De Reiziger
TCS
CD Ti°op
vertelt nu eindelijk iets over z'n werk
1 Eb en vloed (slot)
Twaalf Bakken krijgt
status Jazz-podium
BERICHT UIT DE RUIMTE
K
CX
ft J>
Piekdag in MJM
Prijswinnaars
'PRI1 VRIJDAG 24 APRIL 1992
TEXELSE COURANT
PAGINA 1'
DOODTIJ
LLWS - 250
Door Niek Welboren
Genoeg gezegd over wonderlijke winkeltjes, moeizame onderhandelin
gen met bestuurders, Polynesiërs met ideniteitsproblemen en verguisde
wetenschappers -ik ging immers om te tekenen!
Getekend heb ik, en het is zoals ik thuis
reeds voorspelde: er is op Paaseiland
heel wat meer te zien en vast te leggen
dan de blinde reuzen van de Rano Rara-
ku. Bijzonder zijn ze, maar gek genoeg
was ik bij m'n eerste bezoek aan de kra
ter niet eens echt onder de indruk en ze
ker niet overdreven opgewonden. Het
was er gewoon allemaal, zoals ik het ook
in de boeken en de folder had gezien. Ik
[geneerde me eerlijk gezegd voor m'n
[nuchterheid! Later, vooral bij nadere be-
Ichouwing tijdens bezoeken op andere
Idagen- momenten met een betere licht
val, ging de krater wel degelijk voor me
leven en raakte ik in de ban van de
prestaties van de oerbevolking (waar die
dan ook vandaan kwam).
MYSTERIE
Het is echt onvoorstelbaar om te zien,
hoe en onder wat voor omstandigheden
de beelden werden vervaardigd. Op de
gekste plaatsen in en op de kraterrand
bevinden zich half en bijna voltooide
beelden en het moet een geweldig on
rustige bedoening zijn geweest, met al
die -naar men aanneemt honderden -
beeldhouwers. Niks voor mij eerlijk ge
zegd, dat collectieve creëren. Als super
solist -zeker voor zover 't m'n werk
betreft-, kijk ik vreemd aan tegen dit fe-
noneem. Hoewel er bij de beelden ver
schillen te zien zijn, hier en daar zelfs
duidelijke karaktertrekken, is er toch
sprake van een verbazend uniforme stijl.
Deze heeft zich langzaam ontwikkeld en
een hoogtepunt gevonden in de sterk
gestyleerde types aan de voet van de kra
ter. Met name dit leger van stenen reu
zen, dat voor altijd het eilandimago heeft
bepaald, is zeer indrukwekkend.
Een zonsondergang meemaken tussen
de zwijgzame reuzen terwijl duizenden
krekels zorgen voor een onophoudelijk
en indringend achtergrondgeluid, is een
onvergetelijke ervaring. Het is geen won
der, dat er zoveel mysterieuze theorieën
zijn verkondigd rond het eiland en de
beelden, want vooral 's avonds of 's
nachts onder een vaak fantastische ster
renhemel, heerst er een heel aparte
stemming. Voor ons vreemde gewassen
verspreiden een aangenaam kruidige
geur. Hier en daar is wat geritsel van een
hagedis en het geluid van de krekels; ver
der absolute rust. Hier ontkom je niet
aan gevoelens van tijdloosheid en het
bovennatuurlijke, dit is het land van de
Aku Aku's!
INSPIRATEN
Zoals te verwachten was, krijg je tijdens
een reis als deze enorm veel nieuwe in
drukken te verwerken. M'n ervaring is,
dat deze later -na een poosje te zijn
bezonken- weer naar boven komen in
een doorleefde- vaak gerijpte vorm. Ook
moet ik me eerst eigen gaan voelen met
de bodem en de omgeving, om echt tot
de kern te te kunnen doordringen. De
eerste dagen maakte ik wel al wat schets
jes van een opvallend huisje of een Jeuk
plekje", oppervlakkige notities, meer
omdat ik mezelf had opgelegd om toch
vooral veel en vaak te tekenen..., maar
„het" had me nog niet te pakken. Tapanti
Rapa Nui zorgde gelukkig voor een aan
gename en nuttige verstoring...; volop
genieten en even lekker niks hoeven tij
dens dit jaarlijkse festival was precies wat
ik nodig had; omdat ik m'n ogen natuur
lijk altijd goed de kost geef, maar toch
ook met de andere zintuigen veel re
gistreer, was ik achteraf wel degelijk be
zig met een opladingsproces. Als gevolg
van de ontspanning en het feit dat ik m'n
draai had gevonden in het leuke huisje
was er plotseling de bewuste inspriratie.
