Jan de Waal schreef ruim
20 jaar mee in de TC
,,Wïj deden
echt alles zelf"
receptie
TC: ook voor
oudere ogen
100 JAAR LANGEVELD DE ROOY
100 JAAR TEXELSE COURANT
een middenstandstentoonstellin Q
uy
,,Het was van die taaie rotzooi. De ,,Roos van Dekemans" en dat
soort boeken, maar Duinker was onverbiddelijk. Ik moest van hem
lezen, lezen en nog eens lezen. Elke verjaardag was het raak met
die boeken van 'm".
Jan de Waal (70) was van 1936 tot
1959, met een onderbreking van drie
jaar, redacteur van de Texelse Courant.
Na zijn ULO-opleiding binnengehaald
als assistent en enkele jaren na de oor
log de enige redacteur en dus de
baas. De Waal maakt - en dat zullen
veel Texelaars weten - van zijn hart
geen moordkuil. Zijn terugblik bestaat
vooral uit anekdoten, waarvan men bij
een jubileum gewoon moet aannemen
dat ze, alhoewel met understatement
opgediept, een grond van waarheid
hebben. Jan de Waal: „Wij deden
echt alles zelf".
In zijn fotowinkel aan de Binnenburg
diept Jan de Waal negatieven op uit
zijn Texelse Courant-tijd. Deze bekende
eilander moest eind vijftiger jaren kie
zen tussen schrijven of fotograferen en
dat laatste dan niet voor de krant.
„Het was toen heel anders. Als je een
stuk voor De Telegraaf of het Alge
meen Dagblad schreef dan vermeldde
hoofdredacteur Gijs Duinker dat trots
in de TC. Dat mocht allemaal en je
had het soms drukker met schrijven en
foto's maken voor anderen, dan voor
je vaste werkgever." Die werkgever be
taalde toen Jan in 1936 in dienst trad
f5,— per week en 23 jaar later vertrok
de redacteur/fotograaf met een week
geld van f90,—. De honorering was
ook een reden om niet alleen te typen
voor de TC. „Soms verdiende je in
een week meer met andere klussen.
Maar toen het werk voor de krant ech
ter drukker werd, moest ik een keuze
maken". Daarnaast liet het gehoor van
Jan het steeds meer afweten. „Dat is
een familiekwaal. De raadsvergaderin
gen waren vooral moeilijk. We zaten in
de burgemeesterskamer en keken door
een deur in de raadszaal. Het was ge
wóón al moeilijk te volgen, en toen
m'n oren niet meer wilden, werd het
helemaal zwaar."
300 sollicitanten
Bijna 300 sollicitanten („Onder wie
meesters in de rechten") waren in voor
de functie van assistent-redacteur,
toen Siem de Waal Gijs Duinker alleen
achter liet. Siem, broer van Jan, was
aannemer, maar werd bij de TC inge
lijfd als begenadigd schrijver toen hij
enkele verre reizen had gemaakt. De
kantoorbaan bleek te benauwend voor
deze reiziger en Siem emigreerde naar
Zuid-Afrika. Voordat hij vertrok werd
een goed woordje gedaan voor broer
Jan, net afgestudeerd aan de ULO.
„Het probleem was dat ik niet zo erg
wilde leren en literair helemaal een on
benul was. Ik had een hekel aan lezen
en kijk tegenwoordig op dat punt nog
steeds uit. Dikke pillen moet ik niet".
Gijs Duinker zag in Jan echter een re
delijke opvolger van Siem en zo had
den 299 sollicitanten het nakijken. Jan
zegt zich voor de oorlog vooral bezig
te hebben gehouden met „straatjour-
nalistiek". „Van die kleine dingetjes,
die je hoort of ziet. De politieke versla
gen, daar mocht ik niet aankomen.
Dat was voorbehouden aan Gijs Duin
ker. Johan Duinker was de zakelijke
poot van de uitgeverij/winkel.
Oorlog
In de oorlogsjaren draaide de TC door.
