Stoomschip met vee vergaan
n de Eierlandse gronden
,Voldoende vlees voor De Cocksdorp"
- VAN KLAAS UITGEEST
„Werken met klei"
weer van start
Extra lezing Leerhuis
over Russische joden
Open Dag bij LBO
Loos alarm Polygas
IIJDAG 16 FEBRUARI 1990
TEXELSE COURANT
PAGINA 7
Jedurende de laatste dagen van mei 1860 werd de scheepvaart
oor onze kust geteisterd door slecht weer. Een aantal schepen
|iel, op en rondom Texel, ten prooi aan dat stormgeweld. Op de
veede juni deed burgemeester Keijser hiervan melding aan de
lommissaris van de Koning in IMoord-Holland. Als eerste noem-
Keijser de Zweedse schoener Semalia. die met een lading ha-
er onderweg was van Stumstra naar Londen. Van dit schip
Jierd de bemanning gered.
SSSS3SSSSSSSSSSSSSSS3SSSSSSSS8SSSS3SSSSSSSSSSSSSSSSS
gelukkiger waren de bemanningen
in de Pruissische brik Grosherzogin
uguste en de Hollandse schoener
eltina. Beide schepen raakten in de
ierlandse gronden en hun bemannin-
en kwamen jammerlijk om. De men-
}n van de Engelse kolenbrik
impear, die achter De Koog strand-
werden door de Terschellinger
iodsboot in veiligheid gebracht,
ip de 29ste vond de Zweedse brik
es haar einde. Dit schip was met
en lading rogge onderweg van
tockholm naar Rotterdam en werd
de Haaksgronden verbrijzeld. Over
[et lot van de bemanning doet Keij-
:r geen melding. Het vergaan van
:t Engelse stoomschip Harburg in
fe Eierlandse gronden op de 30ste
mi zou voor de bevolking van De
iocksdorp een onverwachte meeval-
ir opleveren.
Stoomschip
De Harburg, een stoomschip voorzien
1 van hulpzeilen, werd in Hamburg be
den. In het onderruim bevond zich
Ie lading zink en diverse andere
ukgoederen. Het tussendek was
jevuld met koeien en schapen, waar-
foor speciale schotten waren ge-
ilaatst. Aan dek waren dezelfde
loort schotten neergezet, waartussen
rich de rest van de schapen bevond.
Nadat er zeeklaar was gemaakt en
illes zooals bij dergelijk vervoer van
ichaapsvee en koevee met stoom
schepen gebruikelijk is' in orde was,
'ertrok het schip op de 25ste mei.
e bestemming van de lading, waar
onder achtenveertig ossen en veer-
ienhonderdzestig schapen, was
onden.
let eerste etmaal ging het kapitein
Whittingham en de overige achttien
ïemanningsleden volkomen naar hun
in. De volgende middag reeds, rond
•ier uur, peilden zij Terschelling op
legen mijl van zich. Er waaide 'eene
;alme zuidzuidwesten wind bij
ichoon en helder weder'. Om wat
neer snelheid te maken werd beslo-
en een aantal zeilen bij te zetten. In
ie namiddag kwam echter snel ver-
indering in het weer. De lucht viel
lelemaal dicht, de wind ruimde naar
iet westnoordwesten en nam snel in
<racht toe.
zware storm uit het noordwesten.
Opnieuw beukte zware zeeën tegen
het schip. Een grijsgroene watermas
sa stortte zich op het dek waarbij ze
alles wat op haar weg lag vernielde.
Wanhopig constateerde de beman
ning dat, behalve een gedeelte van
de verschansing, de boot, het com-
pashuis en het stuurrad, ook de
schoorsteen was weggeslagen.
Het verlies van deze schoorsteen zou
de doodssteek voor het schip beteke
nen. Het overkomende water stortte
zich in het vrijgekomen gat. De
stoomdruk viel meteen weg. De ma
chinekamer en de kolenbunkers wer
den overspoeld door het zeewater.
Tijdens een zware bui waren inmid
dels ook de zeilen uit hun lijken ge
scheurd. In een poging om het schip
nog enigszins bestuurbaar te houden
werden een aantal nieuwe zeilen bij
gezet. Op dat moment bevonden zij
zich op 40 mijl ten oosten van Lo
westoft.
