Texel over dertig jaar?
Vier toekomstbeelden
rmsm
TEXELSE 20 COURANT
Natuureiland: strakke zonering, grootste ingrepen en ketens
Natuureiland
Eco-eiland
Eco-eiland: integratie, grote ingrepen en ketens
Parkeiland
De toekomst van
Texel
Authentiek eiland: uniek met kleinschalige berijven
Parkeiland: beperkte ingrepen en kleinschaligheid
Verwachting:
forse groei
overnachtingen
Authentiek eiland
VRIJDAG 31 DECEMBER 1999
Op Natuureiland zijn natuur, recrea
tie. landbouw, wonen en bedrijvig
heid in grote aaneengesloten zones
ondergebracht. De duinen zijn, met
uitzondering van De Koog, een aan
eengesloten natuurgebied. De land
bouw in Eierland is opgeheven en de
hele polder van vijftien vierkante ki
lometer is omgezet in een nat natuur
gebied dat in open verbinding staat
met de Waddenzee. Deze grote in
greep is genomen op Europees initia
tief. Texel heeft in ruil voor het verlies
van agrarische bedrijvigheid twee
nieuwe wetenschappelijke instituten
gekregen, die zich bezighouden met
visserij en natuurbehoud. Deze insti
tuten zijn gevestigd naast NIOZ en
IBN. Rond de vier instituten is een
klein Science Park gevestigd, waarin
ook een aantal kleine, kennis
intensieve bedrijven zijn gevestigd.
EcoMare is een internationaal be
kend voorlichtings- en themapark
voor de Waddenzee geworden waar
regelmatig grote congressen plaats
vinden.
De verblijfsrecreatie is helemaal ge
concentreerd in De Cocksdorp en De
Koog. Door de ligging aan het nieuwe
Eierlandse kweldergebied heeft
Texels noordelijkste dorp een heel
ander karakter gekregen. De Koog is
geheel gerenoveerd Praktisch alle
hotels en bungalows daar zijn onder
deel geworden van grotere concerns
of ketens, die kwaliteit tegen een
scherpe prijs bieden. Die bedrijven
hebben zwaar geïnvesteerd in de re
novatie. In ruil daarvoor heeft de bad
plaats een bescheiden boulevard
gekregen. Het aantal toeristische
slaapplaatsen is bevroren op 45.000.
Het aandeel van kampeerplaatsen is
van 47 procent in 1997 gedaald naar
veertig procent in 2030. Door de groei
van de winterharde logies-accommo-
daties, toename van het aantal korte
vakanties stijgt de jaarlijkse bed-
bezetting van 25 naar 35 procent en
neemt het aantal overnachtingen toe
van bijna vier miljoen naar bijna zes
miljoen. Mede door de schaalvergro
ting in bet toerisme (ketenvorming) en
reserveringen via internet en interac
tieve televisie, speelt de WV nog
maar een bescheiden rol op Texel.
De woonfunctie van Den Burg, dé
centrale vestigingsplaats, is versterkt.
Om circa duizend medewerkers van
de nieuwe wetenschappelijke institu
ten te kunnen huisvesten zijn er
nieuwe wijken rond het dorp ge
bouwd. Cm het aangezicht van de
buitendorpen te behouden is nieuw
bouw daar niet toegestaan. Het be
staande fijnmazige cultuurlandschap
op het oude land is zorgvuldig be
waard. De boeren zijn zich gaan rich
ten op kleinschalige landbouw en
natuurbeheer Voor die laatste activi
teiten krijgen zij een vergoeding. Ver
der halen ze beperkte inkomsten uit
het erf kamperen door toeristen, wat
onder strakke condities is toege
staan.
De haven van Oudeschild is een grote
jachthaven geworden met veel ruimte
voor de bruine vloot. Het Maritiem en
Juttersmuseum is opgegaan in een
samenwerking met andere visserij
en scheepvaartmusea. Dat maakt het
mogelijk regelmatig grote zomer-
exposities te houden die veel publiek
trekken. De visserij is verplaatst naar
de veerhaven bij 't Horntje. Aan de
zuidpunt van het eiland is ook alle
andere industriële bedrijvigheid ge
concentreerd.
Teso vaart met meer vanuit Den Hel
der. maar met luchtkussenvaartuigen
uit Balgzand. Het autoverkeer op het
eiland is sterk teruggedrongen omdat
gasten een beperkt contingent auto
kilometers krijgen. Er is een grote
keus aan goedkoop openbaar ver
voer Het meest in het oog spnngt een
treintje dat vanaf 't Horntje via de
duinrand naar De Cocksdorp rijdt.
