse burgemeestersgeslacht Deze
Witsen kreeg van de Westfriese admira
liteit de nodige volmachten en assisten
ten toegewezen Onder hen was Jacob
Janson, een duiker die later in Engeland
bekend zou worden als ,,the diver" De
expeditie, die de beschikking had over
27 of 28 vaartuigen, wilde lijnen rond
het schip aanbrengen om het als het wa
re in een soort hangmat op te lichten.
Daarvoor waren pogingen om het schip
aan de masten te kenteren (recht te trek
ken) al mislukt Voor dit oplichten was
het nodig zoveel mogelijk zwaar materi
aal uit het wrak te halen. Kanonnen wer
den dus overboord gegooid of opge
haald, al naar gelang het materiaal waar
ze van gemaakt waren. Dure bronzen ka
nonnen loonden de moeite van het ber
gen, goedkope ijzeren niet
Dit hele verhaal geeft weer ondersteu
ning aan de veronderstelling dat het hier
om de „Fransoos" uit het artikel van
Weber gaat. Er liggen namelijk nogal
wat kanonnen naast het schip en die zijn
allemaal van ijzer. Bovendien zijn de
ovenstenen (ook zwaar!) overboord
gegooid.
Een andere aanwijzing dat dit schip
omgeslagen moet zijn leveren de ankers
die nog min of meer op'hun plaats zijn
teruggevonden. Het schip heeft dus niet
voor anker gelegen. Daar staat echter
weer tegenover dat de manier waarop
de oorlogsbodem op het zand ligt, niet
helemaal klopt met Weber's beschrijving
van de gebeurtenissen
Helder
,,We vonden het wrak op een moment
dat het water heel helder was. Er was
zo'n twee tot drie meter zicht en je kon
daardoor de vorm van de romp herken
nen. De spanten staken uit het zand en
er was natuurlijk een grote bos aangroei-
sel, maar het was een schitterend ge-
Het opschrift op het trompetmondstuk
officiële instanties zijn goed. Bas Kist is
zeer geïnteresseerd in dergelijke
vondsten en is al vaker met duikers mee
geweest.
Bijvoorbeeld toen een Engelse expeditie
bezig was met het onderzoek van 't Vlie
gend Hert, het wrak van een VOC-schip
voor de kust van Zeeland. Dat was overi
gens een overzoek dat in de eerste
plaats geïnspireerd leek te zijn door de
goudschat die zich daar aan boord be
vond, als je tenminste de krantenartike
len over dit project mag geloven. Fup
Boon was er bij, heeft ook op het Hert
gedoken en zegt dat sommige journa
listen de zaak nogal romantisch hebben
voorgesteld. Aan boord van The Flying
Heart, het onderzoeksvaartuig van de
Twee onderdelen van de trompet, die overigens in zijn geheel werd teruggevonden
steenrijk Engelsman John Rose, ont
moette Boon Bas Kist. Dat die expeditie
op commerciële leest geschoeid was
moge blijken uit de afspraak die de En
gelse expeditie met de staat had over de
verdeling van de buit: tien procent voor
de staat, de rest voor de expeditie, onder
het motto „beter 10% van iets dan 25%
van niets stemde het rijk met deze ver
deelsleutel in.
Bij de Texelse duikclub is die verdeling
vijftig/vijftig. Tot nog toe is een verde
ling overigens met aan de orde geweest,
omdat de vondsten worden bewaard in
het Maritiem Museum en aan een half
kanon heb je met zoveel.
De archeologische werkgroep van de
club houdt keurig aantekening van alles
wat gevonden wordt. Dat gaat heel
systematisch. Het stuk grond waarop en
waarin het schip ligt is verdeeld in vier
kanten, die zijn weer overgebracht op te
kening en zo kan nauwkeurig worden
vastgelegd hoe het schip ligt en waar
wat gevonden wordt. Alle gevonden
voorwerpen worden gemeld aan de
coordinator onderwateronderzoek van
het ministerie van WVC, de heer
Maarleveld
Het belang van gezonken schepen
voor de geschiedschrijving is nogal
groot. Bas Kist omschreef dit belang in
een interview voor een landelijke krant
eens als „het Pompei-effect". Net als bij
deze Italiaanse stad die in één keer onder
de lava werd bedolven en zo tot een
complete illustratie van het leven uit die
tijd werd, wordt bij een schip dat zinkt
ook een compleet en kloppend stukje
tijdsbeeld als het ware bevroren. Dat
geeft dus veel meer informatie dan al
leen het vinden van voorwerpen of ge
schriften, waarbij de conclusies weer
berusten op persoonlijke en dus gekleur
de waarneming. Kist omschreef het als
„Ons onderzoek komt zeer dicht in de
buurt van een tijdmachine."
