De bouw als motor van de Texelse economie
Vakmensen een schaars goed
Bouwnijverheid in cijfers
Aan werk geen gebrek, maar:
i CvAE/Lon y C0URANT
Sectie Bouw TOP
actieve groep
TFYFT CJF S7 VRIJDAG 2 JULI 199
Texelaars zijn een bouwlustig volk. Gerekend over het aan
tal bouwaanvragen per hoofd van de bevolking hoort het
eiland bij de landelijke top. Dankzij de florerende eiland-
economie, de lage rente en overwaarde op het huis
(ver)bouwen huizenbezitters meer dan ooit. Ook de toeris
tische ondernemers, die goede zaken doen en de kwaliteit
en/of capaciteit willen verhogen, bezorgen de bouwers han
den vol werk. Het zijn dus drukke tijden voor de bouwsector,
die - na het toerisme - als de grootste gangmaker van de
Texelse economie wordt beschouwd. Maar het is niet alle
maal rozengeur en maneschijn. Toeristische ondernemers
willen de klus klaar hebben zodra de vakantiegangers zich
laten zien. Menig bouwvakker, installateur en tegelzetter
loopt zich in najaar en winter het vuur uit de sloffen om op
tijd klaar te zijn. Bouwen in de toeristische sector lijkt meer
dan eens een race tegen de klok. En dat terwijl het vinden
van vakbekwame medewerkers moeilijker wordt. Mede
daardoor worden van de vastewal steeds vaker gespe-
cialeerde werkploegen ingehuurd. Zorgen zijn er over de be
perkte mogelijkheden voor woningbouw en het uitblijven van
grote werken. Voor de Texelse Courant tijd om de bouw
sector eens onder het vergrootglas te leggen.
Gebouwd wordt er momenteel op veel plaatsen op Texels, zoals hier aan de Abbewaal door bouwbedrijf Frans Zegel. fFo'° G^3rd Tanmermani
De tijd heeft in de bouw met stilge
staan Had een aannemer vroeger
overal vakmensen voor. de moderne
bouwondernemer is een regelneef
die specialisten inhuurt. 'Als hij een
goede uitvoerder heeft, zit hij op ro
zen', aldus aannemer Klaas Veen
baas. 'Een uitvoerder zit permanent
op de bouw, timmert mee, regelt,
houdt alles in de peiling, denkt voor
uit, belt op tijd de loodgieter of
stukadoor en laat op tijd de kraan
komen. Een manager en praktijkman
dus.'
Het systeem van bouwen is aan ver
andering onderhevig. 'Vroeger werd
een binnenmuur volledig gemetseld,
tegenwoordig wordt de bouw
tekening ingeleverd bij een systeem
bouwer. Binnen een paar dagen staat
het casco dan overeind. Dan komt er
een ploeg die er een mooi steentje
omheen metselt. Er komen gespecia
liseerde dakpannenleggers. stuka
doors, staalconstructeurs en noem
maar op.
De moderne werkwijze heeft ook z'n
keerzijde: veel van de gespeciali
seerde werkploegen komen van de
vastewal. Het zijn bedrijven die een
grote omzet kunnen realiseren in een
'oepaald product en daardoor tegen
eenlagere prijs leveren.
Goede vakmensen in de bouwnijver
heid worden steeds schaarser, zo
constateert Leendert Eelman van het
Arbeidsbureau. 'Schildersbedrijven,
die toch seizoensgebonden zijn, heb
ben wel problemen bij het vinden van
medewerkers. Ten/vijl schilders zich in
de winter bij ons komen inschrijven,
hebben we in de zomer vacatures
open staan. Aan installateurs is ook
gebrek, of het nu CV-monteurs, lood
gieters of elektriciens betreft. In de
hele noordkop zijn ze er niet. Via een
uitzendbureau in Friesland laten we
groepjes elektriciens en loodgieters
naar Texel komen. Andere bedrijven
die ook geen mensen kunnen vinden
laten hun medewerkers ook wel over
uren maken om door het werk heen
te komen.'
