qWie van u gaat er straks
et de trein mee?!
De 100-jarige Albert Heijn feliciteert de
100-jarige Langeveld en de Rooij
TEXELSCHE
mand kon niet slapen
plaatje in de krant - vroeger niet zo simpel
r r
RVOLG VAN PAG. 10
tm
L0AG 15 SEPTEMBER 1987
PAGINA 11
itjes in de krant zijn onmisbaar. Ze zorgen voor aanvul-
L informatie, prikkelen de aandacht van de lezer en zor-
\voor de broodnodige afwisseling op de pagina's die an-
alleen uit koppen en grijze tekst zouden bestaan. In ver-
Iking met andere nieuwsbladen is de Texelse Courant
Tfutig met foto's. Er worden er jaarlijks honderden gepu-
ierd. Voor de uitgever is dat betaalbaar omdat de redac-
tan die foto's zelf maken en dus geen aparte dure foto-
\l hoeft te worden ingeschakeld. Die foto's worden ook
i de redactie ontwikkeld en afgedrukt en dat is vooral in
i van topdrukte een pittige extra belasting.
Islelt die inspanning weinig voor
Tgelijking met de krachttoeren, die
L- nodig waren om een enkel
e in de krant te krijgen. Ik weet
[in mee te praten, want het is
ren vijftien jaar geleden dat wij
instaat waren met eigen techni-
Imiddelen zo'n foto in de krant te
Tduceren; dat moest gebeuren met
pvan een overkantse clichéfa-
I Dat was de tijd dat de Texelse
|nt nog in lood werd gedrukt.
i plaatje in te krijgen was
[(een een foto nodig, maar ook
Dché, dat is een zinken of plastic
|s waarop het beeld in voelbare
s is weergegeven.
Omslachtig
sste zestig jaar van het bestaan
e Texelse Courant konden die cli-
Islleen door middel van een foto-
lch en chemisch procédé worden
pitligd, een omslachtige en kost-
werking waar we de apparatuur
lelfvoor hadden. Maar omdat er
I tijd niet zoveel behoefte was
lustraties in de krant was dat niet
[robleem. De krant bestond im-
toch uit louter „platte" tekst.
i dertiger jaren lieten de ge-
leis Duinker wel eens een plaatje
p en dan nog alleen van onder-
i die actueel bleven, zodat het
I later nog eens kon worden ge-
1. Want het was zeer kostbaar.
Een verbetering was de uitvinding van
het mechanische clicheerapparaat.
Daarmee wordt het beeld met een bei
tel van een foto overgebracht op zink
of plastic, een kwestie van een kwar
tier. Zo'n apparaat kostte echter vele
tienduizenden guldens en er was geen
sprake van dat Langeveld en de Rooy
zich die uitgaaf kon veroorloven, te
meer daar een plaatje in de krant nog
als luxe werd beschouwd, niet écht
nodig. Als er dan tóch een foto in de
krant moest, werd gebruik gemaakt
van de diensten van de cliché-afdeling
van de drukkerij van de Arbeiderspers,
toen nog gevestigd aan het Hekelveld
in Amsterdam. Daar moest de foto
dus heen en omdat er meestal haast
bij was, moest het vervaardigde cliché
nog dezelfde dag terug naar Texel,
niet per PTT (want dat duurde veel te
langl maar per treinbrief. Hoe dat in
de praktijk verliep wil ik hieronder
schetsen.
