Ruim vijfduizend
Texelaars tekenden
volkspetitionnement
tr
Taxi in de sloot
ibileum met nostalgie en open huis
i
IDAG 22 OKTOBER 1985
TEXELSE COURANT
PAGINA 7
het bakkersbedrijf. Hij werkte drie
als knecht bij bakker W.A. Eelman
asterend en kocht dat pand (de
malïge Koetebuurt 84) in 1910
f3200,—. De dienstperiode bij Eel-
duurde drie jaar. Timmer kwam
en geslacht van vissers, maar zijn
begrepen dat deze warme bak-
leter elders ervaring kon opdoen
lat hij een eigen bedrijf zou be
en. Daar kwam nog bij dat bakker
n die dagen veelal geen full-time
was. 's Morgens werd brood ge
en en 's middags deed men iets
W.A. Eelman was bijvoorbeeld
alleen bakker maar ook bollenboer
Timmer Jzn was dus automa-
ook part-time agrariër. Aan de
wal werkte Timmer in Bodegra-
Gouda en Haarlem. De bakkerij in
tgenoemde stad heette ,,De
ndelboom" en die naam nam
ner mee voor zijn nieuwe Texelse
«f.
Nieuwe bakker
Amandelboom" was in 1910 niet
lige nieuwigheid in Oosterend. De
en merkten dat Timmer in zijn
irige leerperiode allerlei zaken on-
Ifde knie had gekregen die de klan-
I an Eelman nog nooit geproefd
I en. Dat leverde hem de titel ,,de
Z "e bakker" op. Zijn zoon Kees
jaren later als zelfstandig onder-
jr in de volksmond nog wel eens
f s van de nieuwe bakker" ge-
id. De Oosterenders waren maar
olijks aan de nieuwe produkten
i De Amandelboom gewend toen
genaar wegens de mobilisatie van
I het eiland moest verlaten. .Over-
met motor. De fa. Drijver bouwde daar
een kabine op en zo kon brood en
banket mechanisch rondgebracht wor
den. Het is niet meer te achterhalen
maar deze ventwagen is waarschijnlijk
een miskoop geweest. Het voertuig
was te licht voor de Texelse wegen en
werd ingeruild voor een T-Ford.
Timmer weet zich van de Peugeot al
leen nog te herinneren dat hij makke
lijk te repareren was. ,,Ze legden de
auto op z'n kant op de turfhoop ach
ter de bakkerij". De T-Ford maakte in
1935 plats voor een huurauto. In dat
jaar kwam ook de huidige firmant,
Cees Timmer, in de bakkerij. ,,Het hu
ren van een auto was toen voordeliger
dan kopen. Slagerij Brouwer, super
markt De Jong en wij huurden een
Chevrolet bij garage Brouwer."
Dat venten beperkte zich niet tot
Oosterend en omstreken. Het was in
die tijd gebruikelijk dat het halve eiland
werd aangedaan en Cees Timmer weet
zich te herinneren dat de klanten voor
keuren hadden. Bij de ene bakker
kochten ze beschuit, bij de ander een
brood en bij de derde taai". Dat had
niet alleen met voorkeuren te maken.
De kolenboer uit Oosterend, die zes
bakkerijen van brandstof voorzag,
moest rekening houden met zijn klan
dizie en zijn vrouw was dus bij alle
bakkers een „beetje klant";
Electrisch
Met zes bakkerijen in het dorp kan
men zich voorstellen dat het in de
straatjes soms een ondernemersdrukte
van belang was. Cees Timmer: „In de
Verlorenkost heb ik weieens drie bak
kerskarren zien staan." Timmers Bakke-
Het gevolg was dat de zolder van Tim
mers Bakkerij na de bevrijding „rede
lijk vol" stond met regeringsmeel. Het
venten ging in de oorlog door tot de
razzia's in november 1944. Cees Tim
mer zat min of meer ondergedoken in
zijn eigen bakkerij en toen ook de
stroom werd afgesloten besloten de
Oosterender bakkers gezamenlijk brood
te produceren. „Piet Dros bracht na
spertijd, om zes uur 's morgens een
kar met meel en dat stonden we dan
te kneden in een grote trog." Die trog
heeft Timmer nog steeds als aanden
ken aan het bakken in oorlogstijd.