Het vliegveld is verdwenen en mis
schien het amfibisch oefenkamp ook.
Texel is opgegaan in het gewest
waddeneilanden, met als hoofdzetel
Den Burg. Dit gewest heeft een
krachtig, centraal bestuur dat veel
vertrouwen heeft van de eiland
bewoners. Dit komt omdat enerzijds
de unieke natuur wordt beschermd
en versterkt, maar anderzijds ook
toerisme en nieuwe bedrijvigheid
wordt gestimuleerd. De werkgele
genheid voor jongere Texelaars is
vergeleken met de tweede helft van
de twintigste eeuw sterk verbeterd.
Het aantal banen is met twintig pro
cent toegenomen.
Wat heeft de toekomst in petto
voor het eiland, haar bewoners, de
bedrijven en de gasten? Om op die
vraag een antwoord te krijgen be
schreef Bureau van de Bunt uit
Amsterdam in opdracht van de
WV vier beelden van Texel in
2030, die op de grens van het mil
lennium - in beknopte vorm - in de
Texelse Courant worden gepubli
ceerd. De scenario's (Natuur
eiland, Eco-eiland, Parkeiland en
Authentiek eiland) zijn ontwikkeld
aan de hand van verschillende
trends die onder andere voortko
men uit de search-conferentie die
in oktober van dit jaar werd gehou
den en waaraan deskundigen op
uiteenlopende vakgebieden deel
namen. De visies geven een beeld
van hoe Texel er in 2030 uit zou
kunnen zien. De keuze welke visie
wordt gekozen is volgens de WV
aan de Texelaars zelf. Een over
zicht van de zekere en onzekere
trends, waarop de toekomstvisies
grotendeels zijn gebaseerd, is
eveneens onderdeel van deze
krant. Aanleiding voor het project
is de ontwikkeling van een nieuw
recreatie basisplan door de ge
meente, waarin het tot dusver ont
breekt aan een breedgedragen
lange termijnvisie. De scenario's
geven de mogelijke ontwikkelin
gen aan en de keuzes die Texel
kan maken. Niet alleen op het ge
bied van toerisme, ook ten aanzien
van ruimtelijke ontwikkeling en
landbouwbeleid. De toekomst
beelden zullen bij de lezers onge
twijfeld reacties oproepen. Om
vooruitlopend op vervolg-
bijeenkomsten die begin volgend
jaar worden gehouden niet in
stemming-makerij te vervallen,
doet initiatiefneemster en VW-di-
recteur Veronica Bos een beroep
op de lezers hun reacties met als
ingezonden stuk naar de TC op te
sturen, maar zich direct te richten
tot de WV. Dat neemt niet weg dat
de redactie de verdere ontwikke
ling van de toekomstvisie en het
recreatie basisplan nauwlettend
zal volgen. Een speciale website
over de toekomstbeelden is op het
internet te bezichtigen. Het adres
is www.kustopdekaart.nl.
Op Eco-eiland zijn natuur, recreatie
en landbouw op meerdere plaatsen
geïntegreerd. Wonen en bedrijvigheid
zijn echter zoveel mogelijk geconcen
treerd. De duinen zijn een natuurge
bied met beperkt recreatief mede
gebruik. De landbouw in Eierland en
Het Noorden is iqgrijpend veranderd
en de polders zijn kleinschalig inge
richt. Het rechte, vierkante patroon
van landbouwgebieden en wegen is
verdwenen. De functies natuur, land-
De toekomst van Texel zal er slecht
uit gaan zien. Omdat - als het zo
doorgaat - er geen stukje weide meer
over blijft en boeren hier niet meer
kunnen leven.
Als het zo doorgaat, loopt het slecht
af met het eiland Texel. Dat komt
voornamelijk doordat steeds meer
mensen op Texel een eigen huis wil
len hebben. In 2050 zal volgens
voorspellers alles zijn volgebouwd en
zal er geen stukje weide meer over
blijven. Dat is een groot probleem
voor de boeren. En als Texel zo vol is
gebouwd, zal er geen frisse lucht
meer zijn doordat er zoveel wegen en
huizen zijn bijgekomen. Het aantal
toeristen zal dan ook sterk afnemen,
want wie wil er nu naar een eiland dat
zo is vervuild door auto's en fabrie
ken.
