Erover schrijven is
als een reddingsboei"
Rechter: uitstel voor
Polen tot 6 december
KORT Texels
Veel dank!"
Historische scheepsstrandingen gebundeld
Hielke Bruining
Voorwaardelijke
boete bollenboer
Blik op Den Burg
van voor de oorlog
"Uw hulp had resultaat:
TEXELSE^ coURANT
Texelaars
voor de
Dalle
Leliewerkers (nog) niet het land uit
/ERVOLG VAM PAGINA 5
zal het college er een oordeel
geven. Het komt goed uit dat
n op het punt staan een beslis-
g te nemen over invoering of
jtel van het forfaitaire systeem,
"hoop op uitstel zodat er gele-
iheid is om te bekijken of mijn
teem niet veel beter is".
'i
k Twijfels
2 ewel de toeristen bij de „poort"
Texel worden opgevangen, is
systeem niet afhankelijk van
medewerking van Teso omdat
tankstation op ruime afstand
'4 de haven staat, gewoon aan
openbare weg. Toch heeft Teso
icteur Rob Wortel veel twijfels,
verwacht veel oponthoud voor
van de boot komende automo-
sten die voor de slagboom van
lining moeten wachten en
ikt zelfs dat de van een volle
)t afkomstige auto's lang
allemaal op het weggedeelte
tfsen haven en tankstation kun-
staan, tenzij daar een plein
rdt aangelegd. De „behande-
ie|" die alle aangekomen auto-
bilisten moeten ondergaan is te
gelijken met het laden van
o's in Den Helder. Bij grote
kte met gebruikmaking van
loketten is daarvoor een half
nodig. Verder vraagt Wortel
h af hoe het moet gaan met af-
a ers en wegbrengers, met niet-
ristisch zakelijk verkeer en met
in risten die in een „Texelse" auto
en. „We zijn benieuwd hoe
^lining dat denkt op te lossen",
rd
Gedoseerd
lining ontkent niet dat door het
-,15 talen van de toeristenbelasting
zeker oponthoud zal ontstaan,
lar hij denkt dat dit best zal
Jevallen. „Een voordeel is in elk
ral dat het verkeer op de Pont
ic g veel meer gespreid zal wor-
Dus niet meer van die lange
dJs na aankomst van elke boot".
Texpol afgelopen voorjaar een
aanvraag indiende voor Neder
lands en EG-personeel, werd die
door het arbeidsbureau niet in be
handeling genomen. De Texelse
advocaat mr. M.J. de Weijer, die
de belangen van Texpol op 2 de
cember behartigt, vindt dat het ar
beidsbureau oneigenlijke
argumenten gebruikt. „Als een
Texelse aannemer met hetzelfde
verzoek komt, kan het wèl." Het
eigenlijke probleem lijkt dan ook
dat het bedrijf Texpol door de Ne
derlandse overheid niet serieus
wordt genomen. Mr. De Weijer
was in Haarlem aanwezig om
eventueel aan te tonen dat het
geen schijnconstructie betreft.
Dat'was echter niet nodig: dat De
Weijer „zich in het hol van de
leeuw waagde" zei volgens de
president al genoeg.
Kwaad
In Haarlem kwam wèl de rol van
het regionaal arbeidsbureau ter
sprake. Deze stelde dat er in de
Kop van Noordholland 800 vaca
tures in de leliesector zijn en 1600
werkzoekenden, zodat het onno
dig is om Polen aan te trekken.
Jaap Hoogenbosch maakte zich
hierover tijdens de zitting bijzon
der kwaad. „Ze liegen dat ze
barsten!", riep hij uit.
Ook mr. De Weijer vindt dat het
systeem in de praktijk niet werkt.
„Werklozen zijn niet bereid naar
Texel te komen om in de lelies te
werken en al helemaal niet als ze
na afloop met een lagere uitkering
worden geconfronteerd. Uit de
Europese Gemeenschap komen
alleen Engelsen en leren, maar
met hen zijn de ervaringen tot nog
toe uiterst slecht." Texpol is op dat
gat in de markt ingesprongen en
speculeert erop dat er geen ande
re arbeidskrachten te vinden zijn,
zodat de Polen zélf de oogst kun
nen binnenhalen. Of dèt wettelijk
door de beugel kan, wordt 2 de
cember bepaald.
