historische avond"
's herhaling waard
Terugkeer jaren '50
bleek 'n goede greep
Oude films en OZOZ-toneel
Oud-leerling Martin Kikkert uitblinker
Buurtvereniging wil
zeebrapad
kRI 1h|NSDAG 3 FEBRUARI 1987
TEXELSE COURANT
PAGINA 5
telkens brak) en verwijderde aanslag
en ander vuil. Een selectie van een
aantal films werd op één spoel gezet
en met groot succes (twee volle zalen
van hotel Texel) vertoond.
Dezelfde selectie werd zaterdag j.l. ge
draaid, opnieuw tot veel genoegen
maar er werden minder mensen her
kend dan de vorige keer. We zijn in
middels een generatie verder en van
het huidige publiek hebben nog maar
weinigen het zelf destijds meege
maakt. De film leek een actueel tintje
te hebben omdat sommige gebeurte
nissen precies vijftig jaar oud waren,
zodat de feestelijkheden rond het hu
welijk van Juliana en Bernhard en de
aanleg van het vliegveld De Vlijt in
Eierland.
debutant. Deze Henk Witte leek totaal
onbevangen op het toneel te staan.
Kennelijk was de knechtenrol hem op
het lijf geschreven. Hij speelde ook
goed door wanneer hij geen tekst uit
te spreken had. Wel dient Witte te
letten op een duidelijke uitspraak en hij
kan hier en daar nog wat meer
overdrijven.
Jeannette ter Steege-Smit nam een
vertrouwde plaats in het gezelschap in
als vrouw Dijkstra.
Het zou aardig zijn om haar ook eens
andere personages dan pinnige types
te zien uitbeelden. Haar duidelijke en
goed gebruikte stem en rustgevende
toneelspel maken ook een goede pre
sentatie in andere rollen. Wie even
eens voor een grotere rol in aanmer
king komt is Marjon Broekman-de Wit.
Zij gaf een vlekkeloze vertolking van
de studerende dochter Leentje, de
kleinste bijrol. Eén scene was door
haar toedoen zelfs heel gevoelig en
da's een knappe prestatie.
Manke Dirk
Teun Huisman leek wat teveel op zijn
ervaring te leunen, maar dit idee kan
mede zijn gevormd doordat hij een be
dachtzaam type uitbeeldde: buurman
Manke Drik Vos. Diens droge humor
kwam duidelijk uit de verf. Sterk op
dreef was Anton witte als veearts Her
man Donker. Al plukkende aan zijn
Vliegveld
Vermakelijk waren de opnamen van
het badstrand van De Koog met als
strandbewakers de gebroeders Dogger
die volgens explicateur" Jaap Bakker
als enige probleem hadden dat ze niet
konden zwemmen en niet van water
hielden. De aanleg van het vliegveld
Texel was destijds een gebeurtenis die
Texel beloofde mee te slepen in de
vaart der volken, wat blijkt uit de uit
gebreide filmische aandacht. Het
egaliseer- en drainagewerk gebeurde
allemaal met schop en kruiwagen De
feestelijke opening van het veld werd
uitgebreid verslagen met opnamen van
de opstijgende autogyro, Schelde-
musch, DC 2 en Blauwe Tesselaar"
en met veel close ups van mensen,
waaronder havenmeester Van der
Kooi, de toenmalige KLM-top en uiter
aard de locale notabelen.
Een dergelijke uitgebreide aandacht
kreeg ook de officiële proefvaart van
de veerboot Dokter Wagemaker" van
Teso, waarbij weer veel mensen waren
te herkennen, zoals de kapiteins List,
Duinker en Lap, veldwachter D. Looi-
jen, president-commissaris Lap etc.
Opnamen van een rondrit over het ei
land toonden hoeveel er in vijftig jaar
is veranderd, zoals de nog piepjonge
boompjes van een deel van de Dennen
en de Molenlaan in De Cocksdorp.
