toys,
,,Wij spelen niet met dinky
wij timmeren vrachtauto's"
Landelijke waardering voor modelbouw Schouwstra en Witte
mack
TEXELSE COURANT
PAGINA 5
Tr-e
HanjWrttê 1981
catie werd hij opgebeld door een club
lid uit Friesland die net terug was uit
Australië. „Die man vertelde net
25.000 mijl met een road train te heb
ben gereden en toen hij het las waan
de hij zich weer helemaal terug. Ik ben
echt nooit in Australië geweest."
Famous Artists
De tekeningen verraden een geschool
de hand. Als jongen van zestien was
Hans Witte één van de jongsten die
ooit de cursus van de Famous Artists
School doorliep, zij het dat hij er wel
wat langer over deed. Heel kenmer
kend voor de meeste van zijn tekenin
gen en schilderijen is het „teleperspec-
tief", alsof ze gefotografeerd zijn met
een telelens, waardoor de wagens kor
ter lijken en de door het perspectief
schuingezette lijnen rechter komen te
staan. Dat leerde hij niet van de ooit
populaire schriftelijke tekencursus:
„Dat heb ik altijd al gedaan. Ik weet
zelf niet waarom." Hij tekent absoluut
niet van foto's.
Witte's publicitaire talenten vielen zelfs
internationaal op: het Franse blad
„Minis Autos" publiceerde een verhaal
met tekeningen en foto's van hem. De
bouwbeschrijving die daarin staat gaat
over een oude Daf waarbij op de deur
trots de naam prijkt van.... „Jan
Stroo, fouragehandel". Een grapje op
de naam Jan van Maldegem, want zijn
Daf was het. Die oude Daf's, in allerlei
variaties, hebben trouwens het hart
van de beide modelbouwers gestolen,
ze zijn bezig een hele serie in veel ver
schillende verschijningsvormen te
maken.
Hans Witte werkte een paar dagen als
technisch tekenaar bij een bedrijf in de
buurt van Amsterdam. „Die tekenta
fels, die sfeer daar...., na drie dagen
zei ik „bekijk het maar" en ik ging
weer terug naar Texel. Zoals wij nu be
zig zijn, dat is leuk. Het is echt hobby,
maar op een goed niveau. We zijn ei
gen baas. Als je dit voor je werk zou
gaan doen zou het plezier er misschien
af gaan".
De tekeningen vertonen duidelijk het
plezier dat Witte in dat werk heeft.
Dat is ook een leidraad: „Ik maak wel
eens tekeningen voor anderen, maar
alleen als ik er zin in heb en als ik
weet dat het echt gewaardeerd
wordt." Joop voegt daar aan toe dat
datzelfde geldt voor het maken van
autootjes op bestelling.
De mooiste
Zo vroeg Henry van Maldegem eens of
zij een model van één van zijn trucks
wilden maken. Een belangrijke op
drachtgever van hem, de aardappel
reus Hettema uit Emmeloord, heeft in
de hal van zijn bedrijf een vitrine waar
in allemaal modellen staan van trucks
die voor hem rijden. „Van Maldegem
vroeg of wij zoiets voor hem wilden
maken voor in die vitrine, maar dan
moest het wel de allermooiste van de
hele kast zijn. Dat hebben we toen ge
daan". De band tussen de makers en
het inderdaad bijzonder fraaie model
bleef bestaan. Voor bijzondere shows
wordt het wagentje opgehaald.
Als de beide timmerlieden dus een au
tootje op bestelling maken is dat niet
alleen een zakelijke transactie, want
dan moeten de kosten er wel uit na
tuurlijk, het is ook een compliment
voor de besteller als de opdracht
wordt aangenomen. Dergelijke exclusi
viteit kun je je alleen veroorloven als je
hobbyist bent, of als je een heel bij
zonder bedrijfje hebt. Joop en Hans
hebben wel eens met dat idee
gespeeld, maar de excentrische ligging
van Texel en het gevaar dat het plezier
zou kunnen verdwijnen in een al te
commerciële opzet hebben hen daar
van weerhouden. Er zijn wel mensen
die van deze hobby hun beroep heb
ben gemaakt en wat kwaliteit betreft
zouden de beide Texelaars zeker kun
nen wedijveren, maar als je je uren in
rekening moet gaan brengen denk je
wel twee keer voor je zeventig tot zelfs
tweehonderd uur in een model gaat
stoppen....
