SP#RT
jarnalen zijn gèk op
onge scholSetjes.
aalvoetbal
Schaakclub in de
ban van eindspel
Vittali-Witte
Eilandcompetitie
volleybal
1/2 -1/2
enk van der Veer promoveerde op proefschrift over
ho/stand in Waddenzee
Henk van der Veer (links) werd bij zijn drie jaar durende scholonderzoek vooral terzijde gestaan door Hans Witte en Magda Bergman.
het ondiepe water van de Waddenzee worden op vrij grote
jonge scholletjes door garnalen opgegeten. Garnalen
rinen daar de belangrijkste oorzaak van sterfte onder de
j holletjes zolang ze niet groter zijn dan dertfg millimeter.
ilblijkt uit het proefschrift waar-
NlOZ-medewerker Henk van der
er uit 't Horntje onlangs aan de
ksuniversiteit van Groningen
omoveerde tot doctor in de Wis-
ide en.de Natuurwetenschap-
i, Gedurende drie jaar bestu-
erde Van der Veer de factoren
de overlevenskansen bepalen
ijonge schollen in de Wadden-
tvanaf het moment dat deze als
en van één tot anderhalve cen-
ater door de zeegaten binnen
ben tot aan het moment dat ze
jaar later weer naar de Noord-
strekken en dan een lengte van
jeveer twintig centimeter heb-
mbereikt.
andere oorzaak van sterfte on-
de jonge schol is de hoge wa-
rtemperatuur en het daardoor la-
zuurstofgehalte van het ondiepe
iter op de getijdeplaten in mei
ljuni en verder is komen vast te
jan dat in een bepaalde periode
t' binnentrekkende schollarven
t0 :rden opgevreten door de dan
Missaal optredende ribkwallen en
(kwallen.
Kinderkamer
conclusie lijkt voor de hand te lig-
de Waddenzee een alles be-
1UI Ve veilige omgeving is voor de
tolletjes, maar het proefschrift toont
het tegendeel waar is. Door
genoemde oorzaken verdwijnt
chts een fractie van het totale aan-
binnengekomen larven. De Wad-
nzee is een buitengewoon veilige
derkamer, waar de noordzeevisserij
ne' i ook het grootste belang bij heeft.
de schollen in hun eerste kwetsba-
jaren niet in de Waddenzee zouden
Een scholletje van twintig millimeter met
typische happen uit de vinnen, veroorzaakt
door aanvallen van garnalen.
kunnen verblijven en dus belaagd zou
den worden door de vele in de Noord
zee levende roofvissen, zouden er wei
nig overblijven.
Wisselingen
De hoeveelheden 3-jarige schol die
jaarlijks de Waddenzee verlaten en
naar de Noordzee trekken en daar ter
beschikking staan van de visserij wis
selen enorm, maar niet zo sterk als bij
andere vissoorten. Dat heeft nauwe
lijks iets te maken met de condities in
de Waddenzee maar wordt vrijwel uit
sluitend bepaald in het vroegste ei- of
larvestadium in de Noordzee. Schollen
planten zich 's winters voort in het
zuidelijke deel van de Noordzee. Daar
worden de eieren afgezet die zwevend
in het water worden meegenomen met
de reststroom in noordwaartse richting
langs de kust. Die eieren komen intus
sen uit en de larven vestigen zich in
ondiepe voedselrijke zeeën, voorname
lijk de Waddenzee, waar ze dus pas na
drie jaar weer uitkomen. Het ene jaar
kunnen wel zes keer zoveel schollen
worden geboren als het andere jaar.
Zowel wetenschappers als vissers we
ten dat de temperatuur er iets mee te
maken heeft. In een koude winter
worden veel meer larven geboren, zo
dat te verwachten is dat de scholstand
over enkele jaren groot zal zijn als ge
volg van de strenge winters van
1983/'84 en 1985/'86.
Regulering
In jaren met grote geboortegolven
wordt in de Waddenzee een groter
percentage larven en jonge scholletjes
door garnalen en kwallen om zeep ge
bracht dan in jaren met kleinere larven-
aanvoer. De pieken worden dus wat
afgevlakt. In zijn proefschrift spreekt
Henk van der Veer van „dichtheidsaf-
hankelijke mortaliteit" dus sterfte die
naar verhouding groter is bij een gro
ter aantal dieren. Het doel van de stu
die was meer inzicht te krijgen in de
grootte en de invloed van deze vor
men van sterfte gedurende het eerste
levensjaar van de schol in de Wadden
zee en anderzijds het achterhalen van
de oorzaken van die sterfte. Om daar
achter te komen was een omvangrijk
onderzoek nodig dat voornamelijk
werd uitgevoerd op het Balgzand bij
Den Helder en dat financieel mogelijk
werd gemaakt door een bijdrage van
„Biologisch Onderzoek Nederland"
(BION) een van de sectoren van „Zui
ver Wetenschappelijk Onderzoek".