De redacteuren waren verplicht door
de bezetter aangeleverde pamfletten,
foto's en berichten te plaatsen, maar
konden verder hun gang gaan. „Er
werd niet zo op je gelet, althans er
was geen censuur vooraf, maar je wist
wel waar je je ongeveer aan moest
houden". De installatie van NSB-
burgemeester Rijk de Vries was voor
laatstgenoemde aanleiding om Duinker
te complimenteren met zijn verslagge
ving. „Als je het tenminste een com
pliment wilt noemen", aldus De Waal.
„Hij zei: Duinker het is een prachtig
verslag. Jij bent een NSB-er of een
huichelaar. De Vries wist dat Duinker
geen lid van de NSB was, dus Duinker
was dat andere".
In de cel
De Waal mocht zelf een dag in de cel
doorbrengen toen hij in Oudeschild
een garnalenbootje fotografeerde. Ach
ter het foto-onderwerp lagen munitie
schepen en die hadden niet op de ge
voelige plaat gemogen, zo werd geoor
deeld. Een commandant bij wie De
Waal maandelijks een stroomvergun-
ning moest halen, zorgde er voor dat
de lagere rangen de journalist vrij
lieten.
Een mooie herinnering: „We waren in
december 1941 de krant aan het druk
ken en ik hoorde op de radio dat
Amerika de oorlog had verklaard aan
Japan. Meteen een vijfregelig berichtje
gemaakt en iets anders eruit. Een paar
uur later had iedereen dat bericht in
de bus." Het drukken van de krant kon
toen nog worden gestaakt als er
opeens belangrijk nieuws was. Nadeel
op te vijzelen. „Van der Vlis schreef
veel beschouwende stukken. Dat werd
gewaardeerd en hij kon het ook goed."
De Waal zelf was nooit te beroerd
voor het verzinnen en uitvoeren van
een aardige 1 april-grap. „Dan schreef
je dat er een nieuwe boot ging vaten
en dat ze bij mij kaartjes konden ko
pen. Het zag zwart van de mensen",
zegt het grijzende journalistieke dier
Den Hoorn belde de vrouw
van
Bruin. Haar naaimachinehandel
zes regels gekregen en de cons de
negen. Dat soort dingen hieldi 2aan
de gaten". Bij recensies van tor
voorstellingen ontwikkelde Del s j
als voorganger van vele redacte
een rustgevende stijl. ,,ln je jon de Q
ren heb je nog die storm und t erSCi
om er pittig op in te hakken. D .„y.j
ik snel afgeleerd. Gewoon een
verslag met heel vaak de woon
goed en prachtig er in, dan ka vot
der niets gebeuren." rjes.
Op 23 april 1938 schreef Jan ij
eerste artikel voor De Telegraaf
kop „De stem van een Texelse "'i1? w
penboer". Zijn superieur Duinkr 1 "'eJ
schreef trots in de Texelse Cot als Te
de pennevruchten van „onzeji vest
medewerker" waren doorgedro
tot een landelijk dagblad. Duinl 'con
echter niet altijd ingenomen m ,rant
„schnabbelen". „De Telegraafi 'e'3r'
toen ook altijd een verslagje va !S 9e!
Sunderklaas. We verstuurden a *6e
de post, maar ik wilde eens e- zen^ir
actueel zijn. Ik schreef het ven e,.ec^
10 december in de trant van: i lst'ic,s
ten waren gevuld met honderd *xe'se
gedoste spelers. Dat jaar reger 'e ver'
stormde het echter en er was
Jan de Waal anno 1987: ,,lk draai nog steeds een beetje mee".
De Waal in de vijftiger jaren bezig In zijn
atelier.
met nadruk, omdat wij ongelovig te
rug blikken.
Eén keer liep zo'n grap bijna uit de
Waar nu de bushalte van da Elemert is. landde In de vijftiger Jaren een helicopter, een reclame-actie van een plaatselijke kruidenier. De Weal
was er bij mat een forse flitslamp.
hand. In de vijftiger jaren schreef Jan
dat de ex-Texelaar Hoedemaker
f100.000,— had geschonken voor uit
breiding en het opknappen van het
Gesticht voor Weldadigheid.