Pompen
Een peiling op het ruim leerde dat
daar veel water in stond. Snel begon
de bemanning te pompen. Als resul
taat hiervan kwamen, behalve wat
water, kolen en zand naar boven. He
vig geschrokken moest kapitein Whit-
tingham constateren dat de schotten
van de kolenbunkers het begeven
hadden. Alsof de ellende nog niet
voldoende was, begaf even later het
tussendekschot het wéér. Al het vee
viel naar één kant waardoor het
schip op haar zijde bleef hangen.
Zinkende
Lamgeslagen dreef de Harburg rond,
zwaar bestookt door het waterge
weld. Rond twee uur in de ochtend
van de 29ste mei was het water in
de ruimen reeds tot twaalf voet
gestegen. Vertwijfeld deed de be
manning een poging om met balie's
(emmers) het zeewater uit het ruim
te verwijderen. Het peil bleef echter
stijgen, de Harburg was zinkende.
Om vier uur in die ochtend onwaarde
de kapitein tot zijn grote ontsteltenis
Texel op vijf mijl in het noordoosten.
Gestrand
Om vrij te blijven van de, met wit
schuim overdekte banken, greep
Whittingham zijn laatste reddingsmid
del aan. In deze barre weersomstan-
Teunis Mets de koper van het wrak.
sangst verkerende schipbreukelingen
de boot van de Noord en Zuidhol
landse Reddingmaatschappij door de
branding naderen. De twee stokers.
James Scott en Robert Craig, spron
gen in het water om hun redders te-
gemoed te zwemmen. Beiden werden
meteen door de woedende zee ge
grepen en verdronken jammerlijk. Met
veel moeite wist de reddingboot het
inmiddels uit elkaar geslagen wrak te
bereiken en de rest aan boord te ne
men. Rondom het wrak dreven hon
derden kadavers van de lading vee.
Enkele koeien probeerden eveneens
zwemmend een goed heenkomen te
vinden.
Na een terugtocht vol gevaar bereikte
de reddingboot veilig het strand waar
de gereddenen werden ontvangen
door Hare Brittische Majesteits vice
consul.
In de war
Op de eerste juni 1860 werd in De
Lindeboom te Den Burg ten over
staan van notaris Johannes Ludovi-
cus Kikkert door de overlevenden
bovengenoemde scheepsverklaring
opgemaakt. Wegens het verloren
gaan van alle papieren werd deze
verklaring mondeling afgelegd, waar
voor van allen, door de notaris de
eed werd afgenomen. Als tolk trad
makelaar Arnold Pieter Koorn uit Den
Burg op. Logementhouder Maarten
Kalis en Simon de Wijn waren als ge
tuigen aanwezig.
Misschien door de doorstane ontbe
ringen werd door de kapitein een
vreemde vermelding in één van de
pasages gedaan. Toen de Harburg
zich op veertig mijl oost van Lo
westoft bevond en de machine het
begaf sprak Whittingham over een
noordwester storm. Vanaf die positie
is het vrijwel onmogelijk dat het
schip met dié windrichting in de Eier
landse gronden is vervallen. Evenmin
is het de aanwezigen opgevallen dat
burgemeester Keijser als strandings
datum de 30ste mei opgaf terwijl dit
de 29ste is geweest.
Plichtsgetrouw verklaarde de beman
ning dat de ramp niet te wijten was
aan enig verzuim. Ook de zeewaar
digheid van het schip werd op geen
enkele wijze in twijfel getrokken.
Voor de stranding zagen zij geen an
dere reden dan 'dat zij door het on
klaar geraken van de machine en de
hevige stormen en hooge zeeën met
onweerstaanbaar geweld tegen de
kust zijn geworpen'.
Na het opmaken van deze scheeps
verklaring zijn de arme drommels,
door de ramp beroofd van al hun, zij
het karige, bezittingen huiswaarts
vertrokken. Jaren later werd er in en
rondom De Cocksdorp nog gesproken
over de overvloedige vleesmaaltijden
welke na deze stranding genuttigd
konden worden....
