Jac. P. Thijsse wilde Texel
liet voor zichzelf houden
lik
In vogelvlucht
Texel eert Thijsse
met actief programma
li i
Joviale schoolmeester maakte mensen enthousiast
TEXELSECOURANT
nkbare Thijsse
aardappellepel
Avondmarkt
Fotowedstrijd
AGENDA VAN DE MAAND APRIL
VRIJDAG 31 MAART 1995
26 verklapte Jac. P. Thijsse aan boord van de „Dage-
aan vrienden dat hij van plan was een Verkade-album
zijn geliefde „Gouden Boltje" te wijden. De anderen
de schrik om het hart: „Zou je dat wel doen, Ko? Laat
nou van ons blijven." Thijsse wilde echter -tekenend
zijn persoonlijkheid- anderen laten meegenieten. Na de
ihijning van het album in 1927 was het eiland niet lan-
iet domein van een select gezelschap „feugeltjeskie-
maar trok het een veel breder publiek. Thijsse, die
al de basis had gelegd voor de bescherming van
sbare natuurgebieden op Texel, bracht daarmee het
ime naar Texel in een stroomversnelling.
vestigd aan de Nieuwstraat, de te
genwoordige Burgwal. De
24-jarige Amsterdammer was ver
uit de beste kandidaat; met een
proefles scoorde hij het cijfer 9.
De schoolopziener plaatste hem
als nummer 1 op de voordracht
met de aantekening „hij verdient
de betrekking, zonder enig voorbe
houd". De Texelse gemeenteraad
ging dan ook op 28 december
1889 akkoord met de 'acte van
benoeming'.
Het vermoeden bestaat dat Thijs
se is benaderd voor de functie. Hij
deed tenminste niet mee in de eer
ste sollicitatieronde. In zijn Texel-
album verklaart Thijsse zelf: „Ik
wilde spoedig een 'positie' heb
ben, en nu kon ik kiezen tusschen
Wormerveer, Texel en Sint Peters
burg." Er aan toevoegend: „Mijn
leven lang zal ik er mij over blijven
verheugen, dat ik Texel heb geko
zen, en -al heb ik er maar twee en
een half jaar gewoond, Texelaar zal
ik blijven tot het eind."
Texel-album raadt hij de le-
fclfs aan om in groten getale
èxel te komen. Liever drie-
iri één jaar dan eenmaal in
ren."
-optimist Thijsse vreesde
^tde „badgasten" de natuur
vertrappen: „Hoe meer
(hen het zeer bijzondere na-
hoon van Texel leeren ken-
waardeeren, hoe liever mij
want dan bestaat de beste
dat het blijft behouden."
een tien jaar later zag hij zich
gedwongen zijn formule-
bver het toerisme aan te
ken: „Zolang het maar niet
[dt in geldelijk gewin."
blad De Levende Natuur
chuwde Thijsse ook menig-
Itegen de veranderingen in
pndschap. „Het oude land
een crisis door", stelde
in DLN van oktober 1939.
fekelde de 'nieuwe zakelijk-
I waarmee boerderijen wer-
ebouwd, maar bleef geloven
n gunstige wending: „De
e tijd vraagt nieuw gemak
ief, dat menige oude mooie
niet meer kan geven. Mis-
i kan hij nog met smaak en
t zoo verbouwd worden dat
l-Texelsch blijft."
Beste kandidaat
[aren de oprechte zorgen van
lan, die zich ruim een halve
[in hart en ziel met Texel ver-
i heeft gevoeld, hoewel hij
fchts korte tijd woonde en
i: Thijsse werd per 1 februa-
(3 aangesteld als hoofd van
anse school", de voorloper
ULO. De school was ge-
Slootje springen
Op een druilerige middag in januari
1890 arriveerde Thijsse met de
veerboot „Ada van Holland" (toen
nog eigendom van Bosman) in Ou-
deschild en zette voor het eerst
voet aan wal op Texel. Er zouden
vele voetstappen volgen. Thijsse
was behalve natuurvriend ook fer
vent wandelaar. „Mijn vader kon
opperbest marcheren en mijn
grootvader tippelde -onder
Napoleon- eens van Parijs naar
MosRou. In dat opzicht ben ik mis
schien erfelijk belast", vertrouwde
Thijsse eens de natuurkenner Jan
P. Strijbos toe.
gezelschap in hotel De Lindeboom
eester Oord.
