Ruilverkaveling: zegening voor Texel of toch niet?
n
'Geen gezeik, omhoog die dijk'
Dijkdoorbraak kostte zes
Texelaars het leven
Polcler „De Eendracht'' overstroomd
v,<
Vissersvloot: van 169 naar 30 vaartuigen
TEXELSE 7 COURANT
I Burgers van Texel
ËNcp T
-P-.bRecEi;
IRH9GEN'
VRIJDAG 31 DECEMBER 1999
Als er in de afgelopen eeuw één
gebeurtenis is geweest die z'n
sporen op Texel heeft nagelaten,
dan is het wel de ruilverkaveling.
De grootschalige herinrichting van
het buitengebied die zich in de vijf
tiger en zestiger jaren voltrok, ver
anderde het open tuinwallen-
landschap in strak cultuurland
waarop de agrariërs efficiënt hun
bedrijf kunnen voeren. De ruilver
kaveling kwam er niet zonder slag
of stoot. Zoals voor- en tegenstan
ders het eiland destijds in twee
kampen verdeelden, zo verschil
lend wordt er ook anno 1999 nog
over de ruilverkaveling gedacht.
Waar de één het een betreurens
waardige landschappelijke verar
ming vindt die ten koste is gegaan
van flora en fauna, beschouwt de
ander het als een onmisbare scha
kel in de vooruitgang.
De Texelaars die in 1946 bij Gedepu
teerde Staten een aanvraag indien
den voor de ruilverkaveling hadden
hier alle reden voor. Op het oude land
was het voor de boeren bijna geen
werken. De bedrijven waren versnip
perd. Hier een stukje grond, daar een
halve hectare en een eind verderop
nog een perceel. Het heen en weer
rijden tussen de akkers vergde uren
die steeds duurder moesten worden
betaald. De met tuinwailen om
zoomde akkers waren bovendien
klein en grillig van vorm, terwijl door
de toenemende mechanisatie be
hoefte was aan ruime, rechte perce
len, zoals in de polder Eierland. De ty
pische landweggetjes boden
weliswaar een idyllische aanblik, de
behoefte aan verharde wegen
groeide. De ontwatering van lagere
percelen en de watervoorziening op
hogere delen van Texel liet voor land
bouwkundig gebruik te wensen. Met
nieuwe sloten, stuwen en duikers
zouden de opbrengsten omhoog
gaan en de kosten omlaag.
De ruilverkaveling omvatte bijna acht
duizend hectare (bunder) en was
daarmee het op één na grootste pro
ject dat de Cultuurtechnische Dienst
in die tijd uitvoerde. Er zouden drie
honderd kilometer nieuwe sloten
worden gegraven, 82 km kavelsloten
worden opgeschoond, drainage wor
den aangelegd en 68 kilometer tuln-
tussen voor- en tegenstanders, die
van hun mening getuigden in vele in
gezonden brieven in Texelse Couran
ten uit die tijd. De kritiek was met
zorgen maakte was W.J. Dijt. 'Wat
gaat er gebeuren met het prachtige
en voor heel Nederland zeldzame na
tuurschoon dat Texel nu nog bezit en
Beeld van de Watermolenweg, zoals die er voor de ruilverkaveling uitzag.
wallen worden verplaatst. Het plan
omvatte de aanleg van veertig kilo
meter wegen en de bouw van 48
nieuwe boerderijen. De totale kosten
waren begroot op ƒ12,5 miljoen. Om
de boeren met met torenhoge kosten
op te zadelen, werd het project zwaar
gesubsidieerd. De verkavelingslasten
(vierhonderd gulden per hectare)
konden in dertig jaar worden terug
betaald, tegen een rente van 2,78
procent per jaar. De boerderijbouw
werd tot veertig procent gesubsidi
eerd, drainage tot driekwart. De ruil
verkaveling, die in tien jaar zou wor
den uitgevoerd, bood een aanzienlijk
stuk werkgelegenheid.
De vooruitstrevende plannen stuitten
op veel weerstand, met name vanuit
het behoudende deel van de boeren
stand. Er ontbrandde een felle strijd
name gestoeld op de angst dat de
kosten van de ruilverkaveling en
daarmee de schulden voor de boe
ren veel hoger zouden uitpakken dan
werd voorgespiegeld. 'Ondeskundig!
