RIMLACH
Onder hoogspanning
de frontlijn over
Revoluties in de
sterrenkunde
FILM
Zo kun je het ook zien
BERICHT UIT DE RUIMTE
Mok-officier terug uit Joegoslavië:
WEEKEND
Pot-ver-bommen
Herinnering
VRIJDAG 31 JANUARI 1992
PAGINA 9
Door Frans Hopman
Chris Kipp, normaal als 1e officier werk
zaam in de Joost Dourleinkazerne, be
vond zich de afgelopen drie maanden
als EG-waarnemer in Joegoslavië in en
kele levensgevaarlijke situaties. Nu is hij
terug in Nederland, maar vergeten doet
hij oorlogsgeweld niet. Speciaal voor
TC3 vertelt hij over zijn aangrijpende er
varingen.
„Dat je zelf onder vuur ligt maakt min
der indruk dan de ellende die je om je
heen ziet", vertelt Kipp (36). „De ver
schrikkingen die de oorlog veroorzaakt
heb ik van nabij meegemaakt. Je schuilt
samen met de bevolking, je ziet slachtof
fers, beleeft hoe families verscheurd ra
ken. Hoewel ik het na drie maanden
welletjes vond, heb ik het land met pijn
in het hart verlaten. Het was vervelend
de mensen met wie je daar optrok, ach
ter te moeten laten."
De in Tiel woonachtige officier van het
korps mariniers kijkt met enige tevreden
heid terug. „Vooraf was ik sceptisch over
het nut van onze aanwezigheid, maar ik
heb mijn visie moeten herzien. Door re
gelmatige onderhandelingen zijn we er
in geslaagd op diverse plaatsen de
scherpe kanten van het conflict te halen.
Een groot pluspunt is dat in het noorden
van het land zelfs geen schot is gevallen.
Verder hebben we bemiddeld in een
aantal conflicten aan de frontlijn, waar-
door soms veel leed kon worden voorko-
PLATGEWALST
DUBROVNIK
G
Overleg met het crisiscomité van Vonkovci op 18 december, vlak vóór het incident in niemandsland. In
de witte pakken de EG-waarnemers, tweede van rechts zit Kipp. Links staat de burgemeester van het
plaatsje.
Volgens Kipp heeft de oorlog geen dui-
delijk militair doel. „Haat lijkt het be-
I langrijkste motief. Dat zie je ook aan de
manier waarop burgerdoelen worden
I bestookt. Sommige plaatsen waren vol
komen platgewalst. Ik heb meegemaakt
dat in een verwoeste stad alle kerken en
zelfs het ziekenhuis in puin lagen. Ter
wijl militaire doelen werden gespaard....
Maar de medische staf werkte gewoon
door in de kelders van het ziekenhuis.
Tussen de lekkende pijpleidingen ver
richtten ze daar levensreddende opera
ties."
Hoe word je waarnemer voor de Europe
se Gemeenschap?
Kipp: „Je moeteen militaire achtergrond
hebben en minimaal de rang van majoor.
Dat wijst in elk geval op voldoende erva
ring en deskundigheid. Zelf ben ik een
maand tevoren benaderd met de mede
deling dat ik binnen een paar dagen kon
worden gestuurd."
die alleen per schip bereikbaar was. Op
dracht was bemiddelen tussen het plaat
selijke crisiscomité en het Joegoslavische
Federale Leger (JNA). Dubrovnik zat al
drie weken zonder water en electriciteit.
Het JNA dreigde dat als het waterleiding
net niet werd hersteld, zij het gebied met
de electriciteitscentrale zou verwoesten.
„Wij wisten echter dat het JNA die cen
trale zelf had gebombardeerd, waardoor
tevens de watervoorziening was bescha
digd. Tegen hun eis dienden wij dan ook
direct een protest-in. Afgesproken werd
dat er herstelwerkzaamheden aan de
centrale mochten worden verricht en dat
er niet zou worden geschoten." Een suc
ces dus, maar volgens Kipp werd dat
door het TV-station Belgrado verzwegen.
