)onkere wolken boven Duits
®kan tie pa rad ijs na „Wende"
ügen bekend om schoonheid en kraanvogels
m
wtmmi
WRTIKZEGGEHHOU:
r
EMS© Qfliffl te®
■Garz
ÜÏÏSb Göhren
hagen
Nieuw vaartuig
voor kustwacht
SÏttl
Fiets vernield
Mosselen„kwekerij"
Cursussen in
De Witte Engel
n
(VG 12 MAART 1991
TEXELSE COURANT
PAGINA 9
woners tellende hoofdplaats Bergen.
„Toen ik ervan hoorde, was mijn eer
ste reactie: wel een goed idee. Je be
gint onmiddellijk te vergelijken. Rügen
heeft ongeveer dezelfde middelen van
bestaan als Texel, alleen liggen de
verhoudingen wat anders. De cultuur
is niet erg verschillend, en dat is voor
sommigen misschien een nadeel, om
dat het een uitwisseling voor hen
minder interessant maakt. Een uit
wisseling zou ik prima vinden, maar
dat geldt ook voor de Canarische Ei
landen.... Natuurliefhebbers hebben
niet per se een vriendschapsband no-
1 drie weken geleden dook de naam Rügen voor het eerst op
a kolommen van deze krant. Leden van een kerkelijke
faroep schoven dit voormalige Oostduitse eiland in de Oost-
naar voren als kandidaat voor een jumelage (vriendschaps-
j) met Texel. Natuurkenners klinkt Rügen waarschijnlijk
ind in de oren: het eiland staat bekend om de grote populatie
nvogels die er jaarlijks neerstrijkt. Maar voor de meesten zal
ïn een grote onbekende zijn. Om méér aan de weet te ko-
spraken we met twee personen die zelf op Rügen zijn ge-
st: de Texelse vogelaar Adriaan Dijksen en Marijke Bax uit
5t, die contacten onderhoudt met twee plaatsen op het
id.
II was dé binnenlandse vakan-
Itemming voor de DDR-burgers.
B7 trok het eiland 800.000 be
ls. Maar na „die Wende" (de
ïntelingl in 1989 en de eenwor-
van de twee Duitslanden vorig
t Rügen zichzelf niet meer.
ere wolken hebben zich samen-
kt boven het vakantieparadijs,
iristische industrie is danig in
>p geraakt. Al afgelopen zomer
prake van een teruggang van
intal bezoekers van 40 pro-
De verwachtingen voor ko-
seizoen zijn nog veel
srder.
verwacht ik dat op den duur
ne het eiland perspectieven
stelt Marijke Bax. Sinds 1983
lt zij vele bezoeken aan Rugen,
|aar na de opening van de
■tussen oost en west was ze er
jvijf keer. Als voorzitster van dé
jrmde en gereformeerde contact-
DDR in Soest en tevens lid van
delijke werkgroep kerkelijke ge-
econtacten bemiddelde zij bij
jgen van een contact tussen
n de Rügense hoofdplaats Ber-
>ts wat bijna dagelijks werk is.
delijke werkgroep is namelijk
ken bij liefst 380 contacten
an Nederlandse en voormalige
ntse plaatsen. De hervormde
formeerde kerken in haar
laats Soest onderhouden ban-
let kerkgemeenschappen in de
|es Middelhagen en Göhren,
de aantrekkelijke zuidoost kust
iet eiland.
najaar van 1990 was Marijke
Dp Texel. Zij was uitgenodigd om
IS de Vredesweek van de geza-
ijke kerken iets over de buiten-
I contacten te vertellen. De
stelling van Texelse zijde ging
melijk uit naar contacten met
ider eiland. Rügen was vervol-
en vrij logische keuze.
