Natuurbeheer afstemmen
op plaatselijke toestand"
4
Cliënten Rabo gratis
naar Texelse musea
Duitser schreef in 1910
proefschrift over Texel
„Personeel, daar moet
je goed voor zorgen"
Mantje: milieucoöperatie kan zegen voor Texel zijn
DIE INSEL TEXEL.
Bedrijfsadviseur Jan Vonk:
TEXELSEi? COURANT
WOU.
VVV-service
DISSERTATION
Tl?
VRIJDAG 10 FEBRUARI 1995
n vj
<oncgelgeving op het gebied van milieu- en natuurbescher-
Oig moet afgestemd worden op de plaatselijke situatie. Er
3 Arden dan geen overbodige of overdreven eisen gesteld
i bit
het beleid zal daarom veel beter door de mensen wor-
i gedragen omdat de noodzaak ervan wordt ingezien.
r
rten Mantje aan het woord in EcoMare.
opr
Iesi pleidooi van die strekking
)en/d dinsdagavond in EcoMare
najióuden door Maarten Mantje,
"^I-districtshoofd van Staats
beheer op Texel. Vooral Texel
de andere waddeneilanden
ïlf jiden gebaat zijn bij een derge-
3dï aanpak. Met name de mest-
innigeving moet daar anders
m rden toegepast omdat de am-
It vniakbelasting er veel minder is
Ai in grote delen van de rest van
e 9i land. Mantje zou voor de ont-
i ickeling en uitvoering van dit
atselijk beleid milieucoöpera-
dtt in het leven willen roepen,
zearin plaatselijke boeren, (re-
eeatie)ondernemers en milieu-
nsen zitting hebben, eventueel
Higevuld met deskundigen van
eisers. Het idee leeft ook elders,
frder andere in de Landbouwuni-
1 r siteit van Wageningen. Mant-
rec„Het zou een zege voor Texel
i".
sd
ne bijna 75-jarige Mantje hiel zich
nataliën jaren intens met natuur-
eni"»eer bezig en kwam daarbij
2 gal eens spraakmakend in het
/anuws. De op Texel geboren boe-
)0u)zoon is bevlogen, maar spreekt
jasDr leken begrijpelijke taal en
ch/et met humor te relativeren. Hij
dek dan ook een volle zaal, die
^ortdurend aan zijn lippen hing.
der meer werd duidelijk dat
i centje het niet altijd eens is met
op maatregelen die de laatste tijd
iS!>rden genomen in het belang
jiP natuurbehoud, maar hij was
arover terughoudend omdat hij
,airi opvolger niet voor de voeten
-na' '°Pen-
Geen zure regen?
de
e 3ande in het hol van de leeuw
f hij de mensen van EcoMare
il een veeg uit de pan, door te
tkennen dat op Texel effect van
neerslag is te bespeuren.
oMare laat andere geluiden ho-
'i en wijst het publiek op ver-
hijnselen in de duinvegetatie die
eor zure regen zouden zijn ver-
iFoto Harry de Graad
oorzaakt. EcoMare-medewerker
Arthur Oosterbaan („Ik heb biolo
gie gestudeerd") leverde verweer.
De groei van veenpluis in het Alloo
en de vergrassing en achteruit
gang van de heide zijn volgens
hem wel degelijk veroorzaakt door
zure regen. Mantje („Daar klopt
helemaal niets van") schreef deze
verschijnselen echter toe aan an
dere min of meer natuurlijke
oorzaken.
De lucht op Texel en de andere ei
landen is schoon. Dat blijkt uit de
grote rijkdom aan korstmiossen
oftewel epifyten. Deze primitieve
planten zijn buitengewoon gevoe
lig voor luchtverontreiniging, zo
dat ze in een groot deel van het
land helemaal niet meer voorko
men: epifytenwoestijnen.
Dicht bij de natuur
Mantje schetste zijn jeugdjaren die
hij dicht bij de natuur doorbracht.
Als 13-jarige ging hij op stap met
Thijsse, Burdet en Van Tienhoven
om nesten te wijzen. Hij studeerde
landbouwkunde, later bosbouw-
kunde en trad in 1938 in dienst
van Staatsbosbeheer. In 1939 ver
liet hij Texel, werkte op allerlei
plaatsen in het land en was tien
jaar doende met de bebossing van
de Noordoostpolder. In 1953
vroeg houtvester I.D. Sepers hem
naar Texel te komen, wat hij maar
al te graag deed. Wonen en wer
ken op Texel beschouwt hij als een
voorrecht.