V.l.n.r. Thijsse, A Burdet. M. Dijt en
l'Foto Stichting Thijssejaar Texel
september 1925 kreeg de
Ne dr. Jac. P. Thijsse het
Ve cadeau dat hij zich kon
jen: Thijsse's Hof, de eerste
l'uin van Nederland. Het was
pee van vijf dames uit zijn
Iplaats Sloemendaal, waar de
|werd aangelegd. Het vijftal
de gemeente over twee
r'B bisser met het aandenken: ..Thijsse sprak vaak over Texel.'Ifoios Frons Hopman'
Zijn ontdekkingstochten op Texel
begonnen meteen in 1890. Door
zijn opvoeding was Thijsse al een
natuurliefhebber en wat hij op het
waddeneiland aantrof, deed hem
in geestdrift ontsteken. Hij pro
beerde zijn enthousiasme over te
brengen op de schooljeugd. Dat
gebeurde op een voor die tijd on
orthodoxe wijze: Thijsse nam zijn
leerlingen mee de natuur in. Zélf
ervaren is de beste manier, zo luid
de zijn motto, dat later in al zijn pu
blicaties zou doorklinken. Hij liet
de jongens en meisjes kennisma
ken met allerlei wilde planten, vo
gels en insecten en confronteerde
hen spelenderwijs met de schoon
heid van het eiland. De „mesjeu"
toonde zich daarbij soms een kwa
jongen, die voorop ging bij het
slootje springen. In een ingezon
den stuk in de Texelse Courant
schreef iemand dan ook veron
trust over „de ruwe bende van
mijnheer Thijsse".
Wat we nu „natuur" noemen,
werd een eeuw geleden be
schouwd als „woeste gronden". In
de strijd om het bestaan probeer
de de bevolking die gebieden te
exploiteren. De duinen waren
overal verpacht: niet alleen graas
de er vee, maar ook werd riet ge
maaid om te gebruiken als
afdekking, en heide geplagd voor
brandstof. Ook werden massaal
eieren geraapt en vogels verhan
deld.
TEXELS TOEKOMST
$1
169
Dc nieuwe cn nieuwste polders zijn hoofdzakelijk gewijd aan den landbouw. Ze zijn
I niet zoo uitgestrekt dat ze „vervelend" zouden worden, zelfs Eycrland niet De duinen
I en dc zee en het Oude land geven een bevredigende omlijsting. Ook zijn vele
boerderijen er in geslaagd, zich reeds een behoorlijke omhulling van boomgroei te
verschaffen cn overal vinden wc nog kreekjes cn plassen en modderige oevers, die
ook hier nog afwisseling verschaffen aan plantengroei en vogelleven. Er is geen vier
kante kilometer iondcr En waardeeren wij wel genoeg de schoonheid van de akkers
zelve?
In het blad ..De Leven de Natuur" wijdde Thijsse vele bespiegelingen aan Texel Uit dit
fragment blijkt dat hij streefde naar een evenwicht tussen natuur en landbouw.
Archief Kloos Uitgeest)
Bekend beeld uit de jaren '30: Thijsse en
Thijsse zag in dat de mens gebruik
moest kunnen maken van de na
tuur, maar herkende ook de be
dreigingen. Hij was niet de eerste
natuurbeschermer in Nederland,
maar was wel de eerste die een
groot publiek wist aan te spreken.
Wat hij als onderwijzer in de prak
tijk bracht, deed Thijsse dunnetjes
over in zijn publicaties en in orga
nisaties, waarvan de mede door
vogelfotograaf Burdet in de Texelse duinen.
IFoto Heimans en Thijsse Stichting)
hem opgerichte Vereniging tot Be
houd van Natuurmonumenten de
voornaamste was.