Grillig
en is heel erg mooi", vertelt Ma-
Bax. „Een afwisselend land-
nogal heuvelachtig, met
sn en akkers. Aantrekkelijk is de
pgewoon grillige vorm. Hierdoor
ïn zich ondiepe binnenwaters
rnd, 'Bodden' genaamd, met
water. Opvallend zijn verder de
itsen aan de noordzijde."
|26 km2 grote eiland heeft een
Issante flora en fauna, alsmede
pkkelijke zandstranden. Geen
Ier dat de toeristische geschie-
teruggaat naar de vorige eeuw.
r het communistische bewind
lügen enigszins exclusief. „Wie
>p vakantie ging, was een bof-
zegt Marijke Bax.
Werkloosheid
per twee jaar tijd is die situatie
sch gewijzigd. Marijke Bax: „De
vakantiehuizen, een soort kuu-
Bn, zijn nu gesloten, hoewel nog
fe was van 100 procent bezet-
A'le staatsbezit wordt verkocht
prticuliere ondernemers, maar
deze hotels zijn nog geen ko-
pevonden. Alle personeel is in-
ïls ontslagen. Voor Rügen is dat
Bmp. De staatsvakantiehuizen
pmelijk het hele jaar open, en
Bn dus een stimulans voor
gelegenheid en toeristische be-
)heid. Nu is dat voorbij." Vol-
|haar gegevens is de
posheid in de badplaatsen Blinz
I schitterende plaats vol vergane
j') en Göhren opgelopen tot 80
[kennissen hoor ik dat er nu is
itorven. Het eiland is dood, zeg-
le mensen. Er is nauwelijks nog
vigheid", aldus de inwoonster
ioest.
Landbouw
plaise geldt niet alleen het toe-
ook andere belangrijke be
kakken zoals landbouw, en
rij (Rügen heeft dezelfde econo
me peilers als Texel!) hebben het
r te verduren.
5G's (Landswirtschaftlichen Pro-
k>ns Genossenschaften), grote
ouwproduktie-eenheden naar
I van de kolchozen in de Sovjet
zijn ontbonden. Wie de schul-
•etaalt is onduidelijk. Hoewel her
ft op het eiland oude landhuizen
staan, die je als boerderij zou kunnen
aanmerken, telde het eiland geen
agrariërs met een eigen bedrijf. „Ik
kende maar één particuliere boer. Een
jood, die de autoriteiten na de oorlog
kennelijk niet durfden te onteigenen.
Alle anderen waren gedwongen hun
bezittingen onder te brengen in de
LPG's", vertelt Marijke Bax. „Nu zit
er geen brood meer in. De boeren
kunnen de concurrentie met het bui
tenland niet aan. De produkten zijn te
duur en bovendien hebben de voor
malige Oostduitsers een aversie te
gen produkten uit eigen land. Men
koopt liever westerse goederen."
Grote moeite
De slechte vooruitzichten voor de
landbouw zijn ook Adriaan Dijksen
opgevallen, toen hij vorig jaar oktober
drie dagen op Rügen verbleef. Dijk
sen sprak met een boer, die grote
moeite had met de omschakeling.
„Ze zijn meteen al gebonden aan de
EG-quota. De aardappeloogst moest
hierdoor worden gehalveerd en var-
kensmesterijen zijn opgeheven. De
boeren op het eiland produceerden
van alles teveel."
Dijksen vreest dat nu de weg vrij
komt voor het plegen van intensieve
landbouw. In combinatie met een
eventuele toeristische expansie zal
dat mogelijk het einde betekenen van
de betrekkelijke ongereptheid van Rü
gen, aldus Dijksen.
„Nu heb je er nog veel ruige weilan
den. Geen-kale voetbalvelden zoals
bij ons. In het centrale, glooiende
deel, waar de landbouw in hoofdzaak
plaatsvindt, zijn bosjes en houtwallen
gespaard gebleven. Een kostbaar be
zit, maar of dat in stand kan worden
gehouden?"
