Duinkers werkten
dag en nacht
VERVOLG VAN PAG.l
DINSDAG IS SEPTEMBER 1987
en er werd deze boekwinkel ven gemeakt. In de deuropening mevrouw M. H. Duinker-van
Wijk met dochter Henny.
stijgende loonkosten. Bovendien kon
Reij het werk dat aan de uitgave was
verbonden niet meer aan. Dat leidde
ertoe dat hij contact zocht met Jacob
Kooiman van de concurrentie en hem
voorstelde dat beide kranten hun
abonnements- en advertentietarief zou
den verhogen tot een peil dat Reij no
dig had om niet in de rode cijfers te
komen. Kooiman weigerde. In 1930 liet
Reij zijn medecommissarissen weten
dat hij de krant niet meer wilde druk
ken. In een buitengewone aandeelhou
dersvergadering (bijgewoond door J.
Daalder Dzn., H. J. Reij, Jac. Roeper,
Marie Reij en slechts één aandeelhou
der: Joh. P. Dros) viel het besluit om
de krant voor 72680,— te verkopen aan
de gebroeders Duinker van de Texelse
Courant. Genoemd bedrag
vertegenwoordigde de waarde van de
niet uitgelote aandelen van de Texelse
Uitgevers Vereeniging. In de vergade
ring, gehouden in De Zwaan, legde
Reij uit dat de uitgaaf voor hem niet
meer lonend was. Hij zou per jaar
71000 tot f1500— voor dit werk
méér moeten ontvangen om er voor
deel bij te hebben en dat was
onmogelijk.
De veelgehoorde veronderstelling dat
de Nieuwe Texelsche Courant door
abonneverlies en daaruit voortvloeien
de financiële tekorten de vlag heeft
moeten strijken, is dus onjuist. Het
abonnementenbestand was bij de
overname stabiel, en de boeken waren
tot op dat moment steeds afgesloten
met een (bescheiden) winst. ,,Mijn va
der heeft gewoon op tijd de bakens
verzet", aldus Cor Reij, die het groot
ste deel van het archief van de Nieu
we Texelsche Courant in beheer heeft
en er dankbaar gebruik van maakt als
actief lid van de Historische Vereniging
Texel.
Fusie
In de Texelse Courant van 25 juni 1930
deelden de gebroeders Duinker hun
abonnees mee dat de Nieuwe Texel
sche Courant voortaan in de Texelse
Courant was opgenomen. Tegelijk
werd een verhoging van het abonne
mentsgeld en het advertentietarief af
gekondigd. De abonnementsprijs was
nu 70,75 per kwartaal, buiten Den
8urg 71,— en voor het buitenland
71,25. Uitgelegd werd dat die hogere
prijs alleszins gerechtvaardigd was om
dat de lezers in de loop der jaren
steeds meer waar voor hun geld had
den gekregen zonder dat het tarief
was veranderd. „In de eerste helft van
1920 brachten we de lezers nauwelijks
900 kolommen druks, tegenover bij
kans 1400 in 1930 tot op heden". Ge
wezen werd ook op de grotere hoe
veelheid papier die voor het drukken
nodig was, de aanschaf van machines
en lettermateriaal en de kosten van de
plaatjes die steeds vaker de tekst ver
luchtigen. „Groote bedragen verei-
schen de illustraties welke verscheiden
malen de tekst verduidelijken en ver
luchtigen: in 1920 geen enkele, in 1930
tot op heden reeds meer dan 150 van
allerlei aard, zoals actueele foto's (ook
verscheiden Texelsche), penteekenin-
gen van Sjoerd Kuperus, houtsneden
van J. Ph. Klapmeijer, modeplaatjes,
humor in beeld, teeken- en kleurplaat-
jes voor de jeugd, kaarten van Texel
(heden en verleden), enz.