Siep Schellinger van Bouwbedrijf
Frans Zegel in Oudeschild heeft der-
Overkantse installatiebedrijven zie je
op Texel nauwelijks. Willem Duvekot
(IGT), sprekend namens de instal
lateurs: 'Onze branche neemt een
aparte positie in binnen de bouw. We
kunnen bij een groot project bijna
nooit hele dagen aan het werk. Want
dan moet er weer een leiding zus
worden gelegd of even een dingetje
daar. Het is geen uitzondering dat
loodgieters, elektriciens en cv-mon-
teurs dagelijks tussen vier projecten
heen en weer pendelen.'
Goed management is een vereiste bij
hedendaagse bouwprojecten, waar
bij de realisatie vaak een race tegen
de klok is. 'Ondernemers uit het toe
risme die opdracht tot bouw geven
rekenen tegenwoordig met meer in
werkbare dagen, maar stellen ge
woon een einddatum: vóór Pasen of
Hemelvaartdag moet het klaar zijn,
weer of geen weer. De verbouwing of
nieuwbouw dient immers een com
mercieel doel: verhuur of exploitatie.
Dus moet het vóór de verhuurbare
periode klaar zijn. Het is eigenlijk heel
krom dat de bouwsector een stap te
rug moet doen in de mooiste tijd van
het jaar', aldus Veenbaas.
Gevolg is dat het werk voor de bou
wers zich ophoopt in een steeds kor
tere tijd, vanaf oktober tot en met
mate veel werk om handen, dat hij
voor bepaalde klussen de Agrarische
Bedrijfsverzorging (de boerenhulp)
heeft ingeschakeld. 'Alleen voor het
eenvoudige werk natuurlijk, zoals
opperen en zo. Het is ook zo druk Ik
denk dat we op een stuk of zeven,
acht lokaties bezig zijn, in totaal met
veertien personeelsleden, afgezien
van de kantoormensen dan. Over
werk hebben we niet te klagen.
Goede vaklieden vinden, da's een
ander verhaal. We werken hard om
via het Nederlands Verbond van On
dernemers in de Bouwnijverheid
(NVOB) jongelui vanaf de LTS tot
bouwvakker op te leiden. Ze komen
dat één tot zes maanden in dienst van
de vakschool (ESPEQ) en gaan
daarna vier dagen aan het werk in de
bouw en een dag naar school om de
theorie bij te spijkeren. Het vergt wat
Pasen. Elke sector uit de bedrijfs-
geledmg kent in die periode een ei
gen hoogseizoen Eind september,
begin oktober maken de bouwkundig
tekenaaré overuren om alles uit te re
kenen. In het laatste kwartaal van het
jaar is er een hausse bij de bouwbe
drijven. Jan Jacob Rab van Bouw-
Center RAB in Oudeschild merkt dat
op de bouwafdeling 'We behalen
onze grootste omzet eigenlijk in het
laatste kwartaal,' Bij de installatie
bedrijven heerst in januari, februari en
maart topdrukte. Binnen de tegelzet-
bedrijven, die doorgaans het sluitstuk
zijn van een bouwproject, doet deze
seizoensdrukte zich in extreme vorm
voor. 'Ze moeten veel mensen inhu
ren van de vastewal en in september
kunnen ze bij wijze van spreken met
z'n allen wel te klaverjassen.'
De piekdrukte komt de rendementen
in de bouwsector niet ten goede.
Duvekot: 'Wij zijn ook seizoens-
bedrijven geworden. In de winter
hebben we zó veel werk, dat we men
sen via een uitzendbureau moeten in
huren. Dat vergt veel meer energie.
Vreemden moet je vertellen waar ze
op Texel moeten zijn, je moet er een
keer extra naar toe en ze hebben een
extra auto nodig, ook dubbel dus. Als
je pech hebt moet je voor woon
gelegenheid zorgen, je moet reiskos
ten vergoeden, etc. Het is een
georganiseer tot en met, nog afge
zien van de extra (salarisadmini
stratie die de inzet van tijdelijke
krachten vergt. Het is eigenlijk wel
vreemd dat ik als installateur het kan
toor amper meer uit kom. Zo'n
arbeidspiek geeft een enorme
kostenstijging. Het klinkt gek, maar in
'98 toen er minder werk was en we
dus minder uitzendkrachten nodig
hadden, boekten we meer winst dan
in de voorgaande jaren.'
