Maansverduistering
Evenementenweek voor
leerlingen RSG en LBO
BERICHT UIT DE RUIMTE
Paracentrum wint
basketball-topper
Winkelruit stuk
Nu ook paasmarkt
in De Vermaning
Supermarkt-kwestie
voor Raad van State
Fietsen gestolen
Antieke fiets
ontvreemd
- Leeszaal bibliotheek
nu officieel geopend
AARDE
toohoek
AARDE
18 DINSDAG 6 FEBRUARI 1990
|SDII
Waar licht is, is ook schaduw. We ervaren dat elke dag opnieuw
als de nacht over Texel daalt. De zon mag dan nog zo'n felle
lichtbron zijn, de aardbol is niet van glas en dus werpt ook onze
wereld een schaduw.
Door ruimtegebrek is de ru
briek „Bericht uit de ruimte"
van TC3 afgelopen weekend
niet geplaatst. Omdat het be
trekking heeft op iets dat ge
beurt vóór het volgende
nummer van TC3 verschijnt,
plaatsen wij het in de Texelse
Courant, in de hoop de lezers
hiermee van dienst te zijn.
De redactie
FIG.Ï
maar als we meerdere verduisterin
gen bestuderen moeten we echt
constater en dat de aardschaduw cir
kelvormig is.
Aristoteles
Reeds de grote Griekse filosoof,
Aristoteles (350 v.C.) wees er op dat
dit aantoonde dat de aarde bolvormig
was. Voor ons lijkt dat allemaal heel
vanzelfsprekend, maar tot ver in de
middeleeuwen waren nog velen ervan
overtuigd dat de aarde plat was als
een pannekoek.
Het voorkomen van een maansver
duistering kan tegenwoordig heel
nauwkeurig worden berekend, tot op
de minuut, of nog wel beter. Vroeger
ging dat minder precies maar toch
wel zo goed dat die gebeurtenis kon
worden gebruikt als een soort klok.
Over een heel halfrond was de intre
de van de maan in de aardschaduw
immers op hetzelfde moment te ob
serveren. Zodoende kon men met be
hulp hiervan de geografische lengte
bepalen van de plaats waar men zich
bevond. Van de grote Griekse sterre-
kundige Hipparchus (omstreeks 140
v.C) is bekend dat hij voor dit doel de
maaneclipsen zo nauwkeurig mogelijk
van tevoren berekende. En tot aan
het einde van de Middeleeuwen bleef
het het enige hulpmiddel bij de leng
tebepaling. Tegenwoordig gaat dat
heel simpel en onvoorstelbaar nauw
keurig met behulp van radiosate-
lieten.
Tenslotte komen we nog terug op die
kwestie over het aantal verduisterin
gen. We bekijken daarvoor fig.4. We
Het middelbaar onderwijs op Texel is
begin maart een kleine week lang in
de ban van kunst en cultuur. Alle
leerlingen van de Rijksscholenge
meenschap Texel (RSG) en het Lager
Beroeps Onderwijs (LBO) zullen van
6 tot en met 9 maart deelnemen
aan een groots opgezette evenemen
tenweek, georganiseerd door de
commissie schoolvoorstellingen. Het
thema is „geschiedenis" (in de
ruimste zin des woords).
Vorig jaar was de eerste evenemen
tenweek een doorslaand succes. De
scholieren maakten zelf actief kennis
met theatervormen e.d. in zogeheten
„workshops", daarnaast waren er
verschillende voorstellingen. Gezien
het grote enthousiasme van de leer
lingen voor de workshops, is besloten
om dit jaar de voorstellingen te laten
vervallen en dus de scholieren voort
durend zélf bezig te laten zijn. Ook
zullen nu tussendoor geen lessen
meer zijn, zoals vorig jaar nog wél
het geval was. In de omvangrijke or
ganisatie zullen ook alle leerkrachten
worden ingeschakeld, terwijl vrijwilli
gers eveneens de helpende hand bie
den.