Nauwelijks behoeft vermelding, dat de
inhoud van ons blad door tal van ru
brieken belangrijk werd uitgebreid en
verlevendigd: Voor de Zondag, Voor
Hoofd en Hart, Landbouw en Veeteelt,
Radio, Esperanto, Hygiene en Veilig
heid, Elck wat wils, Uit Texelsch verle
den en Uit de Oude Doos, Texelsch
Dialect, Dammen en Schaken, geïl
lustreerd kinderverhaal, enz. Vragen
van abonnees, deze rubrieken betref
fende, worden steeds kosteloos beant
woord, terwijl zij tevens in de gelegen
heid worden gesteld zich tegen een
luttel bedrag van de toezending van ons
fraai in roto-gravure uitgevoerd Zon
dagsblad (met Texelsche foto's van tijd
tot tijd) en van ons Modeblad te ver
zekeren. Daarnaast staan nog diverse
faciliteiten als het bekomen eener
kostelooze telefoonlijst, goedkoope
premieën, etc.
Al deze buitengewone verbeteringen
ten spijt, bleef de abonnementsprijs al
die jaren op hetzelfde peil gehand
haafd, doch - waar thans onze exploi
tatierekening wederom belangrijk wordt
belast, meenen we die prijs wel met
een cent per nummer te mogen
verhoogen".
Idealisten
Het succes is de Duinkers niet aange
waaid. De groei van het aantal abon
nementen was te danken aan enorme
inspanning. De broers beschouwden
hun werk als hobby waar ze helemaal
in opgingen en waren daarnaast ook
maatschappelijk actief. Gijs Duinker
verloochende zijn onderwijsachter-
grond niet. Dat de stijl en het woord
gebruik ons nu vreemd voorkomen,
neemt niet weg dat hij als een perfec
tionist te werk ging bij het schrijven
van zijn krant. Nadien is er geen perio
de meer geweest waarin zo weinig
drukfouten werden gemaakt. De krant
werd niet alleen door Gijs Duinker ge
schreven, maar vaak ook gezet, eerst
met de hand en sinds november 1928
met de machine. „Hij werkte vaak dag
en nacht", vertelt zijn weduwe Maatje
W. Duinker-van Wijk. „Als er 's
avonds een belangrijke vergadering
was waarvan het verslag de volgende
dag in de krant moest, schreef en zet
te hij het verhaal dezelfde nacht zodat
het de volgende ochtend gedrukt kon
worden."
De gebroeders Johan (links) en Gijs Duinker die tijdens de opstand van de Georgibrs in
april 1945 om het leven kwamen.
firmant die zich in het bijzonder bezig
hield met het redactiewerk aan de
Texelse Courant. In augustus 1926 trad
Kooiman uit en nam Duinkers twee
jaar jongere broer Johan zijn plaats in.
Johan M. Duinker werkte tot dat mo
ment als boekhouder bij de melkcen-
trale in Den Helder, zodat het voor de
hand lag dat hij zich in het Langeveld
de Rooij-bedrijf vooral met admi
nistratieve zaken zou bezig houden.
Het Duinker-tijdperk, dat tragisch ein
digde in april 1945, was een periode
van ongekende bloei en expansie. De
krant, sterk geworden na de overname
van de Nieuwe Texelse Courant in
1930, nam snel toe in oplaag en kwali
teit. Er werd een electrisch aangedre
ven snelpers aangeschaft (tot op dat
moment werd de pers aangedreven
door mankracht door trappen op peda
len of draaien aan een groot wiel), er
kwam een vouwmachine en last but
not least een zetmachine. Het was on
der de Duinkers dat praktisch alle
Texelse gezinnen zich op de krant
abonneerden waardoor het voor de
plaatselijke middenstand (die ten tijde
van de nieuwe Texelsche Courant in
beide bladen moest adverteren om een
behoorlijk deel van de Texelse bevol
king te bereiken) een zeer aantrekkelijk
en voordelig reclamemedium werd.
De Nieuwe Texelsche Courant
„Heel Texel leest het als het staat in
de Texelsche Courant", werd de leuze.
De „Nieuwe Texelsche Courant" waar
over we het al enkele keren hadden,
moet op een niet te achterhalen da
tum in 1890 zijn opgericht op initiatief
van C. Boon (waarschijnlijk de man
die de bijnaam „Kees Rachel" droeg)
samen met Moojen, Mets en Muller.