De vraag hoe de toekomst op Texel
er uit moet komen te zien, levert een
eensgezind antwoord op: 'Laat het
alsjeblieft met nóg drukker in het
hoogseizoen worden. We moeten
streven naar verdere verbreding van
het seizoen, zodat er een jaarrond-
economie ontstaat. Hierdoor worden
wij in staat gesteld om zelfs in het
zomerseizoen te bouwen. Als je een
goedlopend horecabedrijf hebt zou je
bij wijze van spreken je medewerkers
zomers op vakantie moeten kunnen
sturen. Straks krijg je - net als de
skiboeren in Oostenrijk, op Texel kei
extra begeleiding, maar dat is een
goede kracht wel waard.'
De werving van vakbekwame mede
werkers baart de bouwsector steeds
meer zorgen. Als oorzaak wordt ge
noemd dat schoolverlaters niet meer
kiezen voor een baan in de bouw,
maar voor een middelbare of hogere
beroepsopleiding. Installateur Willem
Duvekot van IGT. 'Er moet veel meer
energie worden gestoken in het mo
tiveren van jongeren voor onze sec
tor Het vak van bouwvakker, timmer
man of installateur is toch een
prachtig vrij beroep. Je maakt zelf iets
en je kan er nog jaren naar kijken Wij
hebben jonge Texelaars echt wat te
bieden. Het is een mooi vak. Ik heb
wel badkamers geïnstalleerd, die zijn
zó mooi, dan pink ik na afloop ge
woon een traantje weg
ners, die door het korte seizoen in de
winter maar gaan metselen.'
Dergelijke piekdrukte kan de kwaliteit
en het werkplezier natuurlijk niet ten
goede komen. Dat de Texelse bouw
bedrijven te duur zijn of geen goed
werk leveren, wordt echter ten stel
ligste ontkend. Rab: 'Dat is gewoon
met waar. De uurlonen liggen overal
hetzelfde en we bouwen minstens zo
goed. Maar door het seizoen staat er
veel meer druk op de bedrijven dan
aan de vastewal. Ik denk dat juist een
Texelse aannemer een stukje meer
kwaliteit probeert te leveren dan een
overkanter die hier aan het werk is.
Want die vreemde verdwijnt toch
weer naar de vastewal, terwijl de
Texelaar hier om z'n goede naam
moet denken. We hebben een grotere
verantwoordelijkheid.'
'Er wordt wel eens gezegd dat de
organisatiegraad van de Texelse
bouwbedrijven tekort schiet Toege
geven, samenwerking is nooit het
sterkste punt van de Texelse bouw
geweest, want elke aannemer heeft
z'n eigen bouwsysteem, die hij het
liefst nog voor zichzelf houdt. Maar
als er grote klussen komen, bijvoor-
Tekst:
Gerard Timmerman
Met dank aan:
de sectie Bouw van het
Texels Ondernemers Platform
(i.o.) (Jan Jacob Rab
(Bouwcentrum RAB),
Willem Duvekot van
Installatie Groep Texel,
Peter Jan Kuip
(bouwkundig tekenaar) en
aannemer Klaas Veenbaas,
Siep Schellinger
(Bouwbedrijf Frans Zegel),
Frits Nijdam, wethouder
Schilling (gemeente Texel),
Ger de Wit
(De Wit Installatietechniek,
Toon van Beek (VEM),
Henk de Ruijter en
Peter van der Voort
(Metselbedrijf VooRuijt),
Janneke v/d Vis (Fixet),
Kamer van Koophandel.
beeld de bouw van honderd wonin
gen tegelijk, dan kan een middelgrote
aannemer dat best aan. Mits hij over
een goede uitvoerder beschikt, al kun
je die tegenwoordig op één hand tel
len. Andere voorwaarde is dat mens
kracht wordt ingehuurd, ook van de
vastewal.'
Het aantal bouwaanvragen schom
melt rond de 350 per jaar. In de ze
ventiger jaren zijn dat er wel 450 ge
weest, maar dat getal is iets
vertekend. Meldingen (eenvoudige
bouwaanvragen voor onder meer een
dakkapel) bestonden toen nog niet.
Vorig jaar waren dat er zeventig. De
bouwkosten van alle aanvragen
schommelen rond de 35 miljoen
Ongekend hoog is dat met, want in de
tachtiger jaren is dat wel 50 miljoen
geweest. Dat was onder meer te dan
ken aan een groot project als
vakantiepark De Krim.'
