sperantisten herdachten
0-jarig bestaan monument
laren prikken
School De Cocksdorp
tweehoofdige leiding
krijgt
GEVRAAGD
MÉÉR KANSEN 7]
VOOR JO
GEHANDICAPTEN lavol.
BySi AVO - DOET
Commissie welzijn wijst collegebeleid af
TEXELSE COURANT
PAGINA 5
een belangwekkend initiatief en noem
de ook deze herdenkingsbijeenkomst
een belangrijk moment in de geschie
denis van beweging. Het monument
geldt als iets bijzonders; het is het eni
ge Esperantomonument dat op een ei
land staat. Mr. Winkel maakte de ver
gelijking met een vuurtoren „die het
licht zendt van het Esperanto naar alle
werelddelen". Dank werd gebracht aan
plaatselijke Esperantisten en in het bij
zonder aan de gemeente Texel die al
tijd het onderhoud van het monument
heeft verzorgd. Erkentelijkheid werd
ook betuigd jegens de initiatiefnemers
van vijftig jaar geleden, die door hun
enthousiasme erin slaagden in de
moeilijke crisistijd het geld voor het
monument bijeen te krijgen, in het
bijzonder Joh. M. Duinker. Ook de na
men Siem de Waal (de bouwer) en W.
J. Boon (de herbouwer) werden ge
noemd en ook die van wijlen mevrouw
A. Tiessen-Spaans, die in de na
oorlogse periode zich veel inspannin
gen getroostte in het belang van
Esperanto.
Hoop
Hoewel de ervaringen met plaatselijke
en landelijke cusrsussen niet bemoedi
gend zijn, hebben de esperantisten
van vandaag goede hoop dat deze taal
opnieuw in de algemene belangstelling
zal komen. Mr. Winkel zei dat het
eeuwfeest van de esperantobeweging
(over twee jaar) daarvoor aanleiding
kan zijn. Hij zei te verwachten dat het
Texelse monument bij die herdenking
een rol zal spelen. Winkel sprak uite
raard esperanto, maar ten behoeve van
de niet-esperantisten onder zijn gehoor
werd voor vertaling gezorgd. Winkel
vertelde dat hij zich bewust eenvoudig
uitdrukte om aan te tonen hoe begrij
pelijk esperanto is en hoe mooi het
klinkt. Niet-esperantisten begrijpen de
ze taal makkelijker em sneller dan
esparantisten zelf vaak denken.
Bloei
Omdat burgemeester Engelvaart met
vakantie was, werd namens de ge
meente Texel gesproken door de heer
Gijs Oskam, die onder meer in herin
nering bracht welke bloei deze taal in
de dertiger jaren op Texel beleefde.
Grote inspirator was Joh. G. Duinker,
redakteur van de Texelse Courant. Al
in 1929 wist hij een groepje mensen,
waaronder Tijs Tiessen ertoe te bren
gen esperanto te leren. In 1933 organi
seerde Duinker een esperantocursus
op Texel onder leiding van de Zweedse
leraar Birger Carlsson. 170 Texelars de
den eraan mee. De stichting van het
monument in 1935 was de volgende
stap. „Het monument gesticht als ver
ering van dr. Zamenhoff moest in 1941
op last van de Duitse bezetters worden
afgebroken, waarmee het nazisme an
dermaal haar onverdraagzame aard
toonde". Het monument werd echter
herbouwd en op tweede Pinksterdag
1950 in aanwezigheid van leden van de
esperantistenorganisatie „La Norda
Stelo" (thans ter zjele) opnieuw ont
huld. De heer Duinker maakte dit niet
meer mee, want hij werd op de eerste
dag van de Georgische opstand op 6
april 1945 met negen andere Texelaars
op de Mok door de Duitsers gefusil
leerd, nadat hij was opgepakt omdat
hij met de verzetsband om de arm
liep. Oskam zei dat het monument ook
een posthume hulde aan Duinker is,
die zoveel voor de verbreiding van
het esperanto op Texel heeft gedaan.
„Esperanto beïinvloedde het leven van
velen. Eén van hen Siem de Waal, nu
woonachtig in Zuid-Afrika, getuigde
hier onlangs nog van de grote invloed
die de taal in zijn ontwikkelingsfase
van zijn leven heeft gehad".