Dat het seizoenwerk in de lelies al
een jarenlang probleem is, bleek
woensdagmiddag in de Alkmaar-
se rechtbank. Officier van justitie
C. Bosscher-Boon eiste tegen een
34-jarige Texelse bollenboer, die
vier jaar geleden twee Polen ille
gaal in dienst had, een voorwaar
delijke boete van tweemaal
ƒ900,-.
De zaak dateert van 19 november
1990, toen controleurs van de Al
gemene Inspectiedienst (AID)
twee Poolse werknemers zonder
werkvergunning in de schuur van
de Texelaar aantroffen. Dat ge
beurde in het eerste jaar van de
„bollenregeling", die toendertijd
op veel praktische bezwaren stuit
te. De officier zei dat zij „de pro
blemen van toen in de
bollensector kende" en dat zij
daarmee rekening zou houden in
haar eis.
De leliekweker had zich al in juli
1990 bij het Texelse arbeidsbureau
gemeld, waar hem zou zijn toege
zegd dat hij voldoende arbeids
krachten kreeg om de piektijd
(september-december) door te ko-
Snuffelend op een rommelmarkt
in Friesland stuitte Elly Luyckx tot
haar stomme verbazing op een
prachtige prent van het vooroor
logse Den Burg. De op groot for
maat afgedrukte foto is afkomstig
uit een bijlage bij het paasnummer
van „De Boerderij" uit 1933. Het
viertal schapen op de voorgrond
was destijds op de Texelse scha-
penfokdag met de eerste prijs be
kroond. Eén-jarige fokschapen van
H.C. Dijt (Westergeest), zo ver
meldt het onderschrift. De kampi-
men. Dat kwam echter niet in or
de. Andere slechte ervaringen
waren met het project „Bolwerk"
(dat de bemiddeling van leliewer
kers via de arbeidsbureaus moest
regelen) en met enkele leren, die -
mèt vergunning- op het bedrijf
kwamen werken. Volgens advo
caat mr. R. de Granada ondernam
één van de „van de straat gepluk
te" leren zelfs een zelfmoordpo
ging, omdat hij last had van
depressies en heimwee.
De strafzaak tegen de Texelse le
liekweker zou eigenlijk in februari
dit jaar hebben gediend, maar
toen was hij op vakantie en werd
de behandeling uitgesteld. Alle
Noordhollandse bollenboeren, die
in dezelfde periode illegalen aan
het werk hadden, zijn door de
rechtbank in Alkmaar tot dusverre
schuldig bevonden zonder opleg
ging van straf.
Stuurfout.Door een stuurfout
vloog een 19-jarige bromfietser uit
Den Hoorn donderdagmorgen op
de Keesomlaan uit de bocht. Hij
blesseerde daarbij zijn heup en is
ter observatie naar het Gemini-
ziekenhuis verwezen.
oenen van zestig jaar geleden
zouden door de keurmeesters van
nu hoofdschuddend worden beke
ken. Het Texelse schaap van te
genwoordig heeft een meer
gedrongen postuur en een bredere
kop. Ook voor Den Burg heeft de
tijd niet stilgestaan, zo besef je bij
het bekijken van deze nostalgi
sche situatie. Het winnende viertal
schapen graast op de plek waar
nu ongeveer de Gereformeerde
kerk aan de Elemert moet zijn. De
huizen in de verte staan aan de
Molenstraat; geheel rechts (voor
de RK kerk) ziet men de achter
kant van de Zwaanstraat en War
moesstraat.
UNESCO CENTRUM NEDERLAND
Oranje Nassaulaan 5 1075 AH Amsterdam
Telefoon (020) 6730100 Giro 194800
Namens Derde-Wereldkmderen met een handicap:
Geef de wereld een toekomst: begin met de jeugd!
