"Negen uur film voor
historische vereniging
„Jan Plaatje" hield grote opruiming
Model Lancaster houdt
herinnering levend
bushalte
Jutters
TEXELSE COURANT
Voorspeeluur
Gemeente wil
Buureton aan
SWOT overdragen
Nieuw logo voor
De Koog Badplaats
IET OP HET
DU TIERS
MUSEUM -
VERHÜIöD
Investering voor
schotelbezitters
Nieuwe commissie
hoor- en advies
Callanetics
Wéér nota over
strandbeheer
in behandeling
Spookbeeld
VRIJDAG 13 JANUARI 1995
Toen werd hij pennelikker bij de
TEM, onder directeur De Roode.
Erg specialistisch was die functie
niet, want de administrateur werd
ook wel de huizen langs gestuurd
om de meter op te nemen.
Fotograaf
Als fotograaf was Jan Bruin vooral
actief in de oorlogsjaren. Een gat
in de toenmalige beperkte markt
ontstond door problemen die de
gevestigde fotograaf Jan Nauta
kreeg met de Duitsers. De Insel-
commandant liet in 1941 in de
winkel van Nauta een bord aan
brengen waarop stond dat solda
ten van de Wehrmacht er niet
meer mochten komen. Dat gold
als straf voor de illegale activitei
ten waarmee hij zich had bezig ge
houden. Ook toen in 1944 de
„staatsgevaarlijke" Nauta naar
Assen werd afgevoerd, voorzag
Jan Bruin in de fotobehoeften van
de Texelaars. In menig familieal
bum prijken nog baby- of trouwfo
to's met zijn naam eronder. Door
diezelfde oorlog werd de familie
Bruin overigens ernstig getroffen.
Jan's vader en zuster kwamen om
bij de beschieting van Den Burg en
zijn woning in de Weverstraat
werd verwoest. Bruin kocht na de
oorlog van Ir Dros (van de gelijkna
mige Autocentrale") aan het
Schilderend 998 m2 grond, waèr-
op hij in 1947 een riante woning
liet zetten.
Wie verre reizen maakt...
Jan Plaatje maakte in een periode,
waarin haast niemand dat deed,
verre reizen. Hij en zijn vrouw trok
ken jaarlijks naar landen als Ier
land, Egypte, Madeira en Marokko.
De films die hij er maakte trokken
op Texel veel publiek, mede door
het smeuïge verhaal dat Bruin erbij
wist te vertellen. Tamelijk brutaal
en in elk geval slim wist Jan Plaat
je overal door te dringen met zijn
camera. Met een aanbevelings
briefje van de pastoor maakte hij
in Lourdes opnamen op plaatsen
waar dat gewoonlijk verboden
was. Op een gegeven moment liet
hij door een nonnetje zelfs een
zaaltje ontruimen om zonder sto
rende aanwezigen opnamen te
kunnen maken van het opgebaar
de lichaam van Bernadette, het
meisje waaraan de maagd Maria in
een grot verschenen zou zijn.
Vooral het Roomse volksdeel was
bij de vertoning onder de indruk.
Potvis
Door zijn hobby's en commerciële
nevenactiviteiten stond Bruin
meer in het leven dan andere amb
tenaren. Hij maakte mooie dingen
mee, zoals het aanspoelen van
een dode potvis op de Hors in
1957. In de kop van dat beest
moest voor een vermogen aan
spermaceti zitten, oftewel sper-
molie, een uiterst kostbare stof die
onder andere in de cosmetische
industrie wordt gebruikt. De toen
malige strandvonder burge
meester De Koning zag mooie
perspectieven. Volgens de regels
van destijds mocht hij een percen
tage van de opbrengst in eigen zak
steken. Jan Bruin belde stad en
land af om voor het spul de hoog
ste bieder te vinden. Er ontstond
een ware goudkoorts. Intussen
waakte de burgemeester persoon
lijk over de schat en bracht de
nacht door in een tent naast het
stinkende kadaver, met een fles
drank om warm te blijven. Het
werd echter een fiasco. De sper-
molie was in de rottende postvis
bedorven en niets meer waard.
Opruiming ^an ®fU,n- De sPu"en z'Jn weggegeven
De bijna 85-jarige Jan Bruin deed
de films weg omdat hij min of
Imeer gedwongen opruiming
moest houden. Hij verkocht on
langs het zeer royale huis dat hij
jan plaatje
Voor de woning Schilderend
128 is een AOT-bushalte die
officieel Jan Plaatje" heet.