Hoe pak je zoiets aan? Het antwoord
van Henk van der Veer: „Met vallen
en opstaan". Uit wat hij verder vertelt
blijkt dat dit verre van overdreven is,
want in de studie is veel energie gaan
zitten en tegenvallers bleven niet ach
terwege. Meevallers waren er ook. Het
feit dat garnalen scholletjes eten werd
min of meer bij toeval ontdekt. Uit
een bak waarin zowel garnalen als
scholletjes zaten, bleken de scholletjes
ineens verdwenen te zijn. Later werd
duidelijk dat de visjes, die dan kleiner
zijn dan een postzegel, door garnalen
worden gepakt en opgegeten. Zo'n
aanval van een garnaal op een jonge
schol slaagt niet altijd. Soms worden
alleen wat happen uit vinnen gebeten.
^■Wdurend vissen met een boomkor onder verschillende getijomstandigheden moest een representatieve indruk geven van het „scholge-
7 de stroomgeulen en op de getijdeplaten.
Heeft een scholletje eenmaal een leng
te van drie centimeter bereikt, dan is
hij te groot geworden voor de garnalen
en heeft hij van deze kreeftachtige
diertjes dus niets meer te vrezen.
Balgzand
Bij het veldonderzoek op het Balg
zand, een representatief stukje Wad
denzee, moest worden bepaald welke
aantallen schollen zich hier vanuit de
Noordzee vestigen. Dat gebeurde door
eindeloos vissen met een fijn netje
met een maaswijdte van twee milime-
ter achter voor anker liggende schepen
in de geulen rond het Balgzand. Per
week werden 20 tot 40 trekken gedaan
op verschillende plaatsen in de stroom
geulen. Door het tellen van de vangst
en door vergelijking van de vangsten
bij opkomend en afgaand water, kon
worden berekend hoeveel schollen
achterblijven in het gebied en „via ein
deloze rekensessies" kwam vast te
staan hoeveel larven zich gemiddeld in
een kubieke meter water bevinden.
Door middel van tweewekelijks vissen
op 36 plaatsen op de platen van het
Balgzand met kleine boomkorren ach
ter rubberboten werd vervolgens nage
gaan hoeveel van deze larven uiteinde
lijk op het Balgzand terecht kwamen
en overleefden. Het wel en wee van
de scholletjes werd op een proefge-
biedje in de buurt van de wadtoren die
het NIOZ op het Balgzand heeft weke
lijks gedurende een heel etmaal in de
gaten gehouden. Dat betekende voor
de vier personen die bij het onderzoek
waren betrokken, hard werken en wei
nig slapen. Om er achter te komen
welke aantallen scholletjes door garna
len worden opgegeten werden de ma
gen van garnalen op aanwezigheid van
scholresten onderzocht. Henk van der
Veer heeft in de loop van het onder
zoek zo'n 2500 garnalenmagen open
gemaakt, waarbij hij zocht naar de ge-
hoorsteentjes van de verorberde schol
letjes. Zo'n gehoorsteen (in grootte
vergelijkbaar met een zandkorrel!) gaf
niet alleen duidelijkheid over de aantal
len verzwolgen scholletjes, maar ook
over de leeftijd ervan. Want de grootte
van het gehoorSteentje staat in ver
houding tot de grootte van de schol.
Stellingen
Zoals gebruikelijk bij proefschriften is
er een aantal stellingen aan toege
voegd, die in dit geval een nogal
waarschuwend karakter hebben. Van
der Veer wijst bijvoorbeeld op sterk
toegenomen biologische activiteit in de
Waddenzee als gevolg van de „be-
De NIOZ wadtoren op het Balgzand bij laag water. Dit was de basis van waaruit Henk van
der Veer het „veld"gedeelte van zijn scholonderzoek uitvoerde.
spreekt: „Gezien de kwetsbaarheid van
de levensgemeenschap van de Wad-
mesting" van het water door allerlei
afvalstoffen. Hij verwacht daarom pro
blemen in de nabije toekomst. Het
zuurstofgehalte van het water zal da
len wat bij stijgende watertemperatu
ren in de zomer tot sterfte onder de
dieren zal leiden.