De cursus „werken met klei" van
Nesrin During start donderdag 22 fe
bruari. De cursus behandelt verschil
lende technieken van handvormen,
glazuur bereiden en het bouwen van
en stoken met een eenvoudige hou
toven. De cursus omvat 10 lessen,
op donderdagmiddag van 13.30 tot
15.30 uur en vindt plaats in het ate
lier van Pelgrim in Den Burg. Kosten
inclusief materiaal: /Ï00,—Voor in
lichtingen en opgave: Nesrin Duning,
telefoon 18879.
In verband met de recente ontwikke
lingen rond de Russische joden, orga
niseert het Leerhuis een extra avond
over dit onderwerp. Op maandag 26
februari a.s. zal drs. Jitschak Moéd
uit Amsterdam een inleiding houden
over „De uittocht van de Russische
loden". De heer Moëd doceert strate
gisch manegement aan de Universi
teit van Twente en is voorzitter van
de Nederlandse Zionisten Bond Men
hoeft geen vaste Leerhuisganger te
zijn om de lezing bij te wonen; elke
belangstellende is welkom, de entree
is vrij. De lezing begint om 20.00 uur
in het zaaltje bij de Doopsgezinde
kerk in de Kogerstraat in Den Burg.
Experts
Zoals gewoonlijk werden na de stran
ding een aantal deskundigen aange
zocht. In dit geval werd gekozen voor
oud-schipper Pieter Bikker uit Den
Burg. Scheepsmakelaar Jan Zunder-
dorp en kapitein der Stoomboot Texel
Teunis Mets, beiden uit Oudeschild,
completeerden het benodigde aantal
te beëdigen experts. Genoemde drie
heren begaven zich naar De Cocks
dorp. Vandaar gingen zij met een vis-
sersvlet naar het wrak van de
Harburg en inspecteerden dit.
Na terugkomst deelden de drie aan
hun opdrachtgevers, waaronder de
notaris, mee dat het wrak in drie
stukken was gebroken en grotendeels
onder water lag. Van de lading zink
en stukgoederen was niets te ont
dekken. Zó er nog iets van aanwezig
was zat dit verzonken in het zand.
Het advies van de experts was dan
ook: bij een eventuele verkoop van
het wrak dient de lading onder het
zelfde kavelnummer onder de hamer
gebracht te worden. Dit om een
eventuele koper het uitzicht te bieden
nog iets van de lading te kunnen
bergen....
Verkoping
In opdracht van kapitein Whittingham
ging notaris Kikkert op 25 juni 1860
te De Cocksdorp over tot een veiling.
Hierbij werd de notaris ter zijde
gestaan door 'de Heeren Coninck
Westenberg en Compagnie,
Scheepsmakelaars te Texel'. Ter vei
ling was aangemeld, een aantal zei
len, drie zware en twee werpankers,
twee zware onderkettingen, schoot-
kettingen, landvasten, een boot en
verder een partij gekapt lopend en
staand touwwerk. Tevens werd aan
geboden het wrak van de Harburg
met daarin de machine, ongeveer 25
lasten zink en een hoeveelheid stuk
goederen.
Jan Rab kocht voor 75 cent een par
tij touwwerk. David Buitenkant zag
wel iets in een rad en kocht dit voor
f2,50. Pieter Kalis nam voor 25 cent
een kavel gemerkt 'rommel' mee
Voor f52,- mocht Machiel de Waard
zich de nieuwe eigenaar van een
boot noemen. Jacob Bakker gaf die
dag f 190,50 uit aan ankers en ket
tingen. Het laatste en grootste kavel,
het wrak en de daarin resterende la
ding plus de machine, ging voor
f1575,- naar.... jawel, Teunis Mets de
expert.
In totaal heeft de verkoop f2463,55
opgebracht. Na aftrek van gemaakte
kosten bleef er voor kapitein Whit
tingham f2162.93 over. Een schrale
troost voor de man die behalve zijn
schip ook nog twee mensen ver
speelde in de Eierlandse gronden.
Het Lager Beroeps Onderwijs in Den
Burg houdt donderdag 22 februari
een open dag. De openingstijden zijn
van 9.30 tot 12.00 uur, van 13.15
tot 15.45 uur en van 19.00 tot
21.00 uur.