Schuldige politiek
De kwaliteit van Texel als natuurei-
land kent echter tal van bedreigin
gen. De moderne grootschalige
landbouw is er één van, maar
Mantje maakt de boeren geen en
kel verwijt. De politiek, gebaseerd
op de denkbeelden van Sicco
Mansholt, die de kosten van het
voedsel zo laag mogelijk wilde ma
ken, was de oorzaak. Hoge pro-
duktie kon alleen worden gehaald
met bemesting, bestrijdingsmid
delen en bio-industrie. Volgens
Mantje heeft Mansholt achteraf
erkend dat dit een onjuiste aanpak
is geweest.
Ook de recreatie kan een bedrei
ging zijn voor de natuur. Mantje
was nauw betrokken bij het in
goede banen leiden daarvan. Het
toerisme nam in het begin jaarlijks
met 10% toe, en Mantjes chef Se
pers had „Behoud van Texel"
hoog in het vaandel staan. Wat
weinigen weten is dat Sepers per
soonlijk veel van Texel hield. Op
zijn verzoek werd hij op het eiland
begraven, bij het Hoornder kerkje.
Sepers en zijn geestverwanten
huldigden de opvatting dat het na-
tuurbelang onvoldoende is ge
diend met alleen maar reservaten.
Ook in de gebieden er omheen
moet een zodanig beheer worden
gevoerd dat flora en fauna moge
lijkheden hebben om zich geva
rieerd te ontplooien.
Eindelijk praten
Die gedachte lag ten grondslag
aan de relatienota, waarover tot
op de dag van vandaag veel te
doen is. Mantje: „We zijn nu zover
dat een beginselverklaring is on
dertekend. Daarin staat feitelijk
niets anders dan dat men met el
kaar wil praten. Een hele vooruit
gang. Toen Maarten Roeper een
jaar tien geleden hetzelfde wilde,
moest hij opstappen als voorzitter
van de Hollandse Maatschappij
van landbouw".
Voorlichting als middel om het pu
bliek goed met de natuur te laten
omgaan kwam op Texel ook al
vroeg van de grond en was een
van de belangrijkste argumenten
om het natuurrecreatiecentrum,
thans EcoMare, te stichten. Maar
daarvóór was het kantoor van
Staatsbosbeheer (annex woon
huis van de familie Mantje) in De
Koog zeven dagen per week open
om de mensen te informeren over
de mogelijkheden om met de na
tuur kennis te maken. „Ik heb er
nooit overuren voor uitbetaald ge
had", zei Mantje spijtig.
Groei stopt
Over de huidige groei van de re
creatie op Texel is Mantje niet zo
bezorgd. Hij is er stellig van over
tuigd dat van groei geen sprake
meer is. Er kunnen nog wel bed
den bij, maar die komen niet vol,
wat je er ook voor doet. „Het lijkt
een natuurwet. De kans op terug-
juist las ik op de Kabelkrant dat
jpcel ook onderdak wil aanbieden
n de zo zwaar geteisterde men-
Jfn uit de rampgebieden. Nou,
xel kan er heel wat opvangen,
zzien de leegstaande tweede
kbningen! We kunnen toch ook
s-veel asielzoekers opvangen?
■n>or de opvang van de mensen uit
ipirt Zuiden kunt u de VVV bellen
vit de laatste boot, de telefoon is
er! hele dag beschikbaar. Dat is
,dsn goed streven, waar ik waarde-
ig voor heb. Waar ik geen waar-
sring voor heb, is dat onze groots
i fjgezette VVV midden in het sei-
erien om 18.00 uur 's avonds
ïsloten is en zaterdags notabene
sim 17.00 uur. Je kunt het ene niet
ret het andere vergelijken, maar
OP een eiland als Texel, met
L(7.000 gasten in het hoogsei-
p>en, behoort een goede VVV een
aioegenstelsel te hebben, bijvoor
beeld van 8.00-15.00 uur en van
5.00-22.00 uur. Kunnen de zie-
'enhuizen, hotels, politie en bus-
icnauffeurs ook om 18.00 uur zeg-
,{8n: zoek het maar uit? Nee VVV,
ciit is geen service. U weet niet
ncalf hoeveel gasten er 's avonds
ings de deur lopen te leuren om
nderdak. Ik hoop dat daar met dit
j chrijven verandering in komt. Het
i5/ordt hoog tijd, temeer daar er
feel gasten zijn die vaak zeer te-
viurgesteld zijn!
