Handelaar van beroep kweker uit overtuiging Dorpscommissie De Koog wil subsidie voor Kaaps-nol 'RIJDAG 30 DECEMBER 1983 TEXELSE COURANT PAGINA 13 Aardappels. Ongeveer het meest concrete woord dat onze taal kent, ;amengesteld uit de aarde zelf en uit de opbrengst van die aarde. Het Nederlandse volk heeft er zijn huidige omvang op bereikt. De aardap- jel is het meest prozaïsche voedsel dat we tot ons nemen. Niemand :al er lyrisch over worden en als de vraag: „Wat eten we vanavond?" illeen beantwoord wordt met: „Aardappels",, kijkt de vrager je nog >ens aan om te horen wanneer de interessante gerechten komen. Toch is diezelfde aardappel voor een clubje mensen de kern waarom lun vrijetijdsbesteding draait, voor jaren achtereen. Zij koesteren een iefde voor de aardappel die slechts te vergelijken is met de liefde van jen kleindierfokker voor zijn hangoorvoedster, zij dromen ervan hun taam opgenomen te zien worden in de geniteurslijst voor aardappel- 'assen. En misschien dromen ze er ook wel een beetje van de gouden lot aan het einde van de regenboog te vinden, het produceren van len waardige opvolger voor het bintje Ook Texel kent zo'n man. Het is de voor velen in andere hoedanighe den bekende Gelein jansen, handelaar van beroep, aardappelkweker uit overtuiging. Gelein Jansen in zijn ,'<asje met een paar bessen in zijn hand „Kijk, mijn vader was aardappelkeur- Irneester in Eierland, waar ik ben gebo ren. Het aardappelvak heeft mij ook al tijd geïnteresseerd, op mijn vijftiende |iep ik al te selecteren Dat doe ik nog al toos, wekelijks controleer ik nog zeven bunder op ziektes." Een selecteur loopt poor het aardappelland en haalt alle zie ke planten weg. De akkers worden ge controleerd door de Nederlandse Alge mene Keuringsdienst. Keurmeester is Gelein ook nog geweest, maar daarover later. „Achter ons huis had ik een veldje toen ik een jaar of 16 was en daar zette ik van alles op. Telkens als ik bij een boer een ras tegenkwam dat ik nog niet ken de, nam ik een aardappeltje mee en dat kwam op het proefveldje. Zieke exempla ren zette ik er ook in, gewoon om te kij ken hoe dat er een jaar later uit zou zien. Mijn vader vond dat vanzelf niet zo leuk, zo'n zootje ongeregeld achter zijn huis terwijl hij zelf keurmeester was, maar ik wilde gewoon van de hoed en de rand weten." Gelein experimenteerde daar ook met mutanten, dat zijn aardappels die door een spontane wijziging in de erfelijk heidsfactoren opeens veranderingen to nen. „Ze had je vroeger de Woudster al leen met een rood vel en een rode nerf In het blad, maar zonder dat met een an- ere soort gekruist was__ontstond peens een witte Woudster. Rode Eersteling is ook weer een mutant van de witte. Met dergelijke afwijkende aardap pels teelde ik dan weer door om te kijken wat er zou gebeuren. Engels Het gesprek wordt gevoerd in de fraaie oude Rover 3500 van Gelein, op weg naar Emmeloord. Vlak achter een vrachtwagen begint opeens de motor kap onrustbarend op en neer te gaan. Gelein stelt gerust: „Engelse wagen. Hij rijdt heerlijk maar dergelijke dingen moet je op de koop toenemen." Als we in Emmeloord zijn vertelt hij dat hij een jaar in Ens, vlakbij die plaats heeft gewoond. „Toen ik van de landbouw school kwam ben ik een jaar keur meester geweest in de Noordoostpolder. Ik woonde in Ens, maar elk weekend ging ik op het mobyletje naar huis, wat voor weer het ook was. Er was hier wer kelijk helemaal niets te beleven, Texel was veel leuker. Het enige aardige was dat ik de telers die weinig vertrouwen in fco'n jong broekie hadden toch vaak te slim af kon zijn. Je moet niet vergeten dat ik toen een jaar of achttien was en dan is het voor die vaak veel oudere boe ren niet zo makkelijk om je als keur meester te accepteren. Dan stelden ze je duidelijk op de proef." We zijn op weg naar Hettema, het grootste particuliere bedrijf in Nederland dat pootgoed levert. In die hoedanigheid Is het bekend, minder mensen weten echter dat Hettema een eigen kweekaf- deling heeft die zo'n 60 hobbykwekers professioneel begeleidt. Deze amateurs kunnen bij Hettema zaad met geselec teerde eigenschappen krijgen, adviezen van erfelijkheidsdeskundigen en, wat aanmerkelijk