De organisatieproblemen van
een explosief groeiende teelt
Jaap Hoogenbosch leeft van en vóór lelies
,,/n korte tijd
ontzettend veel
mensen nodigf/
Oud-gastarbeiders
telen nu Hollandse
elies in Polen
owler Peter Veldman
aoit 835-serie
„Kotex" exposeert meer
dan 400 dieren
JSDAG 15 NOVEMBER 1988
TEXELSE COURANT
PAGINA 9
stroom Poolse gastarbeiders naar de
Nederlandse bloembollen is duidelijk:
geld. Hoogenbosch: „Een Pool zei
eens tegen me: of je staat of ligt in
Polen, maakt niet uit. Oftewel: ze
verdienen daar allemaal even weinig.
De Polen die hierheen komen zijn bij
zonder gemotiveerd, bereid om hard
te werken. Hier kunnen ze twee
maandsalarissen op een dag verdie
nen. Na drie maanden in de lelies
ontvangen ze evenveel als in tien jaar
tijd in Polen".
Jaap Hoogenbosch is zeker niet de
vaste prijzen. Voor de export van de
ze soorten werkt dit fantastisch;
voorverkoop is voor twee, drie jaar
gegarandeerd."
Bestaat er gevaar dat de markt op
korte termijn instort? Hoogenbosch:
„Nee. In heel Nederland zijn het laat
ste jaar 20 procent méér lelies opge
zet, maar de vraag overtreft nog
altijdhet aanbod. We worden soms
gek gebeld."
Een „interessante" eigenschap van
lelies met betrekking tot de export, is
de mogelijkheid tot invriezen. Voorts
Lelies en Polen: twee onafscheidelijke begrippen in de bloem
bollensector. De arbeidsintensieve Hollandse lelieteelt doet
jaarlijks vele Poolse mannen en vrouwen naar Nederland
trekken. Hoewel vorig jaar van overheidswege deze tijdelijke
migratie aan banden werd gelegd, zijn de Oostblok-arbeïders
nog niet van de Nederlandse akkers gebannen. Lelies telen
stijgt namelijk explosief in populariteit zodat aan de vraag
naar arbeid binnen de landsgrenzen moeilijk kan worden vol
daan. Iemand die hier alles over kan vertellen, is Texelaar
Jaap Hoogenbosch. De aan de Rozendijk woonachtige
bloembollenkweker kan dat zelfs in het Pools
aap Hoogenbosch (34) werkt al
inds zijn jeugd in de bollen. Van va-
er Piet leerde hij de kneepjes van
et vak en nam in 1978 diens be-
rijf over. Een paar jaar geleden deed
aap de narcissen en tulpen aan de
ant en schakelde volledig over op
ilies. De produktiecapaciteit nam dit
lar toe met 35 procent, en ook vo-
g jaar al groeide het bedrijf met
enzelfde percentage. Nooit eerder
ezat Hoogenbosch 22 bunder lelies
n nooit eerder had hij in de herfst
0 man personeel nodig. Een organi-
atieprobleem waar hij met veel in-
entiviteit een oplossing voor vond:
ankzij een door hemzelf bedachte
erieschakeling van sorteermachines
n lopende banden heeft hij de ver
werkingscapaciteit met liefst 100
rocent weten op te voeren.
en zonnige dag, begin november
*1988. Het toch zeer ruime erf van de
Mmilie Hoogenbosch aan de Rozen-
flijk vertoont veel gelijkenis met een
parkeerplaats in Den Burg-centrum
tijdens folklorewoensdag. Maar toch:
'n alledaags verschijnsel. Het drie
jtaaanden durende lelieseizoen trekt
ftn hoop volk. In de eerste plaats
Rxelaars: mannen en vrouwen voor
Iwie het horecaseizoen voorbij is,
werkzoekenden geplukt uit het
>estand van het gewestelijk arbeids
bureau in Den Burg, huisvrouwen op
Eoek naar een bijverdienste. Dan de
ategorie buitenlanders. Niet bij de
G aangesloten landen zijn het
:erkst vertegenwoordigd: Polen voor-
maar ook Israel en Marokko. Een
laar Italianen hebben hun warme
tuisland eveneens verruild voor ons
Dude kikker(ei)landje. Tenslotte, dit
ar voor het eerst aanwezig op
ïxel, de noorderlingen: werkloze
riezen, Groningers en Drenten. Een
iit dat onlangs via het arbeidsbu-
iau in de publiciteit kwam.