Tijdens zijn optreden van woens
dag j.l. formuleerde Ivo de Wijs het
treffend: „Natuurmonumenten
was in eerste instantie een sjieke
club. Thijsse besefte echter dat
het nodig was om een breder
draagvlak te verkrijgen. Hij deed
dat door middel van educatie, door
het telkens weer léten zfen. Zie
zijn Verkade-albums, die krankzin
nig succesvol waren."
Geest van Thijsse
Ondanks zijn drukke verplichtin
gen bleef Thijsse, nadat hij we
gens heimwee van zijn kersverse
echtgenote in 1892 naar Amster
dam was teruggekeerd, jaarlijks
naar Texel komen. In de jaren twin
tig ging hij telkens met vierde klas
van meisjesschool Het Kopje uit
Bloemendaal eind mei of begin ju
ni naar Texel op schoolreisje. „Wij
logeeren dan in het dorpje Koog in
het badhotel, waar in die tijd uit
den aard der zaak nog niet veel
gasten zijn", schreef hij in het
Texel-album.
De tijden zijn veranderd. Maar nog
steeds is het gedachtengoed van
Jac. P. Thijsse levend op Texel, ge
zien de talrijke mede door hem be
schermde natuurgebieden en de
toeristenstroom die in de dertig op
gang kwam dankzij zijn aanbeve
lingen. De pogingen van Thijsse
om voortdurend een evenwicht te
vinden tussen de mens (land
bouw, recreatie) en zijn omgeving
zijn nu nog actueel. Tot een volks
held is Thijsse ondanks zijn suc
cessen nooit uitgegroeid. Maar
een speciale plaats in de harten
van alle Texel-minnaars verdient hij
zeer zeker.
Jacobus Pieter Thijsse kwam
op 25 juli 1865 ter wereld in
Maastricht als derde zoon van
Jacobus Thijsse, een be
roepsmilitair, en Johanna
Priester. Via Grave en Woerden
belandde het gezin in 1877 in
Amsterdam. Daar volgde Ko
Thijsse de kweekschool, waar
hij in 1883 de acte van be
kwaamheid behaalde. Na een
periode als onderwijzer in Am
sterdam, werd hij per 1 februari
1890 benoemd tot hoofd van
de Franse school in Den Burg.
Zijn Texelse periode duurde tot
1 september 1892.
In 1891 trouwde hij met Helena
Christina Petronella Bosch, die
hem twee zoons zou schenken:
Johannes Theodoor (1893-
1984) en Jacobus Pieter
(1896-1981).
Terug in Amsterdam, waar hij
hoofd was van een lagere
school, raakte Thijsse bevriend
met Eli Heimans, een collega
onderwijzer. Het was het begin
van een eindeloze reeks publi
caties over de natuur in Neder
land. Het tweetal wist een
breed publiek voor de planten,
vogels en dieren in eigen land
warm te maken. Samen start
ten ze o.a. het blad De Levende
Natuur (dat nu bijna 100 jaar
gangen telt) en de Geïllustreer
de Flora van Nederland, een
naslagwerk waarvan in 1994
de 23ste editie verscheen. Voor
de Flora maakten Heimans en
Thijsse ook alle -gedetailleerde-
tekeningen.
In 1905 behoorde Thijsse tot
de mede-oprichters van de Ver
eniging tot Behoud van Natuur
monumenten. Aanleiding was
dat de gemeente Amsterdam
hectare terrein beschikbaar te
stellen. De architect L.A. Springer
maakte het ontwerp, Thijsse zelf
bepaalde de vegetatie. Eén van de
vijf initiatiefneemsters was me
vrouw M.W.C. de Visser-Roelofs.
Haar zoon Evert woont nu in De
Cocksdorp op Texel.
De nu 75-jarige heer De Visser
heeft Thijsse nog gekend. „Of zijn
verhalen ertoe hebben bijgedragen
dat ik me ooit op Texel heb ge
vestigd? Misschien... In elk geval
sprak Thijsse vaak over het
eiland."