Treinpassagiers
De veelal in het weekend gemaakte fo
to moest ik onmiddellijk ontwikkelen
en afdrukken, want de plaat moest
zondagavond in Amsterdam zijn zodat
de mensen van de clichéfabriek er
maandagochtend zo vroeg mogelijk
aan konden beginnen. Met de envelop
met de nog nauwelijks droge foto ren
de ik van de donkere kamer in de
Parkstraat naar het busstation aan de
Elemert, stapte de bootbus binnen en
riep tot de passagiers: „Wie van u
gaat er straks met de trein mee?l" Als
ik geluk had gingen er enkele vingers
omhoog. Waarop ik op een betrouw
baar lijkend iemand afstapte en hem of
haar verzocht de envelop met de foto
in het stationsgebouw in Den Helder
af te geven bij het loket. Soms be
greep de betrokkene het niet en deed
de brief dan in de PTT-bus bij het sta
tion. Of de brief werd tijdens de reis
gewoon vergeten zodat hij de mist in
ging. Eenmaal afgegeven op het stati
on in Den Helder werd de brief met de
machinist van de trein naar Amster
dam meegegeven. Daar werd hij
maandagochtend vroeg door de PTT
overgenomen en tijdig bezorgd op het
Hekelveld. Als er nog meer spoed bij
was, bijvoorbeeld bij de foto die daags
voor het verschijnen van de krant was
gemaakt, moest de Arbeiderspers wor
den gebeld zodat men daar een loop
jongen (die waren er toen nog) naar
het station kon sturen om de gewichti
ge zending van Texel op te halen. De
mannen van Het Vrije Volk werkten
doorgaans soepel mee en verrichtten
het op zichzelf eenvoudige clicheerkar-
weitje bij voorrang. Dan werd het cli
ché per treinbrief richting Texel
gestuurd. Verder dan het station Den
Helder kwam deze retourzending niet,
zodat het nodig was een taxibedrijf in
Den Helder te vragen de zending op te
halen en naar het buffet van de Texel
se boot te brengen. Zodat ik het be
geerde plaatje uiteindelijk van 't Hornt-
je kon halen.
Doffe ellende
In zeker een kwart van de gevallen
ging er tijdens dit heen- en terugzen
den iets mis, waardoor het cliché te
laat of zelfs dagen later op Texel te
rugkeerde. De krant was dan gedrukt
en alle moeite was vergeefs geweest.
In de loop van elk jaar verzamelde ik
een stapeltje van dergelijke te laat te
ruggekomen cliché's en die gebruikte
ik dan maar voor het oudejaarsover-
zicht in de laatste krant van het jaar.
De Texelse Courent schakelt doorgaans geen fotografen in. De pleet/es voor een krent wor
den praktisch allemaal gemaakt door de redactieleden, die ook voor het ontwikkelen en af
drukken zorgen.
Die plaatjes in de krant vormden dus
een héle zorg en dat is zacht uitge
drukt. Het was soms, vooral als het
meerdere keren misging, om gek van
te worden. Drie tot vier keer reed je
achter elkaar vergeefs naar de boot in
de hoop dat een vertraagd cliché mis
schien toch nog was gearriveerd.
Soms kwamen plaatjes pas weken la
ter terug.
Bovenaan het redactionele verlanglijst
je stond dan ook een eigen clicheerap
paraat, zodat we zélf cliché's zouden
kunnen maken waardoor niet alleen
veel ergernis en moeite zou kunnen
worden gespaard maar ook kosten.
Een nieuw apparaat was onbetaalbaar.
•nze kans kwam toen de eerste gene
ratie clicheerapparaten bij de grote
krantendrukkerijen werd vervangen
door toestellen met meer mogelijkhe
den. Bij toeval hoorde ik dat door Het
Vrije Volk een verouderd clicheerappa
raat van het merk „Heil" (dat plaatjes
kon maken van maximaal 3)4 kolom
breedte) was ingeruild. Het ding stond
inmiddels bij Siemens en zou daar
worden gereviseerd. Ik belde en kreeg
te horen dat het apparaat voor
f5500,— te koop was, een tiende van
de oorspronkelijke prijs. Ik naar Sie
mens in Den Haag. Alles leek goed,
de directie ging akkoord en nog geen
twee weken later werd het loodzware
geval ons redactiekantoor ingetakeld,
waar we sindsdien meer plaatjes pro
duceerden dan ooit tevoren. De abon
nees reageerden er gunstig op en we
drukten steeds meer foto's af, soms
hele pagina's ter gelegenheid van bij
zondere gebeurtenissen zoals Ouwe
Sunderklaas. Dagelijks draaide het cli
cheerapparaat dat het een lieve lust
was. De paniek was dan ook groot als
het gecompliceerde ding wel eens de
fect raakte. Er moest dan een monteur
uit Den Haag komen en als je pech
had, had die nét dat ene noodzakelijke
reserve-onderdeel niet bij zich en druk
ten we weer een ouderwetse grijze
krant. Al gauw had ik in de gaten dat
zo'n reparatie bestond uit het vervan
gen van een buis, een tandwiel of een
lampje en dat kon ik zelf ook wel. Dat
bleek iets te optimistisch gedacht,
maar na een korte stoomcursus bij
Siemens was ik in staat de meest
voorkomende reparaties zelf te verrich
ten en kwam ik terug naar Texel met
de complete voorraad reserve
onderdelen, zodat we tot in lengte van
jaren onafhankelijk clicheetjes zouden
kunnen blijven produceren.