Beelden van de kermis in Den Burg
waren gelardeerd met koppen van be
kende lokale figuren zoals dorpsomroe
per Polak en Klasie Vaak. Nog meer
herkenning bood de reportage van de
Texelse schapenfokdag van 1935 en de
activiteiten ter gelegenheid van het
25-jarig bestaan van S.V. Texel. In de
kracht van hun leven zag je ze bezig:
veearts Noordijk, Dirk Dapper, Adriaan
de Wilt, Kees Zuidema, Bram Daalder,
Gerrit Dros, dokter Boswijk etc. Verder
waren er beelden van de muziekkorp-
Jaap Bakker, die zaterdag commentaar gaf bij de films, toont de projektor die destijds door
Duinker is gebruikt Het apparaat vertoont scherfgaten, een gevolg van de beschieting van Den
Burg tijdens de Russenoorlog
sen Texels Fanfare en VIOS die met
het vrachtschip „IJstroom" van Dirk
Zuidewind naar Andijk voeren om deel
te nemen aan het concours.
Zo werd een aardig beeld gegeven van
wat de Texelse bevolking in de dertiger
jaren bezig hield.
Zaterdag werd dus slechts een deel
vertoond van de films. Er is nog veel
meer, dat mogelijk op een volgende
avond aan bod komt. Het is begrijpe
lijk dat de familie Duinker wil dat ui
terst zorgvuldig met het materiaal
wordt omgesprongen en de films wor
den dus niet zomaar uitgeleend. Om
alle risico uit te sluiten is het zaak dat
zo spoedig mogelijk een kopie van de
films wordt gemaakt of dat ze worden
overgezet op video, hoewel de detail
scherpte van de oorspronkelijke film in
een videokopie voor een groot deel
verloren gaat
Perfect toneel
Het programmadeel na de pauze
bestond dus uit de opvoering van ,,De
klucht van de koe" door de groep
OZOZ. Het verhaal is geschreven in
1612 door G. A. Brederode, maar wat
we zaterdag te zien kregen was een in
1974 door Jan Pannekeet gemaakte
bewerking in het Westfries. OZOZ
werd door de Historische Vereniging
uitgenodigd, omdat het Westfriese dia
lect verwantschap heeft met het Tes-
sels. Wie daar nog aan twijfelde werd
zaterdag tot andere gedachten ge
bracht, want het wemelde van uitdruk
kingen die ook in het Texels dialect
gangbaar zijn waardoor het goed was
te volgen. De toneelprestaties van de
zes acteurs waren indrukwekkend. Zel
den hebben wij amateurs met zoveel
overgave, rolkennis en met een zo per-
fekte timing gezien. Het simpele ver
haal over de dief die erin slaagt op
listige wijze een koe te stelen en deze
door de eigenaar op de markt te laten
verkopen was amusant door het voor
spelbare maar niettemin spannende
verloop, maar vooral door de Westfrie
se uitdrukkingen en termen, waarmee
de spelers lucht gaven aan hun ge
moed. Het was duidelijk dat een vak
regisseur aan het werk was geweerst,
in dit geval Jos van Dijk.
Geheel in stijl (door zijn slotwoord in
het Westfries uit te spreken) dankte
voorzitter Oskam aan het slot van de
avond de OZOZ-groep. Ik ken allien
nag maar segge dat 't 'n merakels
mooi stik wös". Als geschenk kregen
de medewerkenden een exemplaar van
de Texelse Skeurklender die ter gele
genheid van het 100-jarig bestaan van
de Texelse Courant werd uitgegeven
met op het blaadje van de 31e januari
de aankondiging van het optreden van
OZOZ...
Buurtvereniging ,,De Marskramer"
heeft bij de gemeenteraad aan gedron
gen op aanleg van een zebrapad op de
kruising Buytengors-Bernhardlaan. In
een brief aan de raad wordt meege
deeld dat tijdens de laatstgehouden
vergadering van de buurt, het gebrek
aan een zebrapad de meest geuite
klacht was. Met name voor overste
kende schoolgaande kinderen is de
huidige situatie gevaarlijk. Ook de be
woners van de Kasko-wijk zouden een
zebrapad wensen. B en W willen, blij
kens het voorstel aan de raad, het ver
zoek zelf afhandelen.
snor wisselde hij voortdurend van
stemming en wist daarbij telkens de
juiste toon aan te slaan. Witte gaf blijk
van een uitstekende rolkennis hetgeen
in zijn spel doorwerkte. De repitities
onder leiding van Kees Koorn hebben
geleid tot een treffend geheel, maar
als sommige spelers hun tekst beter
zouden hebben beheerst, zou het nog
beter zijn geweest. Er was gezorgd
voor een bij de jaren '50 passend de
cor, aankleding en grime. Voor dit doel
waren de meubels geleend van de fir
ma Barhorst. Oude foto's (waaronder
uiteraard een van kampioensstier Ti-
nus, inclusief prijzenkast), en authen
tiek aandoende gebruiksvoorwerpen
als een steelpannetje, koffiepot en voe
tenbankje zorgde mede voor de juiste
stemming.
