verpleeghuis
ZORGCENTRUM TEXEL
De rijke Roomse traditie
e moeilijke geschiedenis
van een verpleeghuis
ie grote stap: naar het Verpleeghuis
Euthanasie:
bespreekbaar
of niet?
„Texels eigene"
„altijd bij elkaar"
„revalidatie"
Verpleeghuis:
alleen voor ouderen?
;enoeg buiten geweest"
Sint Jan: wooneenheden
■fyening van het Verpleeghuis in 1977
•„else Courant dinsdag 17 september 1996
pagina 7
meeste weerstand
Het intake-gesprek vindt plaats in een
gemoedelijke sfeer en de oudere
krijgt de mogelijkheid om kennis te
maken met de instelling. Als de 'grote
stap' eenmaal genomen is wordt de
bewoner emotioneel begeleid door
een mentor
Mijn moeder heeft acht jaar geleden
een hersenbloeding gehad Ze lag in
het ziekenhuis en had eigenlijk geen
De dood. Het komt dichterbij naar
mate je ouder wordt Onafwendbaar
Soms gaat het gepaard met aftake
ling. is het een lijdensweg. Terminale
zorg hoort ook bij de werkzaamheden
in de instellingen. ,,Het klinkt als een
cliché, maar soms is de dood echt
een uitkomst Als mensen veel pijn
hebben is het niet altijd de grootste
vijand", aldus Kees Boer, die zelf ook
als yerpleegkundige heeft gewerkt.
Hoe staat het zorgcentrum tegenover
euthanasie? Kees Boer. „We hebben
een protocol waarin de juridische kant
is verwerkt. Als er vraag is vinden wij
dat we daar serieus aandacht aan
moeten besteden, met inachtneming
van de wettelijke regels. Als er per
soneel is dat niets met euthanasie te
maken wil hebben, dan respecteren
we dat
Cemma Huisman:
Gemma Huisman-Kager, 35 jaar,
eerst verantwoordelijke verzor
gende in verzorgingshuis St. Jan.
Gemma is in 1980 voor het diploma
ziekenverzorgster geslaagd. Vijf jaar
later ging ze aan de slag in St. Jan
Daar werkt ze nu nog. Haar werk
bestaat enerzijds uit verzorging in de
breedste zin van het woord: helpen
met wassen, douchen, medicijnen
ronddelen, gesprekken aanknopen
en de appartementen van de bewo
ners bijhouden. Bovendien is ze
aanspreekpunt voor zes tot zeven
bewoners.
Het werk vindt ze 'heerlijk'. „Als je dit
werk met leuk vindt hou je het niet
vol." Het 'eigene' van een klein,
Texels verzorgingshuis maakt het
voor haar extra de moeite waard.
„We zijn allemaal Texelaars, er is
altijd wel weer een oud-tante van een
vriendin of een andere familie-relatie
-ik heb zelfs mijn twee oma's hier
keus: daar blijven of naar het Ver
pleeghuis gaan Alleen thuis wonen
was absoluut onmogelijk.
Ze is op een wachtlijst gekomen. Vier
maanden duurde dat en ondertussen
lag ze in het ziekenhuis volledig weg
te kwijnen Ze was ongelukkig, werd
wantrouwig en ook steeds verwarder
Toen ze naar het Verpleeghuis kon
was dat echt een opluchting voor
haar Maar ik vond het moeilijk om
haar weg te brengen. Ik dacht echt.
„hoe moet dat nou Totdat ik twee
dagen na de opname binnenkwam en
zag dat ze in het zanggroepje luid
keels zat voor te zingen Ze is echt
enorm opgeknapt in het Verpleeg
huis
Het zorgcentrum is geen
overheidsinstelling. Het .bestaat
uit particuliere huizen, die door
de overheid worden gesubsidi
eerd. De verzorgingstehuizen
worden tot nu toe betaald via de
Wet op de Bejaardenoorden. Dat
gebeurt door de provincie. Op 1
januari treedt een overgangs
regeling in werking, waarna deze
instellingen overgaan naar de
Algemene Wet Bijzondere Ziek
tekosten, De ziektekosten
verzekeraar Univé gaat in het
Texelse geval dan over het geld.
Het Verpleeghuis viel daar al on
der. „Wij zijn daar wel blij mee.