Offset
Die reserve-onderdelen hebben we
nóg, want de techniek stond niet stil.
Tien jaar geleden schakelde de Texelse
Courant over op offset, een totaal an
der drukprocédé, waaraan geen lood
en clichees te pas komen. Voor het af
drukken van foto's moeten nu fotogra
fische litho's worden gemaakt en dat
kon ons grafisch personeel in eigen
huis doen. Dat gaat sneller, efficiënter
en er kan onbeperkt worden verkleind
of vergroot. Het eindresultaat is van
hogere kwaliteit. De redactie hoeft nu
alleen nog maar de foto's te maken en
dat betekende een hele zorg minder.
Het werd hoog tijd want het werk aan
de steeds dikker wordende krant be
gon aardig over de hand te lopen. De
plaatjesproduktie nam nog verder toe,
gelijke tred houdend met de groei van
het aantal te verwerken nieuwsfeiten.
De Texelse Courant is nu één van de
rijkst geïllustreerde nieuwsbladen van
Nederland en die positie bevalt me
best. Want een foto zegt vaak meer
dan duizend woorden.
Harry de Graaf
Iers vrq
reef e
)t motq
nsatiel
ils mell
i-discua
komtaj
Craarcl
Ier pag
oen W*
n hH
mogelijk probeerde te werken:
idje door De Koog en twee
vullen met tegengestelde
Kalmerend
Me TC lezer weet het: als het
Wd gaat op Texel en er dus
I te melden, dan kiest de krant
Mier (noodgedwongen) voor
retistische sfeertekening. In 1967
9 langdurig warm en werd zo'n
I flebracht onder de kop:
®kken in het brandende zand,
•8e zonneschijn heeft kalme-
Ifect".
'termaanden zijn meer voor het
'i nieuws en naast het zwem-
•de ambulance waren er nog
We kwesties: de bouw van een
"adhuis en de uitbreidingsdrift
iburmonumenten bij De
lorp.
n van het raadhuis startte
tember (bouwsom 1,8 mil-
ben bekend werd dat bouwbe-
de Groeneplaats moest ge-
opslagterrein, brak onder
'l'ers de pleuris uit. „Als een
maandag het gerucht in;
vfoeneplaats komen schuttin-
touwketen. Bomen worden
straks wordt de markt ver
iaven wij weer in de tijd van
ia revolutie? Met U, over U en
was de reactie van de win
keliersvereniging Den Burg. Uiteindelijk
protesteerden er 16 instanties, maar de
markt moest één zomer worden ver
plaatst. „Het hoort bij de geboorte
weeën van ons nieuwe raadhuis",
meende het gemeentebestuur, nadat
was uitgerekend dat een opslagterrein
elders twee ton meer zou kosten. Wat
betreft de activiteiten van Natuurmo
numenten en Staatsbosbeheer had de
krant een mening. Beide instanties
poogden rond De Cocksdorp grond
aan te kopen en er werd ook gespro
ken over buitengaatse slibvelden. Een
deel van de gemeenteraad en veel
Cocksdorpers gromden over deze ex
pansiedrift, de krant liet in een com
mentaar weten dat het uit moest zijn
met de immense stroom pierenspitters
van de vaste wal, die om den brode
de oostkust leegroofden. Wat dat be
treft gaf de geschiedenis de TC later
gelijk: op de officieel verboden Schor
ren is nu nauwelijks een inkomen te
halen voor vijf beroepsspitters. De
grondaankoop van Staatsbosbeheer ('t
poldertje Wassenaar) werd verdedigd,
de krant weet de onrust vooral aan het
feit dat de Natuurbeschermingsinstan
ties niet eerlijk lieten weten welke lap
pen grond ze wilden hebben, of wat
ze hadden gekocht. „Dit verklaart de
wrevel in De Cocksdorp. Men zou on
getwijfeld meer begrip hebben voor de
gebiedsuitbreiding van Natuurmonu
menten en andere instellingen als deze
tevoren zouden worden bekend ge
maakt". Hier heeft de geschiedenis
(landschapspark) de TC niet helemaal
gelijk gegeven.