Zonnen op het strand zit er dan ook
met meer in, want het strand ligt he
lemaal vol rotzooi en troep dat het
milieu aantast.
In de toekomst zal Texel met langer
het mooiste, maar het meest ver
vuilde eiland zijn,
Annette Krijnen,
3 MAVO
bouw en recreatie zijn op harmo
nieuze wijze geïntegreerd. De boe
renbedrijven in de polder zijn
omgezet in 'gemengde bedrijven'
waar regionale producten worden
verbouwd en natuurterreinen worden
beheerd. Daarnaast worden er re
creatie- en logiesmogelijkheden ge
boden. De aard daarvan wordt over
gelaten aan de ondernemers zelf. Het
kan variëren van kamperen bij de
boer tot agro-toerisme. Gasten voe
len zich verbonden met het boeren
bedrijf. Bos en duinen staan open
voor recreatief gebruik.
Het aandeel van de kampeerplaatsen
is afgenomen van 47 tot 35 procent,
ten voordele van de 'winterharde'
capaciteit. Het aantal overnachtingen
is gestegen tot 6,8 miljoen. De rol van
de WV is beperkt.
Er is een streng welstandsbeleid om
de bedrijven harmonieus in te passen
in het landschap. Er is daardoor een
nieuw kleinschalig en aantrekkelijk
cultuurlandschap ontstaan waarin
het voor bewoners en bezoekers
goed toeven is. Het bestaande
fijnmazige cultuurlandschap op het
oude land en aan de zuid- en oost
kant van het eiland is zorgvuldig be
waard.
De resterende landbouw in Eierland
en die op het oude land in het zuiden
en oosten van het eiland heeft zich
geheel geconcentreerd op regionale
producten. Texelse aardappelen,
groenten, fruit, kaas, melk en bier zijn
bekende producten die onder eigen
naam in alle supermarkten van
noordwest Nederland te koop zijn.
Een aantal krachtige coöperaties
heeft het succes van deze regionale
producten in belangrijke mate tot
stand gebracht.
De ingreep in de polders is vooral
genomen op Texelse initiatief! Om de
terugloop in agrarische bedrijvigheid
te compenseren heeft zich - na een
wervingscampagne door gemeente
en bedrijfsleven - een nieuw weten
schappelijk instituut op het terrein
van visserij overgehaald om zich op
Texel te vestigen. Het instituut is ge
vestigd naast het NIOZ en IBN. Net
als op Natuureiland is daar een klein
Science Park.
De verblijfsrecreatie is vooral geves
tigd in het noordelijk deel van het
heringerichte Eierland, met als cen
trum De Cocksdorp. Dit dorp heeft
als centrum van een landelijk gebied
een heel ander karakter gekregen. De
Koog, het tweede recreatiegebied, is
geheel gerenoveerd. Net als bij
Natuureiland zijn praktisch alle hotels
en bungalows daar onderdeel gewor
den van grotere concerns of ketens.
Die bedrijven hebben fors geïnves
teerd in de renovatie. Er is ook een
kleine boulevard aangelegd.
Net als bij Natuureiland is de woon
functie vooral in Den Burg geconcen
treerd, alwaar voor 300 medewerkers
van het nieuwe wetenschappelijke
instituut bescheiden nieuwbouw rond
het dorp heeft plaatsgevonden.
Nieuwbouw in de buitendorpen is al
leen toegestaan onder strenge
welstandseisen.
De visserij is in Oudeschild gebleven
De haven is uitgebreid met een grote
jachthaven met veel ruimte voor de
bruine vloot. Het MJM en EcoMare
ontwikkelen zich net als bij Natuur
eiland. Datzelfde geldt voor Teso en
het openbaar vervoer. Het auto
verkeer op het eiland is sterk terug
gedrongen. Texel maakt deel uit van
het waddengewest, dat veel initiatief
overlaat aan de afzonderlijke eiland
besturen. Texel heeft gekozen voor
integratie van functies, regionale
producten en het aantrekken van
nieuwe bedrijvigheid. Het aantal ba
nen is met tien procent toegenomen.
Op Parkeiland genieten burgers een
grote vrijheid om zich te vestigen.
Texelaars mogen overal wonen. Men
sen van buitenaf kunnen op een aan
tal plaatsen een tweede woning bou
wen of kopen. Dit is met name
mogelijk in de polders Eierland en Het
Noorden, die voor de landbouw veel
minder functie hebben en kleinscha
lig zijn ingericht. Het vierkante pa
troon van landbouwpercelen en we
gen is goeddeels verdwenen.