Dat blad heette waarschijnlijk gewoon
„Texelsche Courant" dus zonder
„nieuwe" ervoor, wat erg verwarrend
moet zijn geweest. Het bureau van het
blad was aan het Raaksje (Groene-
plaats). Mogelijk na een onderbreking
werd dit blad als Nieuwe Texelsche
Courant voortgezet. Van de eerste vijf
jaargangen is niet één exemplaar be
waard gebleven. Het oudste nummer
dat zich bevindt in het archief van de
heer Cor Reij in Den Burg is nummer
20 van de zesde jaargang. Het blad
voerde als onderkop „het goedkoopste
en meest verbreide advertentieblad"
en had in 1896 350 abonnees. Dit wijst
op een vrij felle concurrentiestrijd met
de andere Texelse Courant, al blijkt die
strijd op geen enkele wijze uit de re
dactionele kolommen. De kranten
schreven nooit iets over elkaar.
De Nieuwe Texelaar werd in eerste in
stantie gedrukt bij Th.J.C. Boonekamp,
later vertrokken naar Beverwijk. In
1898 werd het drukkerijmateriaal (waar
onder snelpers, trapsnelpers, snijmachi
ne, hechtmachine en lettermateriaal)
overgenomen door de heer W.C. Reij
en voor 7800,— verwierf deze tevens
van C. Boon het recht om de Nieuwe
Texelse Courant uit te geven. De druk
kerij werd gevestigd in de War
moesstraat, op de plaats waar nu de
slagerij van Ott staat. Zonder (techni
sche?) problemen ging dat blijkbaar
niet. De krant schijnt zelfs een tijd in
Den Helder te zijn gedrukt. In 1908
werd het begeleidend management
versterkt toen de N.V. Texelsche Uitge
vers Vereniging werd opgericht met
aandelen van 710,—. Naast W.C. Reij
zelf werd de raad van commissarissen
gevormd door mensen met klinkende
namen zoals de arts Adriaan Wagema-
ker, de onderwijzer Jacob Daalder uit
Oosterend, de Teso-kapitein Willem
Mets en burgemeester mr. W.F. Hid-
dingh. Onder de kop van de krant
stond de leuze „Groen en zwart,
Texelsch in het hart", maar ook „Wij
huldigen het goede". (De eerste leuze
xwam later terug in de Texelse Cou
rant. Dat was in 1949 toen de tot op
dat moment nogal fantasieloze kop
werd vervangen door het thans nog in
gebruik zijnde ontwerp van „de knap
pen typografischen ontwerper Nan
Platvoet, geboortig van ons eiland").
Na de dood van W.C. Reij werd de
zaak overgenomen door H. („Rikus")
J. Reij. De Nieuwe Texelsche Courant
had naar verhouding veel lezers buiten
het eiland. Een derde van de omzet,
zijnde een bedrag van 7630,— was aan
dat deel van de oplaag te danken. De
constructie was dat Reij de krant zelf
schreef en drukte voor de N.V.
Stijgende kosten
De drukkosten stegen, onder andere
als gevolg van de in die dagen sterk
Van Jacob Kooiman kocht da firma Duinkar in mei 1932 dit gebouw.
PAGINA 2
Da drukkerij van de Texelse Courant in 1939.
door zeer toegewijd personeels
inzette alsof het hun eigen
Meer dan 12 M jaar stond Truutl
kert in de boekhandel, in de dy
wisten mensen als Gerrit Logrrt
(sinds 1909 aan het bedrijf verbo
van geen wijken en mevrouw 0_
van Wijk wil ook beslist dat de]
wordt genoemd van krantenbej
Schotanus die met voorbeeld»»
en acuratesse de krant in Den |i
bezorgde en dat nog vele jaren1
oorlog bleef doen. Dat bezorgel
toen nachtwerk. De krant vans
woensdag was natuurlijk dim
al gedrukt maar mocht niet e
12 uur, dus als het werkelijk v
was, worden bezorgd. Redactei
de Waal die zijn kortstondig g
broer Siem was opgevolgd,
ook tot de blijvertjes. Van veel j
collega's in deze en volgende p
kon dat bepaald niet worden g
Twee jaar bleef Harold van Wfcl
was ook het dienstverband vanf
Hans Kessens.