„Toen ik voor de camera het bewijsmate
riaal wilde tonen, zwenkte de camera
weg. Later op televisie waren mijn verkla
ringen eruit geknipt, alleen mijn opmer
king dat de sfeer bij de onderhande
lingen goed was, werd uitgezonden."
Terug bij het hotel sloegen enkele
artillerie-granaten in op niet meer dan 25
meter afstand. „We moesten dekking
zoeken. Eén scherpe granaat belandde in
zee, drie niet-scherpe op de wal. Dat
leek dus op intimidatie door het JNA.
Die conclusie werd een dag later ver
sterkt toen we een dum-dum kogel op
het dashboard van de auto aantroffen, na
een bezoek aan het ziekenhuis."
WITTE PAKKEN
De meest riskante missie vond plaats aan
de frontlinie. Geprobeerd werd contact
te leggen met het EG-team uit Belgrado,
dat zich aan de andere kant van het front
bevond. Voor de poging werden twee
plaatsjes aan weerszijden van de frontlijn
uitgekozen, waarvan de bewoners nog
contact met elkaar hadden. Door het
JNA werd het verzoek afgewezen; over
steken zou niet veilig zijn. „Toch zijn we
de frontlijn over gelopen. In onze witte
pakken liepen we breed uitgewaaierd
over de weg. Aan de andere kant werden
we verrast opgevangen. Meteen stuurden
we bericht naar het JNA-hoofdkwartier,
waarin we stelden dat het leger ons te
genwerkte. Daarnaast verzochten we om
een nieuw contactpoging, zodat er aan
het front een bemiddeling op gang kon
komen."
Die tweede poging werd door het JNA
echter niet op prijs gesteld. Toen de vier
EG-waarnemers de oversteek door nie
mandsland maakten, zoefden op een ge
geven moment de mitrailleurkogels over
en langs de auto. Een granaat die achter
hen insloeg was het sein om rechtsom
keert te maken. „Het probleem was ech
ter dat de Kroaten achter ons de linie
weer hadden afgesloten door anti-tank
mijnen te plaatsen. Extra gevaarlijk was
dat er varkens op de weg liepen. Die
moesten we verjagen om te voorkomen
dat zij de mijnen tot ontploffing zouden
brengen.... Angst? Tja, erg op ons gemak
voelden we ons niet. Maar je móet in
zulke omstandigheden zo nuchter moge
lijk blijven denken. We handelden onder
hoogspanning, maar waren zeker niet in
paniek."
(biioon Goti
Gisteren heeft Marja een plakje worst ge
geten dat niet goed meer was. Heel gauw
daarna werd ze misselijk, moest overge
ven en kreeg nog diarrhee,ook. „Van bo
ven en beneden leeglopen", noemen ze
dat. Gelukkig is het vandaag weer goed
en voelt ze zich weer kiplekker. Alleen
heeft ze beslist geen trek meer in een
plakje wordt, al komt het net van de sla
ger vandaan.
Zoiets hebben we allemaal al eens be
leefd en we weten ook dat dit overgeven
en deze diarrhee een „gezonde ziekte"
was: op deze manier zorgt het lichaam
ervoor dat de gifstoffen die vanuit de be
dorven worst het lichaam zijn binnenge
komen, er weer heel gauw uit worden
verwijderd. Dit verwijderen noemen we
„uitscheiding". Er bestaan vele vormen
van: de bekendste zijn plassen, stoel
gang, zweten en huilen en iedereen
vindt dat gezond. Er zijn echter ook vor
men waarvan u beslist niet vindt dat ze
„gezond" zijn: loopneus, oorsmeer,
roos, vette huid, bloedneus, witte vloed
bij de menstruatie, zelfs eczeem en
hoest. Zoals ik al zei: U verbaast zich als
iemand dat „gezond" noemt want u bent
ze liever kwijt dan rijk. En daarom hebt
u misschien ook het een of ander gepro
beerd om het kwijt te raken: een zalf,
een pilletje, een kuur. En soms heeft het
nog „geholpen" ook - dacht u. Maar het
zou best eens kunnen dat u van de regen
in de drup bent beland. Uw lichaam wil
de iets kwijt en u hebt dat verboden,
voorkomen. Dus blijft het lichaam ermee
zitten en probeert via een andere weg
zijn doel te bereiken. En dat is dan altijd
een andere „ziekte". En wij maar weer
verbieden, enzovoort. U merkt het: het
wordt een spiraal.