Rab constateert niettemin een toe
name van de bouw: 'In het volume
van bouwmaterialen zit de laatste ja
ren een lichte stijging. Met uitzonde
ring van 1998. Toen kwam er voor het
eerst sinds halverwege de tachtiger
jaren een duidelijke kentering. Dit
werd veroorzaakt doordat projecten
om planologische of vergunning-
technische reden met konden wor
den uitgevoerd.' Als voorbeeld wordt
het bungalowpark rond het Prins
Hendrikhotel genoemd. 'Daar zijn ze
drie jaar mee bezig geweest om het
te realiseren.' Zo zijn er meer Texelse
projecten (Hotel Den Burg en De
Nieuwe Toekomst), waarvan de af
gifte van de vergunning vertraging
opliep Duvekot: 'De zorgvuldigheid
bij de gemeente wordt groter naar
mate er meer problemen opdoemen
Het verhaal van slager lepe de Boer
zegt voldoende. Een wat grotere libe
ralisatie zou wat dat betreft wenselijk
zijn De vrijheid van een architect
wordt enorm belemmerd. Bestem
mingsplannen liggen hier gewoon te
lang en zijn verouderd. Tien jaar is het
maximum, maar het ambtelijke appa
raat is er op Texel gewoon met op in
gesteld. Maak het eenvoudiger. Bij
voorbeeld eén bestemmingsplan
voor het buitengebied en één voor de
dorpen. Voorbeeld is de maximum
grootte van 70 vierkante meter van
een vakantiebungalow. De isolatie-
norm wordt echter steeds groter Dus
in feite wordt het huis aan de binnen
kant steeds kleiner, sinds de jaren
zeventig wel een kuub of vijf. Terwijl
er juist vraag is naar grotere wonin
gen Tegenwoordig vragen huurders.
'Zit er een stoomdouche in, een
sauna, bubbelbad en open haard. Als
dat er allemaal in zit. kun je vrijwel
jaarrond verhuren en kun je ook in de
zomer je onderhoud plannen. De re
creatieve sector is een belangrijke
werkverschaffer Maar het bestem
mingsplan wordt met aangepast
'Met het toestaan van grotere huizen,
creëren we meer werk. Want op zo'n
eiland moet je elkaar toch in leven
houden. Het is een complex geheel
niet alleen welstand, niet alleen
bouwbesluiten of bestemmingsplan
nen, het is alles met elkaar Die puz
zels wordt steeds moeilijker. En dat
gaat ten koste van de bouwsector,
toch altijd nog, na het toerisme, de
grootste gangmaker van de Texelse
economie. Want waar wordt ge
bouwd. moet ook worden geschil
derd, ingericht, worden tuinen ge
maakt en noem maar op
Betreurd wordt het teruglopen van de
bouw van permanente woningen.
'Op jaarbasis werden er in het verle
den zo'n zestig huizen gebouwd Dat
zijn er nu veel minder Dat zijn toch
projecten die je onafhankelijk van het
seizoen aan werk helpen. Texel is
gebaat bij een stuk bouwgrond met
kavels van duizend vierkante meter.
Want er zijn op Texel toch mensen die
wat ruimer willen wonen.'
De particuliere sector voorziet de
bouwsector in toenemende mate van
werk. De rente is laag en de huizen
hebben overwaarde, waarop banken
graag een hypotheek afsluiten. Popu
laire investeringen zijn een nieuwe
badkamer, serre en de keuken, waar
bij voor de laatste de forse omzet
stijgingen van zowel de keuken
afdeling van de firma Van der Vis als
van BouwCenter Rab boekdelen
spreken. Ook de tuin is in trek.
Duvekot" 'We zijn een zeer bedrijvig
volkje. Er zijn flinke bedragen mee
gemoeid. Want met een ogenschijn
lijk eenvoudige bouw, kan nog flink
wat werk zijn gemoeid Soms gaat
het hele huis op z'n kant. Je hebt wat
dat betreft geen idee wat zo'n bouw
vergunning in de krant allemaal voor
ons teweeg brengt.' Particulieren als
klant heeft ook een keerzijde. 'Met
hen werkt het anders dan bij bedrij
ven', constateert Rab. 'Particulieren
zijn een hele kritische doelgroep en
hebben doorgaans minder verstand
van bouwzaken. Ze willen dus beter
worden geïnformeerd en dat vergt
wat extra tijd.' Het directe contact
met de klant wordt wel als prettig er
varen. 'En het geeft veel voldoening.'
