,,Van vluchtelingen
tot heuse
Hongaarse opstand
zonder resultaat
Met in hun bagage slechts een paar kleren
arriveerde 30 jaar geleden het Hongaarse
echtpaar Nagy op Texel
H
ids
ez
Vakanties van
het Rode Kruis
Postagentschap
gesloten
Hervormde Gemeente
Eierland discussieert ov
instandhouding
2'
Aan het einde van de tweede wereldoorlog werd Hongarije door de
Russen bevrijd. Die verlossing bleek al snel meer weg te hebben
van een aflossing, want opnieuw werd Hongarije bezet, maar nu
door de Russen, in 1946 stelden die Matyas Rakosi aan als de grote
leider in Hongarije. Rakosi ontpopte zich als een trouw volgeling
van Stalin, die op dat moment in Rusland de scepter zwaaide. Er
werden in de daaropvolgende jaren talloze zuiveringsacties gehou
den, waarbij honderdduizenden Hongaren .verdwenen". Bovendien
ging de economie kapot door veel te snelle industrialisering. Na de
dood van Stalin in 1953 kwam een veei gematigder communist aan
de macht: Imre Nagy, een man die razend populair was bij het
volk, dat bij zijn komst opgelucht adem haaide. Rakosi slaagde er
echter binnen twee jaar in het Kremlin ervan te overtuigen dat zo'n
populaire premier echt niet door de beugel kon en Nagy werd in
1955 vervangen door Rakosi, die Nagy zelfs buiten de partij stelde.
Dat was de aanzet voor de latere opstand. Veei intellectuelen in
Hongarije zagen in Imre Nagy de ideale leider van hun land.
In februari 1956 verklaarde Chroetsjov dat Stalin voor veel gruwelen
verantwoordelijk was geweest en ontluisterde hem. Die ommekeer
in Rusland had ook een gevolg voor Rakosi in Hongarije, die im
mers een soort kleine Stalin was. Hij werd vervangen door Erno
Gero, hoewel dat voor de Hongaren nauwelijks een verbetering be
tekende. Wei stond die toe dat Imre Nagy in de partij terugkeerde.
Half oktober slaagden de Polen erin Chroestsjov zover te krijgen
hen te verlossen van de Stalinistische politiek, die daar werd ge
voerd! Dat was aanleiding voor de Hongaarse intellectuelen, schrij
vers en studenten, om een manifest op te stellen en dat via Radio
Boedapest aan het volk kenbaar te maken. Dat mocht niet en dat
leidde tot de Hongaarse opstand, die op 23 oktober begon toen
agenten van de geheime politie op een groep betogers het vuur
openden. De daaropvolgende week leek het erop dat de Russen
evenals in Polen een week eerder de tanks terug zouden trekken uit
Hongarije. Imre Nagy werd opnieuw geïnstalleerd als premier en de
Hongaren begonnen alweer met het plannen maken voor de weder
opbouw van hun land. Begin november maakten de Russische
tanks echter rechtsomkeer, reden terug naar Boedapest en schoten
een groot deel van de stad in puin. Veroveren of vernietigen", luid
de de opdracht aan de Russische commandanten. Duizenden jonge
mensen vonden de dood op die zwarte zondag, de vierde november
van 1956. Imre Nagy werd samen met enkele metgezellen terecht
gesteld en Erno Gero werd wegens slecht beleid tijdens de opstand
ontslagen. De nieuwe man werd Janos Kédér, eveneens een door
gewinterde communist, die heden ten dage nog immer aan de top
staat in Hongarije. Na het ..verraad van de Russen", zoals velen het
neerslaan van de opstand zagen, verlieten tweehonderdduizend
Hongaren uit angst voor een nieuwe Rakosi-achtige periode hun
land. Twee ervan waren Dyzsö en Irene Nagy. Een jaar daarvoor ge
trouwd en geen familie van Imre. INagy is Hongaars voor ..Groot").
Het echtpaar belandde op Texel en is daar gebleven.
PAGINA 2 TEXELSE COURANT VRIJDAG 9 JANUARI1
op gaan, krijgen ze hun zin, terwijl
miljoenen zwijgend toekijken", aldu
mevrouw Nagy, die wel inziet dat
hier beter is geregeld dan in Hongi
waar niemand met spandoeken de
straat op mèg. De Nagy's hebben
hun leven de wereld van twee kant
mogen bekijken en houden er eigel
ideeen op na ,,lk voel me niet ooj s
en niet westers", zegt Irene Nagy,
daarom kan ik goed zien dat in hi
oosten en westen de politieke systi
men voor- en nadelen hebben
)rie<
9s a
Welvarend op Tex
Het gaat tegenwoordig goed met
echtpaar Nagy. Ze hebben een wel
rend bedrijf en kennen op Texel vri
alleen vrienden ,,Aan de Texelaars
heb ik veel te danken", verklaart D
en voegt daar lachend aan toe: ,,a
was het alleen maar omdat ze mijn
to's en tractoren kopen!"
