Regen is veel slechter
Vorst houdt aan: vogels
houden het redelijk vol
uis-bewoners
leuren op met praatje
Zeer „Texelse" novelle
van Hermine Landvreugd
Vrijwilligers gezocht voor 's avonds
TEXELSE 7 COURANT
Broers De Vries
derde en vijfde
Auto's bekrast
lenoten
\Hermine
DINSDAG 6 FEBRUARI 1996
jek bii de koffie Verzorgster Carien Bakkertweede van links] probeert het de bewoners in de huiskamer van ..De Krukel" naar de zin
maken 's Avonds is er minder personeel en zijn er vrijwilligers nodig om voor wat gezelligheid te zorgen (Foto Frans Hopman)
a zeven uur 's avonds laten veel
tewoners van afdeling „De
rukel" in Verpleeghuis Texel zich
aar onder de wol stoppen. Ze
lebben weinig aanspraak en ver-
'eling slaat om in irritatie. Maar
iet kan ook anders. „Als er iemand
iij is, is de sfeer vaak juist gezel-
ig. Je hoort dan hele verhalen over
'roeger en er wordt gezongen."
ersoneel hiervoor ontbreekt ech-
r, zodat het team van „De
rukel" op zoek is naar vrijwil-
ig(st)ers.
et team zoekt mensen die het leuk
'inden om met een groepje [van
ngeveer tien] bewoners koffie te
Irinken, tv te kijken, een spelletje
te doen, of gewoon lekker te klet-
ien. Van de vrijwilligers wordt niet
[erwacht dat zij iedere avond langs
[omen; een keer per week zou al
mooi.zijn. Verpleegkundige achter
grond is niet nodig. „Goed met
nensen om kunnen gaan is het
lelangrijkst", aldus teamleider
erda van der Puyl.
„De Krukel" is de psycho
geriatrische Ip.g.] afdeling, waar
dementerende bejaarden worden
verzorgd. De bewoners hebben
een eigen kamer, maar een groot
deel van de dag bevinden ze zich in
de „huiskamer", waar men een
mooi uitzicht geniet op de hoek
Lijnbaan-Gasthuisstraat. Familie,
bekenden en andere belangstellen
den kunnen daar de hele dag vrij
naar binnen lopen; van bezoek
tijden is geen sprake. Lang niet ie
dereen doet of durft dat.
Waardevol
„De drempel is hoog voor sommi
gen. Men denkt vaak: het heeft toch
geen zin om binnen te stappen,
want hij of zij herkent me toch niet
meer. Maar dat valt best mee. De
contacten kunnen hier nog heel
waardevol zijn."
Sommige bewoners zijn zich am
per bewust van de omgeving, zij
zijn vergeetachtig niet betrèkking
tot het heden. Over het verleden
zijn echter vaak nog goede ge
sprekken te voeren. De huiselijke
sfeer die men in „De Krukel" pro
beert te creëren, kan daar een
steentje aan bijdragen. Op de afde
ling lopen zelfs twee poezen rond,
die door de bewoners liefdevol op
schoot worden genomen.
Afleiding
Verpleeghuis Texel is klein in verge
lijking met andere verpleeghuizen,
waardoor er niet meerdere p.g.-af
delingen op na gehouden kunnen
worden. Patiënten van uiteenlo
pend niveau worden daarom bij
elkaar geplaatst. Dat kan wrijvin
gen geven. Degenen die „beter bij
de tijd" zijn, ergeren zich aan ande
ren die zich minder bewust zijn van
hun omgeving. Afleiding kan ech
ter veel onrust voorkomen.
Overdag lukt dat aardig. Dan is
meer verzorgend personeel aan
wezig en worden regelmatig activi
teiten georganiseerd, soms met
hulp van een vrijwillig[st]er. Elke
dinsdagmiddag komt Jacolien
Eelman, activiteitenbegeleidster
Koning Thialf houdt Texel in de
greep, al is die minder hevig dan
vorige week. Menig vetbol wordt
druk bezocht door hongerige vo
gels. Maar hoe is het met de vogels
die zich niet in dorpskernen en tui
nen vertonen? Volgens de deskun
digen valt het mee. „Regen is er
ger", aldus éen van hen.
