Ronald's „Spoor van beschaving" met een negen gehonoreerd
Topwaardering voor
kunstwerk dat
looit werd gemaakt
RONALD
EXPOSEERT
0»
lONDERDAG 13 DECEMBER 1990
TEXELSE COURANT
PAGINA 9
27-jarige Ronald klein Tank uit Amsterdam is geen kunstenaar
ie maar wat aan rotzooit. In tegendeel: de vriendelijke en in ge-
rag en kleding correcte jongeman houdt zich op bijna de-
lonstratieve wijze aan de wettelijke en andere regels van onze
amenleving. Dat is hem het afgelopen jaar lelijk opgebroken,
rant het tijdelijke bouwsel van rijshout en paaltjes „Spoor van
eschaving" dat hij als afstudeerproject in de duinen vlakbij het
[rand van paal 8 wilde neerzetten, vond in de ogen van de
ixelse bestuurders geen genade. „Wezensvreemd", zo luidde het
ordeel en de gevraagde vergunning werd afgewezen. Dat leek
et sombere eind van een strijd die meer dan een jaar had ge-
uurd en veel geld had gekost. Maar zie welk wonder geschied-
De docenten van de jonge kunstenaar waren zó onder de
idruk van de intenties, plannen en aanpak van hun student, dat
het nooit gemaakte kunstwerk waardeerden met een negen,
en unieke gebeurtenis.
p deze pagina het chronologisch verslag van een opmerkelijke
ang van zaken, compleet met happy end.
onald klein Tank, geboren in Amers-
)ort en opgegroeid in Ede, heeft wat
iet Texel. Als kind kwam hij er re-
ïlmatig met zijn ouders op vakantie
n ook nu brengt hij er een groot
eel van zijn vrije tijd door. Dat komt
et alleen omdat hij zich gelukkig
)elt in een winderig, wijds en wei-
g gerept landschap van zee, strand
duinen („Je ervaart hier een fris-
iid die nergens anders is") maar
Dk omdat hij een Texelse vriendin
eft.
onald toonde zich al jong kunstzin-
g. Altijd bezig met verf en klei. Bo
ndien had hij bijzondere
elangstelling voor geschiedenis,
ïrdrijkskunde en archeologie. Aan-
ankelijk wilde hij leraar geschiedenis
orden maar tijdens zijn (vervroegd
oorgemaakte) militaire dienst als hu-
aar van Boreel (toen hij zich in zijn
ije tijd vermaakte in houtwerkplaats
i donkerekamer van de kazerne)
aiden zijn creatieve driften hoog op.
)gingen om op een academie voor
leidende kunst te komen hadden
Jcces: hij kreeg van zowel de aca-
imie van Amersfoort als die van
rnhem bericht dat hij welkom was.
laar het werd in 1985 een opleiding
oor leraar handvaardigheid en teke-
en aan de Hogeschool Holland in
iemen. Dat is geen „echte" acade-
ue maar wel een school die in de
raktijk menige kunstenaar aflevert.
Ik wilde driedimensionale dingen
laken, maar dan is het nodig dat je
oed kunt tekenen. Ik meende dat ik
at het beste kon leren op de lerare-
opleiding. Daar heb ik het inderdaad
ardig onder de knie gekregen, maar
e tweevakkigheid begon me op te
reken. Ik ben perfectionist. Ik wilde
eide vakken erg goed doen, ik
wam tijd tekort en het een ging ten
oste van het andere. Tegen het eind
van het derde studiejaar heb ik teke
nen laten vallen en ik besloot zo
spoedig mogelijk af te studeren op
het vak handvaardigheid, om op die
manier beeldend kunstenaar te wor
den."
Sporen
Als afstudeerproject viel de keus op
„Spoor van beschaving" waar hij of
ficieel 720 werkuren in mocht steken
maar dat veel méér tijd zou vergen.
Ronald zou zich verdiepen in de ef
fecten van (menselijke) ingrepen in
de natuur, de vormen en afwijking
van vormen die daardoor ontstaan in
het landschap. Het theoretisch deel
van het projekt omvatte een culturele
beschouwing en onderzoek op het
gebied van cultuurgeschiedenis. Het
praktijkgedeelte zou moeten bestaan
uit het zelf scheppen van zo'n spoor
van beschaving in een daarvoor ge
schikt terrein.