Eigenlijk is dit verhaal over Texelse
truckminiatuurbouwers niet compleet
zonder de naam Johan van Heerwaar
den, met wie Hans Witte als eens de
kolommen van de krant haalde door
het bouwen van een 1.60 m. lange
Zelfs de naam van de chauffeur op het
raam is niet vergeten, evenals het eendje op
de grille.
Daf met oplegger, schaal 1:10, in te
genstelling tot de gebruiktelijke 1:50.
Hans haalt aan dat het model uitein
delijk terecht is gekomen bij minister
Neelie Smit-Kroes en dat sindsdien de
contacten met Daf voor het leveren
van informatie en dergelijke uitstekend
zijn. Hij praat met ontzag over Vari
Heerwaarden alsof hij het over de
„baas boven baas" heeft. „Hij heeft
wel eens een model gemaakt met een
dubbel aangedreven tandemstel. Daar
voor draaide hij zelf tandwielen en dat
was zo klein dat ze niet meer perfect
na te maken waren". Bij de reguliere
modelbouw wordt meestal gebruik ge
maakt van bouwpakketten waarover
verderop meer, voor de hierboven ge
noemde beroemd geworden Daf maak
te Hans zelf een mal. Later is hij nög
wel door professionele modelgieterijen
benaderd om te horen hoe hij dat ge
daan had. De mensen die er verstand
van hebben zijn de Texelse modelbou
wers serieus gaan nemen, een erken
ning waarvoor ze niet ongevoelig zijn.
Vormgeving
We hebben al verteld dat Joop en
Hans elkaar een tijdje uit het oog ver
loren. Een jaar of tien geleden zag
Joop's broer Jan, inmiddels vrachtwa-
genchauffer, in de winkel een club
blaadje van de Namac, en daar stond
een verhaal in van ene Hans Witte. Hij
ging er mee naar zijn broer om te
vreagen of dat de Texelse Hans Witte
was en die zei: „Vraag het hem zelf
eens." Dat gebeurde en langs deze
omweg kwam het contact tussen de
beide schoolvriendjes weer tot stand.
Al gauw was de samenwerking bij het
autootjes timmeren weer op gang en
twee weten meer dan één.
Veel gesprekken gaan over vormgeving
en daar hebben de beide bouwers
Lees verder pagina 7
maar", was zijn reactie en dat leek me
wel wat. Dat ben ik toen gaan doen
en dat lukte aardig, sindsdien ben ik
de vaste medewerkers van dat blad
voor de truckbouw." Hans'schrijft niet
alleen goed leesbare stukjes in het bul
letin, hij zet er ook prachtige tekenin
gen van vrachtwagens in. We meldden
al dat hij al op zijn derde herkenbare
vrachtauto's op papier zette en, getui
ge de afbeeldingen bij dit verhaal, dat
doet hij nog steeds. Bij al deze creatie
ve bezigheid kan je merken dat hij ge
voelig is voor de romantiek die on
losmakelijk bij de vrachtwagenwereld
hoort. Zo schreef hij onlangs een stuk
je over het rijden met een Australische
„road train", een volstrekt onhandelba
re combinatie met drie aanhangers.
,,We stappen even méé in om te bele
ven hoe het monster zich in beweging
gaat zetten. De handle van de Spicer
hoofdbak (5 versnellingen) in de eerste
versnelling, die van de tussenbak (4
versnellingen) in twee. Langzaam de
koppeling op en een beetje gas erbij:
grommend komt eerst de neus een
eind omhoog, achter gaat de trekker
flink in, de veren hangen. En dan komt
er waarachtig beweging in het spul.
Eerst moet als de bi/ksem de volgende
versnelling worden ingeschakeld: de
hoofdbak gaat in de tweede ,,gear".
A/s volgende stap gaat de tussenbak
van twee naar vier. En dan komt het:
met beide handen wordt de hoofdbak
in drie en de tussenbak terug in twee
gezet. Envozoort.De eerste paar
honderd meter is er bijna geen tijd om
het stuurwiel vast te houden, met klei
ne stappen en twee handen tegelijk
moet de combinatie ,,aan de rol" wor
den gehouden. Als de teller rond de
twintig mijlen aangeeft gaat alles al
wat makkelijker, de trein wil nu wat
meer doorrollen en het schakelen gaat
steeds soepeler. Op de vlakke weg ligt
de eindsnelheid op een kleine 50 mijl,
straks in de outback (de Australische
vlakte) zal deze zakken naar 40-45
mph".