De activiteiten blijven niet beperkt tot
binnen de schoolmuren. Meerdere lo-
katies in Den Burg zullen als works
hop in gebruik zijn; gewerkt wordt in
gymzalen, kantines, wijkgebouwen,
de muziekschool en andere beschik
bare ruimtes. Op zo'n groot evene
ment zijn de scholen niet berekend.
Studenten zorgen voor begeleiding in
de workshops. Op de lijst staan sta
giaires van dansopleidingen uit Rot
terdam en Amsterdam, een
mime-opleiding uit Amsterdam, het
muziekconservatorium in Alkmaar,
drama-opleidingen te Arnhem en
Utrecht en de Rietveld Academie,
aangevuld met docenten van LBO en
RSG. In totaal verzorgen zij zestig
workshops waaruit de leerlingen hun
Vrijdagavond werden er maar drie
wedstrijden gespeeld in de eiland
competitie basketball, omdat Vesper-
tina afbelde wegens gebrek aan
spelers.
Van een winkel in de Dorpsstraat te
De Koog is in de nacht van woens
dag op donderdag een ruit ter waar
de van 71000,- vernield. Vermoedelijk
is dit door de trekhaak van een ach
teruitrijdende auto gebeurd.
Na de succesvolle kerstmarkten die
eind december voor het eerst in het
hobby- en ambachtencentrum „De
Vermaning" in Den Hoorn weden ge
houden, willen de gebruikers van dit
centrum met Pasen weer een derge
lijke markt houden. Het is de bedoe
ling dat er spullen zijn te zien die op
het vlak van de creatieve handvaar
digheid liggen. Ook mensen die niet
willen verkopen maar alleen ten
toonstellen, zijn van harte welkom,
leder die denkt iets te kunnen bijdra
gen, wordt verzocht contact op te
nemen met Nelie Vinke, tel. 14805,
of Jeannet van Abs, tel. 13644. De
paasmarkt wordt gehouden op zater
dag 7 en woensdag 11 april.
De eerste wedstrijd was de topper
Datamarkt tegen Paracentrum. Para
centrum ging soepel van start, bij
Datamarkt daarentegen liep het hele
maal niet. Ronald Witte kon voor Pa
racentrum veel driepunters scoren,
terwijl alle pogingen van Datamarkt
mislukten. Zo keek Datamarkt gelijk
tegen een fikse achterstand aan. Da
tamarkt kwam in de tweede helft
goed terug, maar kon niet meer bij
de tegenstander komen. Eindstand
56-23 in het voordeel van Paracen
trum. Als tweede traden Tasiel en
Samen Eén aan. Deze wedstrijd was
minder spectaculair maar wel veel
spannender. Beide teams hadden
moeite om in het spel te komen en
leden veel balverlies. Tasiel zag toch
kans om uit te lopen. Samen Eén
vocht voor wat het waard was, maar
verloor uiteindelijk met 37-9. De laat
ste wedstrijd was tussen Dikke Mik
en Sportshop. Het karakter van deze
wedstrijd was niet zo vriendelijk, er
werd vrij hard gespeeld. Sportshop
moest duidelijk zijn meerdere erken
nen in Dikke Mik.
Volgende week zijn er geen wedstrij
den in verband met uitvoering
KTF/DEK in de De Koninghal.
PAGINA 5
zien weer de aarde in haar baan om
de zon; en die baan ligt in een plat
vlak: het papier waarop de tekening
is afgedrukt. In werkelijkheid is dat
ook zo, we spreken dan over het
baanvlak van de aarde.
