Sinterklaas is ook
maar een mens....
RIMLACH
WEEKEND
Beschonken Pieten zijn uit den boze
Noorlander schilderde
Ouwe Sunderklazen
¥0
Expositie in Den Hoorn
rr
TEXELAARS IN DEN VREEMDE
Makkers, staakt uw wild geraas
de volgende ronde is met (ouwe) Klaas
RUILEN
BEDRIJVIGHEID
Kleuren-kopieerapparaat
voor foto's en drukwerk
wt
HORSZEL
Klaas
Expositie in
galerie Langewaal
PAGINA 8
VRIJDAG 4 DECEMBER 1992 VF
Door Marija Westerlaken
We treffen elkaar in een koffielokaaltje. Hij is niet helemaal in vol or
naat maar straalt niettemin gezag uit. En vriendelijkheid, oude wijze
ogen die vaak lachen. Welke verjaardag hij op 4 december zal vieren?
Precies weet hij het niet meer, hij werd geboren in het jaar 270, dus wat
vergeetachtigheid moet ik hem op zijn leeftijd maar niet kwalijk ne
men. Desalniettemin blijkt hij tijdens het gesprek over een fantastisch
geheugen te beschikken. Hij lacht: „Mensen staan vaak versteld van
mijn 'alwetendheid', maar ik heb gewoon een heel goed geheugen. En
de Pieten hè, die horen ook veel." Sint Nicolaas over normbesef -ik ben
ouderwets- de Kerstman en het voetbal.
De tijden veranderen. Sinterklaas gaat
mee in de moderne tijd waarin degelij
ke huizen zijn vervangen door flats, ka
chels door centrale verwarming en
kinderen spelcomputers vragen. Hij
ziet het wat zorgelijk aan want hij is een
ouderwets typ, met een groot normbe
sef (zijn katholieke achtergrond verloo
chent zich niet). „Ik heb er een hekel
aan als mensen hun rommel niet oprui
men", zegt hij vermanend. Het gebruik
van alcohol is helemaal uit den boze,
Wl*1
Sint tolereert geen beschonken Pieten.
Wat betreft die flats is hij niet rouwig,
dat gewiebel op die daken werd de laat
ste jaren toch puur minder en het ge
mak van een loper heeft wel wat.
Bovendien houdt het hem flexibel.
Over het steeds groter worden van ka-
do's is hij niet zo te spreken maar de
kinderen vragen erom. En kinderen
gaan voor alles. Ze zijn zijn grote passie
en inspiratie bron. Woorden schieten
vaak tekort om zijn ontroering te be
schrijven.
TONGVAL
De oude man heeft veel affiniteit met
Texel. Ik ontwaar zelfs een licht Texelse
tongval. „Ik kom hier al zó lang. Inmid
dels ken ik hele families hier. Het voor
deel van de kleine gemeenschap is dat
ik er zó weer in zit en dus heel actueel
kan zijn." Lachend dist hij een verhaal
op over een meisje, dochter van een vis
sersman, dat haar schoen had gezet
maar er niets in kreeg omdat ze 'stout'
was geweest. Ze had zich voorgenomen
om de Sint wat poon te geven maar
kwaad riep ze dan krijgt die ouwe ook
niks! Natuurlijk was het hem ter ore ge
komen. Het jaar erop zag hij haar op
school en zei volgens mij hebben wij
nog een appeltje te schillen. De volgen
de dag bracht haar vader een grote zak
poon....
De goedheiligman komt speciaal naar
Nederland om zijn verjaardag te vieren.
Zijn seizoen is kort en heftig. Deze we
ken bezoekt hij alle scholen en legt
honderden huisvisites af. Tijdens de
huisbezoeken weigert hij de door de
ouders toegefluisterde vermanende
woorden uit te spreken. Wel mag hij
graag in plaats van de kinderen, de
ouders op het matje roepen. Het blijft
tenslotte een kinderfeest.
Lijkt het erop dat ons culturele erfgoed,
Eén van de oudste volksgebruiken in
ons land is het feest van oude Sinter
klaas: een oeroud folkoristisch ritueel
dat alleen nog op de Waddeneilanden
wordt gevierd. Elk eiland kent z'n eigen
traditie en heeft een eigen naam voor
het feest. De manier waarop het wordt
gevierd en zelfs de datum verschilt per
eiland. Op Texel valt Ouwe Sunder-
klaas op 12 december.
Het Oude Sunderklaasfeest heeft niks te
maken met de bekende bisschop uit
Myra die jaarlijks op 5 december ons
land bezoekt en menig kinderhart snel
ler doet kloppen. Oude Sunderklaas
stamt af van een voor-christelijk zonne-
wendefeest, een eredienst aan de voor
ouders en de heidense god Wodan.