F.Z. de Jong, Den Burg.
Rabo-directeur Leo Timmers Itweede van rechts) temidden van musea-vertegen
woordigers Willem Peter van der Vis. Jan Kuiper en Cor Dros (vlnr), zet zijn handteke
ning Onder de sponsorovereenkomst. IFoto Gerard Timmermani
Cliënten van de Rabobank
mogen voortaan gratis bij de
vier musea op het eiland naar
binnen. De bank sponsort de
komende drie jaar de Texelse
museumjaarkaart die toegang
verschaft tot EcoMare, het
Maritiem en Juttersmuseum,
het Agrarisch en Wagenmu
seum en de Oudheidskamer.
Bij de 5000 relaties van de
Rabobank valt één dezer da
gen een formulier in de bus
waarmee ze zo'n gratis mu
seumjaarkaart kunnen aan
vragen. Het enige dat ze
moeten opsturen is een pas
foto.
Texelaars staan bepaald niet
bekend om hun frequente be
zoek aan de lokale musea.
Toen ik van iemand die hier al
jaren woont eens iets over
een museum wilde weten,
vroeg hij: Wat bedoel je pre
cies?", verklaart Rabo-
directeur Leo Timmers de ac
tie. „Op deze manier kunnen
we misschien wat extra's
voor onze klanten beteke
nen."
Jan Kuiper van de Stichting
Texels Museum verwacht dat
de gratis Museumjaarkaart
beslist méér Texelaars naar de
musea zal lokken. Overigens
is dit toegansbewijs al vier
jaar in omloop, maar heeft tot
dusver nog weinig opgang ge
nomen. Zo'n kaart kostte
f21,50, een bedrag nu door
de Rabo wordt betaald. Tim
mers is pas tevreden als meer
dan 1000 Texelaars reageren.
Hoewel de Rabo 5000 relaties
op het eiland heeft, komen
volgens Timmers de meeste
Texelaars wel in aanmerking
voor de gratis kaart. Huisge
noten van elke cliënt hebben
namelijk ook recht op de
Texelse museumjaarkaart.
gang is aanzienlijk en het zal ver
schrikkelijk moeilijk zijn om de
huidige toeristische toeloop in
stand te houden. Toch moet dat
gebeuren want we leven er alle
maal van. In elk geval moeten we
zorgen dat het eiland zijn natuur
lijke aantrekkelijkheid en geva
rieerdheid behoudt en zo mogelijk
vergroot. En we moeten ons
eiland verkopen door ervan te
houden. Het moet uit ons hart ko
men".
Onschatbaar
Mantje schetste het enorme eco
nomische belang van het toerisme
voor Texel door te zeggen dat elke
gulden die de toerist op Texel
brengt, wel vijf keer op het eiland
circuleert en daardoor meer
bestaansmogelijkheid veroorzaakt
dan de verdiensten van andere
economische peilers, zoals de vis
serij. „Nog niet lang geleden
hoorden de inkomens op Texel tot
de laagste van het land. Nu zitten
we in de top tien van Nederland en
dat komt alleen van het toerisme".
Overigens zag de spreker voor de
landbouw ook nog interessante
mogelijkheden op Texel. Juist door
de gunstige natuurlijke en klimato
logische omstandigheden zijn daar
produkten te telen die werkelijk
beter zijn en daardoor een behoor
lijke prijs kunnen maken. Brouw-
gerst is bijvoorbeeld van
excellente kwaliteit. Spreker be
greep dan ook niet dat het
Skuumkoppe-bier dat er hier van
gemaakt wordt, met overkants lei
dingwater wordt bereid...
Geleidelijk
Terughoudend was Mantje toen hij
kanttekeningen maakte bij het na
tuurbeheer van de laatste jaren.
Maar hij liet blijken afkerig te zijn
van plotselinge ingrepen. Je kunt
de bovenlaag van een terrein met
shovels verwijderen om het „arm"
te krijgen, maar je kunt ook jaren
lang maaien en het gras afvoeren.
Verschraling volgens laatstge
noemde methode heeft onder an
dere bij De Muij inmiddels een
variatie en bloemenrijkdom veroor
zaakt die zijn weerga niet kent.
Mantje legde er de nadruk op dat
beheer pas op de lange termijn ef
fect heeft. Een eenmaal gekozen
weg moet dus langdurig worden
bewandeld. Op een of andere ma
nier zou moeten worden gegaran
deerd dat het geld daarvoor ook
steeds beschikbaar blijft. De over
heid is echter wispelturig. „Iedere
regering wil wat anders".