belangrijker is, als ze een productieras ontwikkelen, kan het be drijf dat voor ze aan de man brengen, wereldwijd als dat nodig is. Verstandshuwelijk Toch is de verbintenis tussen Hettema en zijn kwekers niet louter een ver standshuwelijk. Dat merk je als je met H Hettema, directeur van het kweekbe- drijf, in gesprek raakt. Deze straalt niet alleen kennis van zaken, maar ook liefde voor zijn vak uit. Hettema, die oogt als een gevorderde vijftiger, is het type baas dat zelf met plezier een bloeiend bedrijf opbouwde Hij maakt grapjes met Ge lein, blijkt elke Texelse aardappelteler die feijn pootgoed bij Hettema koopt bij naam te kennen en heeft gemeenschap pelijke herinneringen met ze. Dat is allemaal met zo verwonderlijk, toen het kweekbedrijf in 1953 werd op gezet was Hettema zelf bollenboer (,De eerste met zes bunder in Friesland") èn hobby-aardappelkweker. „Een ing. Haisma uit Bergen deed met me mee. Samen hebben we een stel kwekers om Dns heen verzameld en contacten ge legd op bijvoorbeeld de Franse markt. Na verloop van tijd heeft Haisma toen met een stel van onze kwekers van com merciële rassen Transolanum N.V. opge richt. Die kwekers zaten echter contrac tueel nog aan ons vast, terwijl wij steeds meer uitbreidden op de internationale markt. Voor hun rassen hadden we al leenvertegenwoordiging. Later hebben de kwekers zich verenigd in Agrico, nu de grootste coöperatie." Hettema is aan voerder van de zes particuliere handela ren in pootgoed die belangrijk zijn. Op tijd Inmiddels heeft Hettema allang weer een eigen groep kwekers om zich heen verzameld. Soms waren ze maar net op tijd. Gelein: „U bent toen bij mij op be zoek geweest om te vragen of ik bij u on der contract wilde komen, maar drie we ken later kwam iemand van een andere firma hetzelfde vragen. Ik had geen bij zondere voorkeuren, dus wie het eerst kwam, die het eerst maalde." Hettema „Toch heb ik nooit bewust onder ie mands duiven geschoten, maar ik heb wel de kwekersmarkt goed afgegraasd. Elke Nederlandse kweker heb ik met een bezoek vereerd en als er een nieuwe bij komt ga ik die ook opzoeken. Uit die nieuwe groep zijn ook al weer een stuk of tien productierassen voortgekomen, waaronder de Spunta, de Draga en -de Renova Proefeten We praten nog een tijd door over de verbintenis tussen hobby en markt, tus sen geduld en professionalisme, tussen ouderwets zaaien en oogsten en modern manipuleren van erfelijkheidsfactoren die de samenwerking tussen de kweker en Hettema kenmerkt Het sociale aspect wordt niet verge ten. Met een zichtbaar genoegen vertelt Gelein over de jaarlijkse kwekersdag. Hoogtepunt is het proefeten: een tiental soorten aardappels wordt gekookt, ge bakken, gefrituurd of als chips neergezet zonder naamsvermelding. De kwekers moeten dan op grond van smaakeigen- schappen het bintje en de eigenheimer eruit halen. „Soms zijn er maar één of twee die dat goed doen, maar het komt ook voor dat een man of acht het goed raadt Het is trouwens erg leuk om op die manier geconfronteerd te worden met de gevolgen van je hobby. Het kan ook best zijn dat er nieuwe productieras sen tussen zitten van Hettema, of zaai lingen van één van ons." De zaailing is de pieper in het tweede stadium na het zaaien. Gelein: „Als je een plant bevrucht komen er bessen aan die 50 tot 150 zaadjes bevatten. Die zaadjes dragen dan hopelijk de eigen schappen die jij er in gestopt hebt. Die bessen of papappels hebben ook een fraaie Texelse naam, bij ons worden ze köttebei genoemd. Dat zaad spoel je er uit, je droogt en zaait het en dan krijg je plantjes met kleine knolletjes. Die kan je weer poten en dan heb je zaailingen." Buitenland Die zaailingen worden, als ze veelbe lovend zijn tenminste, weer verder uitge probeerd. Gelein heeft zelf een proef veldje in Eierland bij de boer waar hij nog steeds als selecteur werkt, maar er staan ook aardappels van hem op proefvelden in Zuid-Amerika, Egypte en Frankrijk. Sommige soorten zijn al een jaar of zeven in onderzoek, maar een echte doorbraak naar een goed productieras lijkt er nog niet in te zitten. Samen met Hettema en twee andere kwekers is Ge lein vorig jaar naar Frankrijk geweest om de