Leugenachtig! Demagogisch!', rea
geerde landbouwvoorlichter C. van
Groningen, die tevens lid was van de
Plaatselijke Commissie voor de ruil
verkaveling op Texel, op een anoniem
pamflet dat was verspreid door de
anti's. 'De begroting is nog maar en
kele maanden gereed en sindsdien
niet of nauwelijks gestegen.' Waar de
meesten zich bekommerden over de
tegenvallende kosten of bang waren
dat ze slechter land kregen toebe
deeld, werd in de ingezonden stuk
ken nauwelijks gerept over de land
schappelijke gevolgen van de
ruilverkaveling. Wie zich daarover wel
dat speciaal in voor- en naseizoen zo
veel vreemdelingen (soms van ver
over de grenzen) naar Texel brengt?
Wat schiet er over van de prachtige
weggetjes rondom Den Burg, 't
Skillepaadje, het prachtige Kil, enz.?
Er ligt nu nog voor een kapitaal aan
recreatieoord, dat men, eenmaal ver
woest, nooit meer terugkrijgt, al gaat
men ook kilometers tuinwailen op
nieuw in rechthoekige kavels opzet
ten. Als Texel een tweede Waar
land of Haarlemmermeer geworden
is, is het voor vreemdelingen niet
meer nodig om naar Texel te komen.
Hiervan kunnen zij ook in Noord-Hol
land genieten.'
De ruilverkaveling leverde negentig
bezwaarschriften op, een aantal dat
na minnelijk overleg werd terugge
bracht tot achttien. In vijftien geval-
E DIJK vcm polder ,J>e Eendracht" ia ten Oosten van Hoeve Jrene" over
ter dan 100 meter doorgebroken. Hierboven ziet u hel enorme gal. waar-
or bet water Zondagmorgen omstreeks tien uur met donderend geweld bin-
ndrong on bij .Zeeburg"in bet Noordelijk deel van de polder, zes slacbtol-
s maakte Helemaal rechts de dijk van polder Hel Noorden Op de voor
rad oen bouten schot on andere gooderon, waarschijnlijk alkomsliq van
eve .Jrene". .JJe Eondracht", die 240ha. groot is, is in 1846 ingedekt en el-
ndom van de lamilie Everts te Haarlem en Brussel De hoeve „Zeeburg" is
jen dom van mevr Everts, te Haarlem. .Jrene" van de familie Everts te
I £501
3i)RKAAN EN SPRINCVI-OED hebben hun sinister werk gedeon en dood en
•derf gezeeld in hot Zuld-Wc»ten ven ons lend en op ons «iland. En terwijl
sechien hier en deer nog druk gedelibereerd werd, gewikt en gewogen ten
tztorr van hot nrilverkevellngsplan, ging deer der» Zaterdagavond tegen nild-
raicht de brandweoreirone. In 'n vliegende storm, die stad en land en ons d-
id reeds uren long hadden gegeseld. Do sirene en och, wie docht een een an-
bccld dan aan „brand"?! I>le stormwind hebben wij sinds onze wieg over
it eiland horen loeien, die stormwind Is ons vertrouwd geworden en wie kon hij,
e zich veilig weet achter duin cn dijk, angst inboezemen' Weldra wisten velen
ter: degenen die naar de Grocneplaats waren gehold om te vernemen, waar de
and was, vernamen doar dat de aloude vijand van ons land, van ons eiland ook,
|n slag probeerde te slaan, de zeewolf, geassisteerd door springvloed en orkaan,
achtte Texel te overmeesteren en hij leidde de eerste aanval bij de Schans In,
hij de sluisdeur wist op te tillen en het zeewater met woest geweld
ar binnen stroomde.
Daar en ao begon een voor Texel en zijn Inwoners zo angstige cn droeve pe
nde droefheid zou spoedig heersen In verscheidene gezinnen, waar de zee niet
zieden Week te zijn mot het stillen van zijn landhonger een reddingsploeg,
oog maar nauwelijhs in de polder De Eendracht was gearriveerd, werd Zon-
gmorgen omstreeks 10 uur door het water verrast, wUd stroenend water, dat
tt woest geweld de Jddne polder binnendrong, door een gat, dat ieder ogen-
Lk wijder werd Do mannen waren Jul9 begonnen om gaten, geslagen in de dij*
Noordert van de boerderij Zeeburg, met zakken zand to-dichtcn toen declar
erende tijding over de dijk kwam „Jongens, de polderdijk is daar doorge-
oken, het- water komt". Allen trachtten zich het vege lijf te redden door zich
vlug mogelijk ln de richting van de Eerlandsc dijk te begeven Dicht bij die
Ijk zijn cüandgenoton gevallen als slachtoffers van hun plicht. Nu wij dit
hrljven zijn de stoffelijke resten geborgen van R IJska uit Do Waal en D Kuip
De Koog. Vier anderen worden op dit ogenblik, Maandagmiddag, nog ver-
tt. De hoop, dat zi1 leven, had men roede hedenmorgen opgegeven. Deze voer
idhtaffers zijn J Koopman, W Dijker, W. Bcrnardus, allen urt De Waal en S.