Niet samen
Precies hetzelfde kunnen we zeggen
over de baan van de maan om de
aarde: die ligt ook in een plat vlak:
het baanvlak van de maan. Maar, nu
komt het die vlakken vallen niet sa
men. Dus kunnen ze eigenlijk niet in
één tekening. In fig.4 is het pro
bleempje opgelost door het deel van
de maanbaan dat eigenlijk boven het
papier uitsteekt met een doorlopende
lijn te tekenen, en het deel dat eigen
lijk onder het papier ligt met een
stippellijn. Per maand zijn er dus
twee momenten dat de maan door
het aardbaanvlak duikt. Men noemt
de punten waar dat gebeurt de
"knopen", en de lijn die deze twee
knopen met elkaar verbindt de "kno-
peniijn" (In fig.4 de lijntjes A-B). Het
zal nu duidelijk zijn dat er alleen een
maansverduistering kan optreden op
de dagen dat die knopenlijn naar de
zon wijst, zoals in het geval I. Als
dat niet het geval is schuift de maan
netjes boven of onder de aardscha
duw door, zoals in geval II.
We zouden dus kunnen stellen dat
de volle maan nooit echt helemaal
vol is, want als ze vol zou moeten
zijn is ze verduisterd. En nu maar ho
pen dat het vrijdagavond helder is.
keuze kunnen maken. De RSG'ers en
LBO'ers gaan werken in groepjes van
vijftien. Als afsluiting vindt op vrijdag
een slotmanifestatie plaats.
Het thema „geschiedenis" is niet zo
vreemd gekozen, want een week la
ter begint de viering van „Texel, 575
jaar stad". Het programma is nog
niet precies bekend, maar in de week
voor de evenementenweek worden
gepubliceerd in een bijbehorend
boekje. Hoofdcoördinator is mevrouw
A. Fonds.
De Raad van State buigt zich van
middag weer eens over de hinder
wetvergunning die de gemeente aan
de „Super"-supermarkt aan de Voge
lenzang heeft verleend. In een hoor
zitting in Den Haag is het zogeheten
„verzoek tot schorsing" aan de orde.
De klagende partij, dat wil zeggen
enkele bewoners van boven de super
markt gelegen appartementen, vindt
dat de hinderwetvergunning ten on
rechte is verleend. De winkel voldoet
volgens de klagers niet aan de in de
vergunning gestelde normen. Schor
sing van de vergunning betekent dat
de vergunning niet in werking treedt,
in afwachting van een definitief oor
deel door de Raad van State over de
vergunning medio april. Of een even
tuele schorsing praktische gevolgen
heeft, is onduidelijk wegens de „Al
gemene Maatregel van Bestuur"
(AMvB), die per december 1989 in
werking is getreden. Volgens Anton
Wilkens, hoofd van de gemeentelijke
afdeling milieu, komt de kwestie in
„een soort vacuüm" terecht als de
Raad van State tot schorsing zou
besluiten. „Voor bedrijven zonder hin
derwetvergunning is de AMvB op 1
december 1989 in werking getreden,
maar bedrijven mét hinderwetvergun
ning krijgen er pas op 1 december
aanstaande mee te maken", aldus
Wilkens. In de AMvB voor detailhan
del worden minder strenge eisen
gesteld ten aanzien van geluidhinder
dan in de vergunning die de gemeen
te nu aan de supermarkt heeft opge
legd. De voormalige
„Super"-eigenaar Joop Maas heeft
inmiddels verontwaardigd gereageerd
op deze ontwikkeling. Hij stelt dat de
gemeente hem met over de op komst
zijnde AMvB heeft ingelicht. „Als ik
had geweten dat de eisen minder
streng zouden worden, had ik mijn
supermarkt niet verkocht", zegt
Maas nu. Het verweer van Wilkens
komt er op neer dat de per 1 decem
ber j.l. in werking getreden AMvB
ook voor de gemeente als een ver
rassing kwam.
TEXELSE COURANT
"Ho!", roept er nu iemand, "Er klopt
iets niet. Want dat zou betekenen
dat er elke keer bij volle maan ook
een verduistering zou plaats hebben
en dat is duidelijk niet het geval". En
die iemand heeft helemaal gelijk. We
komen daar straks nog op terug,
maar gaan nu eerst even kijken naar
wat er vrijdag precies te zien is. De
maan komt die avond op om 17.27
uur. Op het tijdstip 17.29 uur schuift
zij de bijschaduw in, wat overigens
niet te zien is, want dat gebeurt on
der de horizon. Bovendien wordt de
hoeveelheid zonlicht die op de maan
valt dan nog maar langzaamminder.
