Misleidende titel voor uniek
en onmisbaar wadvogelboek
Foto's alleen al de aanschaf waard
TEXELSE 7 C0URANT
wou
Leve Flora
Vanaf vrijdagavond
4 december in de
boekhandel
VRIJDAG 3 DECEMBER 1999
de natuurliefhebber zal worden open
geslagen en niet de kans krijgt om
onder een dikke laag stof in de ver
getelheid van de boekenkast te ver
dwijnen. Dat zou zo'n dynamische
uitgave ook met verdienen.
- de conclusie van de auteurs pes
simistisch: 'Het lijkt niet meer dan
realistisch om ons op het ergste voor
te bereiden wat betreft de toekomst
van de door ons zo bewonderde
wadvogels en de gebieden waarin die
leven.'
Inpolderingen, giflozingen en de me
chanische visserij zijn volgens de
auteurs bedreigingen voor de kwets
bare soorten. De negatieve effecten
van gasboringen zijn in hun visie te
verwaarlozen; de scheldpdiervisserij
achten zij daarentegen zeer schade
lijk voor de vogelstand.
Het grootste menselijke gevaar komt
naar hun mening uit de derdewereld
landen: 'Als het zelfs in rijke landen
als Nederland en de VS niet lukt om
zware maar uiterst winstgevende
vormen van exploitatie van getijden-
'Ecologische atlas van de Neder
landse wadvogels' is de titel van
het onlangs verschenen vogelboek
van de hand van IBN-medewerker
Bruno Ens, NIOZ-onderzoeker
Theunis Piersma, Leo Zwarts en
fotograaf Jan van de Kam. Het is
een prachtig uitgevoerd en voor de
vogelliefhebber onmisbaar boek,
maar de titel dekt de lading geens
zins. Het is geen atlas. Wie denkt
een naslagwerk te kopen met alle
informatie over de soortgewijs ge
rangschikte wadvogels, komt be
drogen uit. Wie alles wil weten over
de eigenschappen die de wad
vogels gemeenschappelijk hebben
en waarin zij verschillen, en de
laatste kennis in huis wil halen over
de leefomgeving, voedsel
voorziening, seizoenstrek, broed-
wijzen en bedreigingen voor de vo
gels in het waddengebied, kan niet
om de aanschaf van dit unieke
boek heen.
Bart Bosch
De bijna 300 kleurenfoto's van de ini
tiatiefnemer tot de uitgave. Jan van
de Kam. zijn eigenlijk al reden genoeg
om het boek aan te schaffen. Wie de
uitgebreide bijschriften leest kan het
verhaal bovendien heel redelijk vol-
Jan van de Kam, Bruno Ens. Theunis Piersma
en Leo Zwarts. Ecologische Atlas van de Ne
derlandse Wadvooels. Schuyt Co. Haarlem
1999, i.s.m. Vogelbescherming Nederland. Prijs
ƒ98,- (leden Vogelbescherming ƒ10,- korting).
ISBN: 90-6097-509-X
Theunis Piersma geeft ruiterlijk toe
dat de 'atlas' geen atlas of encyclo
pedie is. 'Dat was ook met onze be
doeling. We wilden geen atlas schrij
ven maar een boek waarin de
wadvogels met elkaar werden verge
leken om te zien welke algemeenhe
den ze gemeenschappelijk hebben
en welke juist niet. Maar de uitgever
Rosse grutto's in tropisch mangrovebos.
het leven van de wadvogels beheer
sen: de trek, het zoeken van voedsel
en de voortplanting. Hierin wordt de
vraag beantwoord hoe de wadvogels
in het hoogst veranderlijke milieu
weten te overleven. De veel voorko
mende steltlopers als scholeksters,
bonte strandlopers, kanoetstrand-
lopers, rosse grutto's, tureluurs en
wulpen hebben de onderzoekers de
laatste jaren een onmetelijke hoeveel
heid informatie verschaft, die tot
baanbrekende conclusies hebben
geleid. Het zijn ook de hoofdstukken
waarin de dynamiek van de vogels tot
de lezer doordringt Veranderings
processen staan centraal, of het nu
gaat om seizoenswisselingen, paar-
karakter van de benadering van de
dieren en hun leefgebied, de noord
westelijke Waddenzee. Het eerste
hoofdstuk geeft een schat aan infor
matie over de getijdengebieden.
Waar ze liggen, hoe groot ze zijn, de
factoren die van invloed zijn op de
manier waarop de vogels hun voed
sel moeten zoeken zoals het getij,
klimaat, plantengroei, bodemge
steldheid en natuurlijk het voedsel
aanbod. De mate waarin de vogels
afhankelijk zijn van het voedsel
aanbod op de wadplaten verschilt
per seizoen en tussen de soorten.
Omdat de hele jaarcyclus van de vo
gels wordt beschreven en zij ook in
de Siberische toendra's en tropische
waddengebieden verblijven, komen
ook deze exotische gebieden aan de
orde.