Oskam stelde vast dat het esperanto
na de oorlog is teruggedrongen, mede
omdat de wereld in machtsblokken
werd verdeeld, waarbij ook de moder
ne media de overheersende invloed
van het Engels en het Russisch in de
hand werkten. „Toch werd hier enkele
jaren geleden door mevrouw Tiessen-
Spaans nog een esperanto-cursus ge
geven, maar met name de jongeren
lieten het toch wel afweten. Ik wens u
toe dat uw samenkomst hier ertoe
mag bijdragen dat de belangstelling
voor het esperanto weer aanwakkert,
want het is nog steeds zo dat de taal
barrière een wezenlijk kontakt tussen
mensen uit verschillende landen be
moeilijkt. In een verenigd Europa is
dat minder dan ooit gewenst. Ik wens
u een geslaagde bijeenkomst toe en ik
meen dat de gemeente het als een
ereplicht moet zien dit monument in
een goede staat te handhaven".
Film
Het avondprogramma in „Bloem en
Bos" in Gerritsland, waar een deel van
de bezoekers overnachtte, werd be
paald door conversatie, zang en sket
ches. Een prachtige bijdrage aan de
avond bestond uit het vertonen door
Jaap Bakker en Adrie Westerlaken van
een 18 minuten durende film uit 1934
en 1935 opgenomen door wijlen Duin
ker. Deze hield in de dertiger jaren een
„Texels filmjournaal" bij waarbij repor
tages werden gemaakt van allerlei
plaatselijke gebeurtenissen. Deze films
werden eens per jaar in de bioscoop
van Pen vertoond voor abonnees van
de Texelse Courant en hun huisgeno
ten. Voor deze avonden bestond enor
me belangstelling. Het lag voor de
hand dat Duinker veel opnamen maak
te van esperanto-activiteiten op het ei
land, zoals pinksterbijeenkomsten en
uiteraard ook de bouw en de onthul
ling van het monument. Men kon za
terdagavond dus prachtige beelden
zien van de eerste steenlegging en de
bouw door de toen nog zeer jeugdige
Siem de Waal, die in dezelfde periode
ook een langdurige fietstocht door Eu
ropa maakte. Vader en zoon Kiljan zag
men bezig aan het aambeeld met het
vervaardigen van de windwijzer met de
koperen esperantoster en er was een
vrij uitvoerige weergave van de onthu-
lingsplechtigheid, waarbij men onder
meer burgemeester Oord zag spreken.
De film was van uitstekende kwaliteit,
niet alleen dank zij de vaardigheid van
wijlen Duinker maar ook omdat deze
gebruik maakte van 16 mm apparatuur
waarmee professionele kwaliteit werd
bereikt.
Jaap Bakker vertoonde de film met
een moderne projektor, maar had ook
het (niet meer functionerende) appa
raat meegebracht, waarmee Duinker in
de dertiger jaren de films projekteerde:
een projektor die nog de sporen ver
toonde (deuken als gevolg van gra
naatscherven) van de beschieting van
Den Burg tijdens de Russenoorlog. Op
zijn eigen wijze rondde Jaap Bakker
dit historische onderdeel van de avond
af met het voordragen van éen (echt
gebeurde) Texelse geschiedenis.
Er zijn inmiddels enkele mensen op
gestaan, die willen proberen het espe
ranto op Texel nieuw leven in te bla
zen, onder andere door het organise
ren van een cursus. Wie daarvoor be
langstelling heeft kan kontakt opne
men met mevrouw A. Bruin, Schilde
rend 128 in Den Burg, telefoon 2125 of
met mevrouw R. Kuip, Westerweg 44,
telefoon 2481.
1 prikken hoort bij de avondvierdaagse. Dat bleek gisteravond me-
na de eerste tien of vijftien kilomter van de vierdaagse wandeltocht,
medewerksters van de Rode Kruis colonne met naald en pleisters
slag konden om enkele pijnlijke voeten te verzorgen.