Droge zomer
Het stuk was dus geslaagd. Nu maar
hopen dat er geen extreme droge zo
mer volgt, zoals in 1959 het geval was,
aldus voorzitter Nico Roeper tijdens
diens voorwoord. ,,Tinus de Tiran"
trok in De Wielewaal een vrijwel volle
bak (170 betalende bezoekers). Zater
dagavond krijgt het stuk een tweede
opvoering, in het Eierlandsche Huis in
De Cocksdorp. Er is dan weer bal na
met muziek van het van vorig jaar be
kende Trio Memory.
Boer Dijkstra Martin Kikkert) krabt zich eens achter de oren als veearts Herman Donker (Anton Witteen knecht Dries Hop (Henk Witte)
hem tegenspreken. Moeder (Jeanette ter Steege) zwijgt en breit door
i. I
e belangstelling voor de film- en toneelavond die zaterdag
De Vergulde Kikkertin Den Burg werd gehouden door
e Historische Vereniging, was zo groot dat de zaal al dagen
voren was uitverkocht. Dat komt tegenwoordig nog maar
e/den voor op Texel en het is opnieuw een bewijs dat er on
er een breed publiek interesse bestaat voor plaatselijke
istorie, vooral a/s het gaat om recente geschiedenis, die de
uderen nog hebben meegemaakt en waarmee jongeren ver
wantschap kunnen voelen.
aarbij gaan we ervan uit dat de
rca vijftig jaar oude films uit het
Duinker-archief" zaterdag de be-
ngrijkste trekpleister waren. Zo-
Is de organisatoren hadden ver
acht, bleek het bekijken van dit
ixels nieuwsjournaal een feest
Bn nostalgie en herkenning. De
waliteit van de avond werd echter
venzeer bepaald door de vertol-
ing van ,,De klucht van de koe"
oor de toneelvereniging OZOZ uit
chagen. Dit met veel overgave
pelende amateurgezelschap lever-
e een indrukwekkende prestatie,
raar vooral de zich onder het pu-
liek bevindende Texelse toneela
cteurs likkebaardend naar heb-
en gekeken en geluisterd.
ét was de eerste keer dat de Histori-
che Vereniging een dergelijke avond
oor groot publiek organiseerde. Te
erwachten is dat de tweede avond
liet lang op zich zal laten wachten,
•m het grote aantal mensen dat te
jat was voor een kaartje, alsnog van
ienst te kunnen zijn.
In een inleidend woord vertelde voor-
itter Gijs Oskam dat het goed gaat
iet de historische vereniging. Er zijn
iu 125 leden. Onlangs kwam het
weede nummer uit van het kwartaal-
•lad dat de leden gratis ontvangen
)e vier werkgroepen waaruit de vere
niging bestaat (archeologie,
itamboomonderzoek, historisch archie-
onderzoek en dialect) zijn regelmatig
ictief. Misschien komt er een vijfde af-
leling: de feitelijk al functionerende
anggroep die zich bezig houdt met
iet verzamelen en uitzingen van oude
èxelse liedjes. Het lidmaatschap van
Ie historische vereniging kost ƒ25
>er jaar.