Definitief terug naar Hongarije wil
echtpaar met meer, ook al zou het
land plotseling volmaakt democrati
worden. ,,We zijn Nederlanders ge
den met Nederlandse kinderen en
Nederlands bedrijf. Trouwens, het
valt ons hier uitstekend op Texel",
besluit Dyzsö Nagy, vanuit zijn ger
lijke huis aan de Ruigendijk een ve
betekenende blik werpend op het
norama van het duingebied ten no
den van De Koog.
lilllllHlllllimillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
liet
iwa
lier
ians
Zoel
\da
jaar
laar
oen
net
Jans
üj g
iijet
and
Win
end
3en
ja il
Da
;ot f
en
;erd
P d
TexeL Zelfstandig
De bestemming zou dus Texel zijn,
maar omdat het merendeel van de
vluchtelingen inmiddels een bestem
ming had gekregen moest er het één
en ander worden geregeld om het
echtpaar naar het eiland te krijgen.
Lap zelf zorgde samen met de toenma
lige burgemeester C. De Koning ervoor
dat minister van Binnenlandse Zaken
Samkalden persoonlijk zijn toestem
ming gaf voor de komst van de Na
gy's.
Dinsdag 22 februari arriveerden Dyzsö
en Irene bij de familie Lap, waar ze
voorlopig zouden inwonen Ze vonden
hun bedje gespreid want Lap had er
voor gezorgd dat Dyzsö de vrijdag
daarop al meteen kon beginnen als
monteur bij landbouwmechanisatie-
bedrijf De Graaf en Schoorl in Den
Burg. Ook nu nog weet Irene zeker
dat het een groot voordeel was opge
nomen te kunnen worden in een Ne
derlandse familie: ,,Het zou veel moei
lijker zijn geweest als we eerst een tijd
in een opvangtehuis hadden moeten
doorbrengen". Die periode bij Lap
thuis duurde ongeveer vijf maanden.
Dat was een tijd van gewenning, veel
heimwee en aanpassing aan de Neder
landse gewoonten. Er moest volop Ne
derlands worden gepraat, zodat men
aan het eind van die periode zelfstan
dig op het eiland boodschappen kon
doen. Dyzsö herinnert zich het in die
tijd bijzonder moeilijk te hebben gehad
omdat hij telkens terugdacht aan zijn
vaderland. Toch twijfelden Irene en hij
er geen ogenblik aan juist te hebben
gehandeld en beten ze door totdat de
heimwee afnam.
In 1966 vertrok Cor de Waard met zijn
bedrijf naar het vasteland. Dyzsö Nagy
werd gevraagd mee te gaan, maar zag
het niet zitten wéér op een andere
plek opnieuw te beginnen. Het gezin
Nagy woonde toen aan de Boogerd in
Den Burg en Dyzsö zag kans een oude
schuur aan de Pijpersdijk te huren,
waarin hij zijn eigen bedrijf begon. Sa
men met zijn vrouw knapte hij de
schuur op en zette er onder andere
een puntdak op. In datzelfde jaar werd
zoon Robert geboren. Die heeft nu de
HAVO gedaan, gevolgd door een vak
opleiding voor de autohandel en volgt
momenteel het VWO.
Het nu twintig jaar oude bedrijf van
Nagy groeide uit tot een volwassen
automobiel- en landbouwmechanisatie-
bedrijf met de vertegenwoordiging van
Citroën op Texel, tegenwoordig ge
vestigd aan de Ruigendijk bij De Koog.
Van meet af aan deed Irene de boek
houding. Een uit nood geboren bezig
heid, want ze hadden eenvoudig geen
geld voor een boekhouder. Later lever
de die zo aangeleerde vaardigheid een
flinke besparing op.