Het is goed dat er één regeling is.
Bovendien kennen we Univé als
zakelijke partner."
verzorgd, d'r loopt er altijd wel één
tussen die je nader is dan een ande-
r, dat legt ook een bepaalde druk. Als
er iets gebeurt met zo'n bewoner kan
ik daar echt ontdaan van zijn
„Toen ik hier kwam werken zei de
toenmalige directeur 'Je moet de
gangen beschouwen als straten en
de appartementen als huizen, daar
mag je met zomaar in'. Dat is terecht
We motiveren bewoners om zoveel
mogelijk zelf te blijven doen. Kijk. dat
mensen gedeeltelijk hospitaliseren,
daar kom je met omheen Wij bepa
len toch voor een groot deel de regel
maat van de dag Maar we zeggen
het altijd, blijf zoveel mogelijk op je
zelf. Je mopt mensen niet teveel uit
handen nemen want daar worden ze
niet beter van. In de cursussen die we
volgen wordt bijvoorbeeld ook aan
dacht besteed aan het feit dat bewo
ners de tijd en mogelijkheid moeten
hebben om afscheid te nemen van
hun huis en spullen Dat ze ook zelf
moeten bepalen wat er mee gaat en
wat niet. Alleen dan werkt de opvang
in een verzorgingshuis."
Aan deze thema-pagina's heb
ben meegewerkt: Joop Rom-
mets, Marija Westerlaken, March
Heijnen en Tessa de Graaft.
nj: en het moment dat de eerste
in ten voor het stichten van een
om teghuis werden gesmeed en de
no tdelijke opening op 4 oktober
door burgemeester Sprenger is
nat water door het Marsdiep ge-
ge! md. Op 2 oktober 1960 overleed
,vi louw Anna Bakker-Keijser. In
lei testament had zij bepaald dat
hele vermogen bestemd was
het oprichten en exploiteren van
ierpleeghuis voor 8 a 10 perso-
Een nobel streven, maar al snel
Vifduidelijk dat het bedrag bij lange
ij|< tel toereikend was Bovendien
;,l Ihet bestuur van de in het leven
epen Anna Bakker-Keijser Stich-
tet aantal van 8 a 10 bedden wel
tinimaal. En afgezien van dit al
teek dat het beginnen van een
verpleeghuis met zo maar mogelijk
was. De minister van (toen) sociale
zaken en volksgezondheid stelde ei
sen, waaraan niet kon worden vol
daan
Op 30 juli 1963 werd besloten tot een
nauwe samenwerking in een nieuwe
stichting tussen de bestaande stich
ting en de gemeente Texel. Gestreefd
werd naar een verpleeghuis van ten
minste 24 bedden. De geneeskundig
inspecteur van de volksgezondheid in
Haarlem gaf gelukkig toestemming,
want eigenlijk moesten verpleeghui
zen minimaal 50 bedden hebben.
Intussen deed zich een nieuwe
ontwikkeling voor, als gevolg
van de inwerkingtreding per 1
januari 1965 van de Alge
mene Bijstandswet. Hoofdzaak was
dat het verlenen van financiële bij
stand uitsluitend een zaak werd voor
gemeentebesturen. Het vermogen
van de Bakker-Keijser Stichting en
het Algemeen Weeshuis Texel werd
bijeengevoegd en overgedragen aan
de gemeente Gezamenlijk (later: Sa
men Eénbesloot men te streven
naar de realisatie van een verpleeg
huis.
Vervolgens leken de plannen in een
stroomversnelling te raken. Al op 3
mei 1966 meldde de Texelse Courant
in haar opening „Binnen afzienbare
tijd zal worden begonnen met de
bouw van een verpleeghuis te Den
Burg." Het optimisme kreeg echter
een geduchte
knauw toen de
minister op 22
september 1966 liet weten dat een
dergelijk klein verpleeghuis niet voor
Rijkssteun in aanmerking kwam,
„mede gezien de goede oever
verbinding met Den Helder en de
bestaande plannen voor de bouw van
een verpleeghuis aldaar." De norm
van 50 bedden werd bovendien ver
hoogd tot 100.