Op woensdag 15 november verscheen
er een extra editie. Eén blik op het
dubbelzijdig bedrukte vel was voldoen
de. Een vette kop over de volle breed
te: Hedenmorgen om 11.25 uur:
BURGEMEESTER OVERLEDEN. Na
een ziekbed van enkele maanden over
leed C. de Koning. Hoewel het geen
onderwerp is om over te snoeven,
mocht de toenmalige redactie trots zijn
op deze actuele berichtgeving. Met
nagedachtenisverhalen van loco
burgemeester J. Daalder, J. A. van der
Vlis, enkele vrienden, een gedicht en
een overzicht van De Koning's activi
teiten, werd een compleet beeld gege
ven van een man die 17 jaar eerste
burger van Texel was.
Dancing
Mocht Joop Jellema in de tachtiger
jaren moeite hebben gehad om zijn
zwemparadijs te verwezenlijken, in de
sixties was het niet veel anders met
zijn plan om in de Kantoorstraat een
dancing te bouwen. De planologische
geboorte van de J'Elleboog zorgde
zelfs voor een uniek politiek
hoogstandje. Het college, onder leiding
van loco-burgemeester J. Daalder,
vond het voornemen van Jellema om
twee oude schuren te verbouwen tot
bar in strijd met het uitbreidingsplan.
Daarom was op advies van B en W
een artikel 20-procedure gevoerd, die
enorm veel bezwaarschriften van
lawaai-vrezende omwonenden oplever
de. Het college besloot geen bouwver
gunning te verlenen, maar het protest
van Jellema kreeg een raadsmeerder-
heid achter zich. De raad verleende
Jellema dus feitelijk een bouwvergun
ning en dat besluit werd door de tijde
lijke burgemeester niet geaccepteerd:
het ging ter vernietiging naar de
Kroon. De uiteindelijke afloop is be
kend, de J'elleboog is één van Texels
populairste discotheken.
Zelden haalde burengerucht of geweld
de krant, maar op 21 april was het
goed raak: „Bloedige vechtpartij in
fruitkwekerij". Een al jaren slepende
burenruzie over het recht van overpad
ontaardde in een fiks handgemeen.
„Tijdens een vechtpartij, waarbij maar
liefst zes personen waren betrokken,
sloegen de partijen met de vuist, maar
ook met schoppen en vorken op elkaar
in, waarbij het bloed rijkelijk vloeide",
aldus de TC. Aanleiding was het om
ver rijden van enkele paaltjes op de
gezamenlijk te gebruiken toegangsweg
door één partij. De opponenten
plaatsten toen paaltjes dwars over de
weg met een wachtpost erbij en toen
was het even oorlog tussen de appels
en peren.
Verhuizing
De krant zelf was in 1967 ook in het
nieuws, echter van onschuldige aard.
Een week lang was er geen TC, want
de Langeveld en De Rooy-drukkerij
verhuisde van de voormalige school in
de Parkstraat naar de overkant van de
straat. Onder het kopje „Daar zijn we
weer!" werd kort melding gemaakt van
de verhuizing: „Voortaan kunnen wij
met betere machines in een prettiger
omgeving werken, wat een gunstige
invloed zal hebben op de inhoud van
ons blad." Of de verhuizing er iets
mee te maken had, is niet bekend,
maar in het rustige Teso-nieuwsjaar
kon in dezelfde krant medegedeeld
worden dat de tarieven voor vrachtwa
gens met 10% omlaag gingen. Het
volgende jaar zouden de prijzen voor
zwaar verkeer nog eens met 15% da
len. Op 19 mei, net na de verhuizing,
werd bekendgemaakt dat de dinsdag
krant voortaan later gedrukt zou wor
den en niet meer 's morgens in de
brievenbus zou ploffen, maar aan het
einde van de middag of 's avonds.
