laap de V/as promoveerde
)p proefschrift over
weide van vlee
rovinciesubsidie voor
ankerend ouderenbeleid
VAN HET
RAADHUIS
Jarino bouwt acht
appartementen
cn m
RAZENDE PLATVISSEN OP WADBODEM
m'
Dorpscommissie
handhaaft
bezwaarschrift
Schrijven voor
gevangenen
S Mededelingen van B. en W.
Uittreksel
persoonsregister
Geslaagd met
ere-diploma
iiiifiiiH Ir
R 19|)DAG 6 DECEMBER 1985
TEXELSE COURANT
PAGINA 5
- lereen weet onderhand dat de bodem van de Waddenzee vol zit
»t beestjes die als voedsel dienen voor grotere beestjes. De hoe-
jlheden vlees" die de Waddenzee levert aan vissen en vogels is
orm en de Waddenzee heeft zijn waarde voor de levende natuur
nook in de allereerste plaats daaraan te danken. Over het alge-
jen wordt aangenomen dat die voedseldiertjes in hun geheel met
is en haar worden opgeslokt door hun belagers, maar dat is
■chts gedeeltelijk juist. Van veel dieren wordt slechts een stukje
lebeten. Het aldus geamputeerde voedseldier trekt zich daar
ts van aan; het afgebeten lichaamsdeel groeit vanzelf weer aan
om opnieuw afgebeten te worden.
aspect van de voedselproduktie
voedselconsumptie in de Wad-
nzee is onderwerp geweest van
yoerige studie door Jaap de
3S uit Eelde. Voor veel Texelaars
hij geen onbekende want hij
eft acht jaar op ons eiland ge-
jond, waar hij werkzaam was bij
Nederlands Instituut voor On-
rzoek der Zee en het Rijksinsti-
itvoor Natuurbeheer. Zijn vrouw
te zwaaide vijf jaar lang de
spter in de openbare bibliotheek
Den Burg. Jaap de Vlas is te-
ïwoordig als bioloog voor het
iddengebied in dienst van
eatsbosbeheer in Leeuwarden.
22 november mag hij zich doc-
in de wiskunde en natuurweten-
lappen noemen, want toen promo-
rde hij aan de Rijksuniversiteit van
leningen op het proefschrift „Weide
vlees" waarin wordt ingegaan op
betekenis van de regeneratie (op-
uw aangroeien) van afgebeten li-
•amsdelen van bodemdieren voor de
•sproduktie in de Waddenzee. Het
ifschrift is het resultaat van het
motie-onderzoek dat De Vlas in zijn
L )Z-tijd op Texel verrichtte. Het veld-
k voerde hij uit op het Balgzand bij
Den Helder, een deel van de Wadden
zee dat als representatief voor de an
dere droogvallende wadplaten kan
worden beschouwd.
Toegankelijk
In tegenstelling tot de meeste proef
schriften die door promoverende we
tenschappers worden geproduceerd is
het verslag van De Vlas voor een leek
begrijpelijk, niet in de laatste plaats
dank zij een Nederlandstalige samen
vatting dat zich laat lezen als een
spannend jongensboek.
„Veronderstel dat u onder water op de
bodem van de Waddenzee zou gaan
liggen, met een duikersuitrustig aan.
Vlak over het zand kijkend zou u dan
de zuigbuisjes (siphonen) van allerlei
schelpdieren en tentakels van wormen
uit de grond zien steken. Zo nu en
dan zou u ook de staartpunten van
wadpieren omhoog zien komen en ver
volgens weer verdwijnen na het produ
ceren van een hoopje zand, de afge
werkte darminhoud. Al die uit de zee
bodem opstekende stukjes van bodem
dieren vormen samen de „weide van
vlees". Deze „weide" wordt afge
graasd door vissen, krabben en garna
len. Na deze amputaties groeien de in
gekorte of weggegeten lichaamsdelen
zoals het gras van een weiland
weer aan."