Er zal historisch onderzoek nodig zijn
om vast te stellen of dit wrak inderdaad
de door Weber beschreven oorlogsbo
dem is. Hoewel zijn beschrijving nogal
summier is geeft hij toch aanwijzingen.
Het schip was groot, splinternieuw, nog
niet volledig bewapend en de poorten
van het bovendek vertoonden een karak
teristieke afwijking, ze waren namelijk
rond. Zo zijn er meer gegevens Die kun
nen de Texelse duikers dan weer contro
leren. Het moet mooi zijn als je sport op
deze manier een extra dimensie krijgt.
De duikclub helft door zo systema
tisch te werk te gaan mee aan het verfij
nen van het beeld dat wij hebben van de
17e eeuw.
Vals bomalarm doet zich de laatste tijd
op Texel zo vaak voor dat het een rage
lijkt te worden Woensdag in de middag
pauze kreeg de technische school een
telefoontje dat die middag in de school
een bom zou ontploffen. De leerlingen
werden naar huis gestuurd. De politie
zocht, maar vond niets.
Dit is de vijfde en voorlopig laatste
keer dat u in deze krant een bericht over
een vals bomalarm leest. Er zijn de
laatste weken echter veel meer valse
bommeldingen geweest. Dergelijke ge
beurtenissen haalden slechts de krant
als er belangrijke gevolgen aan verbon
den waren voor het publiek in de vorm
van bootvertragingen e.d. Onder de be
richtgeving wordt nu voorlopig helemaal
een streep gezet omdat de stellige in
druk bestaat dat door publiciteit nog
meer valse bommeldingen worden uit
gelokt. Om dezelfde reden maken wij ge
woonlijk geen melding van valse
brandmeldingen.
Als gevolg van de terugloop van
het besteedbare inkomen lopen de
omzetten op de Texelse kermis
drastisch terug Eén van de exploi
tanten, de heer C. Zuidema uit Bre
da, heeft laten weten dat zijn be
drijfsresultaat op de kermis in Den
Burg dit jaar ver beneden de maat is
gebleven, vooral de eerste twee da
gen. „Ik heb vrijwel niets verdiend."
Zuidema exploiteerde de autoscooter,
één van de meest imposant attracties
van de kermis. Hij zegt dat de achteruit
gang in verdiensten zich ook in 1982 al
aftekende Hij schreef daarom pas na
lang aarzelen in en bleek de enige met
een autoscooter te zijn. In 1982 waren er
nog drie inschrijvingen.
Teruggang
Verwacht mag worden dat de pacht-
opbrengsten als gevolg van deze ontwik
keling in 1984 aanzienlijk lager zullen
zijn. Zuidema heeft de gemeente nu ge
vraagd hem de standplaats voor drie jaar
vast te gunnen (met een optie voor een
volgende termijn) tegen een jaarlijkse
pachtsom van ƒ15.000,—. Dat is per jaar
ƒ5000,- minder dan de laatste keer werd
betaald, maar administrateur G. A. Os
kam van de Welzijnsstichting vindt het
niettemin aantrekkelijk om op dit aanbod
in te gaan. Wat hem betreft mag Zuide
ma drie jaar voor ƒ15.000,- per jaar
pachten en hij kan ook een optie krijgen
voor nog eens drie jaar op basis van een
aan het prijspeil aan te passen pacht
som. Dit geldt alleen voor het bedrijf van
Zuidema, de overeenkomst is niet aan
derden overdraagbaar. In geval van op
heffing of faillissement van het bedrijf
eindigt de verpachting voor meerdere ja
ren, mits daarvan voor 1 januari van het
betreffende jaar mededeling is gedaan,
zodat tijdig pogingen kunnen worden
ondernomen om een vervangende scoo
ter aan te trekken.
