Schenking van Texelse
tekeningen Sj. Kuperus
„Tegenwoordig hebben meisjes
'eel meer mogelijkheden...."
Weduwe overhandigt vandaag collectie
!uster Nicolina 50 jaar in de congregatie
Onderlinge wedstrijd
paard- en ponyclub
IddSjë Op.
)or 1 piek entree
rij Maritiem museum
Militaire
oefening
||JDAG 14 APRIL 1989
TEXELSE COURANT
PAGINA 5
weesL Tijdens het uitzoeken bekroop
mevrouw Kuperus het gevoel dat er
tekeningen ontbraken. Dat bleek te
kloppen. In een kist op zolder trof zij
nog een pak tekeningen aan die Ku
perus kennelijk bewust had willen be
waren. De kist bevatte werkstukken
waaraan hij het meest was gehecht.
Daartussen bevond zich een flink
deel Texel en dat gedeelte behoort
thans ook tot de collectie die aan de
gemeente is geschonken. Mevrouw
Kuperus (88) vroeg zich af wat zij
met de tekeningen aan moest en be
dacht zich dat ze op Texel goed op
hun plaats zouden zijn. Haar man
was tot zijn dood een fervent liefheb
ber van Texel gebleven. Zijn jeugdja
ren zijn voor hem van grote betekenis
geweest; hij voelde zich zijn leven
lang aangetrokken tot dit „paradijs
waar het water zo helder was, dat je
er de snoeken in zag staan".
Bemiddeling
Bij de totstandkoming van de schen
king aan de gemeente werd bemid
deld door oud-Texelaar Nico Eelman
uit Sint Pancras. Eelman is in kennis
met de familie Kuperus gekomen om
dat zijn moeder, een dochter van de
wijnhandelaar Koorn uit de
Parkstraat, vriendin was met me
vrouw Kuperus-de Rooy. Toen laatst
genoemde haar meisjesnaam nog
had en Riek de Rooy heette, logeerde
zij eens bij haar oom Adriaan de
Rooy, de oudste broer van haar va
der. „Ome Arie" was mede-oprichter
van de Texelse Courant en drukke
rij/uitgeverij Langeveld de Rooy. Hij
woonde destijds in de Parkstraat.
Nichtje Riek speelde met de buur
meisjes van het gezin Koorn, van wie
Eelman's moeder er dus één was.
Dat contact verwaterde niet, maar
werd, toen Riek de Rooy van 1919
tot 1922 onderwijzeres in Midden-
Eierland was, juist intensiever. Met
de overburen van ome Arie, het pre
dikantengezin Kuperus, had Riek tij
dens haar logeerpartij geen contact.
De kinderen waren te oud om mee te
spelen, maar vele jaren later was
zoon Sjoerd haar man
Erkentelijk
De raadsleden aanvaarden de schen
king dinsdagavond in hun vergadering
en spraken unaniem hun erkentelijk
heid uit. Tine Krijnen-Baijs (Texels Be
lang): „Het is een grote aanwinst
voor Texel. Misschien zou de collectie
bij Ecomare kunnen worden tentoon-
meer. Dat wordt door de twee ande
re zusters in Sint Jan bijgehouden".
Bestaat de Orde van de Allerheiligste
Verlosser nog
„Jazeker, alleen worden in ons land
de roepingen wat minder. Wel veel
meisjes uit Derde Wereldlanden mel
den zich aan. Duitsland heeft ook
nog aardig wat aanmeldingen. Tja, er
zijn tegenwoordig zoveel mogelijkhe
den voor meisjes. Ze kunnen veel
meer studeren dan in mijn jonge ja
ren gebruikelijk was. Dat was vroeger
voor meisjes van de gegoede stand.
Ik mocht frans leren op school, maar
dat waren aparte lessen die betaald
moesten worden, want het hoorde
niet bij het lagen onderwijs. Omdat ik
de jongste thuis was, had ik een
streepje voor op de anderen en daar
om mocht ik dat. Terwijl mijn vader
maar een gewone tuinder was De
vaders van mijn vriendinnen waren
winkeliers of kelners in een hotel.
Van een hogere stand dus. Dat ver
schil was toen nog erg groot".
Hebt u nog contact met vroegere
kennissen?