Rotganzen
Hoewel zijn verblijf kort was, heeft
Dijksen een behoorlijke indruk van
het eiland kunnen opdoen. Rügen,
ongeveer viermaal zo groot als Texel,
valt in drie dagen per auto goed te
Kap Arkona
Putgarten
Dranske
Kloster
•Vitte
Altenkirchen
•Wiek
Breege*
Neuenkirclron
Lohme
Glowe
Trent
Neuendorf
Schaprode
Ummanz
Rappin
Sagard
Lietzow
#Königsstuhl
SaBnitz
Kluis
Gmgst
Ralswiek*
•Patzig
•Thesenvitz
„Binz
Dreschvitz
•Sehlen
?irkow
Rambin
■Samtens
■Altefahr
Gustow «poserte
Karnitz
Gr. Schoritz
•Putbus
Kasnevitz
Lancken"
Granitz
Sellin
Baabe
Gager
ThieBow
Zudar
Het grillige gevormde Rügen is tegenwoordig geen echt eiland meer, hoewel deze kaart suggereert van wel. Een 540 meter lange dam verbindt
het plaatsje Altefahr (Zuid-Rügen) met het vasteland. De dam werd gebouwd in de jaren 1931 tot 1936, werd aan het eind van de oorlog ver
woest, maar meteen daarna door het Rode Leger weer hersteld. De tweebaansweg waarmee Rügen wordt bereikt loopt door tot Sassnitz aan de
oostkust. Daar is een veerverbinding met de Zweedse plaats Trelleborg. Vooral vrachtverkeer maakt hiervan gretig gebruik. Tot ,,die Wende" kon
de eilandbevolking slechts naar deze verbinding kijken, nu mag men na veertig jaar eindelijk de overtocht maken.
De nieuwe „hi speed passen
ger ferry" van de kustwacht
deed gisteren de haven van
Oudeschild aan. Het schip dat
de naam Seaswiftheeft
meegekregen, is gebouwd door
de Scheldewerf in Vlissingen
en meet 24 bij 7,94 bij 1.30
meter. Het haalt een snelheid
van 32 mijl en kan 132 passa
giers vervoeren. Momenteel
worden met de Seaswift vanuit
thuisbasis Den Helder enige
proefvaarten gemaakt. Foto
graaf Bert Koning vereeuwigde
het fonkelnieuwe schip gister
middag.
verkennen. Dijksen kwam onder in
druk: „Ik had er best nog wat langer
willen blijven." Hij had een specifiek
doel: vogels tellen. In grote lijnen tref
je op Rugen dezelfde water- en wei
devogels als op Texel. Bij vogelaars is
het Oostzee-eiland echter geliefd om
de grote aantallen doortrekkende
kraanvogels. Vorig najaar telden Dijk
sen en zijn kennissen er ongeveer
10.000.
Het neerstrijken van de kraanvogels
vertoont overeenkomsten met de rot
ganzen op Texel. Ook deze (grote)
vogels verblijven in grote groepen op
het eiland en fourageren op de ak
kers. In tegenstelling tot Texel maken
de agrariërs op Rügen daar geen pro
bleem van. „De kraanvogels wordt
geen strobreed in de weg gelegd. Ik
heb de indruk gekregen dat de boe
ren dat incalculeren in hun bedrijfs
voering. De vogels zijn onderdeel van
de natuur, men neemt het zoals het
komt. Misschien komt dat ook omdat
de boeren waren verenigd in grote
coöperaties. Eventuele schade werd
verdeeld over het totaal. Bij mijn we
ten is geen sprake van verjaging", al
dus Adriaan Dijksen.
Op Rügen is ook sprake van in
dustrie, ontdekte hij. In de buurt van
de grote plaats Sassnitz, nabij de krij-
trotskust, is onder meer sprake van
krijtwmning. De rotsen zijn op som
mige plaatsen bijna 120 meter hoog.
De natuurgebieden zijn eenvoudig te
vinden. Sommige ervan zijn afgeslo
ten („Schutzgebiete"). Naast een
deel aangeplante dennen is het bos
op Rügen een oerbos, een middeneu
ropees loofwoud met veel beuken en
eiken. Duinen zijn alleen te vinden
aan de noord- en oostkust; echte val
leien zoals op Texel ontbreken. Opval
lend is verder het moerasachtige
gebied aan de westzijde, met talrijke
lagunen („Bodden"). Bij de stranden
heeft het toerisme zijn sporen nage
laten in de vorm van enkele
hoogbouw-hotels en „wildgroei" van
kiosken en campings. Maar buiten de
badplaatsen heeft het eiland het
eigen karakter behoorlijk weten te
behouden.