Het wintert flink, maar er ligt nau
welijks sneeuw. Dat is voor veel
vogelsoorten de redding. „Er zijn
nog wel wat groene sprietjes te vin
den. Op elk hoekje waar het groen
is zitten dan ook ganzen", vertelt
Piet Postma van Staatsbosbeheer
'SBB). Normaal is voornamelijk de
rotgans op het eiland te vinden. Dat
is nog steeds de meest talrijke,
maar verder zijn momenteel exem
plaren van nagenoeg alle in Neder
land voorkomende soorten op het
eiland neergestreken. „Leuk voor
kenners", zegt Postma, die denkt
dat de vorst en de hevige mis-
periode van enige weken geleden
daar iets mee te maken heeft. Maar
de aantallen zijn allerminst ex
treem. „We hebben nu ongeveer
tweeënhalf duizend ganzen hier,
da's de helft van vorig jaar."
Invasie
Door de vroeg ingetreden winter
Het bijvoeren van vogels op grote schaal is nog niet nodig. Wie in zijn tuin iets wil doen
moet er rekening mee houden dat zout en dierlijk vet niet goed is voor vogels
IFoto archief TCI
wordt het steeds minder met de
hoeveelheid voer, waardoor de
ganzen interen op hun vetreserve.
„Hun conditie wordt er niet beter
op Af en toe vind ik een dooie,
maar het is nog niet zorgelijk." Als
de winter nog lang aanhoudt, kun
nen wel problemen ontstaan. „Dan
zijn ze te zwak om naar hun broed
gebied in Siberië te trekken."
Volgens Postma is het op dit mo-
van de afdeling somatiek, met haar
gitaar en muzikale zus op bezoek.
Donderdagochtend wordt ook
gezongen, dan brengt Bep van der
Meer op de piano de stemming er
in. De liedjes van toen worden
soms uit volle borst meegegalmd.
Bingo en diavoorstellingen zijn
andere dingen die de sleur door
breken.
Ook 's avonds
Maar ook 's avonds is er behoefte
aan afleiding en gezelligheid. Na
de avondmaaltijd wordt er koffie
geschonken, maar de meesten
zouden best nog tot een uur of half
negen aandacht willen hebben. Uit
zichzelf ondernemen ze echter wei
nig en het verplegend personeel
heeft er geen tijd voor.
,,'s Avonds zijn op de afdeling twee
verzorgsters aanwezig en die heb
ben het tot tien uur druk met me
dicamenten rondbrengen en men
sen in bed stoppen", vertelt Gerda
van der Puyl.
Zij kan geen extra krachten inzet
ten, want dat kost geld en daarvoor
is binnen het budget geen ruimte.
Het accent ligt op de dag: dan zijn
er meer medewerksters, maar die
zijn nodig om de bewoners rustig
te wekken, te wassen en aan te kle
den. „We besteden daar veel tijd
aan, dat bevordert de rust. Mensen
voelen zich daardoor prettiger.
Maar het is een keus, die ten kóste
gaat van de bezetting 's avonds."
Het team van „De Krukel" zou
graag in de late uurtjes dezelfde
gezelligheid als overdag willen bie
den. Enthousiaste vrijwillig[st]ers
gezocht dus. Belangstellenden
kunnen zich aanmelden bij het Ver
pleeghuis Texel, telefoon 31 40 41
Vie Hermine Landvreugd van vroeger kent, zal met de
weede novelle in haar nieuwe boek van de ene verba-
ing in de andere vallen. Niet alleen omdat „Laatste boot
lalf tien" een opvallend portret van haar geboorte-eiland
s, maar vooral wegens de zeer nadrukkelijke verwijzin
gen naar bestaande situaties en personen die er in voor-
(omen.