Modernisering
Na de oorlog betrok iedere bakker
weer zijn eigen stek en na enkele jaren
begon ook het uitsterven van de klei
nere bedrijven. Eind zestiger jaren wa
ren alleen Het Gouden Boltje en Tim
mers Bakkerij in Oosterend over en
beide bedrijven waren inmiddels gemo
derniseerd. Bij Timmer gebeurde dat in
1964 met uitbreiding van de bakkerij
en aanschaf van een nieuwe oven. Zes
jaar later werden de winkel en het
woonhuis opnieuw opgetrokken. In de
zeventiger jaren werd duidelijk dat het
roer verder om moest om zakelijk ge
zien te kunnen blijven' meedraaien. Het
werk nam toe door een grotere pro-
duktie en dat betekende veel mensen
in dienst in een relatief kleine bakkerij.
Dat personeel maakte lange dagen en
ook het vinden van ervaren personeel
was in die tijd niet altijd makkelijk.
Cees Timmer: „Dat is ook mede-reden
dat we met venten zijn gestopt. Kort
na elkaar kregen twee werknemers,
Kees Bakker en Fred Bijert, een andere
Ruim vijfduizend Texelaars hebben het volkspetitionnement tegen plaat
sing van kruisraketten in nederland ondertekend. Omstreeks 2250 handte
keningen werden opgehaald en 2800 tot 3300 mensen stuurden hun kaart
rechtstreeks naar het komité Kruisraketten Nee. Eén en ander blijkt uit
de gegevens van het Texels vredesplatform, dat zijn werk voor het petiti
onnement als geëindigd beschouwd.
Daarmee heeft ruim de helft van de
Texelaars boven de veertien jaar ver
klaard tegen plaatsing te zijn. Dat is
ruim boven het landelijk gemiddelde.
Volgens mensen van het platform
komt dat voor een deel omdat ze Texel
grondig,,bewerkt" hebben, hoewel ze
toegeven dat er wijken zijn geweest
waar het minder was. Toch heeft bijna
iedereen iemand aan de deur ge
had. Het aantal rechtstreeks gestuurde
kaarten is berekend aan de hand van
de cijfers die in een paar wijken naar
voren kwamen. Daar werd aan alle
mensen gevraagd of ze de kaart had
den opgestuurd. Daarbij werden niet
degenen meegeteld waarvan het ver
moeden rees dat ze zeiden de kaart
opgestuurd te hebben omdat ze niet
openlijk durfden te weigeren. De ver
houding tussen de mensen die
opstuurden en het totaal in zo'n wijk is
berekend en dat werd dan weer toege
past op de andere wijken. De hierdoor
voorspelde aantallen bleken aaridg te
kloppen. Bij de op Texel ingeleverde
kaarten is in de gaten gehouden of er
echt jonge kinderen onder de onderte
kenaars zaten. Eén van de mensen van
het platform: „Je kan dat vrij goed
zien en wij hebben de zeer sterke in
druk dat het ondertekenen pas begint
bij een jaar of veertien, vijftien". De
organisatoren benadrukken dat het
verzamelen van de handtekeningen
netjes is verlopen. „Niemand is onder
druk gezet of omgepraat. Dat laatste
was wel eens moeilijk bij mensen die
echt twijfelden, maar in zulke gevallen
hebben we de discussie vermeden en
alleen zonodig een kaart achtergelaten.
Soms was discussie onvermijdelijk, er
waren mensen bij die zo emotioneel
raakten over het plaatsingsbesluit dat
we gewoon wel moesten luisteren. Er
waren ook harde weigeringen, maar er
werd opvallend weinig agressief gerea
geerd. Wel kwam het voor dat iemand
één van onze jonge ophalers achterna
ging om hem erop te wijzen dat Hij op
het verkeerd pad was. Ook waren er
mensen die zeiden dat de kruisraketten
morgen al geplaatst mochten worden".
Jehova's
Bij de hierboven genoemde aantallen
zijn niet de mensen opgenomen die
wel tegen de plaatsing waren maar die
niet wilden tekenen. Bijvoorbeeld Je
hova's getuigen tekenden niet omdat
het volgens hen een politieke actie be
treft waarde principeel niet aan deel
nemen en er waren mensen die gete
kend zouden hebben (tegen de plaat
sing) als er op de kaart ook een moge
lijkheid had gestaan om vóór de plaat
sing te tekenen. Het meest gehoorde
argument bij de niet-tekenaars was de
eenzijdigheid van het besluit om even
tueel niet te plaatsen.