Die keus had iets te maken met Ro
nalds al genoemde interesse voor ge
schiedenis en archeologie.
Grafheuvels, hunebedden en andere
tot het landschap behorende gevol
gen van menselijke activiteit, hadden
hem altijd geïntrigeerd. Texel bleek op
dat gebied het nodige in petto te
hebben. Tijdens een rondvlucht zag
hij in de landerijen van Eierland niet
alleen duidelijk waar vroeger geulen
hadden gelopen (de bodem bevat
daar meer slib, waardoor het gewas
er in droge zomers wat groener is)
maar ook waren sporen te zien van
vroegere sloten, greppels en van de
betonnen landingsbanen die er ooit
waren op het vliegveld Texel en van
scheepswrakken op het strand.
Mysterieus
Niet altijd is bij dergelijke sporen dui
delijk waar ze precies van afkomstig
zijn. Ze roepen bij de beschouwer
vragen op over de oorspronkelijke
vorm, grootte en functie. Een object
met een dergelijke mysterieuze uit
straling wilde Ronald klein Tank in
een passend landschap op Texel ma
ken. Het moest een bouwsel worden
dat niet in een bepaalde tijd of perio
de thuishoort, dat tien maar ook wel
duizend of vijfduizend jaar oud zou
kunnen zijn. Dus viel de keus op ma
teriaal dat al sinds de vroegste bewo
ning van ons land gebruikt moet zijn
voor het bouwen van woonvormen
en gebruiksvoorwerpen: stammen en
rijshout. Essentieel voor de aard van
het objekt was ook dat het qua vorm
en hoogte een „natuurlijk" onderdeel
van de omgeving zou worden. Het
moest eruit zien alsof het er altijd al
had gestaan, volkomen geïntegreerd
maar toch opvallend en vragen
oproepend. In de stuivende duinen bij
paal 8 zou het objekt ongetwijfeld
zandruggen van nog onbekende vorm
doen ontstaan, misschien zou het
bouwsel voor een deel onderstuiven,
waardoor na verloop van tijd duidelijk
zou worden hoe deze menselijke in
greep steeds meer wordt opgenomen
in het landschap. Een lang leven zou
dit kunstwerk waarschijnlijk niet be
schoren zijn, maar dat hinderde niet.
Vragen
Als Ronald zonder iets te vragen naar
de duinen was gegaan en daar zijn
„pyramide" van palen en gevlochten
takken had neergezet, zou er waar
schijnlijk geen haan naar hebben ge
kraaid. De weinige bezoekers van
deze uithoek van Texel zouden heb
ben gedacht dat het een stapel rijs
hout was, bestemd voor de
windschermen die Rijkswaterstaat in
de directe omgeving massaal heeft
neergezet. Ronald wilde echter de le
gale weg bewandelen en deed niets
zonder toestemming. Zelfs toen hij
wat waardeloze stammetjes hout uit
de dennen wilde halen, ging hij eerst
om een sprokkelvergunning. Dat was
het begin van een strijd die hem een
illusie armer maakte maar onschatba
re ervaringen rijker.
Na het oriënterend literatuuronder
zoek, overleg met docenten aan de
hand van de eerste schetsen en on
derzoek naar de archeologische ach
tergronden, stapte de jonge
kunstenaar naar Rijkswaterstaat
Texel. Van die kant kwam de sug
gestie om het object te plaatsen in
de maagdelijke stuifduinen bij paal 8.
Ook benaderde hij aannemer Daalder
inzake het gebruik van materiaal en
de opslag daarvan bij het Westerslag.
Van alle kanten werd medewerking
toegezegd. In januari gingen de bege
leidende docenten akkoord met het
eindontwerp, dat Ronald had gepre
senteerd in de vorm van tekeningen,
fotomontages en een maquette. Op
nieuw werd gesproken met Rijkswa
terstaat Texel. In overleg met Wim
Wiering werd de plaats van het
kunstobject definitief bepaald en er
werd zelfs een officiële overeenkomst
afgesloten, inhoudende dat Ronald
klein Tank toestemming kreeg voor
„het tijdelijk aanbrengen van een
werkstuk ten behoeve van een afstu
deerproject". Nadrukkelijk werd be
schreven dat het werkstuk moest
worden gemaakt van dunne
boomstammen, omvlochten met rijs
hout en dat geen andere materialen
waren toegestaan. Na beoordeling
van het werk moest het op eerste
aanschrijving worden verwijderd en
het duin diende dan in de oorspron
kelijke staat te worden opgeleverd.