Jan
Bijzonder kort (slechts een paai
den) hield de nu zeer bekender
doorgaans vanuit Frankrijk opes
Jan Brusse het uit. De reden w tlwor(
vroege terugkeer naar het vastel ''et 01
zal menigeen verbazen. Mevro» slnaz
Duinker: „Hij was volkomen on
schikt voor het werk. Mijn
leidde hem zo goed als hij kon
hem allerlei proefverslagen sdvj ze
maar het was echt niks. Ik denl
hij heimwee had. Hij was een ja
17, net van school en opgegroa
de grote stad. Door zijn vader,
kende schrijver werd hij op Tend
bracht. Als ik hem nu voorde:
zie, dan denk ik: wat heb je ha
ver geschopt".
Overigens wareen er ook in 193)
kenen dat Brusse's voorkeur uitgAtier
naar een Franse levensstijl. Hij*
een goede klant van de kaasvról srduike
van Kees de Waal in de Binneit
de eraan grenzende wijnhandel^sweiss
A.P.C. Koorn.
De Duinkers vormden een venra
schap onder firma. Het huis
genover de drukkerij aan de tot
stond en dat zij in 1932 hadden
kocht van Jacob Kooiman werd
bouwd tot woonhuis en boekwi it de i
Het was dit gebouw dat tijdens
minuten durende beschieting n Verf n
Burg in april 1945 een voltreffer
Gijs Duinker bezweek enkele dij io®n,
dat
gehac
een
Krami
oontei
de c
aarde
naken
el om
Maar
■era ei
«wijze
rant ci
alvor
ter na
altijd
als S|
;en wc
elke
ter in het noodziekenhuis aan 4
wondingen die hij daarbij opliep
werd 42 jaar. Zijn 40-jarige broer
van de straat opgepikt toen hj
blijk gaf dat hij bij het verzet
men met andere Texelaars (wan
halverwege de tocht enkelen
ten) werd hij naar De Mok gi
en daar gefusilleerd.
Moeilijke pa
De twee achtergebleven wediM
Duinker stonden toen voor dat
het bedrijf te blijven runnen, in
moeilijkste periode die Langevtl
Rooij ooit heeft meegemaakt
toen hebben we gemerkt hoe g
het is als je personeel hebt dal
voor je wil inzetten", aldus met®) pit
Duinker-van Wijk.
Eén van die personeelsleden m
uit Harlingen afkomstige Jan Kr
die op 29 augustus 1938 bij heil 1® W
in dienst was getreden als drub Wrdt
ter, gekozen uit 70 sollicitanten
als veel andere Texelaars was 6
naar Assen gestuurd om voord
sera te werken, maar op 14 ms
was hij eerder dan de meestee "suwst
naar Texel teruggestuurd om te n|ei
aan de Stuifdijk op de Mok die
de stroom onderspoeld was
Toen de opstand uitbrak drukte
pamflet met de oproep aan de'
mannen om zich op Texla bij b
daarovi
maar
»el nu
tome
teit elk
l l IUIII llul r will nul I U|/ lumu eer)
te melden om mee te helpen m 6 mee
strijd. Het heeft een haartjes8
of de woedende Duitsers weien
achter gekomen. Jan Kramer# Ke^r
meegenomen naar de drukkerij'
hij temidden van mogelijk belast
materiaal aan een kruisverhoor!
van s(
to, ste
be
Wie
eens e
'Sgen
het s
id die
Zaelvoe
H, bre
gele
nauv
vereni
veroc
vergadi
sub
zou nergens goed voor zijn geweest,
want ongetwijfeld zou er met steun of
op initiatief van de Duitsers een ander
blad zijn gekomen. Nu hadden we de
zaak nog enigszins in de hand."
Er is geen twijfel aan dat de Duinkers
tot de goede Nederlanders behoorden.