Aanzienlijk
De Vlas geeft in zijn proefschrift
een indruk van de (enorme) hoe
veelheden vlees die jaarlijks in de
vorm van dit soort aangroeiende
stukjes van bodemdieren in de
voedselketens terecht komen. Be
tekenen al die stukjes tesamen een
belangrijke voedselbron voor vis
sen en kreeftachtigen? En verte
genwoordigen zij een grote hoe
veelheid in vergelijking met de
overige vleesproduktie van de bo
demdieren? Blijkens de conclusies
aan het slot van het proefschrift is
het antwoord op deze vragen be
vestigend. De weide van vlees le
vert met name voor platvissen als
schol en bot heel wat voedsel op.
De vleesproduktie in de vorm van
de weer aangroeiende afgebeten li
chaamsdelen van wadpieren en
nonnetje is ongeveer even groot als
de vleesproduktie door gewone
lichaamsgroei.
Hoe kom je daar achter? Voor bodem
dieren die regelmatig lichaamsdelen
verliezen zal de jaarlijkse hoeveelheid
opnieuw aangegroeid vlees ongeveer
even groot zijn als de totale hoeveel
heid die wordt weggegeten. De
vleesproduktie door regeneratie kan
daardoor op verschillende manieren
worden bepaald. In de eerste plaats
door de bodemdieren zelf nauwkeurig
te onderzoeken. Hoe vaker die een
stukje lichaam verliezen, hoe meer er
zullen zijn met lichaamsdelen waarvan
een deel ontbreekt. Door bovendien
de herstelsnelheid te bepalen, kan
worden uitgerekend hoeveel de aan
groei per dier gemiddeld oplevert. Het
„weide van vlees op de wadbodem. De in de grond levende wormen en schelpdieren steken met staarttentakels of zuigbuizen boven
grond en het zijn die lichaamsdelen die onder andere door platvissen min of meer regelmatig worden afgevreten, waarna die geampu-
rde lichaamsdelen snel weer aangroeien zodat de vissen kunnen blijven „grazen".
kan ook door te onderzoeken hoeveel
stukjes van bodemdieren door allerlei
roodfieren worden opgegeten. Beide
methoden heeft De Vlas toegepast,
waarbij hij zich wel beperkte tot twee
soorten roofdieren (schol en bot) en
twee soorten bodemdieren (wadpier en
nonnetje). Genoemde platvissen zijn
erg geschikt voor onderzoek want ze
slokken hun voedsel ongekauwd door,
zodat de prooidieren in de maag mak
kelijk te herkennen en te tellen zijn,
zelfs kleine stukjes van bodemdieren.
Bovendien zijn schol en bot gespeciali
seerd in het zoeken van voedsel van
de bodem, zodat verwacht kon wor
den dat hun voedselpakket aanwijzin
gen zou kunnen geven inzake de sa
menstelling van de „weide van vlees."
Wat betreft wadpier en nonnetje (het
bekende rode of gele schelpje) kan
worden gezegd dat deze tot de meest
algemene bodembewoners van de
Waddenzee behoren. Het was al be
kend dat van deze dieren stukken wer
den weggegeten door schollen.
Bij voorbaat stond dus vast dat onder
zoek aan wadpier en nonnetje resul
taat zou opleveren. Ze zouden ten
minste evenveel moeten verliezen als
opgegeten werd door schol en bot,
maar vermoedelijk meer omdat er veel
meer soorten roofdieren op de wadpla
ten voorkomen.
provincie stelt dit jaar f39.500
schikbaar voor uitvoering van
flankerend ouderenbeleid op
bI. De helft van dit bedrag is
taeld voor het opzetten van een
meringssysteem voor al-
nstaande ouderen en tien mille
worden besteed aan de warme
altijdverstrekking vanuit het ver-
Bghuis over heel Texel.
is dit jaar voor het eerst dat de
leente Texel subsidieaanvragen
ft gedaan voor flankerend bejaar-
ibeleidHet rijk wil extra voorzienin-
in het bejaardenwerk via de pro-
ie subsidiëren en de gemeenten
sten daarom namens de instellin-
die met en voor ouderen werken
icten indienen.
in dit jaar ontstond er forse discus-
welke projecten dit moesten zijn en
betreft het alarmeringssysteem
hoe het zou moeten worden uit-
oerd. De provincie is er wat betreft
ubsidieregeling flankerend beleid
nog niet helemaal uit en heeft
gedeeld dat deze subsidietoezeg-
geen rechten geeft voor de
:omst.