)imo voor de avondvierdaagse zit
in de lift. Maandagavond werden
wandelaars ingeschreven en dat
80 meer dan vorig jaar. 239 per-
lopen in groepsverband en ver-
jn er 152 senioren en 97 junioren
onderdag de 40 of 60 kilometer
open te maken. Het is de 25—ste
de vierdaagse op Texel wordt
)en. De 50—jarige An Bakker uit
Hoorn en de 36— jarige Corrie
uit Den Burg zijn de enige twee
vijfentwintig keer hebben
elopen.
roep van de School met de Bij-
Oosterend loopt dit jaar voor de
ie keer de 40 kilometer. Maanda-
d ging de wandelroute onder
tralende zon door de Westen en
ond wandelt men rond De Waal.
m staat een route door de Den-
P het programma en donderdag
Hoopt men door Oudeschild
tocht van de moedige wandelaars
donderdag vanaf half acht een
muzikale gebeurtenis
uziekkorpsen KTF, Excelsior en
srgaretha Sinclair band zullen de
begeleiden. Het eindpunt is op
oeneplaats en als het een beetje
en er niet al teveel blaren ge
moeten worden zullen bijna alle
478 wandelaars in Hotel de Lindeboom
de begeerde medaille in ontvangst
kunnen nemen. De avondvierdaagse
wordt traditiegetrouw op poten gezet
door wandelvereniging 't Gouwe Boltje
en deze club kan nog enkele vrijwilli
gers/ medewerkers gebruiken om de
vierdaagse ook de komende jaren soe
pel te laten verlopen.
Een handicap betekent: extra afgekeurd.
Daarom vrasen.wi* m®®r
vorming,wonen,vervoer.
écht 'S
Te|033.635214.
De raadscommissie welzijnsbeleid is donderdagavond vrijwel unaniem
niet akkoord gegaan met het collegevoorstel om alle openbare basis
scholen op Texel te laten leiden door de hoofden van de huidige lagere
scholen. Als dat door ouders, medezeggenschapsraad en personeel ge
wenst wordt moet het ook mogelijk zijn een tweehoofdige leiding te
kunnen benoemen. De lagere school van De Cocksdorp verkeert in die
situatie en daar adviseerde de commissie dan ook unaniem een school
leiding van twee personen, hoofd lagere school en hoofd kleuterschool,
voor te dragen voor benoeming door de gemeenteraad.
De discussie van donderdagavond
stond bol van theoretische beschou
wingen terwijl het publieke tribune be
zet was door betrokkenen die concreet
wilden horen wanneer het college kiest
voor een tweehoofdige leiding en wan
neer men daar tegen is. Uit de uitleg
van wethouder Zegers bleek dat het
college „niet zomaar" heeft voor
gesteld de leiding van de basisscholen
in handen van de huidige lagere
schoolhoofden te leggen. „We hebben
er heel lang over gepraat maar we zijn
tot de conclusie gekomen dat een
tweehoofdige leiding geen duidelijke
voordeel biedt boven één persoon. De
taakverdeling leidt al snel tot conflic
ten, het is onduidelijk voor de ouders,
het geeft een versnippering van taken
en je loopt de kans dat er conflicten
ontstaan omdat de één meer macht
wil dan de ander" aldus Zegers, die
daaraan toevoegde dat hij het jammer
vond dat minister Deetman na discus
sie overstag was gegaan door de mo
gelijkheid van twee schoolhoofden
open te laten. Daan Welboren van het
Pakt zei dat het college bestuurlijk een
fout had gemaakt. „We moeten nu
praten over het principe van één of
tweehoofdige leiding maar inmiddels
zijn daar namen aan verbonden. Daar
om is de discussie niet zuiver meer.
We hadden dat principe enkele maan
den geleden moeten bespreken dan
hadden we ons later over de voor
dracht over de benoeming moeten bui
gen". De Pakt-fractie was van mening
dat er in principe de mogelijkheid van
meerhoofdige leiding moet zijn als be
trokkenen op en rond een school dat
willen. Welboren had uit de woorden
van Zegers begrepen dat het college
voorstel ook een „tenzij" bevatte maar
b.en w. hadden nog geen sterke argu
menten gehoord om een tweehoofdige
leiding voor te stellen. „Als het colle
ge terug gaat naar af en open discus
sieert over deze vraag dan komen de
oplossingen vanzelf". Welboren vond
dat de betrokkenen „de grootste stem
in het kapittel hebben". „Als die het
met elkaar eens zijn moeten wij niet
moeilijk gaan zitten doen". Peter Bak
ker liet eenzelfde geluid horen. „Het is
misschien niet makkelijk om aan ou
ders uit te leggen dat er twee school
hoofden zijn maar elke vooruitgang
brengt enige problemen met zich mee.
Je moet niet altijd de makkelijkste weg
kiezen". Bakker zei tot deze uitspraak
te komen omdat hij in een tweehoofdi
ge leiding ook „een stuk emancipatie"
zag. Als de leidsters van kleuterscho
len ook in de leiding van basisscholen
worden betrokken betekent dat, dat er
meer vrouwen in het onderwijskader
terecht komen.