proefvelden daar te bekijken. „We kij ken vaker buiten de grens. We zijn ook al eens met een bus naar de Lüneburger Heide geweest, we hebben excursies in eigen land en we hebben natuurlijk de jaarlijkse tentoonstelling." Die tentoonstelling wordt net afgebro ken als wij bij Hettema zijn. Lange rijen kisten met per kist verschillende soorten piepqrs. De kist die schuin staat toont voortijdig geoogste aardappels, die er boven volgroeide. Op die manier is te zien hoe de groei verliep. Toevallig heeft Gelein nu maar één soort staan, vorig jaar had hij er echter dertig en volgend jaar een stuk of vijftien. De inzendingen worden door deskundigen beoordeeld en voorzien van een advies over wel of met doorgaan. „Verreweg de meeste ke ren scoor ik rond de zeven met mijn in zendingen. Dat betekent dat ik een vrij constante, redelijk hoge kwaliteit weet te bereiken. Als ze mij adviseren te stop-" pen met een bepaalde soort, doe ik dat overigens óók, ik ga dan niet tegen alles in door." Snelle jongens De kantine waar we zitten te praten wordt opeens gevuld met heren in snelle kostuums Hettema vertelt dat het ver kopers zijn die een vergadering in de aangrenzende ruimte hebben. Ze zien er uit of ze handelen in geavanceerde elec- tronica in plaats van in piepers, maar uit dit hele verhaal blijkt dan ook dat achter die aardappel een wereld van avontuur, romantiek en buitenlandse reizen ver scholen ligt. Hettema, afsluitend: „Wij hebben die kwekers nodig, net zo hard als zij ons nodig hebben. Het zal nooit gebeuren dat we aan de hand van een lijst erfelijke eigenschappen een aardappel op de te kentafel ontwerpen. Die inspanning, die door de kwekers geleverd wordt zal altijd nodig zijn, zij vormen een gigantisch on derdeel van onze researchafdeling." 25 Bunder Weer terug in de auto vertelt Gelein hoe het verder ging na zijn keurmeester schap. „Toen ik uit militaire dienst kwam nam ik op Texel ongeveer 25 bunder aard-appelland aan om te selecteren. Daar kon ik niet van bestaan zodat ik al lerlei nevenactiviteiten ontwikkelde. Toen was ik trouwens al aan het kruisen geslagen. In de Noordoostpolder had ik een zekere G. Kuik, de kweker van het productieras Eba, ontmoet en die deed dat. Hij wekte mijn belangstelling. Zaad jes kocht ik bij de Stichting Plantenvere deling in Wageningen en ik had ook contacten met het Instituut voor Rasse- nonderzoek van de Landbouwhoge school. Ik ben ook lid van de Nederland se Kwekersbond en daar heeft Hettema van mij gehoord, denk ik. Ik had overal op Texel proefveldjes totdat ik telkens een paar rijen op het aardappelland van J. van Exel in Eierland mocht gebruiken." Gelein's nevenactiviteiten waren nogal divers. In de winter sorteerde hij aardap pels, hij had op een gegeven moment ook een paar bunder voor zichzelf staan De opbrengst daarvan verkocht hij in kleinverpakkingen aan kampwinkels. Hij verhuurde bolderwagens, met agent schappen over het hele eiland en een jaar lang verkocht hij vanaf een boot in de haven van Oudeschild schelpen. De boot werd verkocht en Gelein raakte ge leidelijk aan in de antiekhandel. „Samen met Hans van der Klift ging ik veel naar antiekbeurzen en op een bepaald mo ment ging ik een soort winkel voeren aan de Schoonoordsingel Toen de be langstelling voor antiek begon te tanen, heb ik alles in één keer verkocht." Asiel Ook op maatschappelijk terrein was hij actief. „Samen met Karei Bakker en Jaap Huisman richtten we het Asiel en de Stichting Open Jeugdwerk op. Dat was toen hard nodig, want er was niets voor jongeren in Den Burg. We gingen vaak dansen in de kantine van Dennen- ocrd en in het gymzaaltje van 't Skiltje traden altijd goeie bands op, Shocking Blue, BZN (toen nog hard rock -red.) en dergelijke. Er is toen jaren gepraat om wat te kunnen vinden. Uiteindelijk kwam er een mooi aanbod van tante Guurtje Roeper, we konden haar schuur aan de Haffelderweg krijgen. Die heette de Twee Paardjes. Voor gebruik als jeugdhonk werd hij afgekeurd en toen heb ik hem maar voor mezelf gehuurd als aardappelopslagplaats. Vroeger had Dirk de Biest (Bakker) daar wat koetjes en schaapjes, de Verenigde Schilders is er ook nog in begonnen en Rab heeft er zijn