Ce beleidsopvatting is te streven
een zekere uniformering van de
zieningen, zoals dat ook is ge-
met betrekking tot de tijdelijke
ame in verzorgingstehuizen. We
tot structurele toekenning van
financiële bijdrage overgaan nadat
beleid definitief is vastgesteld", al
dus het provinciebestuur. Meegedeeld
wordt dan ook dat men voor de war
me maaltijden-service geen subsidie
verplichtingen wil aangaan en dat het
alarmeringssysteem-project voorlopig
alleen kan rekenen op indicentele
subsidies.
Woonwensen
De provincie stelt tien mille beschik
baar aan de warme maaltijden-service
voor ouderen en alleenstaanden en het
Texelse alarmeringssysteem krijgt dit
jaar f20.400,—. Ook wordt vijf mille be
schikbaar gesteld voor het maken van
een brochure waarin ouderen worden
voorgelicht over het woon- en leefge
meenschapsproject waar De Buureton
middels discussiebijeenkomsten mee
bezig is.
De Buureton krijgt ook f1500,— om
een enquête te kunnen houden naar
de „specifieke woonwensen" van ou
deren. f2600,— wil de provincie be
schikbaar stellen om bewegingsactivi
teiten in De Buuretonm extra te stimu
leren, daaronder valt o.a. dansen en
gymnastiek. Een subsidieaanvraag om
video-apparatuur voor De Buureton is
door de provincie afgewezen.
„Een dergelijke aanschaf rekenen wij
niet tot onze verantwoordelijkheid", al
dus de provincie. Subsidieaanvragen
flankerend beleid voor volgend jaar
moeten voor 1 maart bij de provincie
binnen zijn. De toekenning van de
subsidie komt woensdagavond ter
sprake in de vergadering van de raad
scommissie welzijnsbeleid.
Balgzand
Tien jaar geleden begon De Vlas met
zijn onderzoek aan de oostkant van
het Balgzand. In 1975 en 1976 werden
daar met behulp van sleepnet en rub
berboot vissen gevangen bij hoog wa
ter terwijl bij laag water bodemdieren
werden verzameld met een spitvork en
monsterbuis. Verder werden gedurende
drie jaar proeven gedaan in het NIOZ-
laboratorium waar beschikt werd over
een stuk nagemaakt wad.
In het proefschrift wordt een gedetail-
V"
Jaap de V/as aan het werk op het Balgzand.
leerd overzicht gegeven van de
bevindingen.
Platvissen als schol en bot zwemmen
bij opkomend water de wadplaten op
en proppen zich daar zo snel mogelijk
vol. Omstreeks het tijdstip van hoog
water geeft hun maaginhoud een aar
dige indruk van wat ze zoal eten. In
totaal onderzocht De Vlas de maagin
houd van 3200 vissen, in grootte varië
rend van 3 tot 30 centimeter. Alle in
de magen gevonden prooien werden
gedetermineerd, geteld en gewogen.
Ook het aantal vissen per m2 wadbo
dem en de grootte van de dagelijkse
voedselopname per vis werden be
paald. Uit daaraan gekoppelde bereke
ningen bleek dat de voedselopname
van schol en bot in het voorjaar snel
toenam. Dat kwam omdat de vissen
groeiden, maar ook door stijging van
watertemperatuur die de stofwisseling
versnelt, 's Winters aten de genoemde
vissoorten op het wad zo weinig dat
ze zelfs vermagerden. Bij de schol
bestond de maaginhoud voor 36% uit
afgebeten stukjes van bodemdieren en
bij de bot voor 12%. Per vierkante me
ter wadbodem werden door schol en
bot samen meer dan 17.000 prooien
weggehapt. 8000 van die happen le
verden dus niet een complete prooi op
maar een stukje!