Maar wat dan? Een loopneus maar laten
lopen, een eczeem laten bestaan, nach
ten lang blijven hoesten? Nee, dat is niet
de bedoeling. We moeten iets zoeken
dat het lichaam helpt om het probleem
te overwinnen, het innerlijke vergif J<wijt
te raken. De traditie van een vastentijd in
het voorjaar is geboren uit dit inzicht.
Schoonmaken, dat is het devies. Een
goed gekozen kruidenthee (brandnetel,
paardebloem) of homeopatisch middel
kan daarbij helpen en „wonderen" ver
richten.
Elisabeth de Weijer
Zijn eerste missie, op 14 oktober, was
meteen raak. De trip ging naar de zwaar
belegerde Kroatische stad Dubrovnik,
De avond is zo stille
zo zwoel is nu de lucht
Ik proef de zoete aarde
zoals een rijpe vrucht
Mijn lopen is een dwalen
doch ik dwaal niet alleen
Want in mijn denken is er
een peinzen slechts aan één
Hoe brandt mij nog het kozen
al is 't herinnering
Toen zij haar jonge armen
om mijne schouders hing
Vaak stonden wij te zwijgen
en slechts 't verlicht gelaat
Van beiden deed ons vragen
of liefde ooit vergaat
't Ontmoeten was een zoeken
in schemer avondstond
Van handen en van lippen
van ogen en van mond
Haar ogen straalden zachter
als ik mijn liefde zei
De mijne is gebleven
de hare ging voorbij
Als nu deez' teed're stonden
bij 't peinzen rijpen gaan
Dan zijn we weer verenigd
herinn'ring blijft bestaan
Adeptus
Door Cees Ribbens
Een terugblik en een overzicht kunnen
nooit kwaad. Bovendien levert het een
lekker chauvinistisch verhaaltje op.
Zolang er mensen op de aardbol rondlo
pen zullen ze naar de sterren hebben op
gekeken. In aanbidding of in angst, al
naar gelang de machthebbers dat sugge
reerden. Wisten ze veel, ze hadden al
leen hun blote ogen om te kijken en het
beeld dat ze opvingen gaf weinig of geen
aanknopingspunten om de raadsels op te
lossen.
Alleen de vrijgestelden, die niet hun
eigen voedsel hoefden te verbouwen of
op jacht te gaan, hadden tijd om zich het
hoofd te breken over de geheimen van de
natuur. En langzaam begon het een beet
je te dagen. Maar voorlopig bleef het bij:
de aarde in het centrum van het heelal,
omcirkeld door de Maan, de Zon, vijf
dwaalsterren en dat alles omgeven door
een koepel waarop de sterren waren be
vestigd, of waarin gaatjes zaten waardoor
het hemelse licht naar binnen sijpelde.
Ondanks die beperkte kennis en de, in
onze ogen, primitieve instrumenten,
slaagde men er reeds duizenden jaren
geleden in bepaalde hemelverschijnse
len, zoals zons- en maansverduisterin
gen, te voorspellen. Heel knap, petje af!
EERSTE REVOLUTIE
In 1604 bouwde Zacharïas Janssen uit
Middelburg zijn eerste verrekijker. Welis
waar had hij die niet zelf uitgevonden,
maar afgekeken van een onbekende Itali
aan, maar Janssen zag wel het gat in de
markt, hij ging ze in serie maken en voer
er wél bij. Zijn naam drong zelfs door tot
de grote sterrenkundige Galileo Galilei.
Deze bouwde zijn eigen kijker volgens
het voorbeeld van „die Hollander" en
deed er prompt een aantal formidabele
ontdekkingen mee aan de sterrenhemel.