Kermisgids
Alvorens zijn advies uit te brengen
had Oskam advies gevraagd bij het Bu
reau „De Kermisgids" dat voor de geza
menlijke Nederlandse kermisexploitan
ten bemiddelend optreedt. Van die kant
was naar voren gebracht dat Zuidema
voor niet meer dan één jaar zou moeten
pachten voor ƒ15.000,-, zodat ieder jaar
de situatie opnieuw kan worden beke
ken, maar daar is Oskam het niet mee
eens. Hij ziet op tegen het elk jaar ter
discussie moeten stellen van de pacht
som en hecht veel waarde aan de zeker
heid dat de komende drie jaar telkens
ƒ15.000,- wordt ontvangen en dat in ie
der geval op de autoscooter kan worden
gerekend. Hij vindt dat laatste voor het
voortbestaan van de Texelse kermis (be
langrijke inkomstenbron voor het Texelse
verenigingsleven omdat de ontvangen
pacht gebruikt wordt voor investerings
subsidies) zelfs van essentieel belang.
„Zonder autoscooter is de Texelse ker
mis geen kermis meer te noemen." Het
bestuur van de Welzijnsstichting zal over
deze kwestie beslissen in de vergadering
van 15 december.
Drastisch
Het bureau „De Kermisgids" onder
schrijft de opvatting dat de pachtop-
brengst van de kermis in 1984 drastisch
zal dalen, naar verwachting zelfs met 25
tot 30 Voor het Texelse vereni
gingsleven moet dat verontrustend zijn,
want hun mogelijkheden voor nieuwe
investeringen worden daardoor inge
perkt Het afgelopen jaar was nog
ƒ50.000,— te verdelen, zijnde de totale
netto opbrengst aan pacht. In 1982 was
de netto pachtopbrengst ongeveer ge
lijk. Tot dat jaar is de pachtopbrengst
van de Texelse kermis steeds in stijgende
lijn geweest (vanaf het jaar van herinvoe
ring) Ook bij de laatste verpachting wa
ren alle betrokkenen er van overtuigd dat
het publiek minder zou uitgeven op de
kermis en dat de expoitanten dus lager
zouden moeten inschrijven dan in voor
gaande jaren, maar blijkbaar heeft de
concurrentiedwang het van dit besef ge
wonnen, zodat er meerdere exploitanten
moeten zijn die de afgelODen zomer op
Texel weinig of niets hebben verdiend
De CDA-fractie in de gemeente
raad wil opnieuw beraad over het
probleem dat is gerezen rond de be
geleiding van kinderen die dagelijks
naar ZMLK- en MLK-scholen in Den
Helder moeten reizen. Mevrouw M.
Huitema-Vos heeft aan raad en B en
W geschreven dat haar fractie in de
begrotingsvergadering (waarbij
besloten werd per 1 januari geen be
taalde begeleidster meer in te scha
kelen) het probleem kennelijk heeft
onderschat.
Zoals bekend is door de ouders verzet
aangetekend tegen het besluit om de
betaalde leiding te schrappen. De ge
meente is van mening dat de begelei
ding door de ouders zelf kan worden
overgenomen, maar de ouders zelf ach-
ledere zaterdagochtend haalt Scou
ting Texel in Den Burg oud papier, lom
pen en oude schoenen op. De mensen
worden verzocht deze spullen vóór 10.00
uur aan de straat te zetten, zodat ze vlot
kunnen worden ingeladen. Komende za
terdag wordt het oude papier etc opge
haald in de volgende straten:
Schilderend, Keesomlaan, Emma-
laan, Haffelderweg, Ada v. Holland
straat, p. v. Cuyckstraat, Elemert.
De Koog
Zaterdag wordt vanaf 10.00 uur
oud papier opgehaald in De Koog en
direkte omgeving. Men wordt ver
zocht het papier tijdig aan de straat
te zetten. Dit gebeurt iedere tweede
zaterdag van de maand.
ten dat onmogelijk en vinden dat zoiets
ook niet in redelijkheid van een andere
vrijwilliger (ster) kan worden gevraagd.
Degene die de kinderen begeleidt is da
gelijks ongeveer zes uur op pad Het is
bovendien vrij zwaar en verantwoordelijk
werk waarvoor lang niet iedereen ge
schikt is. Om die reden kan men de be
geleiding ook niet overlaten aan de
chauffeur van het busje of taxi waarmee
de kinderen reizen Mevrouw Huitema
heeft begrip voor de bezwaren en laat
blijken er spijt van te hebben dat zij en
haar fractiegenoten mede hebben be
paald dat de begeleiding per 1 januari
moet vervallen. Ze vraagt om herover
weging van de zaak en wil de visie van
het college hierop vernemen.