De initiatiefnemers waren aangesla
gen, maar niet verslagen. Na een
hartstochtelijke lobby van wethouder
J. Daalder - ondermeer bij minister
Roolvmk tijdens een etentje na de
opening van sociale werkplaats De
Bolder op 15 januari 1965 - liet de
regering bij brief van 25 augustus
1970 weten dat Texel wegens „de
min of meer geïsoleerde ligging" toch
in aanmerking kwam voor een ver
pleeghuis met ongeveer 30 bedden..
Ook daarna moesten tal van proble
men worden opgelost, teveel om in dit
bestek Ie behandelen. Een belangrijk
punt was het beheer over het ver
pleeghuis. Uiteindelijk werd besloten
dat mevrouw Wil de Vries-Panthus
zowel directrice van huize Irene als
van het nieuwe verpleeghuis zou
worden Belangrijke data die hier ge
noemd moeten worden zijn 5 novem
ber 1974 (de bestaande stichtingen
gaan op in Samen Eén) en 20 januari
1975. de dag van de openbare aan
besteding van de bouw. Laagste
inschrijver was Drijver, die de plannen
van gemeente-architect G. van der
Struijs ging uitvoeren.
De belangrijkste dag tenslotte was 20
augustus 1977, toen open huis werd
gehouden in het nieuwe gebouw. Di
rect daarna werd - stapsgewijs - be
gonnen met het in gebruik nemen van
het verpleeghuis Pas ongeveer een
jaar later was het huis geheel in be
drijf Overigens veel kleiner dan nu,
want begin jaren '90 werd op de plek
van het afgebroken Irene een nieuwe
vleugel gebouwd, bestemd voor
psycho-geriatrische patiënten
De bejaardenzorg van Rooms-
katholieke signatuur op Texel heeft
een lange geschiedenis. Na het her
stel van de hiërarchie binnen de Ne
derlandse RK kerk in 1853 werd op
het eiland het RK Kerk- en Armen
bestuur in het leven geroepen Na
inspanningen van dit orgaan kon in
de Molenstraat te Den Burg twaalf
jaar later een armenhuis van de Sint
Janstichting worden geopend.
In 1939 ontstonden de eerste se
rieuze plannen voor een heus bejaar
denhuis. Door de Tweede Wereldoor
log en de wederopbouw verdwenen
deze echter direct voor langere tijd in
de ijskast. Maar in 1951 werd uit de
besturen van de Kerk- en Armen
besturen van de toen nog zelfstan
dige parochies in de verschillende
dorpen een comité opgericht. Dat
besloot dat de beste plaats voor het
nieuwe rusthuis naast de kerk en de
pastorie in de Molenstraat was.
De eigenlijke realisatie werd vervol
gens een moeizame affaire, vooral
wegens een schreeuwende behoefte
aan financiële middelen. Bij banken
kon tegen een rente van 3'/2 procent
(met een looptijd van 75 jaar!) 3 ton
worden geleend. Dat was echter
130.000.-te weinig, een bedrag dat
tenslotte geleend kon worden van
verschillende Texelse geloofsgeno
ten en RK instellingen. Dat de penten
toen echt op waren, blijkt ondermeer
uit het feit dat een televisietoestel
voor de recreatiezaal er niet meer af
kon. Een renteloze voorfinanciering
van een inwonend echtpaar moest
uitkomst brengen.
In 1955 werden de bewoners van de
Sint Jansstichting tijdelijk onderge
bracht in het huis van Jac. van Heer
waarden (bestuurslid van het comité),
zodat de twee bestaande pandjes
konden worden afgebroken. Daarna
kon aannemer C Duin aan de slag.
Op 19 september 1957 werden uit
eindelijk de deuren geopend van Sint
Jan. een naar de maatstaven van
toen zeer ruim tehuis. De verzorging
werd op de vertrouwde voet voortge
zet en was in handen van zusters van
de congregatie van de Allerheiligste
Verlosser
Om te kunnen voldoen aan de steeds
strengere eisen voor het mogen run
nen van een bejaardentehuis moes
ten al een dikke tien jaar later grote
problemen worden opgelost. Een
plan om het pand uit te breiden met
25 kamers in een derde vleugel werd
echter van tafel geveegd door de di
rectie Huisvesting van de Provinciale
Dienst en door de inspectrice van
Bejaardenoorden van het Ministerie
van CRM. De afwijzing ging verge
zeld van een weinig toegejuicht ad
vies nieuwbouw...