Van der Veer heeft ontdekt dat de
zuurstofwaarden in het gebied soms
nu al minimaal zijn. Het is de vraag
hoeveel beesten er nog meer kunnen
leven, zonder dat de ene levensvorm
de andere verdringt. Dat lijkt verband
te houden met een andere stelling:
„Alvorens besloten wordt het aantal
mosselpercelen in de Waddenzee ver
der uit te breiden dient te worden na
gegaan in hoeverre deze uitbreiding
strijdig is met de kinderkamerfunctie
van de Waddenzee voor een aantal
vissoorten". Zoals bekend is het RIN
bezig met een dergelijk onderzoek en
het ziet ernaar uit dat hieruit zal blijken
dat uitbreiding van de mosselteelt in
derdaad negatieve consequenties heeft
voor bepaalde dieren, zoals vissen.
Stelling nummer 5 die voor zichzelf
denzee voor olieverontreiniging dienen
olietankers uit de Terschelling-Eems
vaarroute geweerd te worden".
Traditiegetrouw hebben de laatste stel
lingen niets met het onderwerp van
het proefschrift van doen. Het zijn har-
tekreten of grieven, die de aankomen
de doctor op deze wijze kwijt kan. Van
der Veer, die bijzondere interesse heeft
voor het verzekeringswezen, zegt in
stelling 6: „Het verdient aanbeveling
om ook voor andere dan automobiel
verzekeringen een systeem van no
claim-korting in te voeren". En stelling
7: „Milieuaansprakelijkheidsverzekerin
gen bieden gedupeerden geen zeker
heid wat betreft schadevergoeding en
dienen dan ook vervangen te worden
door milieuschadeverzekeringen".
In de achtste en laatste stelling uit
Van der Veer zijn ergernis over de
stankoverlast die mensen op campings
en in woonwijken elkaar bezorgen met
barbecues: „Het gebruik van barbecu
es dient aan beperkingen onderworpen
te worden".
'slagen:
Nma 3-Jelleboog
<nma 2-ZDH
A&O 2000 2
berend 3-Citroën
Schilders-Mantje 2
Muy-Rab
klasse:
ssan-Nioz
'ntje 3-Jelleboog 2
sino 3-Gamma 4
silo 4-Albert Heijn
'0 2000 3-Gamma 5
'sterend 5-Texel 2
klasse:
«terend 6-Nioz 2
3-Oosterend 7
jMT 3-Casino 6
g-Texels Lamsvlees
2-7
8-1
4-4
0-4
2-5
1-5
0-1
3-3
4-2
0-2
5-1
6-3
3-2
0-4
3-3
6-3
Junioren 1:
Texel 1-Texel 3 5—5
Texel 2-Oosterend 1—0
Nissan 2-Casino 3—1
Casino 2-ZDH 3—1
Junioren 2:
Texel 5-ZDH 2 6-1
Junioren 3:
ZDH 3-Texel 8 4-0
Programma:
Donderdag 13 november:
17.15 u. Casino 3-Texel 4 junioren
17.55 u. Casino 2-Gamma junioren
18.40 u. Casino 3-Oosterend dames
19.30 u. Rab 2-Gamma 6
20.25 u. Oosterend 4-ZDH 2
21.15 u. Casino 2-Topido
22.05 u. Ver. Schilders 4-Gempo
Zaaldienst: A&O 2000.
Vrijdag 14 november:
Hoofdklasse A:
Schager Weekblad-Gamma
17.00 u. Casino 5-Texel 7 junioren
17.30 u. ZDH 1-Oosterend junioren
18.15 u. Ver. Sch. 2-Ver. Sch. 3
19.05 u. Casino 5-Vissers Bouw
20.00 u. ZDH-A&O 2000
20.50 u. Oosterend 2-Casino
21.45 u. Alkema-Oosterend 1
22.35 u. Jelleboog-Nissan
Zaaldienst: Mantje.
Maandag 17 november:
17.15 u. Gamma-Nissan 2 junioren
18.00 u. Nissan-Casino 3 dames
Zaaldienst: Vissers Rnnvw
Een enkele keer komt het voor dat
op de schaakclub een zó fascine
rende strijd tussen twee spelers
gaande is, dat veel van de aanwe
zige schakers op borden buiten het
gezichtsveld van de betreffende
spelers, zoeken naar de beste zet
ten. Als op het bord waarop de
partij écht wordt gespeeld dan
weer een zet wordt gedaan, haast
iedereen zich die kant op om te
zien welke keuze de hoofdperso
nen hebben gemaakt. Een instem
mend dan wel afkeurend gefluister
golft door de omstanders die zich
vervolgens weer naar de analyse
borden begeven.