Nee
B en W hebben de raad voorgesteld
niet op dit verzoek in te gaan en zowel
het protest van de ouders als de brief
van mevrouw Huitema voor kennisge
ving aan te nemen. Het college wijst er
op dat de staatssecretaris heeft bepaald
dat begeleiding van kinderen voortaan
een taak van ouders of andere vrijwilli
gers moet zijn en dat de kosten daarvan
niet meer door het rijk zullen worden
vergoed (tot dusver werd 80% van de
begeleidingskosten door het rijk betaald;
de rest kwam voor rekening van de ge
meente). Sinds 1 augustus komt het sa
laris van de begeleider(ster) helemaal
voor rekening van de gemeente wat een
forse aanslag op de gemeentebegroting
betekent. Veel gemeenten hebben hun
begeleiders dan ook per 1 augustus ont
slagen; Texel heeft daar nog even mee
gewacht om de ouders de gelegenheid
te geven zelf een regeling te treffen
Donderdag 8 december
In dorpshuis De Bijenkorf in Oosterend
bestaat voor de Herv. gemeenteleden
van Oosterend, Oudeschild en De
Cocksdorp/Eierland gelegenheid kennis
te maken met de predikantskandidaat C.
de Jong, aanvang 20 00 uur.
Vrijdag 9 december
Het fanfare KTF/DEK heeft oefenavond
in dorpshuis De Waldhoorn.
Zaterdag 10 december
In het kader van de landelijke museum
dag is het Natuurrecreatiecentrum bij De
Koog en het Maritiem Museum in Oude
schild de hele dag gratis toegankelijk. In
het Maritiem Museum wordt om 10.30,
12.00, 13.30 en 15.00 uur de videorepor
tage vertoond die Gijs Oskam heeft ge
maakt van de reis naar Georgië.
De DC 2 „Uiver" verschijnt tegen half elf
boven Texel. In de buurt van het vlieg
veld zullen enkele rondjes worden
gedraaid.
Tussen 9.30 en 12.30 uur rijdt in het cen
trum van Den Burg een bakfiets van
Amnesty International waarmee aan
dacht wordt gevraagd voor het 35-jarig
bestaan van de Universele Verklaring
van de Rechten van de Mens
In de Dennen (terrein bereikbaar vanaf
het Westerslag ter hoogte van de Jan
Klaasennol) wordt een crossloop met
wielercross gehouden, aanvang 13.30
uur.
Zondag 11 december
Van 8.30 tot 10.00 uur wordt bij het red
dingboothuis van De Cocksdorp een
sportviswedstrijd gehouden door de
sportvissersclub Texel.
Maandag 12 december
Texel viert Ouwe Sunderklaas. Voor het
programma zie de krant van vrijdag 2 de
cember. De oefenavond van KTF/DEK
wordt verplaatst naar vrijdag 16 decem
ber in het gebouw in Den Burg.
Dinsdag 13 december
De gemeenteraad vergadert vanaf 19 30
uur in het raadhuis.
Zondag gaat de zwemclub weer naar
het marinbad. Deze keer om proef te
zwemmen voor de diploma's D, E en F
Vertrek met de boot van 14,05 uur en
met de boot van 16.35 uur terug De
CEmensen en gevorderden houden de
zelfde tijden als bekend aan.
Zondag 18 december vertrekt een gro
te afvaardiging van de eilandelijke
zwemclub naar Enkhuizen voor de
eerste wedstrijd in het kader van de vier
kamp. De leden worden voor de
wedstrijd uitgenodigd. Vervolgens staat
de maand januari ook weer,,zwembad-
bol" van de activiteiten. Op 15 januari di
ploma zwemmen voor D, E en F. Een
week later is de lokatie zwembad Den
Krieck in Breezand voor een uitwisseling
met de Polderse Zwem- en Poloclub Ou
de Veer
Zaterdag 28 januari is het sfeervolle
zwembad De Terp het toneel voor de
tweede wedstrijd van de vierkamp.
Dank zij de zelfwerkzaamheid van de le
den bij de diverse zwemclubacties kun
nen al deze overkantse zwemuitjes ge
deeltelijk bekostigd worden.