Het zoeken van geschikte lokatie
stuitte direct al op fikse problemen.
Nieuwbouw in wat toen nog het Mars
plan heette, was met aantrekkelijk
wegens de grote afstand tot het cen
trum van Den Burg Een andere plek,
tegenover het RK kerkhof, werd om
psychologische redenen afgewezen.
De keuze viel noodgedwongen op de
Beatrixlaan, op de plek waar de
Zwalkersburcht stond, het gebouw
van de padvinders.
Echtpaar Witte:
Mevrouw Witte-Reij, 81 jaar, ge
trouwd met Jan Witte, 86 jaar.
Woonden op Gerritsland, in de
boerderij 'Agnes' tegenover 'de
Strooppot'. Sinds vijf jaar wonen
ze samen in Sint Jan.
We bezoeken mevrouw Witte op haar
kamer. Haar lichaam werkt vandaag
met mee dus koffie drinken in de grote
zaal was er met bij. Van allerlei wol
letjes breid ze lapjes en van die lap
jes maakt ze een grote lappendeken
Het valt met mee. Ze heeft vroeger
voor al haar zes kinderen sokken,
truien en onderhemdjes gebreid Al
tijd breien, snel als een machine Het
kost haar nu moeite en daar stoort ze
zich aan Moet soms wel zes keer
prikken voordat de steek op de pen
zit. maar hij zal erop komen, zegt ze
Het irriteert wel En hoe meer het ir
riteert. hoe slechter het gaat. Dus
spot ze er maar wat mee. „Ik word
een oud mens", zegt ze dan
Het wonen in Sint Jan bevalt haar
bést. Lakoniek haalt ze haar schou
ders op, wal moei je andersWaar
moetje naar toe? En St. Jan is eigen.
Ze ontmoet hier veel mensen die ze
haar leven lang al kent „Met som
mige heb ik nog op school gezeten."
Als kind tegenover elkaar gewoond
hebben, elkaar vervolgens zeventig
jaar niet zien en samen eindigen in
hetzelfde verzorgingshuis „We ken
nen elkaar en noemen elkaar gewoon
bij de naam (knikt naar de andere
mevrouw Witte), dat is gezellig
Dan komt er iemand binnen, die zich
voorstelt als Jan Witte. Met een
vriendelijk knikje naar zijn vrouw: ik
weun bij die deer. Witte blijkt een
spraakwaterval. Neemt in rap tempo
mijn familie door en die van de
fotografe erbij, en doet vervolgens
verslag van zijn zojuist gefietste
rondje door Den Burg. Hij is zesen
tachtig en fietst nog Dat is heel wat,
maar Witte wil meer dan hij kan.
Roemt de tijd dat hij nog sterk was en
werkte, alles aankon. Eigenlijk kan hij
het met uitstaan, dat oud worden.
Gelukkig heeft dit echtpaar dat al
bijna zestig jaar samen is veel steun
en gezelligheid aan elkaar. En ruzie?
Nooit. „Vroeger mopperde ik weieens
dat je te laat kwam voor het eten dat
alles stond te verpieteren", zegt me
vrouw Witte. Haar man lacht „Nou
blijf ik altijd bij 'r, dan kan ik het weer
goedmaken„Dat is je straf', zegt
zijn vrouw, maar ze lacht schalks met
lichtjes in haar ogen
Meneer Zielman:
Meneer Zielman. 81 jaar, verblijft
op de dagverpleging van het Ver
pleeghuis.
Maart dit jaar werd meneer Zielman
getroffen door een hersenbloeding
Na het ziekenhuis is hij doorverwezen
naar het Verpleeghuis, waar hij eerst
enige tijd intern heeft gezeten De
hersenbloeding betekende een
enorme ommekeer in zijn leven Na
een zeer arbeidzaam bestaan was
deze nieuwe situatie een klap in het
gezicht. „Ik heb zestig jaar in het fruit
gezeten Werkte altijd, zat altijd langs
de weg. Opeens kon ik niks meer. Ik
was een wrak. het was vreselijk. Eerst
Langer thuis wonen. Het kan
doordat de thuiszorg toeneemt.
Maar ook de rol van kinderen en
kennissen wordt belangrijker.
Wordt een oudere meer hulpbe
hoevend, dan wordt de druk op
deze mantelzorg zwaarder.