„Waarom moet je het gegroeide feno
meen vrouwen op kleuterscholen en
mannen aan het hoofd van een lagere
school zo laten," aldus Bakker. Joop
van der Meer zei dat de WD voor een
tweehoofdige schoolleiding is. „Het
gaat om twee scholen die de komende
jaren in elkaar moeten groeien. Dat
proces moeten beide partners samen
aanpakken en de kleuterschool is daar
in net zo belangrijk als de lagere
school".
Paul Kikkert van Texels Belang voelde
er ook niets voor om „automatisch"
over te gaan tot het benoemen van de
hoofden der lagere scholen tot direc
teuren van de basisschool. Hij had de
indruk dat de wethouder vooraf ver
wachtingen had gewekt voor een
tweehoofdige leiding.
Kikkert wilde in ieder geval discussië
ren over de school in De Cocksdorp
waar men het met elkaar eens is over
een tweehoofdige leiding.
Surrogaat
Riet Huitema van het CDA zei dat er
voor de Thijsseschool als grote school
ook dubbele leiding mogelijk is en ze
was het met Kikkert eens dat het
vreemd is* om niet te luisteren naar de
wensen uit De Cocksdorp. De
CDA-vrouw vroeg of het niet moge
lijk was een directeur en
adjunct-directeur te benoemen, bij
voorbeeld voor de Thijsseschool. Ze
gers voelde niets voor dat laatste.
„Dan heb je een echte directeur en
een surrogaat directeur. Dat roept al
leen maar conflicten op".
De wethouder zei dat een van de re
denen om één schoolhoofd te prefere
ren lag aan het feit dat de kans op
ontslagen van personeel dan kleiner is.
„Naast het hoofd moet er een leer
kracht zijn met kleuterbevoegdheid en
als je de kleuterleidster schoolhoofd
maakt dan moet er iemand vertrekken
omdat hij of zij niet bevoegd is kleu
ters les te geven". Een schoolhoofd
krijgt voor een deel van de week ook
een taakverlichter toegewezen waar
door hij tijd kan vrijmaken voor het di-
rectiewerk. De taakverlichter zou dan
in twee klassen moeten inspringen en
dat vond de wethouder pedagogisch
gezien een slechte zaak. „Het is beter
voor de kinderen als ze zoveel mogelijk
een vaste ondrwijzer hebben".
Ontheffing
Bijna alle commissieleden weerspraken
de mededeling dat een dubbel direc
teurschap banen zou kosten. Peter
Bakker las een stuk voor uit de wet op
de basisscholen waaruit volgens hem
bleek dat er ontheffing mogelijk is op
de regel dat er een onderwijzer met
kleuterbevoegdheid moet zijn als het
hoofd van de school die bevoegdheid
al heeft. Bakker zei dat de „hoofden
van kleuterscholen waren gewogen en
te licht bevonden" of dat door de
houding van het college op zijn minst
die indruk werd gewekt. Ook Welbo
ren en Van der Meer vroegen waarom
het college de school die duo-leiding
wil toch één schoolhoofd aan wil sme
ren en Paul Kikkert zei dat twee kapi
teins op één schip tegenwoordig in de
scheepvaart ook niet ongebruikelijk is.
Zegers kwam tot de conclusie dat er
voor hem niet „zodanig zwaarwegen
de argumenten" waren gehoord voor
een duo-leiding zodat hij, voordat het
besloten gedeelte van de vergadering
begon, niet van zijn standpunt af kon
wijken. De wethouder had de indruk
dat het college en de raadscommissie
eigenlijk niet wezenlijk van mening ver
schillen. „Dit is een voorstel met een
tenzij, waardoor we de mogelijkheid
van dubbele leiding open laten". Wel
boren wilde daarop weten welk argu
ment voor het college wel goed ge
noeg is om van het voorstel af te wij
ken, maar hierop kwam geen
antwoord.
Albert Hoven kreeg het woord en zei
namens de vakbond ABOP dat de col-
legebrief aan de scholen niet zo open
was als de wethouder beweerde.
„Daarin staat: er dient overgegaan te
worden tot benoeming van één
schoolhoofd en wel het hoofd der la
gere school. Zo sluit je discussies toch
uit?" Zegers antwoordde niet gelukkig
te zijn met die zin". Dat had anders
geformuleerd moeten worden". Hoven
zei dat een deel van het personeel au
tomatisch wordt gepasserd door dit col
legebeleid en herhaalde 't ABOP stand
punt dat in eerste instantie op de
scholen overeenstemming moet zijn
over de toekomst van ^e basisschool.