De kennis van het heelal ging de paar
honderd jaar daarna met sprongen om
hoog, doordat er steeds grotere en betere
kijkers werden gebouwd. Het voorlopige
hoogtepunt werd bereikt in 1948 met het
gereedkomen van de spiegeltelescoop
op Mount Palomar, die een spiegeldia-
meter had van ruim vijf meter.
Inmiddels was een volgende revolutie in
de maak.
TWEEDE REVOLUTIE
In 1933 ontdekte een radio-expert, de
heer Jansky, een Amerikaan, dat er radio
golven uit de ruimte kwamen. Pas in
1945 was er een amateur astronoom,
Grote Reber, die in zijn eigen tuintje een
soort radiotelescoop bouwde, voor on
derzoek van de Melkweg, en dat bleek
succesvol. Nederlandse astronomen pik
ten het idee meteen op en maakten plan
nen voor een eigen grote telescoop met
een reflector van 25 meter doorsnee.
Maar het duurde wel even voor die klaar
was en men begon met een, door de
Duitse bezetters in de duinen achtergela
ten, radarantenne met een doorsnee van
slechts 7,5 m. Met dit apparaat en met
een speciaal voor dat doel ontworpen ge
voelige ontvanger, deed men waarne
mingen aan de Melkweg. Men zocht
daar naar radiogolven met een golflengte
van 21 cm. De Nederlandse sterrenkun
dige Van de Hulst had namelijk net bere
kend dat dit een golflengte moest zijn
die werd uitgezonden door waterstofgas.
En dat klopte: iri 1954 had men het aller
eerste plaatje van de verdeling van gas
wolken in de Melkweg.
Ook de 25 meter radiotelescoop kwam
gereed, en een tijd later de grote
synthese-telescoop in Westerbork. Jaren
lang waren deze instrumenten de groot
ste in hun soort op de hele wereld.
Door de mogelijkheid de hemel te bekij
ken in „radiolicht" ging onze kennis op
nieuw met sprongen vooruit en we zijn
nog lang niet uitgekeken.
DERDE REVOLUTIE
Een volgende doorbraak was nodig om
nóg scherper te kunnen zien en nóg ver
der te kunnen kijken. Die doorbraak
kwam in 1957 toen de Russen er als
eersten in slaagden een sateliet in een
baan om de aarde te krijgen. De gevol
gen zijn ronduit verbijsterend. Niet al
leen kunnen we nu de planeten in ons
zonnestelsel en hun manen van heel
dichtbij bekijken, wat tot nu toe volko
men onverwachte zaken aan het licht
bracht, maar opnieuw is onze horizon
op de sterren enorm verruimd. Een hele
serie, zeer geavanceerde telescopen
draait rondjes om de aarde, ver boven de
atmosfeer die altijd veel straling tegen
houdt en de beelden in onze aardse ster
renkijkers vertroebelt.
En de Nederlanders? Spelen die nu geen
rol? Nou, reken maar. We bouwen dan
wel geen raketten, maar satelieten wel en
fantastische apparaten, die in de ruimte
metingen verrichten met ongehoorde
precisie.
Komt er nog een volgende revolutie? Wie
zal het zeggen.
ZATERDAG
8.00 u. Typisch Texel. Texel-agenda en muziek
door Bert Heitink.
j 10.00 u Bedrijven voor bedrijven.
Vacaturebank met de rubrieken handel,
horeca, verzorging, bouw, installatie
techniek, landbouw en overig. Muziek.
Door Martin de Wit.
112.00 u. Goedemiddag Texel. Dier van de
week, Weet)e van de week en felicita
ties door johan Reuvers en Dirk Jan
Kooiman. Luisteraars kunnen om 12.00
uur bellen naar Radio Texel (12199) om
te melden wie vandaag jarig is. De jari
ge wordt gebeld en komt in de uit
zending.
14.00 u. Onzin op zaterdag. Satirisch
programma m.m.v Bob en Buitenzorg.
Presentatie en techniek Clarck de Boer.