Ook was er overleg met districts
hoofd R. Klaassen van Staatsbosbe
heer en met de gemeente in de
persoon van de toenmalige wethou
der Daan Schilling van ruimtelijke or
dening.
Bouwwerk
Dat laatste was nodig want behalve
van de terreinbeheerders was ook
van de gemeente medewerking ver
eist. Het kunstobject was nl. een
„bouwwerk" in de zin van de wet.
Volgens het bestemmingsplan zijn
bouwwerken in deze omgeving ver
boden, ook als ze een tijdelijk karak
ter hebben, tenzij ze nodig zijn voor
het kustbehoud.
Door het voeren van een procedure
volgens artikel 17 van de Wet op de
Ruimtelijke Ordening kan echter
vrijstelling worden verkregen. Zo
werd het tenminste door de gemeen
te verteld. Dat was onjuist, maar
daarover straks.
Wethouder Daan Schilling stelde zich
positief op en liet weten dat het col
lege in principe wilde meewerken en
de procedure voor het verkrijgen van
vrijstelling door middel van artikel 17
ging van start. Er was goede hoop
dat het met een paar weken rond
zou zijn, zodat Ronald in april en mei
aan de slag kon gaan en hij in juni
zou kunnen afstuderen. Zover zou
het echter niet komen.
Verzet
Zoals de procedure voorschrijft werd
in de Texelse Courant een advertentie
gezet waardoor werd bekendgemaakt
dat R. klein „Tabak" (de naam werd
in een tweede advertentie gecorri
geerd) een kunstobject in de duinen
bij paal 8 wilde plaatsen, dat het
bouwplan vanaf 19 februari 1990
twee weken ter inzage zou liggen en
dat binnen die termijn bezwaren kon
den worden ingediend.
Er kwam één bezwaar. Afzender was
de Werkgroep Landschapszorg Texel,
die het kunstobject onnodig noemde
en daarbij schadelijk voor natuur en
landschap. De werkgroep betoogde
dat het object van de heer Klein
„Taal" dreigde te komen in een als
zodanig door borden gemarkeerd niet
toegankelijk natuurreservaat. Voor het
bouwen van het kunstwerk zou
zwaar transport (boomstammen!) no
dig zijn, wat schade aan de vegetatie
zou veroorzaken. Verder werd ver
wacht dat het geval op grote afstand
zichtbaar zou zijn en daardoor men
sen zou aantrekken. Bovendien zou
de aard van het kunstwerk aanleiding
geven tot vernieling, houtroof en
brandstichting. Verder werd gewezen
op een kolonie zeldzame dwergsterns
in de onmiddellijke" omgeving.
Rijkswaterstaat kreeg in het bezwaar
schrift het verwijt dat zij medewer
king aan het kunstwerk had
toegezegd. „Alleen al vanwege de
opvoeding van het publiek vinden wij
dit onbegrijpelijk. Terwijl overal op de
zeewering borden worden geplaatst
om betreding te voorkomen, zou hier
betreding juist worden aangemoe
digd!"
Zitting
Zoals voorgeschreven kreeg Land
schapszorg gelegenheid dit bezwaar
toe te lichten tijdens een hoorzitting,
ten overstaan van een ambtelijke
werkgroep. Dat gebeurde op 14 mei.
Ronald klein Tank kwam daarbij te
gen de argumenten van de werk
groep in geweer en is ook nu nog
van mening dat hij de bezwaren vol
ledig heeft kunnen weerleggen. Hij
bracht naar voren dat het betreffende
terrein gewoon toegankelijk gebied is,
in het geheel niet als natuurreservaat
is gemarkeerd, dat de aanvoer van
materialen zou gebeuren vanaf het
direct aangrenzende strand, zodat er
helemaal geen schade aan begroeiing
zou kunnen ontstaan, dat het object
niet van grote afstand te zien kon
zijn en dat het hetzelfde karakter had
als de takkenschermen in de omge
ving, dus niet werkelijk een verhoogd
risico voor roof of brandstichting zou
kunnen vormen.