Naast de verplichte publicaties zijn in
de jaargangen 1940-1945 geen berich
ten te vinden met een nazistische toon
die door Duinker of zijn medewerkers
zelf zijn geschreven. Johan Duinker
moest beleven dat „zijn" Esperanto-
monument op last van de Duitsers
werd gesloopt (de ontwerper van het
Esperanto, Zamenhof, was een jood)
en hij ging in het georganiseerde ver
zet, wat hem uiteindelijk het leven
heeft gekost. Zijn broer Gijs werd door
de Duitsers beschuldigd van sabotage
toen hij een bepaald plaatje waarop
een Duitse vlag stond zo slecht had
afgedrukt dat de afbeelding nauwelijks
te herkennen was. Duinker werd naar
Den Haag geroepen om verantwoor
ding af te leggen en slaagde erin de
Duitsers te doen geloven dat het echt
per ongeluk was gegaan, zodat het
met een sisser afliep.
Personeel
De gebroeders Duinker konden het in
hun veelzijdige en daardoor niet een
voudig te runnen bedrijf niet alleen af.
Ze slaagden erin zich te omringen
en in april 1945. Het gebouw bleef grotendeels in tact. Het postkantoor ernaast en het
woon/winkelhuis er tegenover werden verwoest.
Zijn broer Johan Marinus deed in
werkkracht niet voor hem onder. Naast
de administratie van het bedrijf was hij
een actief fotograaf, voor de krant
maar ook voor tientallen ansichtkaar
ten van Texel die in die jaren werden
uitgegeven. Die ansichten droegen
veelal een opschrift in twee talen: Ne
derlands en Esperanto. Vooral Johan
was vurig Esperantist. Op zijn initiatief
werden op Texel bijeenkomsten van
Esperantisten georganiseerd en kwam
het tot de oprichting van een
Esperanto-monument aan de
Kogelstraat.
Om abonnees te winnen en te binden
deden de gebroeders veel aan promo
tie. Gijs Duinker was een verdienstelijk
smalfilmer die in de tweede helft van
de dertiger jaren allerlei belangrijke ge
beurtenissen op het celluloid vastleg
de. De films werden in „Pen's
Schouwburgzaal" in Den Burg en in
de andere dorpen voor publiek ge
draaid en trokken massa's volk. Gijs
Duinker was gehuwd op Texel geko
men. Zijn broer trouwde met een
Texelse, Emma Keijser, enkele jaren ge
leden overleden. De Duinkers hadden
een maatschappelijke en zelfs idealisti
sche instelling. Naast hun drukke werk
spanden ze zich ook in voor andere lo
kale aangelegenheden. Gijs Duinker
was bijvoorbeeld voorzitter van S.V.
Texel en was de oprichter van een
consultatiebureau voor zuigelingen in
1933. Aanleiding voor dat laatste was
ernstige ziekte van zijn dochter Hanny.
Het niet op Texel aanwezig zijn van
zo'n bureau liet zich toen als handicap
voelen. Duinker had in deze niet be
paald de steun van de Texelse huis
artsen. Alleen dokter D.E.W.C. Boswijk
(vader van de huidige notaris) was
voorstander. Het zuigelingen-
bureau had één keer per maand zitting
in café Den Burg aan de Groeneplaats,
met dokter Van Hilten als kinderarts.
Oorlog
Zoals de meeste kranten bleef de
Texelse Courant in de oorlog verschij
nen. Dat betekende dat zij werd ge
dwongen tot het publiceren van allerlei
Duitse persberichten, compleet met il
lustraties.
Volgens mevrouw Duinker-van Wijk is
er nauwelijks gediscussieerd over de
vraag of de Duinkers moesten door
gaan met het uitgeven van de krant.
„Nee, de krant was voor ons en voor
de mensen onmisbaar. Ermee stoppen
Eén der trouwe werknemers van Langeveld en de Rooij was Gerrit J. Logman
20-jarige leeftijd bij de krant kwam als handzetter en vanaf november 1925 alt
ter. De .Typograaf zetmachine waarop hij aanvankelijk werkte, werd In 1939
door de meer geavanceerde Linotype-machine. Ter gelegenheid van zijn 40-jan9
1949 stond In de krant aan interview waarbij werd gememoreerd dat hij tot op d
3'A miljoen regels had gezet. Logman bleef tot zijn pensioen. HIJ overleed 11,,r*