Dat is uniek want er is geen
andere bushalte op Texel die
de bijnaam draagt van de be
woner van het huis waarvoor
de halte staat. Dat unicum
blijft, want ondanks dat Jan
Plaatje alias Jan C. Bruijn in
middels is verhuisd naar de
Wilhelminalaan, heeft de AOT
besloten de halte niet te her
dopen. „Het is een begrip. Dat
laten we maar zo", aldus een
zegsvrouw.
sinds 1947 bewoonde aan het
Schilderend en woont nu gerieflijk
maar veel kleiner aan de Wilhelmi
nalaan. Om de levensavond aldaar
onder dragelijke omstandigheden
te kunnen doorbrengen moesten
hij en zijn vrouw Annie talloze
spullen die in de loop der jaren wa
ren vergaard, van de hand doen.
De collectie dia's van Texel ging
bijvoorbeeld naar de Doopsgezin
de gemeente. Andere spullen gin
gen naar Fien de Vries, die ze zal
doorzenden naar noodlijdende
Mennonieten in Siberië. Enkele ho
ge hoeden had Bruin aangeboden
aan begrafenisondernemer Arie
Maat, maar die kwam niet snel ge
noeg opdraven zodat de hoofd
deksels maar werden geschonken
aan de toneelgroep Commedia de
la NIOZ. Een van de leden van de
ze club, Marcel Wernand is de
nieuwe eigenaar van de woning
aan het Schilderend.
Bijnamen
De filmerij was overigens maar
één van de activiteiten die Jan
Bruin naast zijn dagelijkse werk
ontplooide. Hij was ook jarenlang
fotograaf, deed in assurantiën en
maar de herinneringen blijven.
iFoto Harry de Graaf)
Bruin hield kantoor in het raadhuis
en werd in die periode ook wel Jan
Pen genoemd. Dat het publiek
hem steeds bijnamen gaf, was
niet verwonderlijk, want er waren
meer Bruinen op Texel. Vooral ver
warring met J.N. Bruin diende
voorkomen te worden. Door
laatstgenoemde als „Jan Honger"
aan te duiden kon er geen enkele
twijfel meer zijn. De naam Jan
Plaatje heeft overigens niets te
maken met het feit dat Bruin jaren
lang een deel van zijn inkomen
verdiende als fotograaf. Volgens
hemzelf ontstond de naam in zijn
prille jeugd, toen hij zich intens be
zig hield met het verzamelen en
ruilen van plaatjes voor Verkade-
en andere albums. Meer dan eens
ging hij de huizen langs om te vra
gen of ze nog plaatjes voor hem
hadden. „Daar heb je Jan Plaatje
weer", zeiden de mensen dan.
Jan Bruin, geboren in het huis dat
vroeger stond op de plek van de
doorbraak tussen Groeneplaats en
Warmoesstraat, zou aanvankelijk
treden in de voetsporen van zijn
vader Adriaan. Die was schipper
op de wilde vaart. Eén jaar voer hij
mee maar het beviel allerminst.
Historische Vereniging Texel is in het bezit gekomen van
I^egentien rollen 8 mm amateurfilm. Het is een cadeau van
an C. Bruin uit Den Burg, die de films op Texel opnam in
,0e jaren vijftig. Er komen talloze niet meer bestaande per
sonen en toestanden op voor. Bruin gaf er ook zijn projec-
jr en scherm bij. Voorzitter Gelein Jansen van de
istorische vereniging heeft de films inmiddels allemaal ge
raaid en is er erg blij mee. De historische waarde staat bui-
3n kijf.
was administrateur van de strand
vonderij. Zijn hoofdberoep was
echter administrateur van de N.V.
Texelsche Electriciteits Maat
schappij, waaraan hij verbonden
was sinds de oprichting in 1927.
De laatste jaren kreeg de functie
een gewichtiger aanduiding: eco
nomisch adjunctdirecteur. „Pen
nelikker bij de TEM", zegt hij zelf.
et plan is telkens een film te ver
men tijdens de maandelijkse bij
enkomsten van de dialectgroep
i d'Ouwe ULO. De bedoeling is
^jat de mensen zoveel mogelijk
Heggen wat ze zien en herkennen,
jjlodat deze gegevens aan de films
gunnen worden toegevoegd voor
Slitere generaties.