aap Hoogenbosch blijkt de initiatief-
emer ervan. Zijn verklaring: ,,ln de
lies heb je in korte tijd ontzettend
Bel mensen nodig. In mijn geval
Aeelt een extra probleem: één van
Ie soorten die ik teel moet eerder uit
e grond dan andere lelies. Dat be
eft een import-lelie uit Israel, die zo-
ra de zomer op zijn eind loopt, wil
aan groeien. Voor ons bollenkwe-
ers is dat het moment om de bollen
1 rooien. Dit jaar begonnen we daar-
lee in de laatste week van augus-
is. Voor het rooien heb je niet
Dveel man nodig, maar voor de ver
werking wél. Vanaf de tweede week
an september ben ik wat dat betreft
olop in bedrijf, ongeveer een maand
roeger dan de andere leliekwekers".
Overbrugging
uist in de periode voorafgaand aan
e herfstvakantie is het moeilijk om
an voldoende personeel te komen,
e scholen zijn weer begonnen en de
leeste seizoenwerkers kunnen nog
>t en met de herfstvakantie hun
aantjes in de horeca of logiessector
ehouden. De beperkingen inzake de
inschakeling van Polen betekenden
voor Hoogenbosch een extra handi
cap.
Genoeg redenen om bij het arbeids
bureau te vragen om arbeidskrachten
buiten de eigen Noordhollandse regio
aan te trekken ter overbrugging. Na
een lang gesprek ging men op het
arbeidsbureau akkoord; een actieve
bemiddeling werd toegezegd.
In totaal kwamen 27 positieve reac
ties binnen uit de provincies Fries
land, Groningen en Drente.
Daarmee was voor Hoogenbosch de
kous nog niet af. Hij moest namelijk
ook voor woonruimte zorgen. Vorig
jaar kon hij zijn niet-Texelse personeel
nog onderbrengen op her en der op
Texel verspreide adresjes, maar dit
maal had hij meer onderdak nodig.
Het lukte hem onder meer om zes
vakantiehuisjes op de „Uyterstekoog"
in Gerritsland te reserveren; Hoogen
bosch sloot huurcontracten af voor
drie maanden. Daarmee kwam hij
echter enigszins in de knel, toen van
de 27 aangemelde noorderlingen er
slechts vijftien kwamen opdagen.
Huilend weg
En daarvan zijn er nu nog maar ne
gen over: „Zes mensen konden door
diverse oorzaken hier niet aarden.
Zeer vervelend waren de gevallen
waarbij de mensen huilend wegliepen
bij de lopende band in de schuur. Dat
betrof langdurig werklozen, mensen
die zeven of acht jaar niet meer aan
de bak waren geweest. Ze wilden
gréég, maar het ging echt niet. Heel
tragisch."
Niettemin verwacht Hoogenbosch dat
hij volgend jaar in grotere mate een
beroep op mensen uit het noorden
des lands zal kunnen doen. „Ik denk
dat zich een soortgelijke ontwikkeling
kan voordoen als bij de Polen. Eerst
kwamen er ook maar een paar hun
geluk hier beproeven, maar dat breid
de zich binnen de kortste keren als
een olievlek uit. De noorderlingen die
nu nog bij me werken, hebben het
prima naar de zin. Via mond-tot-
mond-reclame zullen volgend jaar on
getwijfeld meer mensen meekomen",
zegt Jaap Hoogenbosch.