Om 18.29 uur komt de rand van de
maan in de kernschaduw. In fig.3 is
die situatie aangegeven met de letter
A. Geleidelijk zien we nu de schaduw
van links naar rechts groeien, totdat
om 19.50 uur de verduistering totaal
is (B in de tekening).
Om 20.32 uur begint het omgekeer
de: er valt weer wat zonlicht op de
maan, te beginnen aan de lirtkeron-
derkant (C) en om 21.53 uur is het
spektakel afgelopen (D).
Koperkleur
Ondertussen hebben we nog een
aantal bijzonderheden kunnen waar
nemen. In de eerste plaats was de
maan gedurende de hele verduiste
ring nog duidelijk te zien, meestal in
een koperkleurige tint. Dat is begrij
pelijk als we bedenken dat de aarde
een atmosfeer heeft, een dun laagje
lucht dat het zonlicht verstrooit,
voornamelijk het rode deel ervan. Na
een zonsondergang hier op aarde is
niet al het licht plotseling verdwenen,
zoals bij het omschakelen van het
lichtknopje, maar zien we aan de ho
rizon nog geruime tijd het, meestal
rode, avondlicht. Datzelfde licht valt
ook op de maan, ook als de zon zelf
daar verduisterd is.
In de tweede plaats hebben we kun
nen zien dat de schaduw van de aar
de rond is. Weliswaar is de maan als
projectiescherm te klein om de hele
aardschaduw in een keer te tonen,
Haak, Burgerhoutstraat. Hij ontving
een „gouden camera" voor een grote
zwart-wit foto (nr. 4) met een voorle
zende vader en luisterend kind. Vol
gens de jury „straalt het lees- en
luistergenot van de foto af". Mevr.
Graaf, Schoorwal, verdiende met haar
inzending (nr. 3) onder het motto „zo
vader zo zoon" de tweede prijs en
mevr. Legierse, Noordwester, eindigde
als derde (nr. 19). De publieksprijs
ging naar de Westduitser Niklas Bor-
be uit Heiligenhaus, die in de kerstva
kantie een kiekje indiende. De
aanmoedigingsprijs was voor me
vrouw Hogenraad, Noordwester.
Twee fietsen die op slot tegen een
hek stonden in de Warmoesstraat,
zijn in de nacht van zaterdag op zon
dag gestolen. Het betreft een zwarte
,,opoe-fiets" van een 28-jarige vrouw
uit Ongeren en een groen rijwiel van
een 16-jarige inwoonster van Den
Burg.
Opgevoerde brommer
De opgevoerde bromfiets van een
17-jarige inwoner van Oudeschild is
woensdag voor technisch onderzoek
uit het verkeer genomen.
De heer P. Haak irechtsi heeft zojuist de gouden camera" in ontvangst genomen voor zijn winnende foto. Cora de Winter deelt bloemen uit en
bibliothecaris Harry Polman brengt zijn felicitaties over.
de zon gedeeltelijk verduisterd, terwijl
in het donkergrijze gebied -de
kernschaduw- de zon helemaal niet
te zien is.
Het enige dat wij gewoonlijk van die
aardschaduw merken is dat het 's
nachts donker is, maar de vorm en
de lengte ervan kunnen we niet
waarnemen, tenzij.... er op een gege-
venmoment een groot wit scherm in
de ruimte zou hangen waarop de
schaduw, in de vorm van een ronde
donkere schijf, zichtbaar zou worden.
En dat is nu precies wat er gebeurt
bij een maansverduistering.
Zo nu en dan komt de maan gedu
rende haar rondjes om de aarde in
die schaduwkegel terecht. Aanstaan
de vrijdagavond is het weer zover.
Het is geen erg zeldzame gebeurte
nis, het komt gemiddeld drie keer
voor in de twee jaar, maar het is en
blijft een boeiend schouwspel. In
fig.2 is nog weer eens getekend hoe
het allemaal in zijn werk gaat. De
aarde loopt haar baan om de zon,
één keer in een jaar, en de maan
loopt haar baantjes om de aarde, één
keer in een maand. En als de aarde
precies tussen de zon en de maan in
staat is er een maansverduistering.