Hans vertelde dat hij dit verhaal kon
schrijven door zijn ogen dicht te doen
en zich in te leven in de situatie, dan
begint het op een gegeven moment
gewoon voor hem te gebeuren. En
niet alleen voor hem want na de publi-
Witte tekent zowel met kennis van zaken als met gevoel voor de romantiek die altijd rond dergelijke mastodonten hangt.
sziet vaak mensen denken dat wij de leeftijd van het spelen
dinky toys nooit te boven zijn gekomen. Als ze echter de
■feite nemen om door te vragen merken ze dat het wel even ver
gaat: wij zeggen zelf dat we auto's timmeren, we bouwen mo-
len'op totdat ze echt lijken en dan bedoelen we ook echt/'
ip Schouwstra en Hans Witte, al vrienden sinds de lagere
loolbanken en experts op het gebied van vrachtwagenmodel-
Een expertise die door het publiek van de hobbyshows waar
af en toe heen gaan niet altijd wordt onderkend, maar die hun
m vestigde bij de fabrikanten en importeurs van vrachtwagens
die hen een prominente plaats bezorgt in de rijen van de minia-
rautofreaks, verenigd in de Nederlandse Algemene Miniatuur
io Club. Een verhaal over luchtverinkjes, meesturende asjes,
midden gezaagde cabinetjes en over hoe ver toewijding aan
hobby iemand kan brengen.
hobby rusten, maar Hans ging door.
Die kwam natuurlijk vaak bij Rab, al
sinds hij een jaar of veertien was en
zijn grootste plezier was als hij een
dag mee mocht op de vrachtwagen.
„De chauffeurs pikten mijn aanwezig
heid, niet in de laatste plaats omdat ik
ook volop meehielp met laden en los
sen als het zo uitkwam. In die tijd be
gonnen Joop en ik autootjes te tim
meren. Dat was toen een hobby waar
je eigenlijk niet over praatte, niemand
deed het. Later haalde ik mijn rijbewij
zen. Ik kwam bij Rab te werken en
stukje bij beetje leerde ik met die grote
wagens omgaan. Ik mocht wel eens
een stukje rijden als we naar Duitsland
moesten mocht ik 's nachts op de
snelweg. Op een gegeven moment
ging die chauffeur zelfs slapen, hij zei
dat ik hem bijde grens maar moest
wekken. Dat ging allemaal in de beste
harmonie, het enige wat hij wel eens
tegen me zei was: „Je wordt wel
geacht te dubbel clutchen". Hij moet
wel vertrouwen in me gehad hebben,
met die grote combinatie."
gesprek met de beide vrachtauto-
nerlieden brengt al gauw aan het
dat zij in dat vak gegroeid zijn en
bekijken van de auto's toont dui-
k hun vakkundigheid. Onlangs
d in Driebergen een bijeenkomst
ouden van de Namac. Daar kwam
fine fleur van de automodelbou-
bij elkaar. In de afdeling vracht
lens werd Schouwstra eerste en
is Witte tweede. Het NOS-journaal
akte die avond nog melding van de
inkomst en volgens een enthousi-
familielid van Joop Schouwstra
deze bijeenkomst het belang van
Nederlands kampioenschap. Dat
niet kunnen, de prijzen waren pu-
ksprijzen, maar ten aanzien van het
iau waarop de beide Texelaars wer-
zou het op kunnen gaan. Opval-
lis dat beiden geen vrachtwagen-
uffeur zijn, maar beiden zijn het
geweest. Ook in hun huidige
kkringen hebben ze nog contact
vrachtwagens en truckers en hun
nis over de grote en kleine wagens
het wegtransport mag bijna ency-
ledisch genoemd worden. Zij be-
ikken allebei over een archief waar-
ublicaties en foldermaterieel nauw-
et naar merk gerangschikt worden
eborgen. Als zij een model bou-
is dat „iemands" vrachtwagen of
zou iemands vrachtwagen kunnen
het gaat niet om de transportmid-
in zoals ze de fabriek uitrollen maar
sze gebruikt worden. Het komt
tijdens beurzen ook regelmatig
dat oudere chauffeurs opeens
wagen herkennen waarmee ze
ger gereden hebben.