Het huidige Huize Irene hing volgens
het 1 april artikel van armoede aan el
kaar en Hoedemaker wilde een eind
maken aan deze mensonterende
toestanden. De Waal citeerde daarbij
ongevraagd de toenmalige burge
meester G. D. Reehorst. „Ik liet die
man zeggen dat hij blij was met de
gift maar dat het Gesticht zo moest
blijven, omdat er voor de verbouwing
nog een ton tekort was. Je begrijpt,
de burgemeester hing meteen aan de
telefoon. Hij was woest. Ik mocht niet
spotten met de ellende van de Irene-
bewoners." Het 1 april-artikel zorgde
echter wel voor een actie om het
Gesticht op te knappen. De Waal: „Ik
kwam later zelfs nog met de burge
meester in een comité van aanbeveling
voor een inzamelingsactie."
Eén cent per regel
De serie correspondenten in de dorpen
weet Jan de Waal nog feilloos op te
noemen. „Ze kregen één cent per re
gel en daardoor kreeg je natuurlijk heel
vaak veel te lange verslagen. Groente
boer Sieme Daalder uit Oosterend kon
er helemaal wat van, vooral met poli
tieke bijeenkomsten. Als het zijn partij
betrof, dan kon je de volgende dag op
een pak papier rekenen".
Ondernemers
„Moe" werd de ex-redacteur regelma
tig van de kinnesinne onder onderne
mers. „Altijd strijd. Na een artikel over
hond die te Ouwe Sunderklai® z£
Den Burg was uitgestorven, jf
dat gezicht van Duinker de vc^
dag moeten zien, toen ie Dell
onder ogen kreeg."
lis in I
Anekdoten, anekdoten, Jan
beroemd mee in de Texelse
verhaalt wederom van de
met zijn vrouw naar de
Texel-berg, een 1 april-grap
nen, niemand die het weet.
meester Sprenger weigerde
handelingen over te doen. I,,)
niet bereid iets in scene te zen
fotograaf De Waal de klok wal
ten. „Bij de opening van jeugif
Panorama knipte de commis
de koningin voor mij het lint
keer door. Sprenger deed zoie
Hij is de fotojoumalistiek tot i
van vandaag trouw gebleven,
nog steeds een beetje mee. N<|
kwam Arie Breet en toen Har
Graaf. Na een paar jaar kon ikl
Helderse Courant foto's makes]
wat dat betreft kan elk blad
bellen."
Kwlrj
Tijdens het gesprek druppelenj
binnen voor het maken van
to. Jan brengt een Texelse opj
aan het blozen met de woon
ze lijkt me goed gelukt, die
voor boven m'n bed". Die foto]
grap is niet nieuw en dat was}
schien wel het geheim van de|
inzet van Jan de Waal in de I
50-er jaren. Jan De Waal:
weieens naar het kantoor mel|
van: waar moet ik 'm nou nw
weer mee vullen. Je had geer|
En toch met een kwinkslag
kwam ie altijd weer vol. Vraagl
veel jaren later echter alsjeblie
hoe, ik heb geen idee....
een
\sinsi
\n op
ior v
iets
mi
iId be
is en
len, r
'erke
men
'ericl
'n m
■getei
\ort) I
■aktiji
kon zijn dat de mensen in het ene
dorp dat dan wél lazen en de andere
abonnees niet. „Bakker uit Spang
kwam een keer razend van woede naar
de redactie. Bij de buren stond in de
krant dat Frans Zegel was overleden
en bij hem niet. Dat kon niet volgens
hem. Hij dacht dat ie er tussen werd
genomen".