alsw'ecri die op hoeve Bern woonde. Alle slachtoffers waren gehuwd en groot
het aafttfil kinderen, dat ln een enkel ogenblik, (het kenmerkende van een
mp, hun vader verloor.
Dinsdagmorgen werd ook hot stoffelijk rverschot in de Ecndrachtpolder gevon-
q van W Dijker
DE VERSCHRIKKELIJKE RAMP ln do
»ndrcchtpoldoT heeft ons vorbljslord.
to kan zich nog roaliaeron wat er ls
fbeuxd. Onheil, dat eon mona Ie mach-
g la, lood, dat te groot ia. Hol land.
:h, do deskundigen cn do mannon. dio
>rk vcm lichaam zijn om do materi
al weer ter plaatse aan to voeren,
rullon ono eiland weer zijn grondon
ruggovon. zijn dl|ken en andere scha
horolollon. doch de doden keren niet
oer. Mogen ailon die thans bovonmeo-
lljk rwcxn getroffen zijn, de kracht
tvanaen die zl) behoeven. Wi| all on
•ven mop mei hen moe God geve hun
e kracht om dit Ie dragen. Door deze
acht. dio zwaar en dicht la.
Het water kwam.
sproken vanmorgen M. Boo-
1. van De Koog Hij maakte deel uil
'dn do ploeg, die Zondagochtend naar
ls dijk van de Eendracht was gocon-
!sn om do galon to dichten. Toon wi)
ot water zagon koraon", zo vorleldo
"Qs Boogaard, .spoedden we ons met-
ton ln do richting van de Elerlandsc
ojic. Niemand onzer had er ook maar
tot minste erg ln. dat wl| ons hlordoor
0 groot govaar begaven wij haddon
«tuners vla do dijk m opt on gaan. ach-
l*tol gebleken hadden wij holemaal
Tromp stapto op
niot weg hoevon te gaan. want hogei
dan een meier kwam hot wcrtoi rond
do boerderij Zeeburg niet. Wo trokkon
over hot pad waarover mon ono mot
autobussen herd vorvooTd. Een man of
lion stapten in de bus. andere sprongen
op een IrelckoT. or ging oen luxe
gentjo rijden en politie Ti
zijn motor
Geon van do voertuigen hooft
Elorlandso dijk kunnen balen op eon
honderd motor wordon zij door bot wild
stromende wal or van de wog goeleurd
en in oen sloot gedrukt. Wo Hopen ach-
tor do autobus, mtMchion mot een man
of dortig Willem Dljkor liop naast me
Stond hol w<,tor ons bi| do boerdorij
nog ruet oons tot do knloen, oon meter
of Iwlntlq vordur kwam hot al bovon de
n voor ons do mensen
wij de toestand op ons eiland moes-
Ier zijn en goede hojp beslaat, dal geen
rampspoedige beriohten meci zullen
algen, kan ik niet anders dan uiting ge
en aan mijn gevoelens
In de eerste plaat* denken wij met
deernis aan hen, die bij hun pogen am
anderen hulp Ie bieden, omkwamen, zij
hebben niet geaarzeld de helpende hand
te bieden cn hebben het slechts p-'j hun
pliaht geweld, onder het trotseren van
oile daaraan verbonden gevaren, naar de
bedreigde plaatsen te gaan Mogen wij
allen onze dank en hulde daarvoor tonen
he'. medeleven, in daden Jegens dege
nen, die de slachtoffers achterlieten, op
dat deze zuilen overtuigd zijn dat nu
hun nood door ons wordt modegedragen
Ook zij, tUc materiele schade loden
door het geweW van de overstroming,
verdienen onze hulp
Dun kan Ik verders niet anders doen
dan zeggen, dat ik trots ben op de inwo
ners van Texel, die van Jong lot oud de
grootste tnopanmng aan de dag hebben
gelegd en gedaan hc-bben wat gedaan
moest worden en wat een ieder maar
kon doen
Ongewoon moeilijk en gevaarvol was
meestal het werk, dat verzet mow', wor
den; toch zijn hiervoor alle handen in
eengeslagen en wij mogen zeggen, dat
hierdoor Texel voor groter ramp is ge
spaard gebleven
Voor dit alles wil myn grote dank
betuigen Texel heeft getoond één gezin
te zijn Stellig zijn fouten gemaakt, maar
hoe ken het anders in abnormale om
standigheden Hulde aan allen voor het
prachtige werk. dat gezamenlijk js ver
richt!