Dit keer allemaal imgainaire beelden,
gevoed door de mysterieuze sfeer op het
eiland. Zo'n golf van inspiratie en pro
ductie is voor mijzelf vergelijkbaar met
de periode waarin m'n Schotse sprookjes
achtige werk maakte.
DROOMEILAND
Nu is het leven bepaald geen sprookje
geweest. Paaseiland is dan wel voor ve
len een droomeiland in de Stille Zuidzee
waar ooit legendarische koningen re
geerden, maar de geschiedenis is hier
verre van lieflijk. Het was er eerder één
van moord en doodslag, overwinnen of
gegeten worden.... een nachtmerrie!
Eerlijk gezegd was het een onaangenaam
en agressief stelletje duistere lieden dat
hier de vrij recente geschiedenis be
paalde.
In deze laatste periode, die ongeveer ge
lijk viel met de eerste Europese bezoe
ken, bleef er bijna geen steen op z'n
plaats. Nog steeds voel je de teloorgang,
de kille schaduw van dat tijdperk. Dat
zichtbaar maken -vertalen in m'n eigen
beelden, is waar ik me vooral mee bezig
houd.
Het op zich mooie landschap registere-
ren, vond ik aanvankelijk minder belang
rijk (Daarbij had ik 't zelfde gevoel als bij
't schetsen in de duinen; wel mooi, maar
niet altijd boeiend). Nu ik hier langer be
zig ben en ook de wisselingen in sfeer
meemaak, zijn de heuvels meer voor me
gaan leven. Zeker als de zon ze tegen de
avond flauw belicht, lijkt het of ze een
deel van het verhaal kunnen vertellen.
De veelal opvallend gevormde heuvels
(allemaal uitgedoofde vulkanen) zijn hier
en daar sterk aangetast door erosie en de
nu zichtbare groeven van rode steen en
gruis in de (nog steeds) groene begroei
ing zijn net de littekens van een bloeidig
verleden.
Hoogzomer is al een tijdje voorbij en dat
is duidelijk merkbaar. Niet alleen is het
erg stil in en rond het dorp, weinig toe
risten, kinderen weer naar school, maar
vooral de stemming is veranderd. Er is
vaak meer wind en af en toe kan het ook
vreselijk noodweer zijn -uren achtereen
regenen- en ik ben blij dat m'n tentje
over de kast hangt. Ondanks de winter
tijd en de buien heb ik nog steeds een
zomergevoel, want de zon is hier wel be
hoorlijk krachtig en schitterende wolken
partijen omringen vaak het eiland. Op
Texel hebben we natuurlijk ook prachti
ge luchten, daar niet van, maar hier krij
gen de wolkenformaties door de enorme
ruimte van de oceaan iets nog ongrijp-
baarders. Gek genoeg lijkt het daardoor
ook, of de horizon hier hoger is...., dat is
natuurlijk onzin, maar toch heb ik vaak
het gevoel, dat er in de verte iets te veel
zee is.
De horizon zal niet hoger zijn dan bij
ons, de branding of liever gezegd de
oceaandeining is dat zeer beslist wel.
Daar door heen varen, er als een strootje
over heen te worden getild in een kleine
houten sloep is wel een heel aparte bele
venis. Insiders weten van m'n Doggers-
bank „ervaring" en m'n overtuiging
sindsdien dat alles wat er nog gebeurt
(ter land - ter zee en in de lucht), alleen
maar mee kan vallendus wilde ik wel
mee. Tenslotte was er ook nog een
priester aan boord, wat kon me gebeu-
)oor Cees Ribbens
ühebt nog een verklaring tegoed van de
(dagelijkse ongelijkheid". Dat was het
verschijnsel dat twee opeenvolgende
hoogwaterstanden belangrijk in hoogte
■Mkunnen verschillen. Verder zullen we
het nog hebben over de „agger" en over
het „wantij" en daarmee sluiten we dan
korte over eb en vloed af.
In figuur 1 staat de Maan getekend boven
liet Noordelijk halfrond. Dat betekent
Jus dat de top van de ene vloedberg zich
iveneens op het Noordelijk halfrond be
vindt. Van de andere vloedberg is de top
laarentegen op het Zuidelijk halfrond te
vinden. Stel dat wij ons op een gegeven
noment bevinden in het punt A: dan
lebben we een hóóg hoogwater. Maar
uur later bevinden we ons, door
laing van de aarde, in punt B en er-
raren dat het hoogwater daar minder
'oog komt. Het zal duidelijk zijn dat de-
?e dagelijkse ongelijkheid niet optreedt
ils de Maan boven de evenaar staat. In
Ie tekening zal dat het geval zijn als de
Maan een kwart van zijn omloop om de
aarde verder staat, dus ongeveer een
week later. Overigens geldt ook hier
weer dat in onze omgeving de effecten
een vertraging van tweeënhalve dag
oplopen ten opzichte van de oceaan.