16.00 u Legendarische Mijlpalen.
Muziek door Frank Smit.
j 17.00 u. Terug in de tijd.
Muziek uit de jaren '50, '60, '70 en '80.
De LP „Tijd voor teenagers" door Theo
Bakker. Deze week onder andere aan
dacht voor de Moody Blues.
18.00 u. De dansbare 21. Muziek en
popjournaal m.m.v. Maurits Witte, Rem-
ko Veeger, Alfons Witte.
20.00 u. 1001 Vragen-spel. M.m.v. Wim, Lia
en Marco van Leersum. Familiequiz,
spel- en belprogramma met prijzen.
24.00 u. Einde
ZONDAG
9.00 u. Klassiek op zondag.
Klassieke muziek m.m.v. Roelie Bakker,
Martin de Weijer, Arie Blom. 10.00 uur
kerkdienst vanuit de Doopsgezinde
kerk. Techniek: Wim van Leersum en
Math van Beek.
11.00 u. Vlaswiek. Muziek en poezie,
presentatie Coby Schotanus, techniek
Hennie van Heerwaarden Deze week
gedichten uit de bundel „Zolang er vo-
gels zijn" van Hans Bouma. Hierbij
wordt bijpassende muziek gedraaid.
12.00 u. Natuurwijzer. Informatief natuur
programma. Presentatie Mark Lavabije
en Arthur Oosterbaan, techniek: Max
Kok. Een kokkel of een zaagje? Deze
week het benoemen (determineren) van
zeebeesten als krabben, schelpen, vis
sen, kwallen en wormen aan de hand
van natuurboekjes. Bespreking van de
boeken die handig zijn voor beginners
of gevorderden. Verder actueel Texels
natuurnieuws en een voorgelezen ver
haal uit een oud boek over hoe het
heel vroeger was met de natuur op
Texel.
13.00 u. Ballroom en Latin. Dansmuziek
met uitleg door Max en Tineke Kok.
Deze week een gesprek met de heer
Raateland over stijldansen op Texel. Ver
der wéér extra aandacht voor de tango.
14.00 u. Een plaatje met een praatje.
Belprogramma door Wim van Leer
sum. Gast deze week: Carta Schrama,
een Texelse Amsterdamse terug op hel
eiland.
15.00 u. Nonstop Nederlandstalig. Hollands
repertoire door Wim van Leersum.
16.00 u. Sport Lokaal. Sportverslagen en
interviews m.m.v. Lia en Marco van
Leersum, Trea van Leeuwen, Gerrit Ver
hoeven. Techniek: Piet Cornelisse; tech
niek op lokatie: Jeroen Haak.
18.00 u. Time Traveling.
Muziekreis door de tijd door Herko van
Heerwaarden.
19.00 u. Lokaal Kabaal. Jeugdprogramma. Presen
tatie en muziekredactie Anneke Witte
en Karen Terpstra. Raad- en belspel met
muziekfragmenten en prijzen door Lon-
neke Veenema. De cassette-single toplO
door Annemarie Witte. Techniek: Herko
van Heerwaarden en Martin de Wit.
20.00 u. Dubbel Bert. Muziek met een
praatje door Bert van der Wal.
22.00 u. Einde
MAANDAG
18.00 u. Symphonica. Klassieke verzoekplaten
m.m.v. Marene van Beek, Wies van
Beék, Wil Beers. Techniek: Daan
Koopman.
19.00 u. Rondom de boerderij.
Informatief agrarisch programma. Pre
sentatie: Piet Blom Techniek: Jeroen
Nauta. Deze week de fabrieksmatige
verwerking van suikerbieten. Het hele
proces vanaf de start bij de fabriek tot
en met de verpakking van de suiker.
\ferder weer de agrarische nieuwtjes en
wetenswaardigheden. Uit de vakbladen
geknipt door Piet Blom.
20.00 u. Einde
DINSDAG
18.00 u. Bonte dinsdagavond.
Verzoekplaten m.m.v. Marga Eelman,
Gré Vlas, Mary Vos. Techniek: Magreet
van Heerwaarden.