De maan staat nooit verder weg dan
zo'n 400.000 km. en dat is ruim
schoots binnen die kegel.
jaarlijks 3000 boeken vervangen.
Hoewel al een paar maanden in ge
bruik, werd de leeszaal pas vorige
week volledig ingericht, hetgeen sa
menhing met de levertijd van het
speciale bibliotheek-meubilair. De ver
bouwing kwam tot stand in 35 werk
bare dagen, onder leiding van
architectenbureau Alkema (ontwerper
Jan Joosten hield tevens toezicht) en
hoofdaannemer Tebo. Onderaanne
mers waren IBS, Schoo, Geus, Bre
mer en Oosterhof. Afgevaardigden
van deze bedrijven woonden de ope
ning bij, evenals leden van B en W
en de gemeenteraad en vertegen
woordigers van de Texelse scholen.
Fotowedstrijd
De fotowedstrijd met als thema „le
zen" werd gewonnen door de heer R
De antieke fiets van een juwelier uit
Den Burg is vrijdag of zaterdag ont
vreemd. Het rijwiel draagt een
fietsplaatje uit 1936. Wie de opval
lende fiets heeft gezien wordt ver
zocht de politie te bellen, telefoon
12222.
Hoe ver reikt die aardschaduw in de
ruimte? Sommige mensen houden
ifelemaal niet van cijfers en van reke
nen, anderen daarentegen zijn er dol
op. Voor die laatsten volgt een re
cept: Omdat de zon groter is dan de
aërde heeft de aardschaduw de vorm
van een kegel (zie het donkergrijze
stuk in fig.1). In werkelijkheid zien we
dë zonneschijf onder een hoek van
een halve graad en dat is veel minder
dan in de figuur is getekend (top
hoek). Dus in het echt is de scha
duwkegel veel spitser. Maar de ware
verhoudingen zijn op een klein stukje
papier niet uit te beelden; de aarde
zou dan een nauwelijks zichtbaar
stipje worden.
Nu hoort er bij elke tophoek een ver
houding tussen de lengte van de ke
gel en de diameter van zijn basis. En
die basis is hier de diameter van de
éjardbol: 12.756 km. Uit die twee ge
gevens (tophoek en diameter aarde)
berekenen we de lengte van de s
chaduw, vanaf het aardoppervlak tot
aan de top. Voor de wiskundigen on
der ons: I r sin Zz alpha) - r. En
dat blijkt dan te zijn: 1 461 800 km.
Bijschaduw
In fig.1 is ook nog een lichtgrijs ge
bied aangegeven. Dat noemt men het
abied van de bijschaduw. Een ruim-
ireiziger die zich daar bevindt ziet
Afgelopen najaar onderging gebouw
van de openbare bibliotheek aan de
Drijverstraat een inpandige verbou
wing. De kelder waarin voorheen de
Studio van ziekenomroep De Licht
boei was gevestigd, werd bij de
;,biep" getrokken en ingericht als
leeszaal. In de praktijk was de zaal
al enige tijd in gebruik genomen,
maar vrijdagmiddag werd de uitbrei
ding officieel een feit middels een
bescheiden openingsreceptie.
Fridt Blanken, voorzitter van de Stich
ting Openbare Bibliotheek Texel, ver
richtte de opening met een speech.
Hij wees op het belang van kennis-
Vergaring via boeken, kranten en tijd
schriften, waarvan de Texelse
bibliotheek een grote collectie ter be
schikking heeft.
De uitbreiding heeft vooral een
gunstig effect op de indeling van
stellingen in het uitleengedeelte.
Overvolle boekenplanken kunnen nu
worden vermeden. Voor degenen die
tijdschriften of naslagwerken willen
doorbladeren, biedt de nieuwe lees
zaal meer rust. De boekencollectie is
niet groter geworden; wél worden