Dat in de buurt een kolonie
dwergsterns was, wist Ronald klein
Tank niet, maar nadat hij D. Maas
van de Vogelwerkgroep Texel in de
arm had genomen en ter plekke een
uitgebreid onderzoek had ingesteld,
werd hem duidelijk dat ook die kolo
nie geen reden kon zijn om het
kunstwerk te weigeren. De afstand
bedroeg maar liefst 530 meter, het
object zou afgeschermd zijn door dui
nen en de werkzaamheden om het
op te bouwen konden geen enkele in
vloed hebben op het broeden van de
sterns, In elk geval zouden die ver
storingen in het niet vallen bij be
staande toegelaten activiteiten
(strandwandelaars, oefenende mari
niers, werkzaamheden t.b.v. kustver
dediging etc.). Wie het kunstwerk
zou willen zien, kon het bereiken van-
Vrijdagmiddag (morgen) begint in
het raadhuis in Den Burg een
tentoonstelling die is gewijd aan
het afstudeerprojekt „Spoor van
beschaving" van Ronald klein
Tank. Tot 4 januari kan iedereen
kennis nemen van teksten, kaar
ten, tekeningen, foto's, een ma
quette en een diorama, die
duidelijk maken wat de kunste
naar met zijn projekt heeft be
doeld en hoe het eruit had
moeten zien. Om 16.00 uur mor
genmiddag wordt de expositie
geopend, in aanwezigheid van
genodigden. Ook eventuele an
dere belangstellenden zijn daarbij
welkom. Ronald klein Tank zal bij
die gelegenheid een mondelinge
toelichting geven, aan de hand
van een diaserie. Ook zal hij een
beschouwing geven over kunst
in het landschap in het alge
meen, een voor Texel actueel en
spraakmakend thema. De expo
sitie is gratis te bezichtigen op
werkdagen van 8.30-12.30 en
van 13.30 tot 17.00 uur.
af het strand door een opening in de
stuifduinen, lopend over een vlak ge
bied zonder begroeiing ter lengte van
80 meter vanaf de duinvoet. Resu
merend kwam de kunstenaar tot de
slotsom dat zijn object geen enkele
nadelige invloed van betekenis op de
omgeving kon hebben of uitlokken.
Kunstcommissie
In die laatste opvatting werd hij
gesteund door de gemeentelijke ad
viescommissie voor kunst- en cul
tuurbeleid, die zich in een brief
positief uitliet over het voorgenomen
object in de duinen. „De commissie
juicht uw initiatief tot het opzetten
van een dergelijk kunstproject toe.
Het verheugt de commissie dat de
betrokken instanties zoals Rijkswa
terstaat bereid zijn medewerking te
verlenen. De commissie verwacht
geen grote mensenmassa's op deze
lokatie, de echte liefhebbers zullen de
plaats echter wel weten te vinden.
De commissie heeft dan ook met
enige verbazing kennis genomen van
het feit dat de Werkgroep Land
schapszorg bezwaar heeft gemaakt
tegen de realisatie van dit project",
aldus schreef Riekie van Dijk, secre
taris van de adviescommissie.
Ronald klein Tank kreeg tijdens de
hoorzitting het gevoel dat hij zich
overtuigend had geweerd. Het viel
hem dan ook bitter tegen toen hij la
ter in de Texelse Courant las dat b en
w zijn aanvraag van de hand hadden
gewezen. Het kunstobject werd als
„wezensvreemd" aangemerkt en zou
volgens het college afbreuk doen aan
de doelstelling van het bestem
mingsplan. Het bezwaar van Land
schapszorg werd derhalve gegrond
verklaard en Ronald kreeg geen
vrijstelling.
Advocaat
Hij legde zich daar niet bij neer en
schakelde het advocatenkantoor Las
van Bennekom Van Heusden in
voor het maken van een beroeps
schrift. In zeven pagina's werden de
argumenten om het object toch toe
te laten uiteen gezet. Dat leidde tot
een nieuwe bezwarenzitting, op 5
september.