In figuur 2 is het verloop van de water
hoogte nog eens uitgetekend voor een
hele maand. De meeste van de eerder
aan de orde gestelde effecten zijn erin te
rug te vinden zoals: springtij en doodtij,
de zojuist besproken dagelijkse ongelijk
heid en het feit dat springtij pas 2Vi dag
na VM en NM optreedt. In de tekening is
dat twee en een kwart dag, maar dat
geldt voor Vlissingen; bij Oudeschild
valt hoogwater zes uur later.
AGGER
Een onregelmatige vorm van de getij-
kromme wordt, zoals we eerder zagen,
veroorzaakt door het typische verloop
van de kustlijn en de zeediepten in de
omgeving. Soms ontstaan er heel merk-
fig.3A
fig.3B
t
agger
CR
.Maan
HOOG 5TB EKEN DE STAND 455 (1953)
l\ DAG NA NM OF VM 400
waardige plaatjes. Als voorbeeld is in fi
guur 3A het verloop van de waterstand in
Hoek van Holland gegeven. Men zou
kunnen zeggen dat het daar, kort na el
kaar, twee keer laagwater is. De kortdu
rende verhoging daartussen noemt men
de agger. Het verschijnsel is het sterkst
bij springtij.
Het omgekeerde kan ook voorkomen,
namelijk dat het hoogwater twee pieken
heeft met een kleine verlaging van het
zeewater daartussen. Vóór de afsluiting
van de Zuiderzee was dat het geval bij
Den Helder. De twee toppen van hoog
water lagen daar toen ruim drie uur uit
elkaar, ongeveer zoals aangegeven in fi
guur 3B.
WANTIJ
Langs de Nederlandse kust beweegt de
getijgolf zich van Zuid naar Noord en
verder langs de zeekust van de Wadden
eilanden. Bij het Marsdiep komt de ge-
tijstroom de Waddenzee binnen, maar
ook bij het Engelsmangat, tussen Texel
en Vlieland. Aan de Oostkant van Texel
moeten die twee stromen elkaar ergens
tegenkomen, op elkaar botsen: het wan
tij. Op die plaats is er uiteraard ook eb en
vloed maar er zal weinig of geen stro
ming van het water zijn. Het gevolg daar
van is weer dat op zo'n plek het slib
gemakkelijker kan bezinken. Met andere
woorden: op de plaats van een wantij
ontstaan ondiepten. En waar ligt dat wan
tij voor Texel?
Boven de Vlakte van Kerken. Logisch
nietwaar?
Met het Frank Grasso Peter Guidi
Quintet heeft taveerne De Twaalf Balc-
ken aanstaande zondag een top-
jazzformatie in huis. Het optreden is
een schot voor de boeg, want komend
najaar start het café in de Weverstraat
met een serie maandelijkse jazzconcer
ten. Voldoende reden om voortaan als
„Jazz-podium" te worden betiteld.
Veel Nederlandse bands op het terrein
van improviserende muziek krijgen sub
sidie, zodat deze vorm van cultuur in ons
land beter aan bod kan komen. Voor
zaalhouders wordt het zo aantrekkelijker
om een formatie te contracteren. Zij be
talen dan bijvoorbeeld de helft van de
kosten; de andere helft wordt gesubsi
dieerd. Gelegenheden die met vaste re
gelmaat jazzbands programmeren,
kunnen als „Jazz-podium" worden aan
gemerkt. Voorbeeld hiervan is de week
voorafgaande aan Texel Jazz. Kwalitatief
goede bands worden dan met subsidie
naar Texel gehaald en verdeeld over een
aantal zalen. Ko Vermuë van De Twaalf
Bakken: „Door die optredens ben ik en
thousiast geraakt voor deze muziek.
Daarnaast kwamen vragen uit het pu
bliek om méér optredens. Ik denk dus
dat er animo voor is en ben zeker van
plan om het een jaar te proberen." De
concertenreeks kwam tot stand met me
dewerking van de organisatie van het
Texelse Jazzfestival.
Het Grasso&Guidi Quintet maakt mo-
300 STORMVLOEDPEIL+327
200
100
LAAGSTBEKENDE STAND-333 (1956)_7
VOORBEELD VAN HET VERLOOP DER GETIJBEWEGING
TE VLISSINGEN VAN NIEUWE MAAN TOT NIEUWE MAAN
Altsaxofonist Peter Cuidi is zondagmiddag te bewonderen in De Twaalf Balcken.
ren! Het zou een prachtige tocht worden
rond de zuidkant naar de zogenaamde
Vogelmaneilandjes (er is een kromme
vergelijking te maken met de oude Tessel
- Eijerland situatie) en ik heb erg geno
ten, maar als ik achteraf 't bootje zie... te-
kepen is er op zo'n rondvaart niet bij.