Verlichting wordt geboden in de
vorm van dagopvang. Er zijn ver
schillende soorten op Texel. In
het Verpleeghuis vindt dag
behandeling plaats, waarbij door
deskundigen voor behandeling
en begeleiding wordt gezorgd.
Dat is bedoeld voor dementeren
den en mensen met een lichame
lijke aandoening Maar in de
praktijk blijkt de drempel van het
Verpleeghuis hoog. Vandaar dat
waarschijnlijk in het voorjaar een
opvang voor thuiswonende
psychogeriatrische patiënten in
de Gollards wordt opgezet. Daar
is nu al dagopvang voor niet de
mente oudeten, verzorgd door de
gezinszorg.
LEES VERDER PAGINA 8
•en jaar geleden heb ik mijn vader
Égebracht. Dementie was toen
[nog vrij onbekend verschijnsel
fgden om naar het Verpleeghuis
jan was dal mijn moeder het niet
aankon. Zelf vond ze natuurlijk
nel maar het was veel te zwaar
haar Samen waren ze uitste
en staat om zijn dementie ver-
jen, zij was echt zijn leidraad ge-
jen Als de dokter bijvoorbeeld
ïkwam. zei ze: „Daar komt dok-
Sssen Waarop mijn vader vrien-
izei „Dag dokter Eissen." Eis-
heeft later weieens tegen mij
egd „Je vader herkende me al-
■Dan dacht ik alleen maar „wel-
man. je bent er gewoon ingetrapt,
wals wij allemaal."
je eerste instantie wilde het
pleeghuis hem met eens opne-
hij zou veel te goed zijn. Nie-
■d geloofde hetdat is zwaar ge
ul voor mijn moeder. Mensen
en: „je doet 'm weg". Tegen dat
jonbegrip is ze opgelopen Ter-
■ijecht hartstikke dement was, hij
er alleen heel goed in om het te
srgen
edelijk zagen ze dat in het Ver
ghuis ook wel in
De opname vond ik dramatisch. Vré
selijk. Koel en afstandelijk, en mijn
moeder maar snikken..
De laatste jaren is er ontzettend veel
veranderd Ik denk weieens, met de
dagopvang en alle thuiszorg die er nu
is, had hij misschien nog jaren thuis
kunnen wonen
Een intake op de afdeling somatiek
van het Verpleeghuis verloopt vol
gens een vast patroon. Gebruikelijk is
dat de aanvraag via de huisarts of het
ziekenhuis binnenkomt. Dan wordt de
aard van aandoening, de conditie van
de patiënt en de thuissituatie onder
zocht Is er sprake van een terminale
ziekte? Komt iemand voor revalida
tie? Of voor een 'vakantieopname'
om de thuiszorg te verlichten? En hoe
functioneert de huidige thuiszorg?
Pas als het doel van de opname dui
delijk is kan een behandel- en
verpleegplan worden gemaakt. Dit
gebeurt in overleg met de toekom
stige bewoner Tijdens een intake
gesprek met maatschappelijk werk
ster Liesbeth Rijk is het vooral
belangrijk om de weerstand tegen het
Verpleeghuis te onderzoeken. De
onbekendheid zorgt meestal voor de
In het voorjaar van '77 ging
architectenbureau Alkema aan de
slag en kort daarop staken medewer
kers van hoofdaannemer Drijver de
eerste spade in de grond
Op 23 november 1977 werd het drie
verdiepingen tellende gebouw met 42
eenpersoons en drie twee persoons
kamers geopend. Om de RK traditie
te bewaren werd het bejaardentehuis
door pastor P Kolkman ingezegend,
tijdens een plechtige H. Mis in de re-
creatie-zaal. Saillant detail was dat hij
werd bijgestaan door pastor C P.G.
Persoon, die de eerste steen had
gelegd voor het rusthuis in de Molen
straat. En net als in 1957 werd de
opening muzikaal luister bijgezet door
gidsenband Margaretha Sinclair
zat ik hier intern, dat was ook vrese
lijk. Ik kon er met tegen."