Er gingen ook wat mensen weg. Al-
bert Kuik zag het niet meer zitten bij
fanfare DEK in Den Hoorn. De dirigent
verweet, volgens de krant, enkele
amateurmusici niet voldoende te repe
teren, „waardoor zij een goed resultaat
bij het komende concours in de weg
stonden".
Trompetters die hun huiswerk niet
maakten, kregen tijdens de oefenavon
den het misnoegen van Kuik „in dui
delijke bewoordingen" over zich heen.
De leden maakten daarop duidelijk dat
ze „de muziek in de eerste plaats als
een plezierige hobby wensten te be
schouwen" waarbij wel eens een
steekje mocht vallen. Kuik trok daarop
zijn conclusies en kon later met Excel
sior uit Oosterend wél het beoogde
concoursresultaat behalen.
Voetbal
Feestelijker was het afscheid in laatst
genoemde dorp van sterkeeper Simon
Keijzer. De goalie van SVO kwam na
een 25-jarige carrière aan het woord in
een uitgebreid interview. Op de vraag
of het huidige voetbal ruwer was dan
net na de oorlog, antwoordde „Ome
Sieme": „Het is echt niet ruwer ge
worden. Wel is de mentaliteit van de
spelers veranderd. Ik geloof zeker dat
de tv-uitzendingen van de cupwedstrij
den invloed hebben op de mentaliteit
van de voetballers. Men speelt veel
meer komedie en is veel brutaler tegen
de scheidsrechter. De jeugd is tegen
woordig veel vrijer geworden. De
maatschappelijke gezagsverhoudingen
zijn aan veranderingen onderhevig." En
daarmee had de Oosterender het jaar
'67 kernachtig geschetst.
Er waren ook jongeren die vooruitlie
pen op het doorbreken van relatie
taboes, al was dat dan per ongeluk.
Ben Oostra (toen 19) en Karei de Jong
(toen 21) vonden op het strand een
luchtballon met daarop twee namen
en adressen van Engelse meisjes. De
(toen nog) ongehuwde Texelaars stuur
den een brief met de mededeling dat
ze popelden een correspondentie aan
te gaan. Per kerende post kwam het
antwoord: beide meisjes waren (toen)
11 jaar en konden zich voorstellen dat
Ben en Karei liever met oudere dames
een PTT-relatie aangingen. „Oostra en
De Jong zijn echter voornemens de
correspondentie voort te zetten", meld
de de TC.
Geluk
En dan had je natuurlijk jongeren die
niet wisten wat ze wilden. Voor de ge
schiedschrijving is het aardig te ver
melden dat de voor het eerst expose
rende „Nico Welboren" (toen 20) in
ieder geval zeker wist geen kunstenaar
te zullen worden. Biem Vlaming en
Piet Bakker uit Oosterend brachten in
eigen beheer een plaatje uit met
geestelijke liederen, waarvan er nog
enkele honderden op zolder moeten
liggen. Teso vervoerde in het eerste
kwartaal van deze jaargang 48% meer
auto's dan het jaar daarvoor en in de
treinen naar Den Helder zaten „no
zems en hippies" die bedelden om een
kwartje voor de boot. 1967 was ook
op Texel een goed nieuwsjaar, maar de
geestelijke overdenking zou spoedig uit
de kolommen verdwijnen. De krant
hield vol en Harry de Graaf ging als
enige redacteur op naar de 100e jaar
gang. Niet zonder trots kondigde de
TC dan ook een speciale feuilleton
aan, dat speelde op Texel. Titel: Eens
komt het geluk. Het was het doel dat
een generatie op dat moment dacht
bijna te hebben gevonden, slapend in
schapenboeten en zuigend op tover
ballen in een beatboerderij.