)e jeugdige hoofdpersoon Mare
eeft dezelfde vrienden en dorps
als Hermine vroeger. Het
rarenkorps op de RSG vertoont
eel gelijkenissen. En zelfs de on-
ereikbare liefde van Mare lijkt
ontegenzeggelijk op die van de nu
28-jarige oud-Hoornder.
Er is ook veel dat niet „klopt". Het
dorp Kogerzand bijvoorbeeld, waar
de rijke kottervissers wonen. Of dat
je vanuit Den Burg over Klif rijdt,
Landvreugd:Texelse namen
alvorens je op het plein bij Goënga
komt. Het eiland heeft eveneens
een andere naam. Maar de vlag en
het motto zijn weer wel dezelfde:
Groen-zwartWestend in het hart.
Er is waarschijnlijk geen romancier
die niet uit eigen omgeving en er
varingen put. Maar de mate waarin
Landvreugd dat heeft gedaan, mag
met recht opmerkelijk worden ge
noemd. Reden genoeg om haar
aan een vraaggesprek te onderwer
pen. Zeker voor de interviewer, die
in de belangrijkste bijfiguur veel
van zijn eigen broer Jeroen her
kent. Terecht?
Links zag ik het huis van Job, bo
ven was zijn kamer, daar bij het
raam met de grote rode vlek. Dat
was een poster van Che Guevara.
„Als ik vanuit mijn slaapkamer rich
ting jullie huis keek, zag ik die rode
vlek. En die uitspraak van Job dat
hij sigaren rookt om de Cubaanse
economie te stimuleren, is ook van
Jeroen. Ik heb inderdaad regelma
tig aan hem gedacht. Maar het was
niet mijn bedoeling om een natuur
getrouwe beschrijving van mijn
vroegere omgeving te maken. Als
de sfeer maar klopt."
Ze lacht hard en vertelt dan het
verhaal van een telefoontje dat ze
onlangs kreeg. „Van Mark Riteco
(de hoofdpersoon heet Mare
Rieteco, JR). Hij had gehoord dat
zijn naam in verband werd ge
bracht met pikante verhalen. Daar
moest hij meer van weten. Ik dacht
eerst dat ik in de maling werd ge
nomen, want ik kon me hem met
herinneren. Pas later begon er iets
te dagen. Maar de naam Rieteco
heb ik gekozen omdat die nogal
Texels is. En Mare vond ik wel een
passende voornaam. Toen ik die
twee namen voor het eerst achter
elkaar zag staan, kwamen ze me
vaag bekend voor. Maar ik heb
nooit aan hem gedacht. Hij ver
telde dat-ie alles leest dat over
Texel uitkomt. Ik heb hem een
exemplaar toegestuurd."
Nostalgie
In het boek is Mare smoorverliefd
op een oudere leerlinge van de
RSG. Hij doet alles om haar aan
dacht te trekken, maar ze is onbe
reikbaar. Dat hij zelfs begint aan
een cursus judo, kan daar niets aan
veranderen. Ook in dit geval is de
verwijzing bijzonder expliciet Haar
naam (Franka) is de vrouwelijke
vorm van de naam van de jongen
op wie Hermine zelf verliefd was.
De achternaam is dezelfde geble
ven. Voelde ze geen schroom toen
ze dat opschreef? „Niet echt. Hij
weet dat ik toen verliefd op hem
was. Geen lezer merkt die verwij
zing, afgezien van enkele Texelaars
misschien. Ik had een Poolse ach
ternaam nodig voor het verhaal.
Daarnaast is het ook gewoon een
grapje voor mezelf, een vorm van
nostalgie. Zo heb ik tenminste nog
iets gedaan met al dat lijden op de
judoclub."