Snel
Die stukjes zijn dus gedeeltelijk af
komstig van de bekende wadpier. Hoe
wel dit op 30 cm in de wadbodem le
vende dier slechts eens per half uur
zijn staart gedurende slechts enkele
seconden boven het zand uitsteekt om
zijn darm te legen, slagen de „grazen
de" vissen er toch vaak in om er een
stuk af te bijten. Daarbij verliest de
pier enkele ringen (segmenten). De
pier groeit, waardoor de resterende
segmenten langer worden, maar de
segmenten komen niet meer terug.
Aan een pier is dus te zien dat er
stukken afgebeten moeten zijn. Oudere
pieren hebben nog maar weinig seg
menten over. Zomers slaagden de pie
ren er nauwelijks in om door groei het
afvreten bij te houden; na september
werd de schade weer ingehaald. Het
kwam er op neer dat het vleesgewicht
aan afgevreten staartpunten ongeveer
gelijk was aan het gewicht van pieren
die in hun geheel werden opgevreten.
Iets dergelijks gebeurt ook met het
nonnetje. Dit op 2 tot 7 centimeter in
de bodem levende schelpdiertje houdt
contact met het water door middel
van twee dubbele buisjes (siphonen)
reso, voor aan- en afvoer van voedsel-
houdend water. Het is de top van de
(grotere) aanvoersiphon die door roof
vissen wordt gegeten. Elk nonnetje
raakt elke dag wel een stukje van zijn
sipho kwijt, maar het zijn wel heel erg
kleine stukjes. Niettetmin zijn de totale
hoeveelheden die op deze wijze in de
voedselketen worden gebracht ook
hier enorm.
Hoeveel?
Om de totale „opbrengst" van de wei
de van vlees te kunnen schatten zou
den ook gegevens bekend moeten zijn
over het afvreten van andere bodem
dieren, zoals kokkel, strandgaper en
zandkokerworm. Toch kan op grond
van wat nu bekend is worden aange
nomen dat de opbrengst per vierkante
meter wadplaat per jaar 10 gram asvrij
drooggewicht moet zijn. Dat komt
neer op 5000 kg vers vleesgewicht per
hectare en dat is 30% extra boven de
hoeveelheid vlees die alle bodemdieren
in de wadplaten samen per jaar door
gewone lichaamsgroei produceren.
Het promotie-onderzoek van De Vlas
kwam op gang naar aanleiding van
onderzoek van NlOZ-bioloog Bouwe
Kuipers die ontdekte dat schollen vaak
uit de wadbodem stekende stukjes bo-
demdier aten. Bij de berekening van
de vleesproduktie van deze bodemdie
ren door een andere NlOZ-man, Jan
Beukema, waren die stukjes aanvanke
lijk niet meegeteld en het was Beuke
ma die De Vlas aantrok om het effect
van de afgebeten stukjes te onderzoe
ken. Het geld voor dit onderzoek
kreeg hij van de Nederlandse Organisa
tie voor Zuiver Wetenschappelijk On
derzoek. In het voorwoord van zijn
proefschrift brengt Dr. De Vlas dank
aan hen, maar ook aan J.J. Zijlstra,
Rob Dapper, Martin Jansen, Bert Bui-
zer, Peter de Wilde, Eilke Berghuis,
Mark Fonds, Henk Beumkes en wijlen
Chris Snijders waarmee hij nauw sa
menwerkte. „Een promovendus die
zijn proefschrift aflevert is als een mier
die na een lange tocht een nieuwe
dennennaald op het nest legt. Hé, hé.
Onderweg hebben andere mieren zo
nu en dan meegesjord; anders was het
vast niet gelukt."
De dorpscommissie van Den
Hoorn handhaaft het bezwaar
schrift tegen bestemmingsplan 't
Horntje en voor een fietstunnel.
Dat heeft de commissie deze week
in een vergadering besloten, nadat
bekend werd dat dit bezwaar later
een belangrijke juridische rol kan
spelen omdat er alleen om een
tunnel wordt gevraagd en niet om
andere fietsoversteekplaatsen.