De oude Germanen en Noormannen
geloofden dat hun god Wodan of Odin,
zoals hij ook wel werd genoemd, leefde
in de dodenrijk. Jaarlijks zocht hij in
midwintertijd, twaalf dagen rond de
zonnewende, contact met de levenden.
In deze jogenaamde „jul"tijd trok hij
met zijn dodenleger rond. De mensen
probeerden de dodenstoet te misleiden
met verkleedpartijen, maskerades en
veel wild geraas.
Door de eeuwen heen is het zonnewen-
defeest verwaterd en zijn de scherpe
heidense kantjes er behoorlijk afgesle
ten. Nu gaan de eilandbewoners een
maal per jaar gemaskerd en verkleed
„speulend" de straat op en vestigen op
carnavaleske wijze de aandacht op ge
beurtenissen en personen die in het af
gelopen jaar in het nieuws kwamen, of
op andere wijze de aandacht op zich
wisten te vestigen. De traditionele
„speulers" spreken niet, maar dragen
hun tekst mee op een bord om de hals.
Na het speulen -vroeger na twaalven-
gaan de maskers af en wordt er tot in de
kleine uurtjes feest gevierd.
Ouwe Sunderklaas is een sterk tot de
verbeelding sprekend volksgebruik.
Geen wonder dat kunstschilder Henk
Noorlander (geboren in Amsterdam) er
door is gefascineerd. Sinds hij in 1973
op Texel kwam wonen, heeft hij het
feest in het dorpje Den Hoorn jaarlijks
van harte meegevierd. Tot zijn spijt ziet
De Texelse Gerda Zijm is land
bouwkundig ingenieur. Samen
met haar vriend doet zij een ont
wikkelingsproject onder boeren
in Nicaragua.
Het heeft de laatste tijd geregend dus bij
het laatste huis voor de rivier houden
we even stil om te vragen of de rivier
vandaag doorrijdbaar is. We hoeven ons
geen zorgen te maken zeggen ze, maar
ik ben het allemaal nog niet zo gewend
en geef onnodig veel gas als we het wa
ter inrijden. Alles gaat natuurlijk goed
en langzaam slingeren we het rivierdal
letje weer uit. Het heeft wel wat, dat
werken in vreemde landen, bedenk ik
me. De Hoge Berg is mooi, maar dit is
toch net een slagje echter. Het gebied
waar we doorheen trekken is bergachtig
en groen, de weg stenig en slecht, onze
jeep is oud maar sterk.
Op het hoogste punt aangekomen, staat
een heel groepje mensen druk te geba
ren. We stappen maar eens uit om te kij
ken wat er aan de hand is. Het blijkt dat
de auto van twee nonnen, waar wij nota
bene net naartoe op weg waten, de hel
ling is afgereden. Regelrecht een huis
in. Gelukkig was er niemand binnen,
want het betreffende huis was duidelijk
minder stevig dan de auto. De houten
voorgevel ligt in puin en de auto staat in
de kamer. Met een span ossen wordt de
Toyota van de nonnen omhoog getrok
ken. De wagen heeft geen schrammetje.
En de nonnen? Een schrikje. Ze zaten er
niet in. Ze hadden de auto even gepar
keerd, maar waarschijnlijk de handrem
niet zo goed aangetrokken. Maar goed,
tien minuten later rijden we achter hen
aan naar hun huis in Los Jirones.
Los Jirones geniet twijfelachtige natio
nale bekendheid wegens de „cholera"
die er een maand geleden zijn eerste
slachtoffer maakte. In heel Centraal-
Amerika is deze ziekte sterk aan het
groeien, nadat men hem eigenlijk al uit
geroeid had gedacht. Het is een echte
armoede-ziekte, veroorzaakt door het
drinken van besmet water en slechte hy
giënische omstandigheden. Nadat in
Los Jirones de eerste dode was begra
ven, kwamen er in heel nicaragua hulp
programma's op gang om drinkwater
putten te graven en latrines te bouwen.
In Los Jirones is nu gelukkig alles weer
onder controle.
De nonnen, die allebei ook nog eens
Maria blijken te heten, zijn leuk en
doen goed werk. Het belangrijkste is
wel dat ze de dorpsraden in het gebied
nieuw leven hebben ingeblazen. Op
die manier kunnen de dorpelingen zelf
bepalen welke kant het op moet met
hun eigen ontwikkeling en als groep
wordt hun stem eerder gehoord. Want
vaak is veel afhankelijk van onzichtbare
en onberekenbare regeringsinstanties.
Meêstal leidt dat er toe dat er niets
gebeurt.