Normvervaging
Het titelverhaal van het boek is heel
anders. In „Margaretha bleef het
langst liggen" zijn de personages
een beetje de weg kwijt in het (ste
delijke) leven Hun waarden en
normen zijn vervaagd en ze roepen
anderen zelfs niet meer tot de orde
wanneer die heel ver gaan in het
beschadigen van hun medemen
sen. Zo laat de hoofdpersoon, een
jonge studente, zich verleiden door
een skinhead. Wanneer die een
collecterend padvindertje zijn huis
binnen lokt, hem verdovende mid
delen voert en het joch tenslotte
kaal scheert - op een Hitler-lok na -
zegt het meisje daar niks van. Ster
ker, ze blijft omgaan met de
onverlaat alsof er niets is gebeurd.
„Deze twee verhalen passen goed
bij elkaar", meent Landvreugd, die
al ruim tien jaar in Amsterdam
woont. „Juist vanwege die grote
tegenstellingen. Stad tegenover
platteland, mensen die helemaal
vrij zijn tegenover mensen die het
al te horen krijgen wanneer ze een
scheet laten. Toch staat ook het
eerste verhaal niet ver van me af.
Ik heb personages en gebeurtenis
sen natuurlijk wat overtrokken,
maar als ik om me heen kijk zie ik
ze wèl. De jeugd in de grote stad
heeft geen duidelijke richtlijnen
meer. Je kunt overal voor kiezen te
genwoordig, zonder dat iemand
dat raar vindt. Je kunt heel burger
lijk zijn, of alternatief of Christelijk.
Er zijn ook mensen die doorde
weeks extreem gezond leven en
veel sporten, maar in het weekend
drie gram coke opsnuiven. Het is
allemaal mogelijk en het gebeurt
steeds meer. Al geloof ik zeker dat
dit vooral voor de grote steden
geldt. Ik merk dat tijdens voorlees
avonden op het platteland. Ik word
daar soms slecht geloofd."
Landvreugd kiest geen partij in
haar boeken. „Ook die skinhead is
niet alléén maar slecht. Hij heeft
aardige trekjes en is romantisch.
Dat is ook leuker dan karakters die
zwart of wit zijn. Ik hoop dat de le
zers dat ontdekken. Dat ze doorle
zen en niet al te snel over een voor
hun schokkende passage vallen.
Het gaat om mensen die op zoek
zijn. Zelfs in het tweede verhaal,
waar Mare niets aanneemt en alles
zelf wil ontdekken. Dat beschouw ik
als mijn thema."
Dramaturg
Sinds het verschijnen van haar eer
ste boek - nu bijna drie jaar geleden
- heeft Landvreugd niet stil geze
ten. Ze schreef een aantal verhalen,
waarvan de meeste werden gepu
bliceerd in tijdschriften als Elle,
Viva en in verzamelbundels. Ze
deed een toneelproject met tieners
van verschillende nationaliteiten,
geeft één dag per week schrijfles
op de kunstacademie en werkte in
een collectief van vijf schrijvers aan
het scenario van een TROS-serie.
Hoewel die nooit gereed kwam,
heeft Landvreugd naar eigen zeg
gen veel geleerd. Ook tot haar
schade en schande. „Ik weet nu
helaas wat een dramaturg is. Zo
iemand kijkt of de tekst logisch in
elkaar zit, of de geschetste karak
ters gaandeweg het verhaal niet op
een ongeloofwaardig wijze veran
deren. Hij vraagt je hoe iemand
eerst zijn oma kan vermoorden en
daarna bejaardenverzorger wordt.
Maar het kan ook voorkomen dat
jouw en zijn smaak botsen. Ik vind
het leuk om iemand grof neer te
zetten en daarna te nuanceren, zo
dat hij toch aardig wordt. Sommige
dramaturgen vinden dat onge
schikt voor televisie en draaien de
verhaallijn liever om. Dat is wel
eens moeilijk. Toch is het schrijven
van scenario's erg leuk. Ik ben dol
op beelden en dialogen. Ook de
beperkingen vormen een uitda
ging. In een boek kun je uitweiden
zoveel je wilt, In een scenario moet
je rekening houden met de be
schikbare tijd en het budget."