Nostalgie
lan Bruin, die elke Texelaar beter
Hent als Jan Plaatje, was wat men
3oemt een verdienstelijk filmer die
ijn „dure" hobby beoefende in
IS en tijd dat weinig anderen dat de
en. Hij maakte reportages van de
omst van de waterleiding op
enèxel, de kermis op het SVT-
errein, een tocht met de Jan Ple-
ier van Niek Witte, de lammeren-
ip-narkt, het eerste feest Oosterend
„j/'resent, het feest Polder Paraat ter
lelegenheid van het 125-jarig be
staan van Eierland en winter op
d-exel met beelden van vogelvoe-
ipen, ijsgang van de Texelse boot
oude Marsdiep), ringsteken met
a'irresleden etc. Kleurrijke Texelaars
'an toen komen nadrukkelijk in
>eeld: Kees „van Corrie" Keijser,
^-Job Kuiper, Ab „Kanon" Dros,
r. 3ram de Wijn, Klaas Vermeulen,
Jan Agter, etc. De oudste films
1954) zijn zwart-wit; de rest is
deur. Het materiaal is goed be
waard geweest en verkeert daar-
>m in prima staat.
Elk van de films duurt ongeveer
jen half uur zodat de hele partij
Dijna negen uur speelduur verte
genwoordigt.
VERVOLG VAN PAGINA 1
woner om iets te organiseren ter
herdenking van vijftig jaar bevrij
ding. Speciale projecten komen
ook nog in aanmerking voor extra
geld, mits deze voor 1 februari zijn
aangemeld.
Bruine vloot
De mensen die met de bruine
vloot de havenplaats aandoen ver
oorzaken veel overlast bij horeca
bedrijven in de omgeving. Volgens
de dorpscommissie komt dat om
dat er niet voldoende douche- en
toiletgelegenheid is op de haven.
De gemeente heeft geen plannen
en geen geld voor uitbreiding. Dat
wekte verbazing, aangezien de
gasten moeten betalen om van de
bestaande voorziening gebruik te
maken en ze ook toeristenbe
lasting betalen. Schilling legde uit
dat die belasting ook op andere
plaatsen op het eiland wordt inge
zet. Toch bleef de dorpscommissie
het vreemd vinden dat er bij meer
dan 25.000 overnachtingen in de
ze sector geen geld is'voor uitbrei
ding van de voorzieningen. „Als er
dan maar een beetje geld is, dan
liever alleen douches erbij. De
meeste van die schepen hebben
wel toiletten aan boord", aldus
Klaas Veenbaas.
Rondvraag
Tijdens de rondvraag merkte Bart
Udding op dat op het pad langs de
De Ruyterstraat ook brommers rij
den. Dat levert gevaarlijke situa
ties op, omdat er deuren
rechtstreeks op uit komen. Wet
houder Schilling vond dat Udding
de bromfietsers daar maar op
moest aanspreken via de dorps
krant. maar toen meer omwonen
den zich in de discussie mengden,
werd onder algemene druk toch
besloten het pad voortaan te ver
bieden voor brommers.
Annelies Jansen gaf aan dat de
ondernemers niet blij zijn met de
reclameborden annex plattegron
den die ze door de gemeente krij
gen opgedrongen. „We zijn zeer
tevreden met de bestaande en wil
len die andere dingen niet." Wet
houder Schilling beloofde nader te
overleggen.
Dorpscommissievoorzitter Koos
Zegers constateerde dat het voet
balveld nog steeds „een puin
hoop" is, hoewel er zand overheen
is gegooid. In het voorjaar zal de
staat van het veld nogmaals wor
den bekeken, waarna definitieve
maatregelen worden voorgesteld.
Leerlingen van de Texelse muziek
school laten woensdag hun vorde
ringen horen. Om 19.15 uur
houden zij in de zaal van d'Ouwe
Ulo een voorspeeluur. Voor het
voetlicht treden leerlingen piano,
gitaar, cello, saxofoon en
dwarsfluit.
Voor een vraagprijs van
ƒ339.000,- wil de gemeente de
Buureton overdragen aan de
Stichting Welzijn voor Ouderen
Texel (SWOT). Dit levert voor alle
partijen voordeel op.
In de Buureton is een appartemen
tencomplex en een dienstencen
trum ondergebracht. Voorheen
was hier het oude verzorgingste
huis Sint Jan. De verbouwing van
het dienstencentrum is soberder
uitgevoerd dan dat van de woon
ruimte, om de kosten te drukken.