„Op de felicitatiebijeenkomst in Sint
Jan waren buren van heel vroeger en
ik kon mijn frans weer even ophalen,
want er waren zusters uit België en
Zaterdag houden de landelijke rijve-
reniging „De Waddenruiters" en j>o-
nyclub „De Kleppertjes" de eerste
onderlinge wedstrijd van 1989. Deze
wedstrijden is aan de Ploeglander-
weg en telt mee voor het clubkam
pioenschap. De toegang is gratis en
de consumptietent is aanwezig.
Vrijwel alle leden van jong tot oud
doen mee aan deze wedstrijd en dat
betekent dat ongeveer tachtig paar
den en pony's aanwezig zullen zijn.
Er wordt 's morgens om half tien be
gonnen met de dressuur. De jongste
ruiters starten in een aangepaste be-
ginnersproef, terwijl de gevorderden
uitkomen in de klassen B, L, en M.
Gelijk na de dressuur gaan de deel
nemers het wegparcours in. Het
wegparcours loopt via de ruiterpaden
in de Dennen en onderweg zullen de
ruiters opdrachten moeten uitvoeren
of vragen over hun sport moeten
beantwoorden, 's Middags om half
één begint het springen. Alle leden
zijn hiervoor ingedeeld op niveau. Dat
wil zeggen dat niet- wedstrijdruiters
lager springen dan de federatieleden,
die wel al bij officiële wedstrijden
hebben gesprongen. Bovendien wordt
bij de pony's natuurlijk rekening ge
houden met de grootte van de pony
i.v.m. de hoogte van de hindernissen.
Na afloop (om ongeveer drie uur)
wordt er parade gereden door alle
deelnemers. Direct gevolgd door de
prijsuitreiking van de dressuur en het
springen. Voor het clubkampioen
schap worden per deelnemer de drie
resultaten (dressuur, wegparcours,
springen) bij elkaar opgeteld. Deze
uitslag samen met de uitslag van de
tweede onderlingen wedstrijd, die in
september wordt verreden, bepaalt
wie zich clubkampioen 1989 mag
noemen bij de pony's of paarden.
Eventuele afmeldingen van combina
ties graag voor vrijdagavond acht uur
bij de wedstrijdsecretaresse, telefoon
17762.
gesteld om de vormende functie te
benadrukken". Burgemeester Schip
per verzekerde dat goed op het werk
zal worden gepast en dat het zo mo
gelijk in z'n totaal zal worden gepre
senteerd.
Vandaag is het gemeentelijk kunstbezit m één klap met onge
veer 150 schetsen, litho's en aquarellen over Texel toegenomen.
De weduwe van de vorig jaar overleden illustrator Sjoerd Kupe
rus, die rond de eeuwwisseling zijn jeugd op Texel doorbracht,
heeft deze collectie vanochtend aan burgemeester Schipper aan
geboden. De -hoofdzakelijk- tekeningstudies zijn afkomstig uit de
nalatenschap van Kuperus en zijn door mevrouw R. Kuperus-de
Rooy en de familie aan de gemeente Texel geschonken. Voor
waarde is dat de tekeningen regelmatig worden geëxposeerd.
Het tentoonstellen hoeft niet persé
in het gemeentehuis, maar mag ook
elders op Texel. Speciaal wordt ge
dacht de tekeningen in bruikleen te
geven aan de Stichting Texels Mu
seum. De schenking kwam tot stand
dankzij bemiddeling van oud-Texelaar
Nico Eelman uit Sint Pancras.
Sjoerd Kuperus werd geboren op 10
februari 1893 als vijfde kind en enige
zoon van de doopsgezinde predikant
Rinke Kuperus. Zijn wieg stond in de
pastorie aan de Parkstraat in Den
Burg. Na de oorlog was het onge
deerd gebleven gebouw in gebruik
als postkantoor en werd later afge
broken. Tot Kuperus' twaalfde jaar
bleef het gezin, dat intussen met nog
een dochter was uitgebreid, op Texel
wonen. Al jong vertrok Kuperus naar
het gymnasium in Alkmaar en enkele
jaren later naar Amsterdam om te
werken, maar hij besteedde zijn tijd
meer aan schetsen en dromen. In zijn
bezoeken aan zijn geboortegrond te
kende hij dan ook dat het een lieve
lust was. Zijn vader voelde er niets
voor dat zijn enige zoon tekenaar zou
worden. Bemiddeling van indertijd
prominente figuren als de politiek te
kenaar Louis Raemaekers en de litho
graaf Theodoor van Hoytema gaf de
doorslag: Sjoerd mocht (in 1914) naar
de tekenschool van G.J. Feith en
kreeg onderricht van de beroemde
politiek tekenaar Albert Hahn sr. Al
spoedig bleek dat Kuperus' kracht
niet lag in het tekenen van politieke
karikaturen, maar in het tekenen van
de vrije natuur. Kuperus volgde les
sen aan de Rijksacademie voor Beel
dende Kunsten in Amsterdam. Hij
kwam in die jaren geregeld terug op
zijn geliefde Texel. Daar ontmoette hij
zijn toekomstige vrouw Riek de Rooy,
die onderwijzeres aan de lagere
school in Midden-Eierland was. Ook
kwam hij in aanraking met dr. Jac.P.