Wat had hij dit jaar zonder noorder
lingen moeten beginnen? Hoogen
bosch: „Rooien had geen problemen
opgeleverd, maar de verwerking zou
aanzienlijke vertraging hebben opge
lopen."
Beeldhouwer
In de afgelopen jaren heeft Jaap
Hoogenbosch een bijzonder goede re
latie opgebouwd met zijn Poolse
werknemers. Eén Pool, die nu al voor
de zesde keer op Texel werkt, heeft
op grond van zijn ervaring inmiddels
een leidinggevende positie verworven
temidden van het overige personeel.
Hoogenbosch vertelt dat het door
gaans niet de mensen met de minste
baantjes zijn die de stap naar het
Westen maken. „Vaak mensen die
een goede opleiding achter de rug
hebben. We hebben hier een
landbouw-ingenieur, wegenbouwkun
dige, psycholoog, onderwijzer en ook
twee kunstenaars. Eén, 'n beeldhou
wer, benut de schaftpauzes om
werkstukken te maken van zijn colle
ga's hier in de lelies. Binnen twee mi
nuten schetst hij een levensecht
portret en hij heeft al eens een schit
terend gelijkend borstbeeld van pa-
piermaché gemaakt." Hoogenbosch
opent een aanrechtkastje in een hoek
van de schuur. Trots toont hij het
laatste kunststuk van de beeldhou
wende Poolse leliewerker: een beeld
van Hoogenbosch' echtgenote.
Hoogenbosch geniet mede het
respect van zijn Oosteuropese werk
nemers omdat hij hun moedertaal
spreekt. Geleerd van deeerste lichting
Polen die in Nederland op bezoek
kwam. Omgekeerd kunnen enkele Po
len zich nu redden in het Nederlands.
De contacten strekken nog verder:
sinds drie jaar is Hoogenbosch regel
matig op bezoek in Polen. Om met
aanstaande werknemers kennis te
maken en kennissen op te zoeken.
Met een drietal ex-werknemers heeft
Hoogenbosch een unieke band: zij te
len Hollandse lelies in Pools akker
land. Dat gebeurt met door
Hoogenbosch opgestuurd plantgoed
en bijbehorende chemicaliën. De Po
len planten de lelies en sturen de op
brengst na een jaar retour naar Texel,
waar ze op Hoogenbosch' bedrijf
worden verwerkt. Tevoren spreekt
Hoogenbosch hiervoor met de Polen
een prijs af. Het gaat niet om grote
partijen; alles bijeen wordt nauwelijks
een bunder opgezet. Méér is niet mo
gelijk, omdat de middelen ontbreken
in Polen. Jaap Hoogenbosch: „Alles
gaat met de hand. Soms gebeurt het
uitploegen zelfs met een paard. De
grond is in aanleg prima voor lelie
teelt geschikt, maar is nogal arm om
dat de landbouwgronden té intensief
worden gebruikt. Daardoor is de kans
op ziekten ook groter."
Overigens was er een flinke papier
winkel voor nodig om deze samen
werking officieel rond te krijgen.
Volgens Hoogenbosch is hij de enige
Nederlandse leliekweker die dit doet.
Onlangs toonde een collega uit Bree-
zand echter eveneens interesse.
Gemotiveerd
Het „geheim" van de jaarlijkse
De ondernemer en zijn bedrijf. Op de achtergrond is een deel van de
vijftig seizoenwerkers bezig aan de door Jaap Hoogenbosch zelf
bedachte produktielljn van sorteermachines en lopende banden, hetgeen
een verdubbeling van de produktiecapaciteit tot gevolg had.
zijn de produktie-voorwaarden op
Texel gunstig. „Texel heeft veel goede
grond voor lelies. Vooral het oude
land is geschikt, bijvoorbeeld het
Hogeberg-gebied staat daar al zeer
lang om bekend."