19.00 u. Einde.
WOENSDAG
18.00 u. Eigenwijs. Geestelijk kinderprogramma
door Tineke Tensen Het onderwerp van
deze week. ..Met diepe bewogenheid".
Jezus roept tot de vissers als zijn
vrienden.
18.30 u. Onder de toren. Geestelijke verzoek
platen en bijdragen van de verschillen
de Texelse pastores, m.m.v Koelie Bak
ker. Coby Schotanus. Fia de Ligt. Lia
van Leersum en Nicolette Vink
19.45 u. Gelezen verhalen. M.m.v. Nel Harting.
Kleine gedichten voor kinderen van alle
leeftijden van diverse dichters uit de
bundel „Als je om je heen kijkt zie je
dat alles gekleurd is".
Techniek op woensdagavond Wim van
Leersum.
20.00 u. Einde.
DONDERDAG
18.00 u. Country Time. Countrymuziek door Trea
van Leeuwen. Techniek: Math van Beek.
CD van de week „Aquella Noche" van
Tish Hinojosa. Live-opname van deze
Spaanse ballade van de Texaanse zange
res tijdens de KRO-countrydag 1991.
19,00 u. 't Allegaartje. Presentatie: Tineke Kok.
Techniek: Max Kok. Deze week het on
derwerp Een slimme meid is op haar
toekomst voorbereid". Meisjes van 18
jaar zijn zelf verantwoordelijk voor hun
inkomen. Over beroepskeuze, mannen-
en vrouwenberoeperren een zelfstandig
bestaan. Gasten: de heer Zijm van het
Arbeidsbureau, mevrouw Uitenbogaard
van de Open School en de heer Riteco,
decaan bij OSG De Hoge Berg. Verder
een kort gesprekje met Dirk Breedveld
en opnames van zijn optreden in Klif
12.
20.00 u. Einde.
VRIJDAG
18.00 u Elck wat wils. Verzoekplatenprogramma
m.m.v. Wim en Corrie Witte, Rensje
Halsema. Techniek: Hannie van der Vis.
19.30 u. Tot achten. Muziekspecial door
Magreet van Heerwaarden. Deze week:
Smartlappen.
20.00 u. Friday Night Fever! Muziek en
verkiezing van de Texel Tip, de ToplO
van de dansbare 21. de hamerplaat en
de zwansplaat door Niels van Heer
waarden.
22.00 u. Einde
Voor en na de uitzendingen
Radio 10 Gold.
DONATEUR WORDEN?
BEL 12199 of 13340!!!
DOOIE BABYSITTER
OOK AL OP HERHALING
Voor de tweede achtereenvolgende
week draait er bij Cinema Texel
DON'T TELL MOM THE BABYSIT
TER'S DEAD, een film die aanvanke
lijk beschouwd werd als een
opvul Ier van het programma omdat
Jan Brandenburg nog niet kon be
schikken over één van de films die
hij nog op zijn verlanglijstje heeft
staan alvorens de nieuwe eige-
na(a)r(en) het boeltje gaan overne
men. Maar het Texelse publiek ziet
deze komedie met de zeventienjari
ge Christina Applegate, het super-
domme oversexte trutje uit Married
with Children, wel zitten. Vandaar
een tweede week.
Voor wie de film nog niet gezien
heeft: Christina wordt opgescheept
met haar broertjes en zusjes als per
ongeluk de kinderhatende kenau als
babysitter-omdat Mom zonodig met
haar lover op vakantie moest- al na
vijf minuten dood neervalt... Het
lijkt wordt stiekum gedumpt bij het
lijkhuis én stom genoeg ook de huis-
houdpot. Christina moet gaan solli
citeren, gaat werken bij een
mode-gigant, maakt carrière, wordt
verliefd, enzovoort enzovoort. Des
ondanks een leuke film waar veel
mee valt te lachen en te zwijmelen.
Veel plezier! (CvH)
PROGRAMMA RADIO TEXEL
RADIO TEXEL
FM 106.1 I