Dit is gebeurt in 1983.
Volgens de vereniging van eige
naren van de Buureton is in die tijd
door ambtenaren de stellige indruk
gewekt dat het dienstencentrum
in een later stadium op een zelfde
onderhoudsniveau zou worden ge
bracht als de rest van het gebouw.
Zij hebben zelfs een inmiddels ge
pensioneerde ambtenaar bereid
gevonden dit verhaal te bevesti
gen. Omdat er echter niets zwart
op wit staat heeft de gemeente
tot nu toe geen actie ondernomen.
Dat moet echter wel, voordat het
gebouw wordt overgedragen,
want het zou niet netjes zijn om
de SWOT met deze „erfenis" op te
zadelen. Kosten van deze inhaal
manoeuvre bedragen ƒ19.000,-.
Onderhoud
In het gebouw zit een lift. Die is
dringend aan groot onderhoud toe.
Juridisch is de gemeente eigenaar
van het ding, terwijl de SWOT
huurder is. De SWOT betaalt on
derhoud en inspectie, maar grote
renovatie is voor de verhuurder,
dus de gemeente. Dit kost
ƒ18.700,-.
Als een vraagprijs van ƒ339.000,-
wordt aangehouden door de ge
meente zal de SWOT een lening
moeten afsluiten. Maar de jaar-
lasten voor huisvesting vallen dan
toch ƒ15.000,-lager uit dan nu het
geval is. Dus als het verhaal door
gaat kan de jaarlijkse gemeente
subsidie aan de SWOT met dit
bedrag worden verlaagd.
In het gebouw is ook de lokale
omroep gevestigd. Die zal onder
huurder worden van de SWOT.
Tijdens de nieuwjaarsreceptie die
ondernemersvereniging De Koog
Badplaats dinsdagmiddag in
restaurant De Taveerne hield, werd
een nieuwe vlag met fleurig logo
onthuld. Gehoopt wordt dat de
vlag komend seizoen bij menig Ko-
ger bedrijf zal wapperen. Nadere
informatie hierover is verkrijgbaar
bij Joke de Boer, tel. 27171.
'u De Gfittrn
Omdat RTL 4 overgaat naar een
ander kanaal (transponder) op de
satelliet moeten sommige scho
telbezitters een investering van
ƒ100,- tot ƒ200,- doen. Wie ech
ter al een uitbreiding heeft voor
de ontvangst van RTL 5 heeft dit
probleem niet.
Schoteldealer Thomas Stiehl
denkt dat op Texel weinig mensen
met een oud systeem zijn. „Toen
eind 1993 RTL 5 in de lucht kwam
hebben we een hausse van uit
breidingen gehad." Ook Gert jan
Schoorl verwacht weinig toeloop.
„Ook voor de kabel moeten we
een extra investering doen, maar
dat vangen we op in de eigen ex
ploitatie. daar merken onze abon
nees niets van." Hij denkt dat de
wisseling van transponder te ma
ken heeft met vakantiegangers
naar zuidelijke landen. „Wilde je in
Spanje RTL 4 ontvangen, dan was
daarvoor een schotel van 1,2 me
ter nodig. Nu is het mogelijk met
een gevalletje van zestig cm. door
snede."
In verband met het vervallen van
de AROB wet, verdwijnt ook de
commissie voor bezwaar- en be
roepsschriften. Hirevoor in de
plaats wil het college een nieuwe
commissie voor hoor- en advies.
De nieuwe commissie moet wor
den gevormd uit raadsleden en
één externe, onafhankelijke voor
zitter. De hoeveelheid leden hangt
af van het aantal raadsfracties'in
de Texelse gemeenteraad.
Bezwaren in speciale categorieën
kunnen in klein comité worden be
handeld. Dit gaat bijvoorbeeld om
urgentieverklaringen en andere
huisvestingszaken, sociale aange
legenheden of personeelszaken
van de gemeente. Deze bijeen
komsten zijn niet openbaar en de
leden van de commissie rouleren,
om „all round" te blijven.
Mits de belanghebbenden er geen
bezwaar tegen hebben zijn de bij
eenkomsten van de commissie
openbaar. De beraadslaging die
aansluitend plaatsvindt is dat niet.
Beide techneuten denken dat Ver
onica straks ook via de Astra-
satelliet zal uitzenden, zodat voor
de ontvangst daarvan geen pro
blemen zijn te verwachten.