De Waal schat de oplage in de oorlog
op 3000 kranten. De pers stond
woensdag- en zaterdagmorgen vanaf
half zes drie uur te draaien en de re
dacteuren waren daarbij. „Clicheetjes
opspijkeren, een extra blad inleggen,
vouwen, je moest meehelpen." De
Waal exploiteerde rubrieken als „Ons
jeugdhoekje" met foto's van jonge
Texelaars en daaronder een stukje
tekst over hun hobby's. In de vijftiger
jaren werden de ondernemers gepaaid
met de rubriek „Etalage van de
maand". Vol lof is Jan over redacteur
J. A. van der Vlis, die na de oorlog bij
de TC kwam om het redactionele peil
Wie de Texelse Courant vergelijkt
met een willekeurige andere krant,
kan ontdekken dat wij een iets
grotere letter gebruiken. Normaal
bij dagbladen is een letter van ne
gen punten (één punt is bijna een
halve millimeter) terwijl wij door
gaans een letter van tien punten
gebruiken.
Dat is iets kostbaarder want er is meer
papieroppervlakte nodig, maar toch
hebben we die grotere letter gekozen
in verband met het naar verhouding
grote aantal bejaarden dat op Texel
woont. Die hebben vaak niet meer zul
ke beste ogen en het lezen van een
krant met kleine lettertjes kost hen
daarom veel moeite.
Om het verschil te laten zien is het
vervolg van dit bericht gedrukt in let
ters van negen punten.
Het huidige lettertype van de Texelse Cou
rant werd tien jaar geleden gekozen, toen
werd overgeschakeld van boekdruk naar
offset. De tot op dat moment gebruikte
letter van het type „Excelsior" werd ver
vangen door een grotere moderne letter
met de naam „Univers". Dat is een zg.
schreefloze letter, wat wil zeggen dat aan
de lettereinden geen „streepjes" zitten.
We noemden het begrip „punt" als maat
aanduiding. Dat is in het typografisch be
drijf gebruikelijk. Daar wordt niet gewerkt
met centimeters en millimeters, maar met
cicero's (ook wel „augustijnen" genoemd)
en punten. Eén cicero is verdeeld in twaalf
punten. Dit systeem is gekozen omdat het
getal twaalf deelbaar is door 2, 3, 4 en 6.
Een tiendelige maat kan slechts door 2 en
5 worden gedeeld, wat vooral vroeger toen
drukwerk in lood werd gezet, lastig was.
1887
1987
Vandaag is het honderd jaar geleden dat Drukkerij Uitgeverij Langeveld de Rooy
werd opgericht en het eerste nummer van de Texelse Courant verscheen.
Ter gelegenheid van dit gedenkwaardige feit houden wij vrijdag 18 september a.s. om
15.30 uur in Hotel De Lindeboom, Groeneplaats 14 te Den Burg een
Iedereen die zich daartoe geroepen voelt, is welkom om ons de hand te komen
drukken.
Mocht u overwegen uw felicitatie te begeleiden met een bloemetje of een presentje,
dan stellen wij dit zeer op prijs, maar we willen u voorstellen het bedrag dat u daarvoor
wilt besteden ten goede te laten komen aan de KNZHRM. U kunt uw bijdrage storten
op rekening nummer 36.25.24.270 bij de Rabobank onder vermelding 100 jaar L&R.
directie Langeveld de Rooy,
Henk van Wijk.
Het gehele bedrijf is 's middags gesloten.
fluipen
redac
leneer
|n wort
de kr
list voi
it het
een li
in de
loet wi
aan t
loen zi
I volgen
jte niet
waaro
Jogelijk,
|e kran
flen tip
«elijke
(even n
ioi ver
fven da
|m de I
i. Het g
te be
Jkel" is
I meerde
een te
I kom e'
J lang w
die
lik (uits
fiogsavt
igeven
■pest aa
Mar op
ftie. Be
J nieuwt
lEr ligt e
Jaiteraart
|vwe str
wege d
N en z
|ht of re
t is o
fan en f
s onde
pnalisi
)dt moo
PAGINA 14
DINSDAG 15 SEPTEMBER 1987