De Visser herinnert zich discus
sies bij zijn moeder (die biologe
was) thuis. Ook vooraanstaande
vogelkenners als Jan Drijver en fo
tograaf Aldolphe Burdet (die ook
in Bloemendaal woonde) namen
daaraan deel. „Over de Slufter
werd eindeloos gepraat. Ze waren
het erover eens dat het gat in de
Eierlandse duinen moest blijven
bestaan. In hoeverre dat stand
punt effect had, weet ik niet."
Als jongen speelde De Visser wel
eens bij de familie Thijsse, die in
dezelfde straat woonde in een
fraaie woning aan de rand van het
Bloemendaalse bos. Hij herinnert
zich Thijsse als een hartelijke ke
rel. „Niet uit de hoogte of zo. Alles
draaide om de natuur bij hem. Als
ik een plantje had gevonden, wist
hij daar leuke dingen over te vertel
len. Dat stimuleerde om op zoek te
gaan naar weer een ander plant
je."
Uit dankbaarheid voor de oprich
ting van de Hof gaf Thijsse de vijf
dames een aandenken. Mevrouw
De Visser kreeg een zilveren aar
dappellepel met inscriptie: de ini
tialen J.P.T. en de datum
26-9-1926. Het verzamelaarsob
ject is nu in bezit van Evert de
Visser.
van het Naardermeer een
vuilstortplaats wilde maken.
Zakelijk besef had Thijsse niet,
maar dankzij zijn joviale karak
ter wist hij wel de juiste perso
nen voor zich te winnen. Zo
haalde hij de financieel deskun
dige mr. P.G. van Tienhoven bin
nen, die er met de verkoop van
obligaties in slaagde de
ƒ150.000,- die nodig was voor
de aankoop van het Naarder
meer, royaal binnen te krijgen.
Een opmerkelijke daad in die
tijd, want wie kocht er nu een
stuk „woeste grond"? Het zou
er niet bij blijven, want Natuur
monumenten, waarvan Thijsse
tot zijn dood secretaris was,
verkreeg in de loop der jaren ve
le terreinen in heel Nederland.
Het eerste eigendom op Texel
was de Staart in polder Waa
lenburg, in 1909 Voor de oor
log volgden o.a. de Petten, de
Zandkuil, Dijkmanshuizen en
De Bol. In 1935 kreeg Thijsse
door Natuurmonumenten sym
bolisch een Texels gebied aan
geboden voor zijn 70e
verjaardag: Thijsse's Fienweid,
grenzend aan Dijkmanshuizen.
Thijsse was betrokken bij meer
organisaties en zat tevens vaak
in het bestuur: o.a. Ned. Ornito-
logische Vereniging, de NNV
(Nederlandse Natuurkundige
Vereniging), Vogelbescher
ming, Sophiavereniging tot Be
scherming van Dieren en de
malariacommissie Noordhol
land. Daarnaast schreef hij arti
kelen voor kranten en
tijdschriften, w.o. het Handels
blad en De Telegraaf.
Zijn grootste succes behaalde
hij met de Verkade-albums,
waarvan hij er vanaf 1906
(„Lente") liefst negentien
schreef. In 1927 kwam het
Verkade-album „Texel" uit,
waarvan er liefst 100.000 wer
den verkocht. Met zijn aanste
kelijke, eenvoudige schrijfstijl
wist Thijsse een zeer groot pu
bliek aan te sporen er op uit te
trekken en zelf de eigen omge
ving te verkennen en te
waarderen.
De in 1902 naar Bloemendaal
verhuisde Thijsse werd talloze
malen onderscheiden voor zijn
grote verdiensten. Op 18 sep
tember 1922 ontving hij het
ere-doctoraat in de wis- en na
tuurkunde aan de Universiteit
van Amsterdam. Vanaf dat mo
ment mocht Thijsse „dr." voor
zijn naam zetten. Tweemaal
kreeg hij een koninklijke onder
scheiding: bij de opening van
Thijsse's Hof in Bloemendaal,
op 26 september 1925, werd
Thijsse benoemd tot Officier in
de Orde van Oranje Nassau en
tien jaar later, toen hij 70 jaar
werd, tot Ridder in de Orde van
de Nederlandse Leeuw.