Antwoord gevend op vragen die
na de pauze werden gesteld ver
telde Mantje onder meer dat hij
geen problemen heeft met de
Schotse hooglanders als begra-
zingsmiddel. Ook aan de eutrofië
ring door de mest van de dieren
tilde hij niet zwaar en nog minder
aan de ammoniakuitstoot daar
van, gezien de slechts enkele tien
tallen dieren op een enorme
oppervlakte. „Wat zo'n koe eet,
komt er van achteren weer uit. En
wat eruit komt is eerder minder
dan meer, want er wordt immers
niets toegevoegd. Het zou ver
schraling kunnen geven inplaats
van verrijking. Plaatselijk zal er wel
een zekere hoeveelheid mest ko
men te liggen, maar dat draagt
dan weer bij aan de variatie".
Park
Mantje was een der eersten die
zich uitsprak voor een nationaal
park en een nationaal landschap
op Texel. Dat gebeurde in een door
Sonja Barend gepresenteerd tele
visieprogramma dat werd uitge
zonden vanuit een tent bij paal 17.
De volgende dag werd hij al bij b
en w geroepen, maar het tumult
begon pas goed toen het onder
werp aan de orde werd gesteld in
een bijeenkomst in De Kaaps-nol,
waar tactloos het woord werd ge
voerd door een hoge ambtenaar
die de Texelse situatie niet kende
en er nooit eerder was geweest.
Mantje heeft nooit spijt gehad van
zijn pleidooi en vindt ook nu nog
dat een dergelijke aanwijzing zin
vol geweest zou zijn.
De eerstvolgende lezing in Eco
Mare wordt verzorgd door Gerard
van Poelgeest uit Delft. Hij is na-
tuuronderwijzer, die erom bekend
staat dat hij door een speciale
manier van benaderen „de geest
van Thijsse" weet over te bren
gen op stadskinderen.
Wanneer een academicus een
proefschrift schrijft over een
Texels onderwerp mag dat met
recht opmerkelijk worden ge
noemd. Het onderzoek dat Rob
van Gin kei verrichtte naar de ge
schiedenis van de visserij op het
eiland kreeg vorig jaar logischer
wijze veel aandacht in de Texelse
Courant en andere media. Dat
een buitenlander Texel uitgebreid
onder de loep neemt alvorens
doctor te worden, verdient echter
zonder twijfel het predikaat uit
zonderlijk
Vandaar onze verbazing toen de
Texelse Duitser Georg Endruweit -
sinds enkele jaren woonachtig in
De Cocksdorp - zich bij de redactie
meldde met een sterk vergeeld
boekwerkje. „De dissertatie van
een oudoom van mijn vrouw, uit
1910. Het ligt al jaren bij ons in de
kast, maar we zouden het zo jam
mer vinden wanneer straks nie
mand meer van het bestaan weet.
Kennen jullie niet iemand die er in
teresse voor zou kunnen heb
ben?"
Die interesse was bij ons in ieder
geval gewekt na een blik op de
omslag. „Die Insel Texel; Disserta
tion zur Erlangung der Doktorwür-
de bei der philosophischen
Fakultat der Grossherzoglich Hes-
sischen Ludwigs-Umversitat zu
Giessen", luidt de opdruk. De „Le-
benslauf" achterin het boekje
leert dat Hugo Kleinkemm tijdens
de zomers van 1907 en 1908 ge
ruime tijd op Texel vertoefde voor
zijn veldonderzoek. Tijdens die pe
riode kwam hij in contact met
„Hernn Lehrer J. Daalder", de
schoolmeester naar wie later de
Jacob Daalderschool in Oosterend
werd vernoemd. Daalder verschaf
te hem een lijst met de vogels die
toen op Texel voorkwamen. Deze
lijst is als bijlage aan het boekje
toegevoegd.
Gesneuveld
„Van deze oudoom weten we zo
goed als niets, behalve dat hij in
zur Erlangung der Doktorwürde
bei der philosoplnschen Fakultat
der Crossherzo&ljiH] Hcssischw LudwigvUnivzrsiut
zu Gicsscr»
Hugo Kleinkomiu
ao» Keuwig Vur der BrQcKe.
Mil 1 Karle unil 3 KurvcnUfela.