De bouwkosten zijn de laatste jaren
flink toegenomen, met name door de
sterk oplopende grondprijzen. Bouw
kundig tekenaar Peter Jan Kuip kent
al twee gevallen waarbij de grondprijs
alleen al de vrije vestigingssom van
ƒ300.000,- overschrijdt. 'En dan
moet je nog bouwen.' Het moment
dat de grondkosten duurder zijn dan
de bouwkosten, is volgens de ken
ners over vijf jaar nabij Kuip: 'Grond
is een handelsproduct, terwijl de
bouw van een huis een productpnjs
is dat jaarlijks wordt geïndexeerd.'
Als belangenbehartiger van de be
roepsgroep heeft de sectie bouw bin
nen het Texels Ondernemers Plat
form (i.o.) zich ontpopt als een heel
actieve groep. RAB-directeur Jan
Jacob Rab, aannemer Klaas Veen
baas, bouwkundig tekenaar Peter
Jan Kuip, installateur Willem Duvekot
en architect Louis Uriot hebben zich
voorgenomen mee te denken over
actuele zaken. Bijvoorbeeld het
nieuwe recreatiebasisplan, dat van
grote invloed zal zijn op de toekomst.
'Het hoeft niet direct een tegenvoor
stel te zijn, maar er zijn wel punten die
wij graag willen aanscherpen. We
willen ook meepraten over de verde
ling van de slaapplaatsen We zijn een
belangengroep. Als er signalen uit de
politiek vandaan komen die op ons
betrekking hebben, zullen we daar op
reageren. Om het persoonlijke con
flict te vermijden, laten we ons sectie-
gericht horen. Zodat we een breed
draagvlak hebben. Want we hebben
maar één doel, de economie op peil
houden.' Samenwerking is een ander
doel van de sectie Bouw. Bijvoor
beeld voor het ontwikkelen van een
goede organisatie van de afval
stromen in de bouw.
De sectie bouw van het TOP omvat
inmiddels zo'n 35 leden De be
stuursleden hopen dat ook de 20
(merendeels) eenmansbedrijven die
nog geen lid zijn, zich alsnog aanslui
ten.
Timmerlieden van Maarco Bouw in Den Burg.
IF oio Koos Klanison
In de bouw hebben zich de laatste
vier jaar de nodige veranderingen
voorgedaan, zo maken cijfers van
de Kamer van Koophandel Noord
west-Holland duidelijk Telde de
bouwnijverheid op Texel op 1 ja
nuari 1995 nog 78 bedrijven, op 1
januari 1998 waren dat er 95, een
toename van 22 procent Opval
lend was de stijging van het aan
tal geregistreerde éénmans-
bedrijven (Zelfstandigen Zonder
Personeel), dat groeide van 27
naar 39. Het aantal bedrijven met
méér dam 10 werknemers daalde
van 16 naar 14. Het aantal fulltime
arbeidsplaatsen in de bouwnijver
heid daalde in vier jaar van 452 tot
409 (9.5 procent). 42 van de bedrij
ven, waarin totaal 241 mensen
werkzaam zijn, zijn gevestigd in
Den Burg.
De bouwnijverheid omvat twaalf
verschillende bedrijfstakken. Hier
onder een overzicht, met daarach
ter het aantal per 1 januari 1998
geregistreerde bedrijven: slopen
en grondverzet (2), algemene bur
gerlijke en utiliteitsbouw (42), dak-
dekken (2), wegenbouw (2), bouw-
specialisme (5), elektrotechnische
bouwinstallatie (8), loodgieters-
werk (11), stucadoor (1), timmer
man (10), afwerking vloeren en
wanden (1), schilderen (10) en ver
huur bouwmachmes (1)
De oorzaak van de achteruitgang
van arbeidsplaatsen wordt ge
zocht in de komst van gespeciali
seerd metselaars, plafond- en
dakpannenleggers. etc. 'Een jaar
of tien geleden deed elke aanne
mer nog z'n eigen systeemplafon-
netjes. Tegenwoordig komt er een
mannetje van de overkant', aldus
aannemer Klaas Veenbaas.
De Verenigde Schilders is één van de bedrijven die is betrokken bij de renovatie van dorps
huis De Waldhoorn. t^010 Kees-KJ**$seo)