Honkvast
Het bedrijf wordt door Irene en Dyzsö
samen geleid. Zakelijke bijeenkomsten
in Nederland worden gezamenlijk be
zocht. Naar het buitenland gaat Dyzsö
alléén. Zo kwam hij in Thailand, Ja
pan, Amerika en andere landen waar
leveranciers van zijn auto's en tractoren
zetelen. Irene zag buiten Nederland tot
nu toe alleen haar vaderland Honga
rije, waar ze jaarlijks heengaan, voor
het eerst in 1969. Zij had een vreemde-
,,De Nederlanders hebben hart voor
de noden van anderen", zegt Irene nu,
,,wij hebben veel steun ontvangen van
de omgeving en toen we eenmaal een
woning voor onszelf hadden gevon
den, kregen we kleding en een dres
soir van de Nederlanders" Die woning
was een huisje in de Vogelmient bij De
Koog.
Als één van de grote aanpassingen
aan de Nederlandse samenleving gold
voor Irene het thuisblijven van de
vrouw, terwijl de man werkt. ,,Een
goede gewoonte", vindt zij nog steeds,
,,op die manier kun je klaar staan voor
de kinderen." In vergelijking met haar
Hongaarse voorgeschiedenis een enor
me overgang, want in dat land werkt
de vrouw steevast buitenshuis De
laatste jaren probeert men dat van re
geringswege tegen te gaan. De werk
lust van de Hongaarse vrouwen deed
het geboortecijfer kelderen en onge
veer zes jaar geleden woonden er nog
maar negen miljoen mensen in dat
land (tegen tien miljoen in '56), waar
van meer dan 40 procent ouder dan
zestig was. Tegenwoordig wordt men
voor elk nieuw kind door de Hongaar
se regering beloond met een soort
Van de ruim tweehonderdduizend Hongaren, die eind 1956 na de
mislukte opstand vluchtten, belandden er twintigduizend in Joe
goslavië. De overigen kwamen in doorgangskampen in Oostenrijk
terecht. Mede op verzoek van de Verenigde Naties toonden veel
westerse landen zich bereid een aantal van hen op te nemen. De
meeste vluchtelingen vertrokken vanuit Oostenrijk naar Canada, de
VS en Brazilië, maar een aantal gaf er de voorkeur aan zich dichter
bij huis, in een West-Europees land, te vestigen. Meer dan driedui
zend kwamen naar Nederland. Twee van hen arriveerden 22 februa
ri 1957 op Texel: Dyzsö Nagy en zijn vrouw Irene Kalaczka.
Al ruim twintig jaar heeft het echtpaar
Nagy een bloeiend auto- en landbouw-
mechanisatiebedrijf in De Koog Dyzsö
en Irene hebben op Texel twee kinde
ren grootgebracht en zijn volledig inge
burgerd in de eilandelijke gemeen
schap. Dyzsö maakte reizen naar plaat
sen over de gehele wereld en geza
menlijk gaan ze jaarlijks naar Boeda
pest; niet uit weemoed of heimwee,
maar eenvoudig om daar in de be
roemde geneeskrachtige baden het
Nederlandse klimaat van zich af te
spoelen Twee Hongaarse mensen, die
na dertig jaar van aanpassen, incasse
ren en doorzetten niet meer voorgoed
van Texel af zouden willen. Twee men
sen ook, die in hun leven de wereld
van twee kanten mochten bekijken en
daardoor de kans kregen een heel ei
gen visie op die wereld erop na te
houden.
Monteur
Na de oorlog werd Hongarije door de
Russen bezet Opgegroeid op het plat
teland ging Dyzsö Nagy in Boedapest
om daar te werken als ,,universalmon-
teur", een monteur zonder specialisa
tie. Hij woonde en werkte tien jaar
lang in Pest, het vlakke deel van de
stad op de oostoever van de Donau
waar zich de meeste winkels en bedrij
ven bevinden In 1955 trouwde hij met
Irene Kalaczka en ging met haar inwo
nen bij haar moeder aan de Tisza-utca
(-straat), waar Irene ook verbleef tij
dens de opstand in oktober 1956. Dyz
sö lag toen wegens een blindedarm-
ontstekinhg in het ziekenhuis van
Boedapest.
Irene herinnert zich een bezoek aan
haar man in het ziekenhuis, waarbij ze
op straat talloze met bloed besmeurde
lijken zag liggen Bij de terugkeer van
de Russen op 4 november werd een
neef van haar door een Russische gra
naat gedood.