Culturele band?
Toen Dijksen er vorig jaar op bezoek
was, wist hij niets van plannen voor
een culturele band met de 20.000 in-
y«
dig, die trekken uit zichzelf al overal
heen."
Marijke Bax weet geen specifieke
culturele gebruiken op te noemen, of
het moeten de paasvuren zijn. „In
veertig jaar communisme is veel ver
dwenen", zegt zij. „Particuliere vere
nigingen waren niet meer toegestaan,
alles moest onder hoede van de par
tij. Alleen binnen de muren van de
kerk waren andere activiteiten moge
lijk."
Sufferds
Gevraagd naar de zin van het onder
houden van contacten met de voor
malige Oostduitse bevolking,
antwoordt Marijke Bax: „Voor die
mensen is het belangrijk dat ze se
rieus worden genomen. In het nieu
we Duitsland worden ze aangekeken
voor „domme Ossies", sufferds. Ook
al wordt dat niet hardop gezegd, ze
voelen dat zo aan als ze in eigen
land rondreizen. In Holland valt die
concurrentie tussen oost en west
weg. Bovendien is het nu voor het
eerst mogelijk dat ze hier op bezoek
komen. In voorgaande jaren lukte het
slechts zeer sporadisch om DDR-
burgers naar Nederland te halen. Nu
komen eind april 32 inwoners van
Middelhagen op Rügen naar Soest."
Of Rügenaars en Texelaars ook mas
saal eikaars eiland gaan bekijken, zal
de toekomst leren. In elk geval zal
een initiatief in deze richting vanuit
de bevolking zelf moeten komen, zo
hebben diverse raadsleden al laten
weten.
Vier jongens van de vaste wal heb
ben vrijdag een fiets van een
58-jarige inwoonster van Den Hoorn
gestolen en beschadigd. Drie jongens
uit Den Helder en één uit Enkhuizen
arriveerden rond 13.00 uur op de
veerhaven. In de stalling vernielden
zij het slot van de fiets van de Texel
se en haalden zij de fietstassen eraf.
Terwijl het viertal met de fiets op
weg was naar Den Hoorn, werden zij
opgemerkt door een bewoner van het
Molwerk, die de zaak niet vertrouwde
en de politie belde. Toen die ter
plaatse kwam hadden de knapen de
fiets net - na het rijwiel eerst te heb
ben vernield - in de sloot gegooid. De
politie heeft de jongens een proces
verbaal gegeven voor diefstal en ver
nieling. De schade aan de fiets be
draagt ongeveer f210.-.
Dat de heer C. Swennen op de bres
staat voor de eidereenden op de
Waddenzee in hun voedselconcurren-
tie met de schelpdiervisser, in het bij
zonder de mosselkweker, is zijn goed
recht, maar met zijn beweringen zo
als die op 28 februari in de krant
stonden doet hij de waarheid op
nieuw geweld aan.
Volgens hem is de toegepast metho
de van mosselcultuur in de Wadden
zee biologisch onproduktief. Hij
illustreert deze bewering door te wij
zen op de geringe opbrengst aan
consumptiemosselen die worden ge
oogst van een hoeveelheid uitgezaaid
mosselzaad. Het rendement is zo ge
ring dat evenveel kilo's worden ge
oogst als er worden gezaaid, soms
zelfs nog minder. Volgens de heer
Swennen bereikten de Zeeuwse mos
selkwekers voor de oorlog een pro-
duktie van één op acht, en ook in
het buitenland gaat het allemaal
stukken beter.
De huidige verkwistende en absurde
werkwijze wordt nog verder geïl
lustreerd door de vergelijking met de
aardappelenteelt waarbij hetzelfde
rendement, de gehele opbrengst uit
Europa als pootgoed nodig zouden
zijn om alleen de Nederlandse hoe
veelheid te kunnen telen.