Zielman is intensief bezig met zijn
revalidatie Hij woont buiten het Ver
pleeghuis maar verblijft overdag op
de dagbehandeling waar hij een
individueel revalidatieprogramma
volgt. Hij is er blij mee. „Ik werk hard
(hij loopt weer), 't is gezellig en ieder
een is aardig voor elkaar."
zeer jonge leeftijd naar het eiland
verhuisd. Na de dood van zijn vrouw
heeft de voormalig landbouwer nog
twaalf jaar alleen gewoond „Toen
ging het met meer Ik kon niks meer.
Ik dacht, nu moet ik maar naar een
tehuis." Hij was toen 94 jaar.
Van meet af aan bevalt het hem goed
in de Gollards. Hij is gezond „ik man
keer nooit wat" en voelt zich prima.
Leest nog zonder bril als het moet.
Actief is hij niet „Ik doe bijna niks
meer", want zijn benen willen met
meer. Niet dat hij dat erg vindt „Ik
heb er geen behoefte aan, ik heb
genoeg gezwoegd."
Naar buiten hoeft hij ook niet perse
want hij vindt dat-ie voor de rest van
z'n leven zat buiten is geweest Hij
blijft fijn binnen, verveelt zich nooit.
Van der Slikke is eigenlijk heel tevre
den.
Wat doet het Zorgcentrum wel en
wat niet? Lokatiemanager Kees
Boer vindt grensafbakening een
belangrijk, maar uiterst gevoelig
onderwerp. „Texelaars vinden al
snel: dat moet maar kunnen in Sint
Jan of in de Gollards. Maar het
moet ook verantwoord zijn."
Het zijn er met veel, maar in het Ver
pleeghuis worden ook wel Texelaars
opgevangen die met onder de term
„oudere" vallen. Kees Boer: „Die zijn
daar eigenlijk met goed af. Wij zijn
daar echt niet op ingericht We kun
nen ze niet die aandacht en
ontplooiingsmogelijkheden bieden,
die ze in gespecialiseerde opvang-
instituten aan de overkant wel krijgen.
Maar omdat ze van het eiland komen
en omdat de ouders het vaak zo pret
tig vinden dat ze ze hier veel kunnen
bezoeken, is er nooit een grens ge
trokken. Maar dat zal in de toekomst
wel moeten gebeuren. We bieden
verantwoorde zorg, maar voor som
mige mensen kunnen we dat hier niet
geheel waarmaken."
Het zoeken van een geschikte loka
tie bleek echter een gering probleem
in vergelijk met het rondkrijgen van de
financiering. Het project zou 5.3 mil
joen gaan kosten De aanvraag voor
nieuwbouw bij het Rijk werd uiteinde
lijk juist op tijd ingediend. Vlak vóór
het van kracht worden van het nieuwe
regeringsbeleid, dat was gericht op
afremming van de bouw van bejaar
dentehuizen. Oudere mensen zou
den zo lang mogelijk in hun eigen huis
moeten blijven wonen. In het kader
daarvan werd de zogeheten zeven
procentsnorm gelanceerd, die inhield
dat een gemeente slechts voor zeven
procent (het landelijk gemiddelde
voor oudere hulpbehoevenden) van
het inwonertal bejaardenhuizen
mocht bouwen. Texel had echter veel
meer bedden en de plannen voor het
nieuwe Sint Jan zouden dan ook ze
ker zijn afgewezen als ze wat later
waren ingediend
leegstand in de verzorgings-
en. Aan de andere kant zijn
alen bekend van ouderen
raag hun laatste jaren op
willen slijten. Vooral als ze
vroeger zelf hebben ge-
d of nu kinderen op het ei-
hebben. „Weet waar je aan
lint", waarschuwt Kees Boer.
;cJlsje in Enschede woont en je
ge zoon zit op Texel, dan snij
iel erg veel sociale contacten
u en leg je ook nog eens
i(jj xm veel druk op die ene
rgt (1.
geen regel om ouderen van
lffi overkant uit de Texelse tehui-
ite weren. „Wij wijken in dat
jje acht af van de beschermende
isrkingen die verder voor
iel gelden. Maar we houden
yt|twel aan de stilzwijgende af
lak dat de inwoners van Texel
lsftrrang hebben."
tel
Dhr. van der Slikke:
■,eer van der Slikke, weduw-
r.97 jaar, woont sinds drie jaar
trzorgingshuis Gollards.
xidste inwoner van Texel komt
pronkelijk uit Zeeland, maar is op