Thijsse, die tot zijn pensione
ring in 1930 voor de klas stond,
bleef actief tot op hoge leeftijd.
Daarbij zag hij niet op tegen
urenlange wandelingen. Op zijn
geliefde Texel kwam hij jaarlijks.
In september 1944 werd zijn
woning in Bloemendaal op be
vel van de Duitse bezetter ont
ruimd. Thijsse, wiens vrouw in
1938 overleed, vond een onder
komen bij een familie in het na
burige Overveen. Daar overleed
hij op 8 januari 1945.
Een bijzonder bewijs dat
Thijsse veel op Texel vertoef
de, vinden we in het archief
van de Heimans Thijsse
Stichting in Amsterdam. Toen
Thijsse in de zomer van 1935
de koninklijke onderscheiding
Ridder in de Orde van de Ne
derlandse Leeuw kreeg, be-'
vond hij zich op het eiland. De
verzegelde envelop met het
koninklijk bericht was gea
dresseerd aan den Heer J.P.
Thijsse, Pension Bosch en
Duin, de Westen, Texel.
Op de avondmarkt, vrijdag 26 mei
op de Groeneplaats, presenteren
zich uiteenlopende bedrijven, in
stanties, organisaties en vereni
gingen. Ze hebben één
■gezamenlijke noemer: „Natuurlijk
Texel". Informatie is verkrijgbaar
bij Bart Heijnen, tel. 15582 (tij
dens kantooruren). Daarnaast is er
een cultureel programma met
deelname van o.a. Texelse koren,
een bluesband, de Dansgroep
Oude Dansen en de zanggroep
van de Historische Vereniging. In
het gemeentehuis draait een Thijs-
sefilm en op straat zijn er spelen
en activiteiten voor jong en oud,
opgezet door het Recreatiewerk.
De fotowedstrijd „Natuurlijk
Texel" krijgt een ruimere opzet.
Het is nu ook mogelijk om met één
foto deel te nemen. Het gaat om
een foto van onderwerpen uit het
landschap of de natuur van Texel
en/of de mensen daarin. Bedoeling
is op zo origineel mogelijke wijze
te laten zien hoe mooi ons eiland
is. Hoofdsponsor Nauta Foto stelt
ook voor deze inzendingen (maxi
maal drie per deelnemer) prijzen
beschikbaar. Voor de beste drie
liggen waardebonnen van ƒ150,-,
ƒ100,- en ƒ50,- klaar. Bovendien
krijgen de bestte twintig inzendin
gen een plaatsje op de foto
expositie, die eind 1995 plaats
vindt.
De inzenders van een serie van
vier (van elk seizoen één foto)
worden door de jury beoordeeld in
een aparte categorie. Morgen sluit
de inzendtermijn voor de win
terfoto.
Met het aanbreken van de lente
komt op Texel ook het Thijssejaar
tot bloei. Het accent van de acti
viteiten ligt op de waardering
voor natuur en landschap van
Texel, waarbij ook de inbreng van
de landbouw en de cultuur
historie worden betrokken. De
stichting Thijssejaar Texel 1995
heeft geprobeerd om er zoveel
mogelijk organisaties bij te be
trekken. „Samen laten zien hoe
mooi ons eiland is", zo luidt het
motto. In de geest van Thijsse
gaat het vooral om 'doe-
activiteiten': zelf lopend of fiet
send het eiland verkennen dus.
Wat er in april al te beleven valt,
staat in de agenda elders op deze
pagina. Het zwaartepunt ligt in
mei. Met Hemelvaart staat het
Thijsse-weekend op het program
ma, dat als feestelijk middelpunt
van het Thijssejaar kan worden
beschouwd. Vooral vrijdag 26 mei
kent een omvangrijk programma.