Uit deze opmerking blijkt dat de heer
Swennen toch weinig van de mosse-
len„kwekerij" weet.
De mosselvisser maakt slechts op
een op ervaringen gebaseerde manier
gebruik van de mogelijkheden die de
natuur hem biedt. Wat dat betreft
zijn landbouwkunde en mosselcultuur
(zeebouwkunde) twee onvergelijkbare
aktiviteiten.
Kenmerkend voor een cultuur is de
beheersbaarheid van het proces. Bij
het kweken van mosselen, uitge
oefend in Nederland als bodemcul
tuur, wordt de kweker
geconfronteerd met zoveel faktoren
die het groeiproces van het zaad tot
consumptiemossel (1 2 jaar) in de
war kunnen sturen, dat in feite nau
welijks kan worden gesproken van
een cultuur.
Geen invloed kan worden uitgeoefend
op de groei en op de aanwezigheid
van mosselzaad om de percelen te
bezaaien. De natuurlijke vijanden, zo
als zeesterren en krabben, die de
mosselpercelen belagen, zijn nauwe
lijks te bestrijden. Echter de grootste
bedreiging vormt de instabiliteit van
de Waddenzeebodem, door de gerin
ge beschutting tegen stormen, golf-
vorming en veranderende stromingen.
Bij overvloedige zaadval zullen de
kwekers ook instabiele percelen be
zaaien, hoewel het in de meeste ge
vallen bij voorbaat vaststaat dat het
niets zal opleveren.
Dat tijdens een onlangs gehouden
bijeenkomst van Waddenzeevissers
door enkele mosselkwekers in de
wandelgangen op een onparlementai
re manier werd gereageerd op de
vraatzucht van eidereenden lijkt me
begrijpelijk. Per slot van rekening is
de kweker bezig om den brode. Om
te stellen dat de „kwekerij" hiermede
het eigen falen tracht te verbloemen
en dat de mosselkwekers mosselro
vers zijn is in dit verband dan ook
een ongenuanceerde kreet van de
heer Swennen.
Al eerder heb ik gesteld dat van
schade in de Waddenzee,als gevolg
van schelpdierenvisserij tot nu tot
niets is gebleken. Integendeel, het is
voor het ecosysteem een nuttige ac
tiviteit, omdat hiermee de overmatige
uitstoot van mineralen in de Wadden
zee enigzins wordt gecompenseerd.
Een wetenschappelijke uitspraak over
het effect dat de mosselkwekerij op
de Waddenzee heeft lijkt me dan ook
van groter belang dan een discussie
over een incidenteel optredende con
currentieslag tussen eidereenden en
vissers.
De heer Swennen ondertekent zijn in
gezonden artikel in de Volkskrant
over dit vraagstuk als medewerker
van het Nederlands Instituut voor
Onderzoek der Zee. Vanuit het Nioz
mag daarop dan ook zeker een ant
woord worden verwacht. Per slot van
rekening gaat het in totaal om een
jaarlijkse exportwaarde van mossels
en kokkels van 300 miljoen gulden
waaraan zo'n 2000 mensen mee
werken.
L. Westbroek,
Den Burg.
Komende week beginnen twee cur
sussen in Atelier De Witte Engel.
Voor beide cursussen is nog beperkt
plaats. Woensdagmorgen 13 maart
begint de cursus lijzepop maken, aan
vang 9.15 uur. Donderdagavond 14
maart begint de cursus ledemaatpop
maken, aanvang 20.00 uur. De lijze
pop is een speelpop die bij uitstek
geschikt is voor peuters en kleuters,
terwijl de ledemaatpop een pop is
met beweegbare armen en benen,
geschikt voor het wat oudere kind.
ledereen die wel eens een zonnekind
pop heeft gemaakt, kan aan deze
cursussen deelnemen. Voor opgave
en inlichtingen: telefoon 13644.