olie-auto's in gestald. Ik wilde er dus piepers in opslaan, maar van lieverlee werd het een dumphandel, die ik ook de Twee Paardjes noemde. Later is dat weer geluidloos overgegaan in kledinghandel." CDA Het Asiel kwam aan de Burgwal, waar nu weer architectenburo Jan Visser zit, en het bleek zeer succesvol. Gelein kwam voor de Stichting Open Jeugd werk in de Stichting Cultureel Werk waar geleidelijk aan zijn belangstelling voor de plaatselijke politiek werd ge wekt Hij zou acht jaar in cultureel werk zitten, na de SOJ vaardigde het buurt schap Zuid Eierland hem af. „Ik ging toen ook altijd naar de gemeenteraads vergaderingen als toehoorder. Ik ben lid van het CDA geworden omdat ik van huis uit Nederlands Hervormd ben en omdat ik geloof in de verbinding van po litiek en evangelie. Dat valt overigens in de praktijk nogal tegen, het leggen van die band." Gelein is nu bezig aan zijn tweede ter mijn als raadslid. Een derde zal volgens hem niet volgen: „De combinatie met de winkel is al moeilijk door het werk, maar ook voor het publiek. Als ik het heel druk heb is het niet altijd mogelijk om uren over relatief onbelangrijke za ken te praten. En zelfs op sinterklaasa vond heb ik twee keer opgebeld over raadszaken. Dan is de inbreuk op je pri vacy wel erg groot. Bovendien ben je soms met dingen bezig die je erg tegen staan. Dan vraag je je wel eens af of je keurig in het gelid door moet gaan en je blauw ergeren of dat je moet stoppen. Het evenwicht tussen bezig zijn met be langrijke en onbenullige zaken slaat soms door naar de verkeerde kant." Ambtelijk De kritiek die op dit moment op het functioneren van de raad weerklinkt, deelt hij niet: „Dat is niet zo beroerd. Je moet niet vergeten dat er een verschil is tussen het ambtelijk denken en, laten we zeggen, het Texelse denken. Ik was niet zo blij met het interview van Ben Daalder bij zijn afscheid. Voor zijn opstappen heb ik overigens begrip, hij had het gewoon te druk." Die uitspraak over het Texelse den ken, die is misschien wel typerend voor Gelein. Het gesprek tijdens de rit van Emmeloord naar de boot ging over politiek, aardappels en wat dies meer zij. Op de boot besloten we nog even naar zijn piepkliene kasje in Eierland te rijden voor een foto. Vanaf dat moment ging het gesprek over Texel en zijn bewoners. Gelein kent genoeg mooie verhalen om een hele krant te kunnen vullen. Hij is met hart en ziel aan het eiland verbonden. Als het bruisende eilandleven ech ter iets te opgeklopt wordt is er altijd nog de rust en de beslotenheid van de kas, of de wijdsheid van het aard appelland: „Ik zal het aardappel- kweken nooit opgeven, wat er ook gebeurt." De dorpscommissie van De Koog heeft het college gevraagd om een subsidie in het exploitatietekort van het winter-dorpshuis De Kaaps-nol. Het tekort bedraagt f4.446—, een be drag dat de RST (eigenaar van de Kaaps-nol) niet wil bijleggen omdat deze kosten volgens het pachtcon- tract voor rekening van de dorps commissie komen. Tussen RST en dorpscommissie bestaat al lange tijd onenigheid over wie dit bedrag moet betalen vooral omdat de pachtovereenkomst nogal vaag is, al thans volgens de dorpscommissie. De dorpscommissie wilde in het wintersei zoen 1982-83 een grotere vinger in de ex ploitatiepap en toen is een overeen komst opgesteld waardoor de commis sie daadwerkelijk deelnam aan het be heer van het gebouw. „De dorpscommissie heeft zich verke ken op deze overeenkomst", aldus wet houder Piet Zegers donderdagavond in de raadscommissie welzijn. Hij had di verse malen gepoogd te bemiddelen in het conflict maar dat was niet gelukt. De dorpscommissie hoopt het tekort nu van de gemeente te krijgen en de commissie Welzijn verwees de subsidie-aanvraag naar de subsidiecommissie van de Wel- zijnsstichting. Voor dit winterseizoen worden geen exploitatietegenvallers voor de dorpscommissie verwacht want de pacht van de Kaaps-nol is weer ge heel in handen van de RST. De jaarlijkse tentoonstelling van Hettema's hobbykwekers De schuinstaande kisten bevatten te vroeg gerooide aardappelen, de kisten daarboven het uiteindelijke resultaat.

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 1983 | | pagina 13