Die dag opent het Agrarisch en
Wagenmuseum een speciale ten
toonstelling, waarin is te zien hoe
de Texelse landbouw bijdraagt aan
de levendigheid en de instandhou
ding van het landschap. Om 13.00
uur is het tijd voor een symposium
met een aantal vooraanstaande
sprekers, ingeleid door drs. Roel
de Wit, oud-commissaris der ko
ningin in Noordholland. De Wit
maakt ook deel uit van het comité
van aanbeveling. Inmiddels is ook
bekend dat nazaten van Jac. R
Thijsse van plan zijn het sympo
sium bij te wonen. Na afloop be
geeft het gezelschap zich op de
fiets voor de opening van de be-
wegwijzerde Thijsse-fietsroute.
Deze tocht over de zuidelijke helft
van het eiland voert langs een
groot aantal favoriete plekjes van
Jac. P. De dag krijgt een vrolijk
besluit met een avondmarkt.
Duinboer-excursies
Mei heeft méér activiteiten in pet
to, zoals de opening van het lange-
afstands Texelpad (een 80 km lan
ge rondwandeling) op 12 mei, het
Thijsse-kampeerweekend van
12-14 mei en de eerste duinboer-
excursies, verzorgd door Dick Drij
ver. De Hoornder gaat met Texe
laars en toeristen op pad om zijn
werk/hobby -het houden van
schapen in het duingebied- te la
ten zien. Hij vertelt daarbij over de
relatie tussen de landbouw en de
natuur op Texel. Een andere bijzon
dere rondleiding is die op en rond
het erf van schapenboerderij De
Noordkroon op zaterdag 27 mei.
Het hele seizoen kunnen be
langstellenden met Staatsbosbe
heer en Natuurmonumenten de
natuur in.
Afsluiting
's Zomers kunnen de gasten voor
al terecht bij de langlopende acti
viteiten zoals excursies en
exposities. Maar ook draagt het
Recreatieteam een steentje bij
met een speciale Thijsse-
fietstocht en zijn er behalve in De
Koog ook in Den Hoorn en op De
Krim diavoorstellingen.
Hoe het Thijssejaar wordt afgeslo
ten staat nog niet vast. De stich
ting hoopt aan het eind van het
jaar het kunstwerk (van Jan Wol
kers) te kunnen onthullen. In elk
geval zijn er in het najaar weer le
zingen en excursies en staat de
presentatie van een boek over
Thijsse op stapel. Ook is de finale
van de fotowedstrijd, waarbij de
mooiste foto's worden tentoon
gesteld.
Buiten Texel trekt het Thijssejaar
behoorlijk veel belangstelling. Ook
de afgelopen maand bezochten
enkele journalisten hiervoor het
eiland. Op 21 april volgt een pers
dag, waarvoor de animo goed te
noemen valt.
1 april: uiterste inleverdatum voor winterfoto van de fotowedstrijd
„Natuurlijk Texel".
2 april: start expositie „Thijsse en de toekomst" in EcoMare over het
leven en werk van Jac. P. Thijsse.
2 april: opening expositie landschapsschilder Eric van Ommen in ga
lerie Het Posthuys en EcoMare. Overhandiging eerste boek van Wil-
ma Brinkhof.
2 april: eerste Thijssetocht met de Jan Plezier.
14 april: opening heemtuin, aangelegd door leerlingen van de Thijs-
seschool.
15 april: Schapendag op schapenboerderij De Noordkroon.
17 april: (2e Paasdag) excursie Vogelwerkgroep Texel in Waalenburg,
aanvang 10.00 uur.
17 april: Lammetjestocht, georganiseerd door wandelsportvereni
ging Het Gouden Boltje.
30 april: excursie Vogelwerkgroep Texel in het gebied van de Fon-
teinsnol, aanvang 6.00 uur.
Een uitgebreide agenda staat in de kleurenbrochure, die binnenkort
via de Texelse Courant wordt verspreid. Het gratis programma
boekje is tevens opgenomen in het blad Texeltoerist en is ook los
verkrijgbaar. Informatie over de stichting Thijssejaar Texel 1995:
Henk Groenen, VVV Texel, tel. 14741, of Frans Hopman, Texelse
Courant, tel. 62620. Fax: 14129. Postadres: Postbus 3, 1790 AA
Den Burg.