Rollensorteermachine
Met recht trots is Hoogenbosch op
zijn vernieuwde verwerkingssysteem
dat is opgesteld in één der schuren.
Het betreft een produktielijn met een
lengte van liefst 35 meter, 20 meter
machines méér dan vorig jaar. Afhan
kelijk van de maat van de leliebollen
worden nu 140 a 160.000 lelies per
dag verwerkt, het dubbele van vorig
jaar. De grote winst zit in het laatste
gedeelte van het verwerkingsproces.
Nadat de bollen ruwweg waren ge
sorteerd, werden ze in kisten gezet,
om later op leesbanden te worden
uitgezocht. Nu gaat alles in één
moeite door: de bollen worden gesor
teerd op maat, schoongemaakt, ge
teld en uitgezocht. Niet moet worden
gedacht dat Hoogenbosch een nieu
we machine heeft uitgevonden of zo
iets. Wél heeft hij door logisch
nadenken bestaande machines met
elkaar op een verrassende wijze ge
combineerd, daarbij gebruikmakend
van nieuwe snufjes zoals hypermo
derne telmachines. De nieuwe „rol
lensorteermachine" werd
geïnstalleerd door een in
bloembollen-apparatuur gespeciali
seerde fabrikant uit Breezand.
Diverse overkantse collega's („met
veel grotere bedrijven dan ik") zijn in
middels nieuwsgierig een kijkje ko
men nemen. Zij lieten blijken
gecharmeerd te zijn van de door
Hoogenbosch bedachte opstelling.
Jaap: „Als ze me willen naapen, vind
ik dat prima. Ik ben een tevreden
mens. Lelies zijn m'n hobby en m'n
werk tegelijk. Ik leef ervan en ik leef
ervoor."
enige Texelse bollenkweker die op le
lies is overgeschakeld. Ook anderen
zien er toekomst in en zijn met enke
le partijen begonnen. Het lelie-areaal
op Texel is de laatste jaren explosief
toegenomen. Hoogenbosch begon
tien jaar geleden met een half bun-
dertje, naast anderhalve hectare nar
cissen. Thans heeft hij 25 soorten
lelies op 22 bunder land Er zijn twee
forse schuren bijgebouwd, één
schuur heeft een uitbreiding onder
gaan en hij heeft drie man vast per
soneel in dienst (naast de
onontbeerlijke steun van familie). Wat
is er eigenlijk zo aantrekkelijk aan de
ze toch arbeidsintensieve teelt, die
zich bovendien wat betreft rooien en
planten in een koud jaargetijde af
speelt?
Voor sommigen blijkt dat laatste juist
een reden. Om de voor bollenboeren
meestal stille winterperiode op te vul
len, is de lelieteelt een oplossing.
Jaap Hoogenbosch noemt de lelie
teelt „om meerdere redenen interes
sant".
Ten eerste financieel: „Dat heeft te
maken met licenties. Voor de betref
fende licentiesoorten zijn landelijk af
spraken gemaakt over de maximale
oppervlakte die mag worden opgezet.
Overproduktie is verboden. Dat heb
ben we onszelf opgelegd ter bescher
ming van ons produkt. Vrijwillige
beperking, noemen we dit systeem.
Het gevolg is een goede afzet tegen
Ier Veldman van het bowlingteam
Koogel heeft een record neerge-
I door een magistrale 835-serie te
oien, die als volgt was opge-
uwd: 184, 246, 191 en 214. Te-
nstander La Casserole met Marjan
n Schaik (204) en John van
haik (224) verloor ondanks deze
stekende scores dan ook met
S-1'/2.