Een dergelijke gebeurtenis voltrok zich
maandagavond in De Lindeboom bij
de hervatting van het afgebroken ge
vecht tussen Rinus Vittali en Jan Wit
te. Vittali stond daarbij voor de zware
taak een eindspel met een pion minder
remise te houden. Aanvankelijk leek
het erop dat Witte naar een simpele
winstvoering toewerkte. Het bleek ech
ter dat Vittali de stelling bijzonder
goed had getaxeerd, want tot ieders
verrassina zaa hii kans af te wikkelen
naar een studieachtig lopereindspel
met een pion minder. De partij werd
na middernacht opnieuw afgebroken
en heel misschien zal Vittali een pun-
tendeling weten te bewerkstelligen.
Veel hangt echter af van zijn afgege
ven zet, omdat Witte bij de geringste
onnauwkeurigheid van Vittali onmid
dellijk wint.
Er gebeurde dezelfde avond nog meer
opzienbarende dingen: Otto van Loo
bond de strijd aan met zijn neef Cees
van Loo, die lijdzaam moest toezien
hoe Otto een belangrijk overwicht in
het centrum verkreeg. In de mataanval
werd Cees van Loo uiteindelijk onder
de voet gelopen. Hoewel Ferry van Ta-
tenhoven in de opening Wim Albers
lelijk te pakken nam hij won na een
luttel aantal zetten de kwaliteit zag
hij toch geen kans het eindspel dat
resteerde te winnen. Door middel van
een taaie verdediging bereikte Albers
tot zijn grote voldoening een punten-
deling. Martien Witte moest zeer voor
zichtig te werk gaan tegen E. de Vis
ser die dreigde een vrije doortocht
voor zijn vrijpion te creëren. Zover
kwam het niet; Witte maakte eerst de
vrijpion onschadelijk en won vervol
gens het eindspel.
Uitslagen:
M. Vittali-J. Witte afgebr.
J. Dros-P. Cornelisse 1—0
\A Hnpkman-H Rrnpkpma 01
Uitslagen 11 november:
Autocentrale-Waterschap
2-0
Smash 2-Mantje Sport
0-2
Panorama-TESO
0-2
Seg./Eelman-v. Wijngaarden 2
0-2
Grooten Slock-RWS
0-2
Gemeente-RSG
0-2
40 Plus-Krim
0-2
Ass. Bremer-Haarstudio
2-0
Retsina-NCM
0-2
CVI-Leijdekkers
2-0
DA-Tevoko
0-2
Paal 9-Smash 1
0-2
Pilaar-Stuc. v.d. Woude
0-2
Bremakker-v. Wijngaarden
1-1
Casino-Klif 23
1-1
Grooten Slock-Mantje
2-0
Westerlaken-Molenkoog
1-1
Taveerne-Lindeboom
2-0
7 Provinciën-Zegel Mode
0-2
Verpleeghuis-Hannibal
2-0
Toekomst-Eelman/Seg.
2-0
P. Eelman-A. C. Bakker
0-1
E. de Visser-M. Witte
0-1
Th. Witte-R. Terpstra
1-0
W. Pranger-A. Terpstra
0-1
W. Albers-F. van Tatenhove
T. van Lingen-K. Bruining
0-1
F. Eijgenraam-H. de Beurs
1-0
O. van Loo-C. van Loo
1-0
Programma dinsdag 18 november:
Veld A mannen:
18.30 u. Almarkt-TESO Waterschap
19.05 u. RWS-Waterschap Almarkt
19.55 u. Graaf SpuitrIJs/Pinda Versluis
20.25 u. Timmers Bakk.-Versluis
IJs/Pinda
21.05 u. Grooten Slock-Mantje Sport
Stuc. v.d. Woude
21.45 u. TheodorahrStuc. v.d. Woude
Kobeko
22.25 u. Kobeko-Molenkoog
Theodorahoeve
Veld B vrouwen en mannen:
18.30 u. Eelmam/SegrHannibal
Opel Rentenaar
19.05 u. Visser Bouw-Opel Rentenaar
Retsina
19.45 u. Retsina-Leijdekkers Vissers b.
20.25 u. Smash-A&O TX 40
21.05 u. CVI-TX 40 A&O
21.45 u. Pilaar-Smash 1 P.A.S.
22.25 u. Paal 28-P.A.S. Smash 1
Veld C, vrouwen:
18.30 u. LoodsmanswelvrTevoko DA
19.05 u. Antiekhuisje-DA Tevoko
19.45 u. Westerlaken-Taveerne Casino
20.25 u. Casino-Zegel Mode Vinke
21.05 u. Vinke-Mantje Zegel Mode
21.45 u. 7 Provinciën-Lindeboom
Molenkoog
22.25 u. Grooten Slock-Molenkoog
7 Provinciën
Wedstrijdleiding: Guus Witte, tel.
mooom /ii7i
985|JDAG 14 NOVEMBER 1986 TEXELSE COURANT
PAGINA 5