„Wij pinnen ons nergens op vast. De
gemeente moet luisteren naar de be
trokken scholen". De vakbondsman
noemde het argument dat een
duo-leiding tot versnippering van ta
ken zou leiden onzinnig. „Elke school
die goed functioneert heeft een
schoolhoofd die taken delegeert". Na
een besloten vergadering Van drie
kwartier maakte wethouder Zegers be
kend dat de commissie unaniem had
geadviseerd in De Cocksdorp een
tweehoofdige leiding te benoemen.
Wat betreft de Thijsseschool was geen
enkele commissielid voor een
duo-leiding en koos één commissielid
voor het hoofd van de kleuterschool
als toekomstig hoofd van de basis
school en drie commissieleden verko
zen het huidige hoofd van de lagere
school als toekomstig directeur. Wat
betreft de andere scholen besloot de
commissie het collegevoorstel om de
hoofden van de lagere scholen tot di
recteur te benoemen, te volgen.
Zegers noemde bij het bekend maken
van het commissieadvies geen namen
van partijen of raadsleden.
iiantisten uit Alkmaar,
Helder en Texel hebben
?dag het feit herdacht
jO jaar geleden het Espe-
jmonument aan de Ko-
jtraat in Den Burg werd
uld. Het was een initia-
zan de Espera ntovereni-
van Den Helder, die ter
genheid van het 50-jarig
jan van het monument
weekend organiseerden
Bloem en Bos".
herdenking als de andere ak-
sn van het weekend waren ook
•kelijk voor geïnteresseerde niet-
sntisten van Texel, maar de be
uling van die kant was minimaal
de organisatoren verzuimd had-
jeraan voldoende bekendheid te
echtigheid die zich op het gazon
het monument afspeelde, was
:ok geen ma'ssale aangelegen-
zoals bij de onthulling vijftig jaar
i. Maar toen leefde de Esperan-
jachte veel sterker dan tegen-
dig. Dat gold in het bijzonder
al, waar mensen als de ge-
Johan en Gijs Duinker erin
^jen bij honderden mensen inte-
te wekken voor deze taal, die
effectief middel moest zijn om de
jrrière tussen de volkeren te
slechten en daarmee de vrede te die
nen. Het monument op Texel, ontwor
pen door architekt Igesz, moest de
voorbijgangers aan dat idealistische
doel herinneren en het gold tevens als
eerbewijs aan dr. L. L. Zamenhoff
(1859-1917) die deze makkelijk te leren
en uit te spreken taal heeft ontwor
pen. Het feit dat Zamenhoff jood was,
was voor de Duitsers reden om het
Esperanto te bestrijden. In 1941 moest
het monument, gebouwd door de
Esperanto-enthousiast Siem de Waal,
worden gesloopt. De fundering bleef
echter zitten en de hardstenen onder
delen, de beeltenis van Zamenhoff en
de gesmede windwijzer met Esperan
toster werden door vrienden verstopt
in afwachting van betere tijden. In
1950 was het zover. Het monument
werd herbouwd door esperantist Wil
lem J. Booon en voor de tweede keer
plechtig onthuld.
Eilandmonument
Zaterdagmiddag werd bij het monu
ment het woord gevoerd door voorzit
ter Karlo Klein van de esperantistenve
reniging van Den Helder. Onder het
zingen van het internationale esperan-
tolied „La Espera" wed de esperanto-
vlag gehesen. Vervolgens werd gespro
ken door Mr. Winkel, voorzitter van de
federatie van esperanto-organisaties in
Nederland, tevens burgemeester van
Noordwijkerhout. Hij noemde de bouw
van het monument 50 jaar geleden
ij hot grote aantal esperantisten werd Texel in de jaren dertig wel het r,groene eiland" ge-
Hnaar de groene ster in de esperantovlag). Veel esperantisten van elders kwamen er voor
trlodieke (pinkster)samenkomsten waarbij het gezelligheidselement een belangrijke rol
De foto toont een groep esperantisten met onder andere Thijs Tiessen op de Fonteins-
)sn zonder toren omdat de dennen nog heel laag warenin juni 1933.
Het hijsen van de vlag tijdens het zingen van het Esperantolied.