Ze zou haar werkzaamheden graag
in die richting uitbreiden, maar
beseft dat de mogelijkheden gering
zijn. „Het is moeilijk om er tussen
te komen. De omroepen vallen
vaak terug op de vertrouwde men
sen. Maar ik ben nu gevraagd door
de VPRO." Met een twinkeling: „En
zij vertelden me dat ze géén drama
turg hebben."
Joop Rommets
ment moeilijk vast te stellen of de
ganzen schade aanrichten aan
agrarische percelen. „Krijgen we
een mooi voorjaar, dan zie je er
waarschijnlijk niets meer van."
De smienten, die in het najaar een
ware invasie uitvoerden op Texel,
zijn voor een groot deel doorge
trokken toen halverwege de tempe
raturen enigszins milder werden.
Dode vogels
Het deel van de steltlopers dat met
is weggetrokken heeft het momen
teel wel erg slecht. Bij EcoMare zijn
afgelopen dagen diverse schol
eksters gebracht die zodanig waren
verzwakt dat ze niet meer te redden
waren. „Dat is vaak het geval met
vogels die zich laten vangen. An
ders hadden ze nog wel genoeg
energie om te vluchten", aldus
Adriaan Dijksen. Juist om de kou te
weerstaan hebben de vogels veel
voer nodig. Steltlopers wroeten in
het zand van droogvallende platen,
maar die zijn momenteel met ijs
bedekt. Ook andere soorten die
met hun snavel in de grond naar
voedsel zoeken hebben het slecht,
door de vorst is de bodem keihard.
Dijksen denkt dat alle niet ver
zwakte exemplaren zijn weggetrok
ken. „Niet eens ver, Waarschijnlijk.
In zuidwest Nederland was het al
een stuk minder koud."
De toppereend heeft het ook met
best. Deze soort duikeend leeft op
de Waddenzee, waar hij naar
schelpdieren duikt. Steeds meer
groepen worden op de Noordzee
gezien en enkele exemplaren zijn al
ernstig verzwakt in EcoMare opge
vangen.
Verdrongen
Volgens Dijksen gaat het met de
watervogels nog aardig. „Als er
maar genoeg wakken zijn, dan hou
den ze het wel uit. Er gaan heus wel
wat zwakkere dieren dood, maar
dat zijn er geen honderden."
De blauwe reigers hebben het het
moeilijkst. Dijksen: „Er zijn al vijf
dode dieren gevonden." De statige
vogels leven van vis, maar kunnen
daar met bij. Bijvoeren valt niet
mee, omdat brutale meeuwen het
schuwe dier vaak verdringen. „We
hebben er bij EcoMare een paar die
stiekum een visje meepikken."
De sterfte onder de vogels lijkt tra
gisch, maar is op zich niet onna
tuurlijk. De sterkste dieren blijven
over, het is een vorm van selectie.
Dijksen: „Neem nou die reiger. Een
deel trekt naar het zuiden en een
deel met. Heb je een zachte winter,
dan zijn die laatsten in het voorjaar
het eerste aan de beurt. Maar nu
het even tegenzit worden ze „ge
straft" voor het niet wegtrekken."
Ongezond
Van de kleine vogelsoorten zijn de
meeste insecteneters weggetrok
ken. Lijsterachtigen eten ook plant
aardig voedsel dus komen in de
meeste tuinen wel aan hun trekken.
Dat geldt ook voor merels en me
zen. „Ik ben al opgebeld door on
geruste mensen die vertellen dat
het voer blijft liggen Ze dachten
dat ze iets verkeerds gaven. Maar
er wordt gewoon zoveel gevoerd,
dat ze vol zitten." Dijksen wijst erop
dat zout en dierlijk vet niet goed is
voor vogels. „Eigenlijk geldt voor
vogels hetzelfde als voor mensen."
De houtsnip, waar eind december
juist veel exemplaren van werden
gezien, hebben ook een flinke
douw gekregen van de vorst. Dijk
sen spreekt over zeker honderd
dode dieren. „Je vindt ze niet, want
ze verstoppen zich onder bladeren.