try Verseput begon met een 189
me en bezorgde Strandplevier 2 de
1 overwinning op de Kegelvreters,
'ar Remco de Beer met een 212
me begon. Jan Mantje met twee
games van 181 bezorgde de Luwe
Boshoek de eerste 3-2 zege op de
Lamperije. Kwartet met Rina Drijver in
de hoofdrol, die een 212 baanrecord
op baan 1 zette, wist een 3-2 over
winning op Texel BV te halen, waar
Angelien Bakker nog 149 gemiddelde
gooide. Hans Lasthuizen met twee
goede games voor Dubbel El haalde
de 4-1 binnen op De Jutter. Strand
plevier 1 wist een mooie 608 serie
te gooien. Met name hoofdman Harry
van Splunter stond ouderwets te
knallen: 214 en 202. Kakelvreugd
moest dan ook het onderspit delven
met 1-4. Reisburo Texel boekte een
5-0 op De Deurdouwers, mede door
subliem gooien van Gre Penha 212
en een 750 serie en Joop van Hove
202 en 222. Trap en Jaspers haalde
een 3-2 overwinning. Nu was Hotel
de Weal het slachtoffer. IBS tegen
Tabakshop Centrum 2 werd een
spannende partij van uitersten. Kees
Keyzer gooide voor Tabakshop Cen
trum 2 een 713 serie en Dennis
Beumkes voor IBS haalde een 201
game en een 722 serie. Ook Menno
Schuyl met 207 stond goed te bow
len. CBK veegde met 5-0 de vloer
aan met het X-team. Bij Tabakshop
Centrum 1 stond Mieke Flens met
209 en een 726 serie goed te knal
len, daarentegen gooide Ria van
Heerwaarden een 174 game voor de
Spare Timers. Toch ging de 4-1 naar
eerstgenoemde Hanneke Veldman
begon met een 157 game tegen de
Sommeltjes, die dan ook met 4-1
verloren.
Bij de dondermorgen dames triolea
gue gaat BTS Hordifood goed door.
Hanneke Veldman, Dinie Nicolasen en
Marijke Hilverda versloegen nu de
met 5 dames spelende CCM met 3-1.
Tabakshop Mets speelde 2-2 gelijk
tegen Klavervier. Tiny Kok gooide een
173 game voor de T-Fords die zonder
tegenstander speelde. Dit waren de
Pins, die de wedstrijd nog inhalen.
Tussen BTS Hordifood 1 en het Koo
gerend werd een matte strijd gevoerd
die uiteindelijk resulteerde in een 3-2
overwinning van BTS. De leden van
Paal 20 kregen het zwaar te verduren
door de speciale tactiek die BZP ge
bruikte. BZP kon een 4-1 overwinning
op hun naam bijschrijven. Marja
Burgman verkeert sinds het begin
van het seizoen al in goede vorm en
Kleindierensportvereniging „Kotex"
houdt donderdag 17, vrijdag 18, za
terdag 19 en zondag 20 november de
jaarlijkse tentoonstelling. Er zullen
tussen de 400 en 450 dieren worden
getoond: konijnen, hoenders, eenden,
duiven, tropische vogels, en kanaries.
Spectaculair zijn de ara's die door de
heer H. Gort worden geshowd en
waarvoor deze keer een speciale
keurmeester aanwezig is. De bezoe-
kers van de Kotex-show zullen ook
ook deze keer bleek dat weer toen zij
een geweldige 183 game neerzette,
de Pindrillers had hier weinig tegen in
te brengen en verloor met 3-2.
weer kunnen kijken in een broedma
chine, waarin kuikens ter wereld ko
men. Een maquette geeft een indruk
van de kinderboerderij die Kotex rond
het tentoonstellingsgebouw aan het
Paelwerck in De Mars wil maken. Tra
ditiegetrouw is er een tombola met
mooie prijzen. De dames van de
bloemschikclub zullen ervoor zorgen
dat de tentoonstelling met fraaie boe
ketten wordt opgeluisterd
HELP DE LEPRA BESTRIJDEN. BOE HET NU!
Stort bijdrage op
postgiro 50500 of
bankgiro 70 70 70.929
Sochnnf «oor
Loprabeoïding AmmdMn