De Texelse handtekeningen zullen 26
oktober in de Houtrusthallen aangebo
den worden. Er zullen een paar Texe
laars naar deze bijeenkomst gaan, voor
eventuele belangstellenden zijn er nog
een paar kaarten beschikbaar. Het
contactadres daarvoor is Popke van
Bruggen, Emmalaan 8, Den Burg
(02220) 3153.
Zaterdagmorgen om half vier belandde
een taxi gedeeltelijk in de sloot. Vol
gens de chauffeur raakte hij in een slip
door het modderige wegdek. De
bestuurder kon ongedeerd de auto ver
laten en de politie stelt een onderzoek
werkkring en het was toen niet zo
makkelijk om weer ervaren krachten te
vinden. Bovendien nam de winkel een
steeds groter deel van de omzet tot
zich".
Arbeidstijden
Het roer weer een beetje om beteken
de in 1982 uitbreiding van de bakkerij
en vorig jaar modernisering van de
winkel; In 1982 werd de eenmanszaak
Timmers Bakkerij een vennootschap
onder firma met naast Cees Timmer
de mede-firmanten de zoons Ruud en
Kees. Eerstgenoemde voltooide in 1979
zijn bakkersopleiding en laatstgenoem
de bleek als constructeur niet zijn
werkhart aan de spoorwegen te kun
nen verpanden. Timmers Bakkerij werd
in de nieuwe opzet Bakkerij Timmer en
het bedrijf werd verdergaand gemecha
niseerd. „Als bakker moet je ook in
1985 nog steeds vroeg op maar voor
de rest zijn de arbeidstijden toch wel
een stuk gunstiger geworden. We bak
ken nog slechts twee middagen in de
week en dat is te danken aan de
mechanisatie.
Het verwerken van brooddeeg gebeurt
bijvoorbeeld praktisch helemaal auto
matisch. Je moet het deeg nog draai
en maar een machine weegt het deeg
af, bolt het op, waarna het in de rijs-
kast glijdt. Het gerezen brood komt
automatisch weer uit die kast en er is
alleen nog een mannetje nodig om die
broden in de blikken te doen."
De schrijver van dit verhaal heeft in de
zeventiger jaren enige tijd bij bakkerij
Timmer gewerkt en kan zich levendig
herinneren dat het maken van een par
tij kleine speculaasjes een middag
werk was voor drie man. Het specu
laasdeeg werd via een soort drukpers
verwerkt tot kleine speculaasjes maar
die drukpers werd dan wel met mens
kracht aangedreven. Met andere woor
den: er stond iemand uren aan een
slinger te draaien en daar was nogal
wat kracht voor nodig.
Ook dat gebeurt nu automatisch, deelt
Kees Timmer mee. Een machine die
luistert naar de naam „Kareltje" (wij
noemden de handslinger „het kreng")
is in feite de electrische drukpers die
het deeg keurig in koekvorm op bak
platen legt. Het hoeft dan alleen nog
de oven in. De mechanisatie heeft niet
alleen meer vrije tijd opgeleverd. Het
aantal medewerkers kon in de loop der
jaren ook worden verminderd. Cees
Timmer bakte op 6 april van dit jaar
zijn laatste brood, precies 50 jaar na
dat hij de eerste „bruine jongens" uit
de met turf gestookte oven haalde. De
senior van het bedrijf doet nu nog de
boekhouding maar dat wordt volgend
jaar door de computer overgenomen.
Speculaas
Het zijn zaken die Cees Timmer niet
met lede ogen aanziet. „Vijftig jaar is
een hele periode. Ik ben blij dat de ar
beidsomstandigheden zijn verbeterd en
dat we de ontwikkelingen in de bakke
rijwereld hebben kunnen integreren in
ons eigen bedrijf."
Wat blijft zijn echter produkten die
ook in 1910 al aan de man of vrouw
werden gebracht. Het oude recepten
boekje komt weer op tafel en daarin
komen we o.a. kleikoek, taai, gevulde
koeken, eierkoeken, wellingtons en
speculaas Tegen. Speculaas is hét han
delsmerk vbn bakkerij Timmer en de
roem over dit produkt zorgde er voor
dat er jaarlijks rond sinterklaas enkele
auto's vol grote speculazen naar de
vaste wal gaan. „Het is met die Texel
se speculaas zo; je lust het of je lust
het niet. Het is vrij blanke speculaas
en mensen die het niet lekker vinden
noemen het zoetig. Deze soort wordt
alleen op Texel en in de Zaanstreek
gegeten."