De dorpscommissie nam de mening
over die Jaap Lap al tijdens het politie
ke café van vorige week verkondigde:
de gemeenteraad heeft de tunnel-wens
gegrond verklaard en verder basta. Nu
wacht men eerst af hoe de hogere
overheden over het bezwaarschrift
oordelen.
„Het besluit tot handhaven van het
bezwaarschrift betekent niet automa
tisch dat we straks ook naar de Arob-
rechter stappen als de gemeente niet
met tunnel-geld over de brug komt.
We wachten rustig af hoe GS ons pro
test beoordeelt", aldus Jaap Lap.
In een brief zal de gemeenteraad op
de hoogte worden gesteld van het
besluit en daarbij wordt ook meege
deeld dat het dorpscommissie-protest
opgevat moet worden als een zelfstan
dig bezwaarschrift en niet alleen als
een ondersteuning van de Horntje-
wensen zoals Pakt en CDA in de laatst
gehouden raadsvergadering
meedeelden.
Amnesty International Texel houdt
dinsdag de maandelijkse schrijfa-
vond in de openbare bibliotheek
van 20.00 tot 21.00 uur. Het is dins
dag ook de internationale.dag van
de rechten van de mens.
Er zijn kaarten te verzenden naar de
Sowjet Unie, Turkije, Guatemala en de
republiek Korea. Deze kaarten zijn
voorbedrukt en men hoeft alleen een
handtekening te plaatsen en een post
zegel te plakken. Verder zijn er voor
beeldbrieven ten behoeve van gewe
tensgevangenen in Ethiopië en Malei
sië. Mengesha Gebre-Hiwot en Loo
Ming Leong zitten beide zonder proces
gevangen en zijn er lichamelijk slecht
aan toe. Er wordt om hun vrijlating
verzocht.
Groeten
Er zijn dit jaar weer adressen van ge
vangenen waarnaar een groet kan
worden verzonden. Namen en adres
sen en andere informatie over de. groe-
tenactie zijn te verkrijgen bij Jenneke
Wassink, Vloedlijn 31, tel. 02220-4109.
Evenals in maart vorig jaar kan men
van 9 december 1985 tot en met 13
december 1985 en van 16 december
1985 tot en met 20 december 1985
tussen 9.00 en 12.00 uur en 14.00 en
15.00 uur een gratis uittreksel uit het
persoonsregister bij de portiersloge van
de gemeentesecretarie afhalen.
Het betreft de leeftijdsgroep geboren
vanaf 1 januari 1916 tot 1 januari 1975.
Deze uittreksels zijn o.a. te gebruiken
voor (verlenging) rijbewijs, V Kaart,
school e.d.
Nadrukkelijk wijzen wij er op dat dit
uittreksel geen rechtop goedkope
overtochten voor personen via TESO
De 18-jarige Martin Cornelius Betsema
uit Den Burg slaagde aan de streek
school in Heerhugowaard voor het di
ploma dieselmonteur.
De diploma-uitreiking op 14 december
wordt extra feestelijk want Martin
krijgt op voorstel van de Stichting Re
gional Orgaan ter Bevordering van het
Leerlingwezen in Noordholland boven
dien een ere-diploma, alszijnde de
beste leerling in West-Friesland.
De technische Texelaar voltooide de
opleiding dieselmonteur in twee jaar,
terwijl er drie jaar voor staat en sloeg
de daaraan voorafgaande 4-jarige
opleiding autotechniek over omdat de
streekschool vond dat hij al genoeg
technische kennis had. Martin werkt
bij zijn vader, jachtwerf Betsema aan
de Spinbaan.
Jarino-bouw b.v. uit Roden start volgende week met de bouw van acht recrea
tieappartementen aan de Boodtlaan in De Koog. Het betreft vier kleine apparte
menten op de begane grond met terras en tuin en vier recreatieonderkomens op
de eerste en tweede verdieping met balkon en drie slaapkamers. Achter het
wooncomplex komen bergingen.
Jarino hoopt de appartementen tegenover Motel Texel voor Pasen op te leveren.
Alle acht de vakantieverblijven zijn verkocht aan particulieren van de vaste wal.
De tekening toont de oostzijde van het appartementengebouw.