GltVIBN 1910
Mdi.- Hof- V!»tr«mUlur>rack«"
„Personeel, dat is het kapitaal
van een bedrijf. Daar moet je
goed voor zorgen." Aan het
woord is Jan Vonk. Hij is op het
eiland werkzaam als adviseur en
organiseert diverse cursussen.
Tweeënhalf jaar geleden verliet
Vonk het Verpleeghuis en begon
hij voor zichzelf. Hij richtte de
Stichting Personeelsbeleid Ge
zondheidszorg op. In het bestuur
hebben verschillende Texelaars zit
ting. Vonk is werkzaam voor de
stichting met een collega, Jaap
Klaver uit Zaandam. „We hebben
verschillende klussen op Texel ge
daan, onder andere het haalbaar
heidsonderzoek voor een
gezondheidscentrum. We doen nu
zoiets in Vlaardingen, waar er wèl
draagvlak voor lijkt te zijn." Vonk
stond als adviseur tevens aan de
basis van de Texelse Arbo-dienst.
Hij heeft daar inmiddels geen be
moeienis meer mee. „Als je taak
als adviseur erop zit, trek je je te
rug."
In het kader van de Arbo-wet
moeten bedrijven een „bedrijfs
hulpverlener" in dienst hebben.
Dat zijn EHBO-ers die bij calamitei
ten binnen een bedrijf hulp kunnen
verlenen. „Dat wordt verplicht",
vertelt Vonk. Hij heeft een cursus
gemaakt van vijf dagdelen, die
personeelsleden opleidt. „Er zit
van alles in: een basisdeel met
eerste hulpverlening, maar ook
een deel dat wordt verzorgd door
iemand van de brandweer, zodat
mensen ook weten wat ze moeten
doen als er brand uitbreekt. Ze krij
gen een compleet beeld wat ze
moeten doen bij calamiteiten in
een bedrijf."
Verschillende mensen hebben
Vonk al benaderd voor deelname.
„De eerste cursus zit al voor drie
kwart vol. Die wordt gehouden in
het Rode Kruis gebouw." Hoewel
er een soort examen wordt afge-
nomen en de deelnemers wel een
getuigschrift van deelname krij
gen, leidt de cursus niet op voor
een erkend diploma Maar omdat
de opleiding wel door erkende
mensen van de Ambulancedienst
en de brandweer wordt verzorgd,
is het certificaat genoeg om te
voldoen aan de Arbo-eis.
Veel stress
Verder verzorgt Vonk ook een cur
sus „gestructureerde tijdsbeste
ding". „Het klinkt misschien
wollig, maar dat is het juist hele
maal niet. Vooral mensen in kleine
bedrijven hebben het vaak
hartstikke druk. Ze komen vaak
nergens aan toe, werken door in
het weekend, iedere avond en ga
zo maar door. Ze lopen zichzelf
voorbij. Het percentage overspan
nenheid is juist in het midden- en
kleinbedrijf erg hoog. Die mensen
plegen snel roofbouw op zichzelf.
Dat kan anders." De opleiding, die
drie dagdelen duurt, is erop ge
richt de ondernemers anders met
hun tijd te laten omgaan. „Het
draait om planning. Vaak hebben
die mensen ook een gezin. En er
zijn dingen die je leuk vindt. Daar
moet je ook tijd voor plannen."
Vonk en Klaver verzorgen ook de
werving en selectie van perso
neelsleden voor bedrijven. „Zeker
bij kleine bedrijven is het belangrijk
dat daar zorg aan wordt besteed.
Stel je voor: je hebt een eenmans
bedrijf dat goed gaat en je wilt er
iemand bij. Dan is het natuurlijk
van cruciaal belang dat zo iemand
bij je past. We hebben voorbeel
den van gevallen waarin dit hele
maal mis is gegaan. Wij helpen
een passend personeelslid te zoe
ken."
Te duur?
EHBO -ers Is het duur om Vonk en Klaver in te
schakelen? „Tja, wat is duur? Per
soneel is een deel van het kapitaal
van een bedrijf. Daar moet je goed
op passen, dus is het maar de
vraag of het duur is om daar in te
investeren."
Hoewel de markt breder is dan
Texel alleen, richt Vonk zich hoofd
zakelijk op het eiland. „Er is hier
genoeg te doen. Trouwens, ik
woon hier, dus het is niet meer
dan logisch." Volgens Vonk ko
men momenteel verschillende za
ken als de Arbo wet,
veranderingen rond het ziektever
zuim en kwaliteitsnormen op be
drijven af. „Ze móeten daar iets
mee doen. En wie niet weet hoe
hij of zij er mee om moet gaan, kan
mij benaderen."