Rondom de boerderijen in Eierland
(met op het oude land) zijn kleine
buurtschappen van eerste en tweede
woningen ontstaan, die zijn ingepast
in het landschap. Door de sterk ver
ruimde vestigingsmogelijkheden zijn
prijzen van grond en huizen sterk
gestegen. De welstand van de
Texelaars, met name die van de
agrariërs, is hierdoor sterk toegeno
men.
De boerderijen in Eierland zijn net als
op Eco-eiland gemengde bedrijven
waar regionale producten worden
verbouwd en natuurterreinen worden
beheerd. De agrariërs zijn ook logies-
verstrekkers geworden. De omvang
van de recreatieve activiteiten is ech
ter beperkt, omdat de bewoners van
de tweede woningen geen overlast
van de recreanten willen hebben.
De landbouw op het oude land richt
zich op regionale producten. Het
kleinschalige cultuurlandschap is
behouden.
De verblijfsrecreatie is gebundeld in
De Koog en De Cocksdorp, dat door
de nieuwe woonmogelijkheden in
Eierland een centrumfunctie heeft
gekregen. De Cocksdorp heeft zich
op sportief gebied (golf, paardrijen,
etc) enorm ontwikkeld. De Koog is
geheel en kleinschalig gerenoveerd.
Het heeft een mondain karakter ge
kregen en hoort met Domburg en
Noordwijk tot de duurdere badplaat
sen van Nederland. De meeste toe
ristische bedrijven zijn nog steeds
familiebezit. De renovatie van de bad
plaats is daardoor kleinschalig en ty
pisch Texels gebleven. Een boulevard
of zeepromenade past met in dat
beeld.
Het aantal slaapplaatsen is bevroren
op 45.000, maar er heeft een belang
rijke verschuiving plaatsgevonden,
van kampeerplaatsen (1997 47 pro
cent, 2030 25 procent) naar zomer
huizen, tweede woningen en hotels.
Door de seizoensverbreding stijgt het
aantal overnachtingen van bijna vier
miljoen in 1997 naar acht miljoen
in 2030.
Het NIOZ, dat is gefuseerd met een
Duits instituut, is verdwenen van het
eiland en is nu gevestigd ïn Bremen
Het IBN is er nog wel, maar is met
uitgebreid. De terugloop in werkge
legenheid is niet zo hard aangeko
men. Ten eerste omdat veel Texelaars
door hoge waarde van het onroerend
goed welvarend zijn geworden. Maar
ook doordat de bouw- en installatie
branche door de verhoogde bouw
activiteiten de wind mee heeft. Verder
zijn veel tweede woningbezitters re
delijk welvarend en geven op Texel
veel geld uit. Het culturele leven heeft
door welgestelde nieuwkomers een
stevige impuls gekregen. Het MJM in
Oudeschild is met alleen museum,
maar ook een bekend centrum voor
maritieme schilderkunst. Net als bij
Natuureiland is EcoMare een interna
tionaal informatiecentrum over de
Waddenzee.
Oudeschild heeft zich ontwikkeld tot
een grote jachthaven waar omheen
mooie, maar durë appartementen
complexen zijn gebouwd. Veel eige
naren van tweede woningen hebben
hun schepen daar liggen. Het geheel
heeft een sfeer van Port Zélande aan
de Zeeuwse kust. De visserij is in
Oudeschild gebleven en draagt bij
aan het unieke havenkarakter. Het
autoverkeer op het eiland is door het
tweede womngbezit toegenomen
Maar het openbaar vervoer is niet
verwaarloosd. Er is een goed busnet
en de verhuur van fietsen en andere
fun-vehicles heeft een hoge vlucht
genomen. De gemeente is opgegaan
in een waddenfederatie, die net als bij
Eco-eiland veel initiatief aan de lokale
bestuurders laat. De wadden als Eu
ropees natuurpark begrenzen de
mogelijkheden. Texel heeft gekozen
voor veel meer vestigingsvrijheid, het
aantrekken van welvarende toeristen,
integratie van functies en regionale
agrarische producten. De eiland-eco-
nomie is afhankelijker geworden van
het toerisme, dat mede door de
Maximaal een verdubbeling van
het aantal toeristische overnach
tingen (van bijna vier, naar acht
miljoen), staat Texel in 2030 te
wachten als de variant Park-ei
land werkelijkheid wordt, zo blijkt
uit berekeningen van Bureau Van
de Bunt. Alleen het meest voor
zichtige scenario voorspelt een
groei naar 'slechts' vijf miljoen.