TrVPT or VRIJDAG 25 NOVEMBER 1994
Isof de schrijver zelf in het want heeft gezeten,
•heepsstrandingen uit de vorige eeuw komen tot leven in
f boek en om hen heen was alles branding..." Rijk ge)T
streerd met vakkundig gereproduceerde gravures, foto's
kaarten schetsen auteurs Aad Schol en Klaas Uitgeest
in beeld de rampen voor de kust van Texel, Vlieland en Ter
helling. Schol: „Schrijven over scheepvaart is voor mij een
\ort reddingsboei om in de zee van het verleden boven wa-
r te blijven." Het boek ligt vanaf vandaag in de boek-
mdels.
landing van de trawler „Bruin-
;ch" ten zuiden van De Koog in
46 maakte op Klaas Uitgeest
>ans 58) zoveel indruk dat hij
aaf die dag alles wat los en vast
begon te verzamelen over
leepsrampen. Speurend naar
itorisch materiaal voor de wrak-
ïkaart die hij heeft gemaakt,
litte hij op beursen en in archie-
ii op tal van wetenswaardighe-
i\ over zo'n 725 strandingen in
afgelopen twee eeuwen op
iel. Uit oude documenten kon
ik precies worden opgemaakt
ïde reis was verlopen. Een kolf-
naar de hand van oud-
ipvaardijvaarder Aad Schol
I), die met Uitgeest eerder een
skje samenstelde over Texelse
ters. Schol romantiseerde het
ik onleesbare archiefmateriaal.
„Dit boek is voor mij een soort
therapie. Ik leef nog steeds in de
tijd dat ik zelf ging varen. Toen ik
de archieven uitploos dacht ik
soms: het lijkt wel of ik het alle
maal zélf heb meegemaakt. Som
mige stukken in het boek zijn
autobiografisch. Een lezer van het
manuscript zei me: Schol, het is
alsof je zelf in het want hebt geze
ten. Een kritische opmerking,
maar ik beschouwde het als een
groot compliment."
Huis-tuin-en-keukenramp
Uitgeest: „Uit de honderden geval
len kozen we niet de huis-tuin-en
keuken-rampen. De échte verha
len komen pas los als het foute
boel is of rottigheid, zoals stran-
droverij. Dan komen er briefwisse
lingen op gang, processen en
krante-artikelen waar een verhaal
van is te maken."
Zo raakte in de nacht van 16 op 17
november in 1849 de Noorse Brik
„Erik Börresen", op weg naar
Cornwalle met een lading hout, in
nood op de gronden achter De
Westen. Opperstrandvonder mr.
Willem Bok bleef liever in zijn war
me bed en gaf zijn oudste zoon
opdracht naar het strand te gaan.
Tijdens de redding ging van alles
mis en pas tegen het ochtendglo
ren werd de reddingboot te water
gelaten. De Noorse zeelui hadden
de redding niet afgewacht en wa
ren zelf van boord gegaan. Door
een breker sloeg hun sloep om en
spoelden de nog warme lichamen
aan voor de voeten van de red
ders. Een anonieme briefschrijver
beschuldigde in het dagblad Hydra
strandvonder Bok en zijn zoon van
opzettelijke nonchalance om zich
zelf te verrijken. Op lastvan de
gouverneur (nu commissaris van
de Koningin) van Noordholland
moest Bok bij burgemeester Keij-
ser op het matje komen.
Bok schoof alle schuld in de
schoenen van Theunis Kunst, op
zichter van de reddingboot. „Zijn
traagheid is de oorzaak van het
verdrinken van tien mensen."
Kunst ontkende dit echter. Een in-
Klaas Uitgeest lllnksl en Aed Schol met hun boek temidden ven gejutte scheepvaertettributen
specteur van Domeinen becijferde
dat de stranding de Texelaars
7100.000,- moet hebben opgele
verd en vond dat de strandvonderij
onder toezicht van de politie
moest worden geplaatst. „De roo
flustige eilanders moeten leren dat
ook zij inwoners van de Staat der
Nederlanden zijn en zich aan 's
Lands wetten hebben te onder
werpen."
Het boek verhaalt ook over vijf jut
ters die met een sloep naar een
schoener achter De Westen roei
den. Drie van hen verdronken.
Twee werden gered door Cornells
van Zutphen uit De Koog. De na
komelingen van de drenkelingen
wonen nog op het eiland. Ook an
dere facetten, zoals beloningen
voor de redders, zijn beschreven.
Verder is een hoofdstuk gewijd
aan de ramp met de Texelse vis-
servloot in 1896, waarbij in een
vliegende storm zeven schepen
omsloegen of strandden en acht
visserlui verdronken.