Jan Vonk is bereikbaar via tele
foon 14928.
1884 werd geboren en in de Eer
ste Wereldoorlog is gesneuveld op
het slagveld. Maar zijn boek heeft
een belangrijke rol gespeeld in ons
leven. Het zorgde ervoor dat een
zuster van mijn vrouw in de jaren
'50 voor het eerst een kijkje nam
op Texel. Wij zijn haar spoedig ge
volgd. Onze kinderen hebben hier
nog fietsen geleerd. Tegenwoordig
kom ik alleen nog in Duitsland om
familie te bezoeken. Op mijn werk
bij de politie in Wuppertal heb ik
dat enthousiasme uitgedragen.
Vandaar dat veel collega's later
ook hun vakanties op Texel door
brachten. Kosteloze reclame,
eigenlijk", lacht de oud-
rechercheur.
De inhoud van het proefschrift
verraadt de ouderdom. Niet alleen
doordat sommige gegevens -
uiteraard - zijn verouderd, maar
vooral ook door de structuur. Waar
een onderzoek tegenwoordig
meestal heel specialistisch is en
diepgravend wordt uitgevoerd, be
treft het hier eigenlijk een breed
scala van allerlei kleine deelonder-
zoekjes. Van de bodemgesteldheid
tot de hoeveelheid aangevoerde
varkens op de veemarkten van
1906 en 1907 en van de vogel
soorten in de duinen tot cijfers
over het aantal schepen dat in die
periode de haven van Oudeschild
binnenliep: heel Texel wordt in vo
gelvlucht aan een beschouwing
onderworpen. Daarnaast zijn er ta
bellen en grafieken over onder
meer de neerslag,windrichtingen,
waterstanden en de luchtdruk.
Heel aardig is de plattegrond van
Texel, waarop veel meer duinen
dan op moderne kaarten te zien
zijn en nog geen sprake is van De
Dennen. Opmerkelijk is dat de on
derzoeker promoveerde aan een fi
losofische faculteit, terwijl het in
feite een combinatie van geografi
sche, biologische en economische
gegevens betreft.
Lammeren
Het zou uiteraard te ver voeren het
proefschrift in dit bestek aan een
uitgebreide beschouwing te on
derwerpen. Maar enkele markante
bevindingen mogen niet onver
meld blijven. Het bevolkingscijfer
schommelde in het eerste decen
nium van deze eeuw voortdurend
rond de 6000, evenveel als in de
vijftig jaar ervoor. De beroepsbe
volking verdiende haar brood vrij
wel uitsluitend in de landbouw. Op
de schapenmarkt van Leiden
Leydenwerden tussen 1900
en 1907 jaarlijks gemiddeld
20.000 Texelse lammeren aange
boden. Op de veemarkt van 1907
in Den Burg verwisselden 129
paarden en 1378 varkens van
eigenaar. Het aantal koeien (341)
steekt bij dit laagste cijfer maar
mager af. Als belangrijkste akker-
bouwprodukten worden aardap
pelen, tarwe, gerst, suikerbieten,
erwten en bonen genoemd. Van
bloembollenteelt had geen Texe
laar kennelijk ooit gehoord. De vis
vangst speelde „nur noch eine
geringe rol Ie".
Een grappige vergissing maakte
Kleinkemm in de paragraaf „Ver-
kehrsverhaltnisse". Het personen-
en vrachtverkeer tussen Oude
schild en Den Helder werd volgens
hem verzorgd door een oudere,
particuliere onderneming en de
nieuwe, door Texelaars opgezette
„Texels Str(!)oombootondeme-
ming". Wat de scheepvaart betreft
vertelt de onderzoeker dat er een
reddingshut op de zandbank „On
rust" stond.
Het toerisme was in die tijd in op
komst. Vooral Engelsen kwamen
in mei in grote aantallen richting
Texel om kievietseieren te zoeken,
aldus Kleinkemm. Doordat ook
Duitsers, Nederlanders, Fransen
en Belgen hun vakanties in toene
mende mate op het eiland door
brachten, konden in Den Burg
enkele hotels worden gebouwd en
was De Koog inmiddels een kleine
badplaats geworden.
De huidige eigenaar wil zijn boek niet
kwijt, maar stelt de Historische Vereniging
in staat kopieën te maken.
Joop Rommets