Manda Bergsma, fysiotherapeute
en balletpedagoge, start op don
derdag 19 januari weer met tien
lessen callanetics. Deelnemers
kunnen terecht van 19.00 tot
20.00 uur in De Waldhoorn in Den
Hoorn. De les begint met een war
ming up op muziek, gevolgd door
callanetics-oefeningen. In tien les
sen zit een duidelijke opbouw. Elke
les wordt afgesloten met rekking
soefeningen. ledereen kan mee
doen, ook mensen met klachten.
Bij veel belangstelling start ook
een groep op de woensdagavond.
Inlichtingen en opgave: tel.
19708.
De nota strandbeheer en stran-
dexploitatie, die al vele malen is
behandeld en steeds werd terug
genomen om wijzigingen in op te
nemen, zal opnieuw in de raads
commissie voor financieel, econo
misch en technisch beleid aan de
orde komen. Dat lukt deze maand
echter niet meer.
Eén van de belangrijkste opmer
kingen die nu in het verhaal is op
genomen betreft de
milieuwetgeving voor het strand.
Per 1 juli van dit jaar mogen pavil
joens geen afvalwater meer in de
grond lozen. De gemeente zal hier
over nog in overleg treden met de
exploitanten en heeft besloten
voor dit seizoen bestaande situa
ties te gedogen.
Op 14 januari 1941 - dus morgen
precies 51 jaar geleden - stortte
op de Fonteinsnol in de Dennen
een geallieerde bommenwerper
neer, waarbij vijf van de zeven be
manningsleden om het leven
kwamen. De overlevende ser
geant Albert East werd opgevan
gen door de familie Smit in
Noordhaffel en onderhoudt daar
mee nog altijd contact. De bom
menwerper was een Lancaster
met het kenteken OF-S MD 421.
Theo Witte van ,,Sint Marcus"
voltooide de afgelopen week een
fraai model van deze machine,
schaal 1:24. Het is de eerste van
een serie modellen van bommen
werpers van typen die in de oor
log op of bij Texel neerstortten.
Witte hoopt de serie te zijner tijd
te kunnen exposeren in het Texel
se luchtvaartmuseum, liefst in
een speciale stand waarin allerlei
andere zaken worden getoond die
betrekking hebben op de betrok
kenheid van Texel bij de luchtoor
log.
Het eiland lag in een route waar
van veel geallieerde vliegers ge
bruik maakten bij het
bombardementsvluchten naar en
van Duitsland. Zeker tien machi
nes stortten op Texel neer, meestal
na te zijn geraakt door de Duitse
jagers of luchtafweer. Meerdere
overlevenden onderhouden nog
contact met Texelaars. De laatste
jaren is zeer veel feitenmateriaal
over dit onderwerp boven water
gekomen, vooral dank zij speur
werk van mensen als Bram van
Dijk, Willem Bakker, Jaap Bakker
en Jan Vlaming. Theo Witte heeft
als jongen meer dan eens een aan
geschoten machine laag zien over
komen of zien neerstorten. Hij
vindt dat er bij de jaarlijkse her
denkingen niet genoeg aandacht
kan worden besteed aan deze
geallieerde vliegers, meestal jon
gens tussen 20 en 30 jaar die
vaak op afschuwelijke wijze om
het leven kwamen. „Nu ik ouder
wordt besef ik dat meer dan ooit",
zegt Witte, die het maken van de
modellen ervaart als eerbetoon
voor al die jongens. Het eerstvol
gende vliegtuigtype dat hij onder
handen neemt is een Halifax. Ver
der staat een B17, Short Stirling
en een Bristol Blenheim op het
programma.
Theo Witte met het juist voltooide model van de Avro Lancaster MKI. Het was een legendarische bommenwerper waarvan er 7377
zijn gemaakt. Er vliegt er thans nog één. De viermotorige Lancaster, onder andere bekend geworden door het bombarderen van de
Roerdammen, had een spanwijdte van 31.09 meter, een lengte van 2118 meter en een hoogte van 6.10 meter. Het startgewicht
was 31.750 kg, de maximum snelheid 462 km per uur. Ze konden 9000 kg bommen vervoeren. Toestellen van dit type voerden
148.403 bombardementsopdrachten uit. waarbij 487 exemplaren werden vernietigd. De productie van deze machine begon in 1942
en bereikte zijn top in de zomer van 1944 toen in één maand 293 complete machines werden afgeleverd. (Foto Harry de Greet)