Voor ons is dat een belangrijk punt van
ontwikkelingswerk: niet alleen allerlei
dingen geven, zodat mensen eigenlijk
alleen maar afhankelijk worden van ge
vers in verre, rijke landen, maar probe
ren om mensen zelf juist sterker te
maken door hun organisatie te verster
ken, zodat ze gezamenlijk hun eigen
plannen kunnen gaan uitvoeren en acti
viteiten uit gaan voeren die binnen hun
eigen mogelijkheden liggen.
Ik ben nu drie maanden in Nicaragua
en ben al opgeslokt door de problemen
en nieuwtjes van hier. Het is leuk om
hier weer terug te zijn. Er is de afgelo-
Je koopt maar voor je Sinterklaas-kont weg, maar omdat iedereen alles al
heeft, weet je nauwelijks wat je moet aanschaffen. Dat is gelukkig een trend
en daarom mag tegenwoordig bijna alles geruild. Het wordt dan wel in onver
nietigbaar plastic geseald of van moeilijk scheurbare sluitzegels voorzien. Al
tijd de originele verpakking bewaren, nooit van te voren garantiebewijzen
laten invullen en goed alle kassabonnen bewaren. Je hebt bijna de neiging
om de aankoopbonnen bij de surprises te doen, zodat de begunstigde onmid
dellijk, zonder administratieve rompslomp, het onuitgepakte kleinood kan
ruilepDe keus was vroeger trouwens ook niet gemakkelijk. Om te kijken of
je cadeautje wel goed paste bij het zondagse pak, haalde je in Den Burg een
„zichtzending" stropdassen. Om de joligheid van pakjesavond te vergroten
gooiden we altijd al het pakpapier in een hoek van de kamer. Zo raakte de
zichtzending op de Rooie Zee. Dat probleem was niet al te groot, want in die
tijd was de vuilnisbelt op zaterdagmorgen meer een ruilbeurs. Als je een aan-
hangertje puin wegbracht, nam een ander het meteen als wegverharding mee
en zelf kwam je met drie redelijke fietsframes terug, die je de week daarop
weer omruilde voor wat anders. Omdat we nogal herkenbare surprises had
den,. vonden we de zichtzending nog vrij gemakkelijk terug. De volgende dag
lagen ze weer feestelijk in de etalage van Moerbeek.
D. WITTE ROEPER
Met een computergestuurde kleuren
kopieermachine is kantoorboekhandel
LenR deze week een nieuwe activiteit
gestart. Het apparaat kan niet alleen
kleurenfoto's kopiëren op elke ge
wenste grootte, ook kan naar smaak
kleur worden toegevoegd aan zwart
witte teksten.
Winkelchef Ben Zegeren verwacht hier
mee een gat in de markt te vullen, zo-
wel voor particulieren als voor
bedrijven. „Momenteel maken velen
bijvoorbeeld menukaartjes voor de
feestdagen in eigen beheer. De oplage
is te klein om apart te laten drukken,
dus kopieert men meestal een tekst op
gekleurd papier. Onze kopieermachine
biedt echter ongekende mogelijkheden
om er een veel fraaier en kleurrijker re
sultaat van te maken."
Afgelopen jaar stond in de winkel al een
kleurenkopieerder, maar die had teveel
beperkingen..Met het nieuwe apparaat,
de Canon laser copier 300, kunnen
kleurenfoto's tot A3-formaat worden
„opgeblazen". Ook kan een grote foto
in onderdelen worden uitvergroot; de
delen samen vormen een poster van 115
bij 165 cm. De kleurkwaliteit is niet zo
perfect als die van drukwerk, maar toch
verbluffend goed. Andere mogelijkhe
den zijn o.a. vermenigvuldiging van
(pas-)foto's, afdrukken op transparant vel
en het uitsparen van ruimte waarin een
(bedrijfs-)naam of logo kan worden ge
plaatst. Kopieën op A4-formaat gaan en
kele guldens per stuk kosten.
De magische kreet uit de zestiger
jaren „Klaas komt" heeft op Texel
altijd een speciale betekenis gehad.
Eerst vieren we het feest van Klaas
de gulle kindervriend naar wiens
komst met angstige spanning wordt
uitgekeken. Op 12 december komt
die ouwe Klaas die nog veel meer
emoties losmaakt. Onlangs hadden
we de onverwachte komst van een
nieuwe Klaas. Welke eisen mogen
we aan hem stellen? Hij is geen
dakruiter, maar manoeuvreert wat
langs de kustlijn, moeizaam zijn
ronde volbrengend. Zijn drie zwar
te pieten heeft hij het zwijgen op
gelegd, want hun zakken bevatten
vermoedelijk duistere surprises.