In het receptenboekje van voor de oor
log staan meerdere recepten voor spe
culaasjes. Cees Timmer: „Je had toen
zelfs drie soorten. De soort zonder
Speculaas was 75 jaar lang de specialiteit van Bakkerij Timmer. V.l.n.r. Kees, Cees en Ruud
Timmer.
Het oude winkelpand aan de Koetebuurt zoals dat er van 1920 tot 1970 uitzag.
amandelen heette bijvoorbeeld
volksspeculaas." Het zijn andere tijden
en vooral andere prijzen. Acties als 10
gevulde koeken voor een kwartje ko
men niet meer voor maar het percen
tage roomboter of margarine in de
keuken is er niet minder om.
Sfeer
Het 75-jarig bestaan van Bakkerij Tim
mer wordt gevierd met een open huis
dat conform de arbeidstijden van de
drie mensen in de bakkerij 's morgens
om vier uur begint. We weten uit er-
varing dat wie werkelijk de sfeer in
een bakkerij wil proeven en de geuren
puur wil opsnuiven, in het ochtendglo
ren present moet zijn. Mensen die dat
donderdag doen worden zeker getrak
teerd op de produkten die dan, met
recht ovenvers, worden aangeleverd.
Daarnaast is er in het bedrijf donder
dag een expositie over de historie van
het bedrijf met oude foto's, oude ge-
reedschappen e.d. Tegenover dit stukje
bakkershistorie zal te zien zijn hoe een
moderne bakkerij functioneert, want er
wordt die dag normaal gewerkt. Wie
niet vroeg uit zijn of haar bed kan ko
men om Cees, Ruud, Kees en werkne
mer Hans Vlaming aan het werk te
zien is later op de dag ook welkom.
„Voor hen blijft er nog wel iets over
van wat de oven donderdag bruin
bakt", aldus Kees Timmer. Het open
huis duurt tot 18.00 uur.
m die in 1953 een belangrijke modernisering van het bedrijf betekende. V.l.n.r. Cees
m, Aris Timmer en Kees Bakker.
jergeteekende hoopt hetzelfde vertrouwen te mogen genieten als
voorganger en beveelt zich beleefd aan tot de levering van alles wat
ie Brood, Koek en Banketbakkerij behoort, zullende voor een nette
olide bediening zorg dragen". Dat stond 23 oktober 1910 in de Texel-
Courant en vormde het startsein voor een zelfstandig bakkers-
jcht dat in de afgelopen jaren talloze vertakkingen op het eiland ken-
naar het bakken van brood en koek en het maken van banket hoog
>t vaandel hield. Bakkerij Timmer uit Oosterend hield het in dit
jcht 75 jaar vol. Dat wordt donderdag gevierd met o.a. een open
dat indachtig de wekkertijden van het bakkersgilde, om vier uur 's
gens begint.
grootvader nam toen de honeurs waar.
Hij was visser maar kon blijkbaar ook
wel brood bakken", aldus Kees Tim-
mèr. Die dienstperiode viel in de prak
tijk mee want de warme bakker moest
zich één keer per week bij de kazerne
melden om daarna weer vijf dagen
„zakenverlof" te krijgen.
De toenmalige bakkerij was niet groter
dan dertig vierkante meter en lag di
rect achter de winkel op dezelfde
plaats waar het bedrijf nu nog is ge
vestigd. Tot 1910 werd de oven
gestookt op hout en daarna kwam er
een hete lucht oven, gestookt op turf
of steenkool. Dat was toen de meest
moderne bakkersoven van Oosterend.