Rijden maar
Joop vertelt dat het bij hem heel an
ders ging. Hij ging werken bij de VTB,
ook al omdat zijn vader daar werkte:
„Tegen mij zeiden ze: daar staat het
spul, rijden maar. Ik werd ook chauf
feur, meestentijds echter op een kleine
bestelwagen waarmee ik pakjes rond
bracht in Den Burg. Het kwam echter
ook voor dat ik met die grote combi
natie gasflessen moest rijden, van Ou-
deschild. Ik herinner me een keer, ik
had nog geen eens mijn rijbewijs, ik
denk dat ik nog 17 was. Toen ben ik
met die combinatie dwars door Den
Burg gegaan, door de Weverstraat. Je
moet er nu toch niet meer aan
denken".
Beiden hebben in hun werk weinig
meer met vrachtwagens te maken.
Hans gaat nog eens per week met de
Dodge met oplegger van Arie van der
Vis op pad en Joop ziet alleen nog
maar trucks als ze „zijn" magazijn bij
het offshore bedrijf in Den Helder ko
men bevoorraden.
De camera ligt altijd schietklaar, ook
als hij in zijn andere hoedanigheid (in
koper) langs de weg zit, en mooie
trucks gaan er steevast op. Een voor
deel van de internationale sector waar
in hij werkt is dat er veel exotische en
hier onbekende modellen voor komen
rijden, waarvan er inmiddels al ver
schillende in het klein zijn nagebouwd.
Stadionplein
Joop vergat de miniatuurbouw een
tijdje, maar Hans bleef timmeren. Zijn
band met de praktijk zorgde voor de
goede detaillering, maar verder werkte
hij in een isolement, zonder contact
met andere modelbouwers. Zijn eerste
show was dan ook nogal spannend:
„Ik kwam toevallig achter het bestaan
van de Namac en we besloten naar
een show in het Citroëngebouw aan
het Amsterdamse Stadionplein te gaan
om mijn produkten uit te stallen. Mijn
wagentjes zaten in de kofferbak en
toen we daar aankwamen zei ik tegen
mijn vader dat we maar even moesten
wachten met uitladen. Ik heb toen
eerst een rondje door het gebouw ge
lopen om te kijken of mijn werk niet al
te slecht zou afsteken bij dat van de
rest. Daarna kon ik gelukkig met een
opgelucht gemoed mijn modellen uit
stallen. Dat gaf wel een reactie, zo'n
vreemde eend in de bijt die dan
opeens met mooi werk tevoorschijn
komt. Bovendien wist ik, eigenwijs als
ik ben, natuurlijk alles beter en ik zei
tegen een man die een stukje in het
hobbybulletin had geschreven dat er
van zijn verhaal niets klopte. „Als je
het zo goed weet, schrijf je het zelf
Begin
n we maar beginnen bij het begin,
agere school. Eind jaren vijftig, be
iaren zestig. Joop en Hans, vriend-
2n allebei gek van vrachtwagens,
s tekende op zijn derde al herken-
i trucks en als zijn vader, die vijf
jaar bij Rab reed, thuiskwam her-
Ie hij het geluid van de vrachtwa-
.ook al kwamen er heel veel bus-
langs. Het was een vrachtwagen
Rab die hun interesse pas echt
I ontbranden: de eerste
irloper-stenenwagen. Een spoorlo
os een oplegger waarvan de ach-
6 as, getemd door stuurdempers,
draaien, zodat hij meeloopt in het
ir. Met dat systeem kan een opleg
probleemloos meerdere assen heb-
tonder dat het beruchte „wrin-
in de bocht ontstaat. De jongens
ten al eens wat geprobeerd met
modelsleepboot maar nu besloten
te stenenwagen na te bouwen,
was niet makkelijk, ze gebruikten
ytoys en dergelijke. Daarbij kwam
te jongens naar verschillende mid-
are scholen gingen, zodat er een
'ijdering ontstond. Joop liet de
Joop Schouwstra en Hans Witte (r) bij een paar van hun mooiste produkten.