Gruwelheden
Gruwelheden, bijvoorbeeld over
IFoto Gerard Timmerman
aangespoelde lijken, ontbreken
niet en zijn zelfs tot in detail be
schreven. De verhalen zijn geba
seerd op beschrijvingen van O.
Goënga, die begin deze eeuw on
bezoldigd veldwachter was en
zich over de dode lichamen ont
fermde, Zo werd de in 1925 aan
gespoelde Anne Klein, verdronken
na een ramp met de Terschellinger
loodsboot, op verzoek van diens
zoon een half jaar nadien weer op
gegraven. De zoon herkende het
goed geconserveerde lichaam van
zijn vader onmiddellijk. De identi
teit werd bevestigd door een ver-
lengstukje in zijn broekriem.
Het boek beperkt zich niet alleen
tot strandingen op Texel. „De ge
vaarlijke Eierlandsche gronden rei
ken verder dan het eiland. We
wilden de lezers kleurrijke rampen
verderop niet onthouden", aldus
Uitgeest. Om de lezers zoveel mo
gelijk in de tijd van de strandingen
te verplaatsen zocht Uitgeest il
lustraties die uit de betreffende
periode stammen. Bij de stranding
van het Duitse Fregat „Agnes" in
1849 is bijvoorbeeld een afbeel
ding van de vuurtoren van Beachy
Head te zien, die door de beman
ning nog werd gepeild.
Verder zijn er tekeningen van de
verschillende typen schepen, zo
als fregat, schoener, brik en bark.
Om de soms technische inhoud
ook voor niet-zeevarenden begrij
pelijk te maken is een verklarende
woordenlijst opgenomen.
Illustraties
Zeer gedetailleerd zijn de afbeel
dingen van oude gravures, foto's
en ansichtkaarten waarmee het
boek rijk is geïllustreerd. Omdat
foto's niet altijd voorhanden wa
ren, werden de scheepsrampen in
de kranten op tekeningen afge
beeld. De makers van de gravures
moeten getuige de technische de
tails verstand hebben gehad van
descheepvaart, maar brachten
ook de emoties op de gezichten
van de drenkelingen tot leven.
Mede dankzij de inspanning van
vormgever en typograaf Ben
Oostra van uitgever Langeveld en
De Rooy komen de reprodukties in
het boek goed tot hun recht. Het
boek dat voor ƒ39,50 te koop is in
de boekhandels, wordt vandaag
officieel ten doop gehouden.
Het nu gekochte tankstation werd
ten tijde van de aanleg van de
veerhaven van 't Horntje gesticht
door Witvliet uit Oudeschild, in
combinatie met een bedrijfswo
ning. De eerste jaren had het niet
te klagen over klandizie. Het stati
on werd overgenomen door W.
Hoogendijk, die het op zijn beurt
overdeed aan Rab, die op Texel
meerdere benzinepompen bezit.
Met het toenemen van de toeristi
sche drukte veranderde in de loop
der jaren het gedrag van de auto
mobilisten. De neiging om te tan
ken bij het vlak bij de veerhaven
gelegen station werd allengs min
der, zodat het uiteindelijk moest
worden gesloten en te koop aan
geboden.
In 45 jaar mocht het
UNESCO Centrum
Nederland vele
projecten in ontwik
kelingslanden mede
mogelijk maken. Dank
zij de financiële steun
van velen
Wij zenden u graag ons
werkverslag en onze
jubileumwens
De andere plannen die Bruining
met het tankstation heeft, zullen
minder vraagtekens oproepen.
Met toepassing van de modernste
middelen wil hij er toeristische in
formatie aanbieden. Hij wil een
verlichte plattegrond tonen waar
op logiesverstrekkers zijn aange
geven en denkt aan een
„tip"-beeldscherm waarmee toe
risten accommodatie kunnen uit
zoeken en daarbij op ingenieuze
wijze via diverse menu's hun voor
keuren kunnen aangeven wat be
treft plaats, prijs e.d. De mensen
krijgen tenslotte een geprint lijstje
met adressen waarmee tot boe
king kan worden overgegaan.
Eventueel kan dat gebeuren in de
vestiging van Bruining aan de
Brink, want ook daar wil hij zich
gaan manifesteren als een soort
VVV die mensen met informatie
en bemiddeling van dienst is.