Thijsse. In 1925 werkten Thijsse en
Kuperus samen aan een boek over
Nederlandse vogels, dat pas in 1934
werd uitgebracht. Eind jaren twintig
maakte Kuperus ook illustraties voor
andere boekjes over het dierenleven,
met succes. Uiteindelijk zou hij wor
den erkend als één van de vier groot
ste natuur-lllustratoren van Nederland
in deze eeuw. De anderen waren A.B.
Wigman, R. Tolman en J.P. Strijbos.
Zij hadden elk een groot aandeel in
de Nederlandse journalistieke natuur
beschrijving. Na de oorlog legde Ku
perus zich meer toe op het tekenen
van mensen. Bekend waren zijn krab
bels in Het Parool. In 1964 verhuisde
de familie Kuperus van Amsterdam
naar het Friese Koudum, waar de il
lustrator tot aan zijn dood in 1988
woonde.
Voor de oorlog
De meeste geschonken tekeningen
dateren van vóór de tweede wereld
oorlog. Kuperus was al in zijn jeugd
met het schetsen van Texels natuur
en landschap begonnen. Later, toen
hij niet meer op het eiland woonde,
bracht hij er zijn vakanties door in
het gezelschap van zijn vrouw. Kupe
rus trok er bij die gelegenheden met
tekenpen en schetsboek op uit. Na
de oorlog was hij tijdens zijn bezoe
ken aan Texel minder produktief. Een
belangrijke reden daarvan was dat
Kuperus zich meer had toegelegd op
het tekenen van mensen. Voor de
oorlog verdiende hij zijn boterham
met illustraties in natuurtijdschriften
en -boeken. De opkomst van de foto
grafie zorgde ervoor dat natuurfoto's
terrein wonnen en tekeningen minder
in trek kwamen. Kuperus verlegde
zijn werkterrein een beetje en ging
ook illustraties voor andersoortige
boeken en verhalen maken. Dat hield
in dat hij vaker mensen tekende en
landschappen en natuurgebieden
voor hem niet zo interessant meer
waren. Niettemin bleef zijn geboorte
eiland grote aantrekkingskracht op
Kuperus uitoefenen. Mevrouw Kupe
rus herinnert zich dat haar man ook
in de jaren na de oorlog nog enkele
keren fanatiek heeft zitten tekenen.
„De laatste keer was in 1959, toen
we een volle maand op Texel verble
ven. Sjoerd was toen erg produktief.
Daarna kwamen we telkens voor één
of twee dagen en kwam er van teke
nen niet zoveel terecht. Incidenteel
gebeurde het nog wel, in de collectie
bevindt zich ook een enkele tekening
van later datum", aldus mevrouw Ku
perus.
Gevoel
Mevrouw Kuperus heeft geen idee
welke waarde de nagelaten collectie
vertegenwoordigt. „De waarde is vol
gens mij ook nergens in uit te druk
ken. Het is een kwestie van een
gevoel dat de kijker erin treft. Alles is
zwart-wit, dat vindt ook niet iedereen
even mooi. Mijn man was geen man
voor kleur."
Na het overlijden van haar man, op 4
juli 1988, sorteerde mevrouw Kupe
rus de grote hoeveelheid tekeningen
die hij had nagelaten. Kuperus was
zijn leven lang zeer produktief ge-
Frankrijk. In september ga ik naar het
moederhuis voor een reünie van
„mijn" groep. Helaas is al meer dan
de helft van de zusters overleden".
U hebt nog een hobby: voetabl. Hoe
komt u daaraan?
„Als jong meisje voetbalde ik altijd
met mijn oudere broers en hun
vriendjes. Wij hadden thuis een hele
grote tuin met een opren plaats voor
de schuur. Als de karren weg waren
kon daar worden gevoetbald. Ik had
wel eens de pest in, want ik moest
altijd in het doel staan omdat ik de
ballen zo goed kon houden.