De vlucht
Nadat de huidige president van Hon
garije, Janos Kédér, in november 1956
was geïnstalleerd, besloot het echtpaar
Nagy Hongarije te verlaten. Op 31 de
cember passeerden zij de grens
Hongarije-Oostenrijk. In laatstgenoemd
land werden zeven weken in barakken
nabij Eisenstadt doorgebracht. Van de
schamele meegebrachte bagage, die
voornamelijk uit kleren bestond, moest
de helft met de plaatselijke bevolking
worden geruild om aan voldoende
voedsel te komen In de barakken arri
veerden wel hulpvoedselpakketten,
maar die waren dikwijls van dermate
inferieure kwaliteit, dat de kachel er
mee werd aangemaakt. Met de keuze
naar welk land zou worden doorge
reisd hadden de Nagy's het niet moei
lijk. Een tante van Irene was ooit naar
Nederland vertrokken en getrouwd met
een Texelaar. Die Texelaar, E. L. J.
Lap, was de enige familie van de Na
gy's in het buitenland.
Het Rode Kruis organiseert jaarlijks
kanties in binnen- en buitenland vo
mensen die extra verzorging of verf
ging nodig hebben. Het Rode Krui; j
gaat ervan uit dat die gehandicapte
langdurig zieke mensen net zo goe<
recht hebben op vakantie. Daarom
heeft men bij deze speciale vakantii
aangepaste accommodaties en pro
gramma's. Tevens maakt men veel
bruik van vrijwilligers, terwijl ook ar
sen, verpleegkundigen en Rode Kri
hulpen een grote rol spelen.
Wie hiervoor belangstelling heeft, k
bellen met mevrouw A. Swennen-
Hogerwaard, (02220) 2123. Bij haar
kan men inlichtingen inwinnen over
kosten, vakantiebestemmingen en v
voer en verzoeken om een aanmel- j
dingsformulier. Aanmelden vóór 23
nuari. Het aantal plaatsen per vakai i
tieproject is beperkt.
Het postagentschap Oosterend is o
vrijdagmiddag, 16 januari wegens ff j
lieonstandigheden gesloten van 12.
uur tot 18 00 uur.
De instandhouding van de Nederlanj
Hervormde gemeente De Cocksdorjj
Eierland brengt grote financiële protp
men met zich mee. Hierover zal wof|
den gesproken tijdens de gemeente i
avond die dinsdag 13 januari zal wo|
den gehouden in het gebouw naasts
kerk in De Cocksdorp, aanvang 20.(S
uur. De discussie wordt geleid door
dominee C. de Jong.
subsidie met als resultaat dat het aan
tal kinderen per Hongaars gezin intus
sen is opgetrokken naar drie.
Taal
In 1958 werd Carla Nagy op Texel ge
boren. Hoewel ze de Hongaarse taal
van haar ouders leerde, werd ze op en
top Hollandse. Ze werd lerares huis
houdkunde en textiele werkvormen en
werkt momenteel in Amsterdam.
Aan het eind van de vijftiger jaren zag
Dyzsö kans zijn positie te verbeteren
door te gaan werken bij De Vries en
Van de Wiel. Enkele jaren later werd
hij chef-monteur bij Cor de Waard's
loonbedrijf. Ondanks de moeizame ge
wenning aan de Nederlandse taal was
hij erin geslaagd tijdens die jaren ver
schillende vakdiploma's te behalen.
Door zijn werk en studies deed Dyzsö
vooral in de praktijk kennis van de Ne
derlandse taal op. Zijn vrouw daarente
gen deed dit door veel te lezen. Be
langrijk voor beiden waren de gesprek
ken met elkaar, die voor een groot
deel in het Nederlands werden ge
voerd. In de loop van die dertig jaar
werd uiteraard vrijwel volledig op het
Nederlands overgeschakeld, hoewel
Irene toegeeft weliswaar in de Neder
landse taal te denken, maar soms toch
in het Hongaars te tellen.
van Hongarije, wordt door de Nagy's
als verantwoordelijke gezien voor die
verbeteringen
,,Geen nieuwe opstand"
Het gaat ook met de Hongaarse bevol
king beter en volgens Irene Nagy is
het zeer onwaarschijnlijk dat er op
nieuw in dat land een opstand uit zal
breken. ,,Met een volle buik ben je
eerder geneigd voor een zomerhuisje
te sparen dan een politieke partij op te
richten. Met een lege maag wil je de
straat wel op", aldus Irene. Ook Dyzsö
meent dat Hongarije met slecht af is
met Kédér aan het hoofd: ,,Er worden
tenminste geen enorme standbeelden
van Stalin opgericht en grote portret
ten van de leider door de straten ge
sjouwd, zoals in de tijd van Rakosi".