Het tweede hoofdstuk is het enige
dat het predikaat 'atlas' rechtvaar
digt: hierin krijgt de lezer een opsom
ming van een veertigtal soorten die
tot de wadvogels behoren. Overigens
behandelt het boek hoofdzakelijk de
steltlopers onder de wadvogels, de
dieren die al lopend naar voedsel
zoeken op droogvallende zand
platen, en minder de meeuwen, een
den en ganzen.
De hoofdstukken 3,4 en 5 vormen de
kern van het boek. Daarin worden de
belangrijkste thema's behandeld die
heeft het boek in een serie onderge
bracht met atlassen over vlinders,
roofvogels en weidevogels. We zijn
op zoek naar een Engelse uitgever, en
dan zal de term atlas worden inge
ruild voor ecologie of iets dergelijks.'
De omissie zij uitgever Schuyt Co.
te Haarlem vergeven, want met de
publicatie van het boek is in een grote
behoefte voorzien. Dit boek is uniek,
het bestond tot voor kort gewoonweg
niet. De dynamiek in het leven en het
leefgebied van de wadvogels met
daarin de wetenschappelijke bevin
dingen van de laatste 25 onderzoeks-
jaren is met eerder in populaire vorm
gepubliceerd, alleen in voor acade
mici toegankelijke uitgaven. En dat
de gebezigde taal lekker wegleest,
bewijst het volgende citaat: "Wel
eens wadgelopen en tijdens het wor
stelen door de modder om je heen
gekeken? Viel het op dat sommige
langbenige, ranke lieden maar een
paar centimeter in de modder weg
zakten, terwijl dikke mannen en
kleinvoetige vrouwen wel tot de en
kels door de blubber waadden? Dat
fenomeen speelt ook bij wadvogels
een rol' (blz. 84, 2.3.1), waarna een
uitleg volgt over de fysieke aanpas
sing van vogels aan de bodem
waarop zij naar voedsel zoeken.
De opbouw van het boek is logisch
en doet recht aan het procesmatige
Een scholekster met een vette prooi: een mossel. De vogels steken hun snavel tussen de twee kleppen en snijden met één beweging
(Foto Jan van de Kan-,
de sluitspier door.
Het verhaal is eigenlijk bekend. Eerst
komen de vrijwilligers en dan de pro
fessionals. De vrijwilligers krijgen ver
volgens een trap tegen het lichaams
deel waarop wij veelal zitten. Zij
vliegen voorzien van goede woorden
en een bos bloemen de laan uit.
Een tureluur in de weer met een strand-
krab. (Foto's Jan van de Kam)
j?c"leentesecretaris
Wie staan er op deze foto? Dat is de
vraag die Maarten Stoepker graag
beantwoord zou zien. De foto is
(waarschijnlijk) gemaakt tijdens een
luchtbeschermingsoefening op 16
mei 1939 en een deel van de aanwe
zigen zou verpleegster in het toenma
lige Texelse hospitaal kunnen zijn.
Maar zeker is dit allerminst. Eventuele
oplossingen worden met spanning
afgewacht door Maarten Stoepker,
tel. 312940.
Alle aanwezigen op de foto van vo
rige maand zijn herkend Het betrof
hier een vlucht van Luchtvaartterrein
'Texel' naar Amsterdam, op 9 april
1937. De aanwezigen waren (v.l.n.r.):
Jan van der Slikke, Veltstra,
Rein Kooiman (slechts half zichtbaar),
Jan van der Zee, Adriaan Stiggelbout,
Pieter Bugel. Noldus Buisman,
van Looyen, Goénga, de Wilt
en Piet Spigt.
Een herkenbare beschrijving van de
dilemma's en conflicten waarmee een
overheidsambtenaar te maken krijgt die
m oorlogstijd aan de goede kant wil blij
ven staan.
gedrag, verandering van vederkleed,
vliegtechnieken, verbranding van vet
ten of de strijd tegen de elementen:
de steltlopers blijken over een indruk
wekkend aanpassingsvermogen te
beschikken. De grote hoeveelheid
duidelijke tekeningen en grafieken
verlevendigen de op zich al heldere
verhandelingen over de flexibele
manier waarop de vogels met hun
leefmilieu omgaan.
In het laatste hoofdstuk wordt de in
vloed van de mens behandeld.
gebieden vooraf te laten gaan door
diepgaand onderzoek naar de conse
quenties op allerlei niveaus, wat moe
ten we dan verwachten van de ar
mere landen? Het zijn de
getijdengebieden in juist die landen
die nu aan de beurt zijn om in klin
kende munt te worden omgezet' (blz.
344). Ondanks de toenemende aan
tallen wadvogels en verbeterde
onderzoeksmethoden, is - mede
door de te verwachten klimaat
veranderingen en zeespiegelstijging
gen en voor meer diepgang de
hoofdtekst raadplegen.
Gedurende tientallen jaren bracht Van
de Kam duizenden uren door in
schuilhutten op en bij het wad. Ver
der reisde hij naar broedgebieden in
Canada, Lapland en Siberië en naar
de kusten van Zuid-Europa en Afrika
om 'onze' wadvogels te fotograferen.
De schitterende, kraakheldere platen,
waaronder een groot aantal actie
foto's, zorgen ervoor dat dit pracht
boek keer op keer met plezier door