Zoethok
„Het meel lag op zolder, direct onder
de pannen en dan had je nog een
schuurtje dat het zoethoek werd ge
noemd omdat daar stroop en honing
stonden". De bakker kreeg in 1919 ook
zijn eerste personeelslid. Aart van de
Brink, en het venten van brood en
koek was toen nog een must voor elke
levensmiddelenleverancier. C. Timmer
jzn. deed dat aanvankelijk met een
mand op zijn rug. Hij trok dan dwars
door de landerijen van boerderij tot
boerderij. De benenwagen werd eind
twintiger jaren ingeruild voor een
Peugeot-autootje. Deze wagen bestond
bij aanschaf uit slechts een chassis
bediening altijd even net en
ewas als in 1910 werd beloofd
len we in een gesprek met be
soudste Cees Timmer en zijn
Ruud en Kees Timmer niet
stellen. Zeker is wel dat de na-
van C. Timmer Jzn. een soli-
edrijf hebben opgebouwd dat
gegaan is met de veranderin-
in de bakkersbranche en mag
nen op vele vaste klanten,
ik heeft altijd meer dan de
van onze omzet bepaald",
Cees Timmer. „Oosterenders
altijd een koeketend volkje ge
it. En liefst koek van een rede-
ormaat."
loorkeuren van de klanten hebben
voor gezorgd dat het „bak-
lamma" van de Timmers een
aantal successen telt die ook al
armeegaan. Een receptenboekje
eerste jaren van het bedrijf
dat aan. Daarin verschillen alleen
caataanduidingen van tegenwoor-
gewichtbepalingen. Bij het recept
leperkoek stond bijvoorbeeld 4
•s, twee maatjes Vz liter) en een
(10 gram). Een ons en een pond
len toen nog apart aangegeven,
iwoordig hebben we het dan over
men.
ader en opa van de huidige fir-
len kwam in 1897 in aanraking
rij, zoals het bedrijf inmiddels heette,
stopte in 1969 met venten, nadat in
1965 al afspraken over de wijkverdeling
waren gemaakt met bakkerij Het Gou
den Boltje. „Opa" Timmer had in 1946
zijn bakkerij wegens gezondheidsrede
nen vaarwel gezegd en zoon Cees die
daar toen al 11 jaar werkte nam de
zaak over. Zoon Jan kocht de bakkerij
van Dirk Koorn in Den Burg en heeft
inmiddels, zoals bekend, op het eiland
enkele winkels en een grote bakkerij.
„Zakelijk hebben we nooit samen ge
daan maar er is wel samengewerkt",
aldus Cees Timmer, die vertelt dat de
verpakkingen van de brood- en ban-
ketprodukten aanvankelijk samen wer
den besteld met de vermelding „Tim
mers Bakkerijen".
In de zestiger jaren bakte Timmer in
Oosterend ook brood voor zijn broer
omdat de broodverwerking inmiddels
half geautomatiseerd was.( Grappig is
een oud koekzakje dat we onder ogen
krijgen met de vermelding „Electrische
brood, banket- en koekbakkerij". „Er
stond dus één electromotor in het be
drijf die middels riemen een aantal ma
chines aandreef."
Schaarste
In de oorlog merkten de Texelse bak
kers pas goed hoeveel brood er nog
thuis werd gebakken. Door invoering
van distributiebonnen en meel-
schaarste op de particuliere markt wer
den veel Texelaars voor het eerst ge
dwongen brood bij de bakker te halen.
Cees Timmer: „De omzet van brood
steeg toen enorm maar de produktie
van koek liep naarmate de oorlog vor
derde, natuurlijk steeds meer terug.
Voor koek en banket waren weinig of
geen grondstoffen beschikbaar." Het
meel dat Timmer van de dichtstbijzijn
de meelfabriek moest betrekken was in
het eerste oorlogsjaar van redelijk kwa
liteit maar ook dat liep alras terug.
„Op het laatst bestond dat meel nog
maar voor zestien procent uit tarwe,
de rest was rogge- en aardappelmeel."
De Texelaars die zelf geen brood meer
konden bakken wisten wel vaak meel
te bemachtigen waarvan de bakkers
dan brood fabriceerden. Officieel was
dat verboden maar de broodbonnen
die men kreeg konden op die manier
ten goede komen aan mensen in de
stad. Daar maakte de bezetter een ein
de aan middels de uitgifte van stads
en plattelandsbonnen. „Toen gingen
de mensen toch hun bonnen bij ons
inleveren en wij leverden ze ook maar
in".
Cees Timmer bij een Hoppener oven met
degelijk hang- en sluitwerk. Deze oven was
de eerste hetelucht oven van Oosterend en
werd gebouwd in 1920.