In het klooster werd vroeger niets
aan sport gedaan. Ik heb hier op
Texel al elf keer aan de avondvier
daagse meegedaan en ook aan ande
re wandeltochten. Met een fietsronde
ben ik ook eens meegeweest, maar
dat doe ik niet meer. Ik fiets graag
en doe dat wekelijks, maar in mijn
eigen tempo, niet gedwongen, niet te
vlug".
Is het leven als zuster zwaarder dan
anders?
„Ik ga, als er dienst is, iedere dag
naar de kerk. Dat hoort bij ons leven,
daar heb ik voor gekozen. Dan weet
je dat het gebed en werken is, ora et
labora. Het valt erg mee".
In De Lindeboom werden dinsdag-
|ddag de jaarlijkse biertapwedstrij-
|n gehouden. Het is één van de
[|e voorronden voor het Nederlands
Impioenschap.
In kritische jury bekeek getapte gla-
|n bier en uit een flesje volgeschon-
|n glazen.
i uitslag:
jividueel 1. Rebotex-Nico Evers, 2.
jsmanswelvaren-Wil van Hintum,
De Twaalf Balcken-Fred Standaar.
jrvolle vermelding: De Lindeboom-
artin de Vries
sms: 1. De Twaalf Balcken-Ko Ver-
jë en Kees Dros, 2.
fieodorahoeve-Andrea Wolthuis en
Inemarie Snoeij, 3. De Karseboom-
st de Graaf en Frans Pieterse.
Eervolle vermelding: Tiffany Pub-Koos
^iter en Lisa van der Berg.
kerdag en zondag wordt het Natio-
al Museumweekend gehouden. In
kader daarvan is het Maritiem en
tersmuseum zaterdag voor slechts
te bezichtigen, van 9.00 tot
=17.00 uur. Het is tevens het laatste
|ekend dat de expositie „Van jutter
I redder" is te zien.
Zuster Nicolina: ..Ik hou van de natuur op Texel".
Ook op het eiland ben ik kraamhulp
geweest. Ik heb vele Texelaartjes ter
wereld geholpen.
Ik help nog steeds mee met vanalles
in Sint Jan, maar niet meer in een
dienstverband. Wat ik doen kan, dat
doe ik graag. Maar de verzorging laat
ik tegenwoordig aan anderen over.
Dat neemt niet weg dat je nog veel
bejaarden kunt helpen met verschil
lende zaken. Daarnaast doe ik nog
het één en ander aan de was. Als er
veel ligt denk ik: nou vooruit, de mei
den hebben het druk, ik ruim het
even op".
Hebt u veel hobby's?
„Enorm veel. Ik had een voliaire met
kanaries, maar na een rugoperaties
kon ik dat niet meer aan. Oud
directeur Van Heerwaarden wist
iemand die heel goed zou passen op
mijn vogels. Toen ik uit het zieken
huis kwam waren ze al weg. Ik heb
de pijn van het afscheidnemen daar
door niet zo erg gehad. Ik ben nog
wel af en toe naar ze toegegaan.
Postzegels sparen doe ik nog wel. Ik
heb de albums van Nederland, Duits
land, België, Frankrijk, Engeland en
Zwitserland. In twee aparte albums
heb ik allemaal republiken, dat zijn er
zoveel.
Tuinieren was ook een hobby van me,
maar dat kan ik door mijn rug niet
op maandag en dinsdag wordt
op de Stuifdijk een militaire oe
fening gehouden. Er worden
landingen uitgevoerd en de
luchtmacht verleend tussen
15.25 en 15.35 ur assistentie
met twee F-16 straaljagers. Dit
levert beide dagen enige
kortstondige geluidsoverlast op.
De gemeente is op de hoogte
gesteld van de oefening. De
F-16 straaljagers vliegen aan
via het Marsdiep en De Hors
en proberen natuurgebieden zo
als de Horsmeertjes te ver
mijden.
[hebt dus wel degelijk weloverwo-
I voor het Zuster-leven gekozen?
Jazeker. Ik héb ook wel om me
|een gekeken, maar ik heb toch deze
van God gekozen. Ik heb ook in
e9'n eigenlijk geen heimwee ge-
ia 'h,erw'i' 'k ,och meteen een eind
J1 u's ging. Mijn ouders hebben
L|04'( heel goed opgevat, toen mijn
wit eenmaal vaststond.