De Jong-films
Het filmprogramma was iets anders
Jan tevoren was aangekondigd. Be-
walde onderdelen van de Duinker-film
)leven nog even in de doos. Daar
.tond een extraatje tegenover: films
Jie in 1926 en 1931 waren gemaakt
Joor de gebroeders De Jong uit
"dam, exploitanten van een mobiel bi-
ïscooptheater, dat kermissen in het
and afreisde. De exploitanten maakten
eportages van publiektrekkende eve-
tementen in allerlei steden en dorpen
en vertoonden die naderhand in de
zelfde plaats. Ze waren aldus verzekerd
van massa's bezoekers want er is niets
*o mooi als jezelf, bekenden en de ei
gen omgeving op het witte doek zien,
vooral in die tijd. De films die zaterdag
n De Vergulde Kikkert werden ge
loond waren reportages van de bezoe
ken die bisschop Aengenant van Haar-
em in 1926 en 1931 aan Texel bracht
.om er het heilig vormsel toe te die
nen". Volgens de Texelse traditie
waaraan in de vijftiger jaren helaas
een eind kwam) werd de bisschop in
gehaald door een fraai uitgedoste rui
terstoet, waarvoor zowat alle katholie
ke boeren hun paarden beschikbaar
stelden. De cameramensen van De
Jong namen bewust zo veel mogelijk
mensen van nabij in beeld, er zich
waarschijnlijk niet van bewust hoezeer
dat zestig jaar later nog zou worden
gewaardeerd. Vooral de ouderen in de
zaal herkenden nog heel wat van de
gefilmde deelnemers, kerkgangers en
toeschouwers. Op het kerkplein zag
men meester Willemsen dirigeren,
geëscorteerd door een zeer jeugdige
college Riteco. In het fanfare speelden
mensen als Kortenhoeven, Dekker en
Bousma.
Texels journaal
De gebroeders Johan en Gijs Duinker,
firmanten van Langeveld De Rooij,
maakten in de jaren 1934-1938 films
van allerlei gebeurtenissen op Texel om
deze te vertonen op filmavonden die in
Den Burg en in de andere dorpen wer
den gehouden. De avonden waren
toegankelijk voor abonnees van de
Texelse Courant en hun huisgenoten.
Het was een vorm van klantenbinding
in een tijd dat nog lang niet iedereen
op Texel op het blad was geabon
neerd. Duinker had blijkbaar aanleg of
ervaring, want de films vertonen niet
de fouten die zo kenmerkend zijn voor
amateuropnamen en zijn vooral om
dat werd gewerkt met 16 mm-
materiaal, van zeer goede technische
kwaliteit. De Duinkers zorgden aldus
voor een document van onschatbare
waarde, dat in de oorlog (waarin bei
den om het leven kwamen) gelukkig
niet verloren is gegaan. In de zestiger
jaren werd een deel van de films voor
het eerst weer eens in het openbaar
vertoond. Harry de Graaf verwijderde
toen beschadigde gedeelten, vernieuw
de de lassen (zodat de film niet meer
Het experiment van de Vereniging van Oud-leerlingen der La
gere Landbouwschool Texel om een toneelstuk in de stijl en
sfeer van de jaren vijftig op te voeren, slaagde glansrijk. De
keuze van het plattelandsblijspel „Tinus de Tiran", dat in 1959
al eens met veel succes door de Oud-leerlingen op de plan
ken was gebracht, was daaraan debet. Een andere reden
voor het succes zaterdagavond in de Wielewaal was voor het
merendeels goede en vlotte spel, met een uitblinkersrol voor
Martin Kikkert.
Men zou zich kunnen afvragen of de
Oud-leerlingen geen orginelere greep
uit het assortiment toneelstukken had
kunnen doen. Ogenschijnlijk bovendien
een risicoloze greep, gezien het vroe
gere succes. Zo lag het echter niet,
verzekerde reggisseur Kees Koorn des
gevraagd. Er was een bewuste keus
gemaakt voor een stuk dat een beeld
zou geven van het boerenbestaan van
zo'n dertig jaar geleden. Koorn was in
'59 zelf als souffleur bij „Tinus de ti
ran" betrokken geweest en herinnerde
het zich als een fraai voorbeeld van
zo'n tijdsbeeld. „Zeker ook qua in
houd", wat van de stukken van tegen
woordig lang niet altijd kan worden
gezegd. Die moeten het vaak hebben
van onderbroekenlol, laten we eerlijk
zijn", aldus Koorn. De woorden van de
regisseur bleken reëel. Inderdaad dreef
„Tinus de Tiran" niet op platte grap
pen en dubbelzinnigheden, maar er
werd op humoristische wijze de draak
gestoken met een bezigheid die he-
dentendage niet meer zo veelvuldig op
Texel voorkomt: het mesten van goede
fokstieren. Dat zowel onderwerp als
tijdsbeeld aansloegen bij het publiek,
bleek direct al uit de reacties vanuit de
zaal. Toen kwam namelijk tot uiting
dat Tinus geen persoon is, maar een
stier. En niet zomaar eentje, maar een
hele beste: „Tinus de grote", noemt
zijn eigenaar, boer Bart Dijkstra hem
zelfs. Tinus is in huize Dijkstra hét
gespreksonderwerp van de dag, tot
grote ergenis van de vrouw des huizes.