Maar vooral begin januari, in die
ijzelweek, zijn veel houtsnippen
gesneuveld. Ze pikken in de grond
naar hun voer en toen dat niet
meer ging, was het snel gebeurd."
Schimmel
Een normale winter, zegt ook Erik
van der Spek van SBB „De vorst
trad vroeg in, waardoor de dieren
werden aangemoedigd op tijd weg
te trekken. Het is meestal erger als
de winter pas laat invalt, want dan
zijn de meeste exemplaren al wat
minder sterk."
Volgens Van der Spek zijn meeste
vogels goed opgewassen tegen de
vorst. „Kou kunnen ze wel verdra
gen. Regen is veel erger. Dan gaat
alles schimmelen en rotten. Nee,
dit is niet extreem."
Zolang watervogels een wak hebben redden ze zich best.
Hidde de Vries is als derde geëin
digd bij de Noord-Hollandse kam
pioenschappen judo voor heren tot
21 jaar. Zijn jongere broer Sjoerd,
vorige week nog aspiranten
kampioen van Nederland, werd
vijfde in de klasse tot 65 kg.
De 17-jarige zwaargewicht Hidde
de Vries was het afgelopen week
einde één van de kandidaten voor
de titel Noord-Hollands kampioen.
De wedstrijden in Beverwijk liepen
naar verwachting. De Oudeschilder
plaatste zich relatief gemakkelijk
voor de finale tegen Jeroen
Dressier uit Hoorn. De twee judo
ka's kennen elkaar goed en er was
sprake van een gelijk opgaande
strijd. Dressier wist als eerste te
scoren, waardoor De Vries de aan
val moest zoeken. Met nog weinig
seconden op de klok moest de
Texelaar risico nemen. Dressier
kreeg de ruimte en scoorde tegen
De Vries met een fraaie overname.
Hidde raakte in de finale
geblesseerd aan schouder en
tussenribspier, maar moest nog
een keer aantreden om zich te kun
nen plaatsen voor de Nederlandse
kampioenschappen. Na een inten
sieve blessurebehandeling en een
kort uitstel van de strijd om de
tweede en derde plaats probeerde
hij zich te plaatsen. De blessure
belette hem echter tot een goede
„pakking" te komen en ook deze
partij ging verloren. Alleen de eer
ste twee plaatsten zich voor de
Nederlandse kampioenschappen,
de bronzen plak was dus net niet
voldoende.
Sjoerd de Vries, kampioen van Ne
derland bij de aspiranten, voelde
zich goed op z'n gemak tussen het
judogeweld van de oudere judoka's
in de 65 kg klasse De 14-jarige
judoka uit Oudeschild won zijn eer
ste partijen met mooi en snel judo.
Alleen tegen Xander Swet verloor
hij door een verwurging. In de
verliezersronde moest Sjoerd aan
treden tegen de 20-jarige Dennis
Teunissen uit Amsterdam. Indien
de Texelaar zou winnen was een
tweede plaats nog het hoogst haal
bare. Sjoerd scoorde al vrij snel in
de wedstrijd met een mooie
schouderworp. Halverwege de par
tij zette de jonge Oudeschilder
weer in voor een schouderworp,
maar hij werd schitterend onderuit
geveegd door Teunissen. De
scheidsrechters gaven zeer tegen
de zin van Sjoerd ippon. Sjoerd be
haalde daarmee een vijfde plaats.
De broers De Vries kunnen zich nu
rustig voorbereiden op de interna
tionale Open Zaanse kampioen
schappen die het komende week
einde in Zaanstad worden
gehouden.
Een onbekende vandaal heeft heeft
in de nacht van zaterdag op zondag
aan twee geparkeerde auto's voor
duizenden guldens schade toege
bracht. De aan de Noordwester
geparkeerde wagens, eigendom
van Texelaars van resp. 51 en 40
jaar, werden met een scherp voor
werp bekrast.