F deel van de congregatie waar ik
Ook voorbijgangers werden er op geattendeerd dat zuster Nicolina jubileerde.
U bent de oorlogsjaren op Texel ge
weest. Hoe hebt u ze ervaren?
„Je merkte er in het begin niet zo
veel van. Ja, je wist wel dat het
eiland was bezet door Duitsers, maar
pas de laatste paar maanden werd
het echt erg. Ik was in 1943 van De
Cocksdorp naar Den Burg overge
plaatst. Het ergste moment van de
oorlog vind ik de beschieting van de
kerktoren, waar de koster net met
zijn schoonzusje was heengegaan om
te kijken wat er loos was in Den
Burg. Het meisje werd geraakt en
stierf. Ik ben ook nog in een gezin
geweest waarvan vader en zoon
stierven aan de gevolgen van de be
schieting en het huis verbrandde. Dat
waren moeilijke dagen.
Na de bevrijding ben ik tot december
1952 in Den Burg gebleven. Ik suk
kelde wat met m'n gezondheid en
toen ik wat was opgeknapt werd ik
geplaatst in Es, Noordbrabant".
Hoe kwam u weer terug op Texel?
„In 1963 werd ik opnieuw naar Texel
gezonden. Het eiland had mijn hart
na die eerste periode al gestolen,
maar je had er zelf niets over te zeg
gen waar je werd geplaatst. Het was
met recht een vingerwijzing. Ik hou
van het eiland, van de natuur, van
buiten zijn. Het is hier erg prettig.
A/wéér een feest in Sint Jan! In september 1936 ging Maria We-
Vagen uit Heemskerk naar een klooster in België. Op 19 maart
1)939 werd ze opgenomen in de Orde van de Allerheiligste Verlos
ser. Zuster Nicolina heette ze toen en werd op Texel geplaatst.
Dat was vorige maand 50 jaar geleden en werd donderdag ge
kierd met een Heilige Mis en een felicitatiebijeenkomst in Sint
pan. De orde bestaat nog steeds, hoewel in Nederland weinig
nieuwe aanmeldingen zijn. „Meisjes hebben tegenwoordig ook
pee/ meer mogelijkheden tot studeren dan in mijn jonge jaren",
f/erklaart zuster Nicolina.
Pe 72-jarige Zuster Nicolina ging in
11936 naar het Juvinaat aan de Fran
je grens. Daar leerde zij de Franse
Taal, die ze nog steeds goed be
heerst.
ftaarom moest u frans leren
V reken?
lik ging naar een buitenlandse con
gregatie waar de voertaal frans was.
11937 ben ik naar Oberbronn in de
i gegaan, daar staat het moeder-
luis. Na een half jaar werd mijn
haam veranderd in Zuster Nicolina.
pat is nu niet meer zo, iedereen
oudt tegenwoordig de eigen naam.
had als kind al in mijn hoofd dat ik
het klooster wilde. Zulke beslissin-
|en nam je vroeger niet zomaar, die
lesprak je met vader en moeder,
ooral mijn moeder was er tegen,
[rant ze vond me te jong. Ze zei:
leen sprake van, kijk eerst maar
fens om je heen of er niet wat an
jers is! Toen ik negentien was heb ik
Je knoop doorgehakt en ben ik tóch
het klooster gegaan.
Jot die tijd heb ik wel af en toe een
1 gewerkt. Ik kan me nog herinne-
Fn dat ik op de fiets van Heemskerk
fear Krommenie ging voor een gul
len per dag. Dat waren éndere
Ijden".
me bij aansloot was het verzorgen
van zieken en armen. Daar hoorde
ook de kraamverzorging bij. Ik ben in
één van de congregatie-ziekenhuizen
in België opgeleid tot kraamhulp. Dat
is wel even wat anders dan kraam
hulp in een dorp zijn, waar je niks
voor handen hebt. Na die periode
kon ik een zuster in Anna Paulowna
vervangen. Ik zou daarna weer naar
dat Belgische ziekenhuis terug gaan
voor een verplegingsopleiding, maar
die zuster die in verving raadde het
me af. Een Belgisch diploma gold in
Nederland niet en dan zou ik het dus
toch weer over moeten doen. Ik ben
met haar naar het Elisabeth-
ziekenhuis in Alkmaar geweest en
daar zou ik een opleiding volgen.
Maar plotseling werd een zuster in
De Cocksdorp op Texel ziek en moest
ik daarheen".