Het is meer stemming ondergaan in de
stijl van Turner, die zich ooit aan een
mast liet binden. Z'n werk spreekt me
erg aan, om hem zo letterlijk te imiteren
gaat me wel iets te ver!
WEINIG GROEN
Al met al is deze reis dus een heel plezie
rige combinatie van werk en avontuur en
ik ben er van overtuigd, dat ik met de op
gedane ervaringen en impressies nog
heel lang voortkan. Hoewel ik het nu ge
weldig naar m'n zin heb, lijkt het me ook
fijn om straks in m'n eigen atelier de stu
dies en tekehingen te kunnen verwerken
op groter formaat en met ander mate
riaal, zeker als ik denk aan de geur van
olieverf, die zich mengt met die van vers
bcuinbrood en een Hollands bakkie kof
fie! Hoe ik de Texelse seizoensdrukte zal
ervaren na deze periode is nog de vraag.
Het zal bijzonder zijn om van de ene zo
mer in de andere te stappen en zodoen
de vast een erg zonnig en in ieder geval
erg groen jaar te beleven. Vreemd ge
noeg heb ik voor mezelf moeten vaststel
len, dat ik (zoals bekend) wel een grote
voorliefde heb voor groen als kleur in
kleding en andere stoffelijke zaken, maar
dat ik deze nadrukkelijke natuurtint toch
nauwelijks in m'n werk gebruik. Mis
schien komt 't nu nog, want ik had
tenslotte ook niet gedacht, dat ik in een
spierwitte overall op de zwarte lavarotsen
van Paaseiland zou, „acteren" als weten
schapper in een Italiaanse TV. commerci
al. Er wordt gezegd, dat je hier
onverwachte dingen meemaakt en ik ge
loof dat dat waar is. Dit eiland is een
magneet en trekt veel wonderlijke en ver
wonderde individuen aan; uitzonderlijke
en gekke situaties kunnen niet uitblijven!
Of ik weer ergens in verzeild raak, of ge
woon nog wat stenen' heb getekend,
meld ik u in een volgende aflevering.
menteel een Europese toernee. De band
leiders, de Amerikaanse trompettist
Frank Grasso en de Italiaan Peter Guidi
(altsax en fluit), bogen allebei op vele ja
ren ervaring. Ze speelden samen met de
beste jazz-muzikanten van deze tijd.
Grasso opende zes jaar geleden het Jazz
festival met zijn big band in De Linde
boom. Ook Guidi was al eens tijdens
Texel Jazz actief. De formatie waarmee
ze nu rondtoeren speelt jazz, die voor
een breed publiek toegankelijk is. De
muziek wordt aangemerkt als „bebop",
een stroming die tussen oude stijl en mo
dern in zit. Het quintet bestaat verder uit
de Nederlanders Rob van Bavel (piano),
Frans van der Hoeven (bas) en Hans
Oosterhuis (drums).
Het optreden begint om 15.00 uur en is
om ongeveer 18.00 uur afgelopen. De
toegang bedraagt f5,-.
Omdat het Nationaal Museumweekend
is, krijgen bezoekers van het Maritiem en
Juttersmuseum in Oudeschild morgen
(zaterdag) een aanzienlijke reductie.
Voor slechts een gulden mogen be
langstellenden naar binnen. Het mu
seum is geopend van 9.00 tot 17.00 uur.
Zes jonge Texelaars hebben een prijs ge
wonnen in een tekenwedstrijd van Albert
Heijn. Deze bestond uit een knuffeldier.
Vorige week hebben zij hun knuffel afge
haald tijdens een feestelijke bijeen
komst. De gelukkige winnaars zijn Jette
Oosterhof, Janneke Beers, Annemieke de
Boer, Esther Witte, Dirk de Vries en Rob
Legierse.
In deze wekelijkse rubriek worden
de tien op Texel meest verkochte
CD's weergegeven. De informatie is
gebaseerd op computer-verkoop
registratie van Nauta CD.
1. Various-Het beste uit de Top 100
aller tijden
2. ZZTop-Best of
3. Queen-Greatest Hits II
4. Red hot chili peppers-Blood,
sugate, sex and magie
5. Foreigner-Best of
6. Rene Froger-Matters of the heart
7. Queen-Greatest Hits I
8. Bruce Springsteen-Lucky Town
9. Henny Vrienten-Mijn hart slaapt
nooit
10. Various-Tour of Duty 4