Zij vindt dat manlief meer oog heeft
voor zijn superstier, dan voor zijn eigen
echtgenote en gezin.
Geld trouwt geld
Tinus beheerst het leven van boer Bart
en op zijn beurt maakt Bart de dienst
uit in zijn gezin en op de boederij. Als
hij tegen zijn zoon zegt: „Geld trouwt
geld", dan hoeft die het niet te wagen
om te komen aanzetten met de meid
des huizes. En als er geld uit Bart's
geldkistje is verdwenen, dan verdenkt
de boerenslimme boer zijn personeel.
Zijn wil is wet, maar hij krijgt tegengas
van buitenaf: van de scherpzinnige ou
de buurman en van een jonge, kundi
ge veearts. Gaandeweg het stuk wor
den ook zijn knecht, de meid, zoon en
dochter mondiger. Bovendien voelt
Bart zich lang niet meer kiplekker, om
dat de zaken rond zijn „Tinussie" niet
helemaal naar wens verlopen. Bart
wijst op z'n hart en roept uit: „hier
zitten de stieren, ze vreten je op, ze
maken je af!" Een kreet die nog diver
se malen zal worden herhaald.
Ook andere hartperikelen spelen (uiter
aard) een rol. Het is in dat opzicht ver
makelijk om te zien hoe baas Bart
tracht bepaalde figuren te koppelen en
er bij anderen juist eeen stokje voor
steekt. Ook de wijze waarop sommige
gevoelens naar buiten worden ge
bracht, is anno 1987 lang niet meer
voor iedereen voorstelbaar.
Grimassen
Martin Kikkert, een der meest gerouti
neerde Oud-leerlingen, maakte van de
centrale figuur boer Bart Dijkstra een
schitterende creatie. Hij putte daarbij
diep in zijn reservoir aan grimnassen,
al jaren typerend voor Kikkert's acte
ren. Bart's boerenslimheid straalde er
letterlijk af. De gekke bekken gingen
gepaard met een goede timing en
woedeuitstralingen, precies zoals de
schrijver die zo heeft bedoeld. Subliem
zeis was de scene in het eerste bedrijf,
waarin Kikkert na veel natellen tot de
ontdekking komt dat er geld uit z'n
kistje is verwijderd. Helaas kwamen
enkele scenes in het tweede en het
derde bedrijf minder uit de verf, omdat
Kikkert teveel moest leunen op souf-
fleuse Maartje Koopman-Vlaming. Zijn
routine voorkwam dat deze mindere
rolkennis hinderlijk opviel.
Ook voor een paar medespelers was
de hulp van de souffleuse hard nodig.
Met name Peter Smit die de rol van
zoon Teun speelde bleek niet tekst-
vast. Dit kwam duidelijk tot uiting in
zijn spel, dat niet bepaald levensecht
overkwam. Een liefdesscene met meid
Els Huidekoper had daardoor zelf to
taal geen pit. Bij een beter rolkennis
zou Smit meer aandacht hebben kun
nen besteden aan houding en
gebaren.
Debutanten
De twee debutanten Mary van Exel
(de meidl en Henk Witte (knecht Dries
Hop) brachten het er redelijk goed
vanaf. Mary, onherkenbaar door een
pruik had na een stroef begin haar ze
nuwen overwonnen en groeide zicht
baar in haar rol. Zij had slechts een
maal de hulp van de souffleuse nodig,
toen zij even van slag was in een ove
rigens prima dialoog met de andere
ijs Oskam reikt aan de spelers van OZOZ Tesselse Skeurklenders uit. Links op de voorgrond de ..koe" (Muus Joopi. daarnaast de ..kasteloines"
I lie Kossenl. ..Waiert" (John Smitl en de boer (Dirk Schenkt.