Maar wat een verwennerij voor
Texel, drie „Klaassen"! Eén ding is
zeker: die Ouwe Sunderklaas zal
op zijn feest de ronde op veel ma
nieren afleggen. Ook op een sche
ve schaats komt menig Klaas vaak
klaar.....
Horszei
Van eind november tot half januari is in
Galerie Langewaal te De Waal een se
rie houtsneden gebaseerd op bijbel
teksten te zien. Deze 107 houtsneden
zijn in 1965 gemaakt door Flip van der
Burgt en bekend geworden onder de ti
tel „Bijbel Zwart/Wit".
De Brabander Flip van der Burgt leefde
van 1927 tot 1977. Hij woonde en werk
te, na een verblijf van enige jaren in het
Verre Oosten, in Amsterdam, waar hij
een grote bekendheid genoot als grafi
cus. Door de jarenlange vriendschap
met de Amsterdamse gereformeerde
predikant W. van Boei jen kwam deze
vrijdenker ertoe om de bijbel eens te
gaan lezen. Hij werd getroffen door de
eenvoud en de geweldige menselijk
heid die uit de bijbelverhalen sprak. Dit
is heel goed te merken aan de manier
waarop hij aan de bijbelverhalen gestal
te heeft weten te geven. Zijn houtsne
den zijn sterk expressief en bijzonder
indringend. Deze houtsneden zijn eer
der geëxposeerd in o.a. het Anne Frank
huis te Amsterdam, het Bisschoppelijk
Museum te Haarlem en het Chagall
House te Haïfa. Galerie Langewaal is
van november tot maart geopend op
woensdag tot en met zaterdag van half
twee tot half zes.
het vieren van Sinterklaas, verdrongen
zal worden door de Kerstman? Ziet de
Sint hem als een concurrent of als colle
ga?
„De Kerstman is een goede vriend van
mij. Maar kerst? Ik denk dat het er nooit
inkomt, daar zijn jullie te nuchter voor.
Natuurlijk kan ik er zelf ook veel aan
doen, er goed verzorgd uitzien bijvoor
beeld. Ik hamer er ook altijd op dat de
Pieten hun kleding in orde houden. In
deze drukke tijden heb ik soms wat
bijstand nodig, maar niets ergert mij
meer dan zes Sinterklazen die op een
rijtje staan."
Helaas is mijn tijd op. Er is voetbal op
TV en de wedstrijd Madrid Real - Vites
se wil hij beslist niet missen. Sinterklaas
is ook maar een mens.
hij dat de belangstelling voor het tradi
tionele speulen langzaam maar zeker
afneemt. Zijn vrees dat Ouwe Sunder
klaas, zoals zovele volksgebruiken, bin
nen afzienbare tijd geheel verdwijnt,
deed hem naar z'n penselen grijpen. En
hij schilderde met hulp van de foto's van
de laaste jaren een serie fraaie Ouwe
Sunderklaastaferelen, die door z'n
dorpsgenoten zeker zullen worden
herkend.
De schilderijen worden geëxposeerd in
open atelier/expositieruimte 't Schilder-
tje, „De Vermaning", Diek 11a, Den
Hoorn, Texel. Telefoon 02220 -
19721/19688. Het atelier is dagelijks ge
opend, „tenzij ik dicht ben". De specia
le Ouwe Sunderklaas-expositie duurt
van 12 december tot 6 januari.
pen anderhalf jaar veel veranderd, dat
wel. Na de verkiezingen in 1990 zijn
veel Nicaraguanen teruggekomen die
naar Miami waren gegaan. Ze hebben
veel Amerikaanse gewoontes meegeno
men en zijn, alleen al qua kleding op
vallend in het straatbeeld aanwezig.
Tijdens de revolutie was de rijkom, of
de armoede, verdeeld over de mensen.
Nu zit de rijkdom bij een kleine groep
en de rest van de mensen mag proberen
de eindjes aan elkaar te knopen. Maar
toch is met de verkiezingen niet zomaar
alles van het sandinistische decennium
verloren gegaan. Veel mensen geloven
nog in de mogelijkheid om je lot in
eigen hand te nemen en zitten niet al
leen maar af te wachten. Veel mensen
zijn georganiseerd om daarin sterker te
staan. Daarom vind ik Nicaragua nog
steeds een interessant land.
1. Golden Earring - The naked Truth
2. ABBA - ABBA Gold
3. Kinderen voor kinderen - Vol 13
4. Various - Greatest hits of the 80's
5. Gloria Estefan - Greatest hits
6. Herman van Veen - You take my
breath away
7. Various - Greatest hits vol. 4
8. Ome Henk - De nieuwe avonturen van
9. Freddie Mercury - The Freddie
Mercury album
10. Paul de Leeuw - Voor U, majesteit