Verder zal men straks in het
tankstation geld kunnen wisselen,
alle met betrekking tot Texel in de
handel zijnde kaart- folder- en in
formatiemateriaal alsmede kran
ten en tijdschriften kunnen kopen
of krijgen terwijl ook diverse soor
ten souvenirs en snoepgoed zullen
worden aangeboden. Bromfiets
en aanstekerbenzine is er ook,
want het blijft wel een
tankstation....
Texelse munt
Bruining wil bij de ingebruikne
ming van zijn info-post een Texelse
munt introduceren. Daarmee kun
nen bij deelnemende bedrijven op
Texel goederen en diensten met 15
a 25% korting worden verkregen.
Wie bijvoorbeeld voor f100,- mun
ten koopt, kan daarmee bestedin
gen toen ter waarde van ongeveer
f120,-. Overgebleven munten kun
nen ook jaren later nog op Texel
worden besteed voor dezelfde
waarde want gedurende vijf jaar
wordt gegarandeerd dat de inflatie
er geen invloed op heeft. Het
systeem kan natuurlijk alleen suc
cesvol zijn als veel bedrijven eraan
meedoen door zich bereid te ver
klaren de munten in te nemen.
De ruim veertig Polen, die volgens
de Vreemdelingendienst illegaal
op Texel in de lelies werkten, krij
gen dinsdag 6 december te horen
of zij ons land moeten verlaten.
De president van de Haarlemse
rechtbank besloot woensdag dat
de Polen de uitspraak in Neder
land mogen afwachten. Voor de
Texelse leliekweker Jaap Hoogen
bosch een gunstige ontwikkeling,
want hierdoor kan de Pools-
Nederlandse vennootschap „Tex
pol" (waaraan hij de oogst heeft
uitbesteed) het werk op zijn be
drijf aan de Rozendijk afronden.
Omdat zij niet over een werkver
gunning beschikken, dreigde uit
zetting voor de Polen. Na de
controle van de Vreemdelingen
dienst op maandag 7 november j.l.
was Texpol daartegen in beroep
gegaan. Woensdagmiddag werd
het verzoek om een „voorlopige
voorziening" in Haarlem behan
deld tijdens een zitting, die liefst
21/2 uur in beslag nam.
Aanvankelijk wilde de rechter uit
spraak doen op vrijdag 9 decem
ber. Toen de advocaat van Texpol,
Frits Langeveld van dancing De
Toekomst past iets dergelijks in
zijn bedrijf toe, maar zou bereid
zijn op de munt van Hielke over te
stappen. Zou het muntensysteem
op- bezwaren stuiten, dan kan
eventueel ook met een
„paspoort" worden gewerkt. Op
vertoon daarvan krijgt men korting
bij de daarin vermelde bedrijven.
Electro-auto
Alsof het allemaal nog niet genoeg
is, wil Bruining van zijn tankstation
ook een laad- en wisselpunt ma
ken voor de electrische auto's die~
hij wil introduceren. Milieube
wuste toeristen kunnen daarmee
zonder lawaai en stank uren lang
over het eiland rijden.De eerste
auto wordt binnenkort samen met
hotel Opduin aangeschaft en
geëxploiteerd.
mr. A. van Driel uit Alkmaar, vroeg
of de Polen dan tot die datum in
Nederland mochten blijven, kreeg
hij een negatief antwoord van de
landsadvocaat. Die vond dat de le
liewerkers de uitspraak in Polen
moesten afwachten. Vervolgens
schorste de rechter de zitting. Na
overleg achter de schermen
besloot hij dat de Polen de uit
spraak in Nederland mogen af
wachten. Wel vervroegde hij de
datum van het vonnis met drie
dagen.
Kort geding
Dit tussenvonnis betekent dat de
oogst voor dit seizoen is „gered".
Voor volgend jaar dreigt echter
hetzelfde probleem, maar mis
schien komt in de kwestie spoedig
méér duidelijkheid. Vrijdag 2 de
cember dient namelijk in de Alk-
maarse rechtbank een kort geding
van Texpol tegen de handelswijze
van het regionaal arbeidsbureau.
Volgens Texpol is het arbeidsbu
reau in gebreke gebleven: toen
A