Het ochtend- en middaggedeelte is
reserveerd voor de leerlingen van de
hoogste klassen van het basisonder
wijs en hun begeleiders. Zij zijn hier
voor uitgenodigd om op bepaalde
tijden te komen. LBO-leerlingen uit de
examenklassen zullen de bezoekers in
kleine groepjes rondleiden.
Het is de bedoeling dat er een goed
beeld wordt gegeven van wat er in
de diverse afdelingen van het LBO
wordt gedaan, wat er van de toe
komstige leerlingen wordt verwacht
en welke mogelijkheden er zijn na
het behalen van het diploma.
Het avondprogramma is toegankelijk
voor iedereen die eens wil zien wat
het huidgige LBO te bieden heeft.
Het accent zal liggen op de gebieden
waarin het LBO zich onderscheidt
van andere onderwijsvormen.
De open dag speelt zich af in de Bur
gemeester De Koninghal en de prak
tijklokalen van de LTS.
De brandweer rukte woensdagmor
gen rond 9.00 uur uit voor een auto
matische brandmelding bij Polygas
aan de Veenselangweg. De melding
bleek loos en werd veroorzaakt door
een technische storing.
digheden liet hij een topzeil op het
bijna op haar zij liggende schip hij
sen. Hiermee hoopte de kapitein als-
nóg dieper water te kunnen bereiken.
Deze maatregel kwam, jammer ge
noeg, te laat. Terwijl de Harburg door
zware grondzeeën werd overspoeld
stootte zij hevig op het zand. De Ei
erlandse gronden hadden een nieuwe
prooi in hun greep om haar niet meer
prijs te geven. In 'dien allertreurigsten
toestand besloot men eene boot uit
te zetten en negen man der equipage
naar land te zenden, ten einde van
daar de nodige assisstentie zoo mo
gelijk te verlangen'.
Voor de achterblijvenden werd de
toestand steeds kritieken Het tot
wrak geslagen schip begon snel in
de grond weg te zakken. Door in de
masten te klimmen zagen de mannen
kans zich voor het moment in veilig
heid te brengen. Even later brak de
Harburg, door 'eene hemelhooge
golf', onder hevig gekraak in tweeën
Doodsangst
Op dat moment zagen de in dood-
Overboord
!en paar uur na middernacht was de
•iwind aangewakkerd tot een volslagen
storm. Voor de zoveelste keer in haar
bestaan moest het schip de strijd
aanbinden met de woedende zee.
Iet zou haar laatste gevecht worden.
Zwoegend probeerde de Harburg zich
te ontdoen van de tonnen water wel
ke op haar dek en luiken terecht
kwamen. In een poging haar kop uit
"feen golfdal op te richten was het
schip nét iets te laat. Een overko-
iJrnende zee brak op het dek en ver
nielde de schapenschotten. De
beesten werden allen tegen de bak-
fjoordsrailing aangesmeten waardoor
het schip zwaar óver bleef hangen.
De kapitein gaf onmiddellijk opdracht
ISleze schapen overboord te zetten,
■waarna de Harburg weer enigszins
■echt kwam te liggen.
Jven later was het wéér raak. Door
het zware slingeren van het schip en
■et gewicht van het vee begaven
*ook de schotten in het tussendek
pet. Door het breken van deze schot
sen 'rolde het schaapsvee en koevee
*wreeselijk over en weder waardoor zij
in kapseizingsgevaar verkeerden'. Met
man en macht werd geprobeerd de
schotten in het ruim te herstellen,
■lussen het dol van angst geworden
-vee was dit een hachelijke onderne-
Na enkele uren lukte het de mannen
in de lengterichting van het ruim een
Afscheiding te maken. Om het ge
zwicht aan beide zijden gelijk te krij
gen werden veel schapen naar
stuurboordszij geworpen. Met de
koeien was niets te beginnen. Zij 'la
gen allen tesaam aan bakboordskant
pn leken verlamt van doodsangst'.
Schoorsteen weg
P de middag van die dag bedaarde
et weer iets. Het schip maakte
'eer enigszins snelheid en er konden
at herstellingswerkzaamheden wor-
'en verricht. In de morgen van de
•8ste nam de wind weer toe. Binnen
een paar uur zat de Harburg in een
Met moeite wist de reddingboot naderbij te komen.
In De Lindeboom werd de scheepsverklaring opgemaakt