Toch cijfers waar bij menige
Texelaar de schrik om het hart zal
slaan. Niet de toename van het
aantal toeristische bedden is de
oorzaak, want in alle varianten
blijft de bovengrens van 45.000
overeind. Maar door toename
van de kortere vakanties, grotere
welvaart, seizoensverbreding en
meer winterharde verblijfs-
accommodatie lijkt een groei
naar zes tot acht miljoen over
nachtingen onvermijdelijk. Om
dit te beperken noemt Van de
Bunt een aantal instrumenten:
beperkte capaciteit van de veer
dienst, waarbij automobilisten
een plaatsje moeten reserveren,
of beperking van het aantal toe
ristische bedden.
Op Authentiek eiland overheerst het
uitgangspunt dat Texel één van de
uniekste eilanden van noordwest
Europa is en moet blijven. Uniek door
de ligging in de Waddenzee: Europa's
grootste wetland. Uniek omdat het
eiland nog altijd authentiek is: groot
schalig toerisme bestaat er niet. Aan
het uitgangspunt behoud van rust
worden geen concessies gedaan.
Dat vergt veel standvastigheid, om
dat Texel van buitenaf voortdurend
interessante en aantrekkelijke aan
biedingen krijgt om te investeren in
het snelgroeiende toerisme in Eu
ropa.
Het aandeel van de kampeerplaatsen
is gelijk gebleven (47 procent), het
aantal overnachtingen gestegen van
bijna vier tot vijf miljoen.
Natuur, recreatie, landbouw, wonen
en bedrijvigheid zijn strak gezoneerd.
Eenmaal verworven rechten van bur
gers en bedrijven worden gerespec
teerd, maar vermenging van bestem
mingen en vage compromissen
worden waar mogelijk terug ge
draaid. De smakeloze ontwikkeling
van De Koog wordt gerepareerd. De
toeristische ontwikkeling aan de
noordkant van het eiland wordt ge
remd. Het vliegveld verdwijnt. Agro-
toerisme (kamperen bij de boer)
wordt beperkt. Bouw van woningen
en bedrijfsgebouwen in het buiten
gebied wordt alleen bij harde nood
zaak toegestaan en dan onder
strenge welstandeisen. Versnippering
en verschimmeling van landschap en
natuurgebieden wordt met toege
staan. Niet vanuit conservatisme,
maar vanuit het besef dat Texel uniek
is en dat moet blijven.
De duinen zijn, met uitzondering van
De Koog, een aaneengesloten na
tuurgebied. Het kleinschalige cultuur
landschap aan de zuid- en oostkant
van het eiland is zorgvuldig bewaard.
Eierland en polder Het Noorden zijn
een probleem. De landbouw daar
heeft het moeilijk, maar grootschalige
herinrichting van die polders past met
bij authentiek eiland. In plaats daar
van worden de ontwikkelingen mm of
meer gevolgd. Omzetting in natuur
gebied of kleinschalig cultuur
landschap wordt ondersteund. Re
creatie wordt zoveel mogelijk
tegengegaan. Landbouwers die in de
problemen raken worden vanuit een
Europees natuurfonds en vanuit de
gemeente zo goed mogelijk gehol
pen.
Wonen is geconcentreerd in Den
Burg, nieuwbouw rond de dorpen al
leen bij hoge uitzondering toege
staan. De unieke dorpsgezichten
worden gekoesterd. Het aantrekken
van nieuwe bedrijven heeft geen prio
riteit. Het gaat erom Texel zo goed en
authentiek mogelijk te behouden.
Oudeschild blijft primair een vissers
haven, geen grote jachthaven. Auto
verkeer is zoveel mogelijk terugge
drongen. Openbaar vervoer is gratis
en verhuur van fietsen en andere
milieuvriendelijke voertuigen is goed
koop. Het waddengewest waarvan
Texel deel uitmaakt, kenmerkt zich
door een krachtig centraal bestuur
dat behoud van natuur, rust, stilte en
uniciteit van de Waddenzee en haar
eilanden voorop stelt. Jonge
Texelaars hebben weinig perspectie
ven op werk, het aantal banen is ge
lijk gebleven De WV behoudt z'n
huidige rol.
seizoensverbreding en tweede wo
ningen een stevige basis heeft. Het
aantal banen blijft gelijk (5000).