Maar verder voelt Dyzsö zich niet ge
roepen een oordeel uit te spreken over
politieke regimes in Hongarije of el
ders. Irene zat haar vraagtekens bij het
systeem van de Hongaarse samenle
ving en ziet weinig goede dingen in
haar voormalig vaderland. Wat haar
betreft gaan ze voortaan naar andere
vakantiebestemmingen uitkijken, want
een werkelijke binding met Hongarije
heeft ze niet meer, nu haar moeder is
gestorven.
Toch houden beide Nagy's nauwgezet
de gebeurtenissen in het vaderland bij
door abonnementen op een damesblad
en op een sportblad. Alleen al door
Het echtpaar Nagy nu.
het soort artikelen in het damesblad
heeft Irene in de loop der jaren de ver
anderingen in Hongarije kunnen mee
beleven. Zo verscheen er onlangs een
uitgebreide verhandeling over de ziekte
Aids. Iets dergelijks zou tien jaar gele
den nog onmogelijk zijn geweest.
Alles anders
Bij aankomst in Nederland dertig jaar
geleden kwamen Dyzsö en Irene in
een voor hen totaal vreemde wereld.
Een andere taal, een ander volk, een
ander systeem, kortom: een ander le
ven. Eén ding stond hen op dat mo
ment echter helder voor ogen: ze zou
den zich kost wat kost aanpassen aan
de nieuwe situatie. Om dat te bereiken
werd in die eerste jaren van hun ver
blijf in Nederland categorisch verme
den contacten met andere Hongaarse
vluchtelingen te leggen, ondanks uit
nodigingen daartoe. Weliswaar ontbrak
daarvoor ook de mogelijkheid door ge
brek aan tijd en geld, maar tevens
door het ontbreken van interesse. De
blik was gericht op de toekomst, en
die was Nederlands. Voor de kinderen
betekende dat een oerhollandse viering
van Sinterklaas met cadeautjes op 5
december en niet zoals in Hongarije
met Kerstmis. Irene gelooft dat je je
als immigrant aan moet passen aan de
gewoontes in het nieuwe land. ,,Je
hoeft toch niet van tien meter afstand
aan mij te zien dat ik buitenlandse
ben", zegt ze nuchter, ,,doe je dat
wel, dan geef je aanleiding voor
moeilijkheden".
Vrijheid en democratie werden door de
vluchtelingen uit een totalitaire staat
als bijzonder aangenaam ervaren
Vooral vrijheid was letterlijk een be
vrijdende ervaring", vertelt Dyzsö en
thousiast. Frank en vrij overal over
kunnen spreken is werkelijk iets
prachtigs."
Kanttekeningen
Bij de democratie in Nederland plaatst
Irene enkele kanttekeningen. ,,Als tien
mensen met een spandoek de straat
lingenpas en Dyzsö kon met mee om
dat hij alleen een vluchtelingenpas had
en geen visum kreeg. Een jaar later
waren ze genaturaliseerd en werden
daar verwelkomd als Nederlandse toe
risten. Nadien werd jaarlijks de achter
gebleven familie een bezoek gebracht.
Sinds drie jaar geleden Irenes moeder
stierf, betekent dat familiebezoek niet
veel meer, maar wordt Boedapest nog
voornamelijk aangedaan wegens de
daar aanwezige geneeskrachtige ba
den, die door de Nagy's worden be
zocht om kwaaltjes als gevolg van
het Nederlandse klimaat" tegen te
gaan. Want dat vinden beiden één van
de weinige nadelen van Nederland: het
vochtige, winderige weer.
Bij een bezoek aan de Hongaarse
hoofdstad wordt altijd een flinke voor
raad Tokaji aangeschaft: een Hongaar
se wijn, die uit gedroogde vruchten
wordt vervaardigd.
Uitgaanscentrum
Boedapest was voor de laatste wereld
oorlog Europa's uitgangscentrum bij
uitstek. Het is prachtig gelegen aan de
Donau en op de boulevard langs die
rivier was het aangenaam flaneren.
Het laatste decennium ontwikkelde de
stad zich opnieuw als een toeristische
trekpleister en zagen de Nagy's lang
zaam de puinhopen van 1956 verande
ren in nieuwe gebouwen. Het wordt
nu alweer het Parijs van Oost-Europa
genoemd. De laatste jaren telden de
Hongaren een jaarlijks toeristenaantal
van tien miljoen. Dat gegeven heeft
invloed op de Hongaarse economie,
die aanmerkelijk verbeterde. Ook trok
het buitenlandse (westerse) investeer
ders aan Janos Kédér, de president
Het echtpaar Nagy dertig jaar geleden, met een
ouderwets schooltaalboekje waarmee ze
Nederlands leerden aap. noot. mies....