De dienstkring Texel van Rijkswa
terstaat steunde de kunstenaar met
een brief waarin werd aangegeven
dat er niets tegen was om het tijdelij
ke object in de duinen toe te laten.
Vogelkenner Dick Maas legde boven
dien op papier uit dat ook de sternt
jeskolonie nooit verstoord zou kunnen
worden. Ronald klein Tank zorgde
voor kaarten en diverse foto's die
verduidelijkten op welk een onschul
dige plek zijn object zou komen,
waarbij tevens de grote afstand tot
de sterntjeskolonie werd aangegeven.
Die stroom documentatie leek over
dadig. „Maar", zo vertelt Ronald nu,
„ik had het gevoel dat die mensen
anders helemaal niet wisten waarover
zij praatten."
Overbodig
Het baatte niet. Het bezwaarschrift
werd door het college ongegrond ver
klaard. Ronald klein Tank was er zeer
ontstemd over dat nu een geheel
nieuw argument in het geding werd
gebracht. Aan het begin van de hoor
zitting werd meegedeeld dat de hele
procedure om vrijstelling te krijgen
overbodig was geweest omdat
vrijstelling voor een bouwwerk in het
betreffende duingebied NOOIT wordt
gegeven. Dat staat in hetzelfde
bestemmingsplan onder artikel 51. De
hele procedure en de daaraan gekop
pelde beroepsactie was dus bij voor
baat zinloos geweest. Blijkbaar
hadden de gemeenteambtenaren arti
kel 51 over het hoofd gezien.... De
bezwarenzitting ging overigens ge
woon door, maar leverde voor geen
der partijen nieuwe gezichtspunten
op.
Strohalm
Toch gaf Ronald de moed niet op.
Zijn kunstwerk mocht dan bij voor
baat onmogelijk zijn in het terreinge
deelte dat in het bestemmingsplan
als „duingebied" was aangemerkt,
maar een klein eindje verderop lag de
grens met een gebied dat er veel op
leek maar in het bestemmingsplan
„strand" heette. Voor een tijdelijk
bouwwerk op dit terrein zouden b en
w wél vrijstelling mogen verlenen.
Hoopvol stapte de jonge kunstenaar
weer naar de heren C. Smit en W.
Wiering van Rijkswaterstaat, die on
danks de drukte van de zandsupple-
tie graag met hem meegingen om
een nieuwe plek uit te zoeken. De
mannen van Rijkswaterstaat waren
zich erg betrokken gaan voelen bij
het projekt en vonden het kinderach
tig dat de jonge kunstenaar zoveel
tegenwerking kreeg.
Het hoofd van de dienstkring, J. Ree
der, stuurde een brief naar de afde
ling ruimtelijke ordening met de
mededeling dat de medewerking van
Rijkswaterstaat ook gold voor de
nieuwe lokatie en op 19 september
verzocht Ronald het college alsnog
vrijstelling te geven. Het afwijzende
antwoord kwam op 2 oktober. Ook
binnen de bestemming „strand"
werd het kunstwerk wezensvreemd
gevonden. Het zou afbreuk doen aan
de doelstelling van het bestem
mingsplan en het college was daar
om niet bereid opnieuw een artikel
17-procedure te voeren. Dat nam niet
weg dat de ambtenaren die bij de
zaak waren betrokken een vervelend
gevoel hadden over deze afloop. Zel
den hadden ze te maken gehad met
een aanvrager die zich zo stipt aan
de regels had gehouden en voor zulk
perfect informatiemateriaal had
gezorgd.
Geen prestigeslag
Ronald klein Tank dacht er nog over
om tegen de beslissing Arob-beroep
in te stellen bij de Raad van State,
maar zag daarvan af. „Ik heb beslo
ten niet verder te strijden. Het zou
een prestigeslag worden en er zou
een negatieve sfeer ontstaan. Dat wil
ik niet." Hij vindt overigens nog
steeds dat de bezwaren van Land
schapszorg en het college elke grond
missen en door hem volledig zijn ont
zenuwd. Hij heeft het gevoel dat de
collegewisseling die zich tijdens de
procedure voltrok voor hem on
gunstig is geweest. Wethouder Schil
ling stond sympathieker tegenover
zijn plannen dan opvolger Klaas Ba-
rendregt.
Lees verder pagina 11