C DE KONING
OMSPOELD door bet water staat hier eenzaam la de uiterste Westkant van
polder De Eondracht' een woning
17 Jaar geledon. in de nacht van 4-5 December 1936. werdon in de dijk van
deze poldor ook groto galen geologen, ovc.stroming werd loon voorkomen
Om hall nogon wordon do bowonor»
van Do Koog, waartoe ook schrijver do
tes behoorl, opgeschrikt door de brand-
woomirene Wo zagen iemand mot een
6chuimblu»appaiaal do Minister Ririe-
wog op hoIloD Een kwartier later
vertrok de eerele bus mot mannen naar
do polder Eendracht. Moor bussen wer
don daarheen gedingeord oa. eon bus
uit De Waal. want ook langs de Een-
drachtdijk spookte het geducht, erger
dan de dijken sinds de inpoldering in
1846 haddon meegemaakt en moeten
doorstaan- Wij hebben roods verleid
van do ramp dio daar is gebeurd. Toon
de mannen daar amvceraen was do
nood «lollig op zijn hoogst, woest
sprong overal het water legen de dijk
op Er ontstonden groto kuilen on hier
i daar word de kruin gedeeltelijk
eageslagon. Op Mn punt zoker 2.5
„m. vor van de plek waar do mannen
de strijd aanbonden, brak de dijk door
Do poldor 6troomdo vol Hot ga», waar
van u links bovenaan do loto ziet. is
zekor 130 meter brood.
In deze polders liggen de boerderijen
Zeeburg od Irenohoove (voorheen Het
Fortuin). Op Zooburq boert do hoor J
von Strien. op Irenenoevo do heer Th.
Rutten. Een uur voor de dijk hot begaf
was hol vee ln veiligheid gobracht en
ook slaagde men er ln de landbouw -
machicoa hulton de poldor to brongen.
la von
krarzon. we
uit do autobus,
bus bereikten,
lot aan do mi
man vóór on
kor: laton wo
r'ion. Dat
IJska wo
je dal voor oi
moment zag
naast do wo
Sqmmlqen h
doro kant v.
igon, toen wij do
hot water ons al
r llopon zo ri dertig
,i togen Willem Dij-
,op maar in do bus
70 on gingen ver
lat o van hot ploeg-
Op eon gogovon
ar zovon man do
sloot Inspoolon.
unen aan do an-
ot op het onder
water staande land weer boven. Hot
water kwam al hoger on do stroom
word zo sterk, dal wij het niet meer op
do bonen kondon houden. Ik begon te
zweramon. Dljkor ook Allobci kwam on
we bovon het land, maar daar zak-
to Dijkor weg on Ik heb hem niet meer
goncn. Zwemmend on drijvend wist ik
de dijk vrij dicht te nadoren. hoe lang
ik in het water geworsteld hob wool ik
niot, maar opoens zag ik een touw voor
me, ik trachtte hot to grijpen, maar het
glnq weer weg. Weer kwam dat louw
terug, maar weer kon ik er niet bij. De
derde koot wist lk het te pakken te krij
gen door me vooruit te worpen Zo
werd ik gered".
Zo kondon ook noq velo andoren van
oen wisse dood worden gered. Onder
de geredden bevond Zicb ook de chauf
feur van de bus, J. Bruin. Er waron eni
ge gewonden, W. Burger, van Do Koog
echeen or oorst niet zo goed aan too te
zijn. maaT later mochten wij vernemen,
dal hij het qoed maakt Burqer wist zich
to redden langs 'n lange schrikdraad.
Tolkens eloeqon do golven over hom
heen. maar hij wist do draad vast te
houden
Sluisdeur opgetild.
Zoals qomold, begon de strijd tegen
het water bij de Schans, waar do sluis
deur wem opgetild en niot wiido zakken
Hot water stroomde mot zulk oen
weid naar binnon. dat oon qroot gat ln
hot boezomdijkje lussen dijk on gemaal
word geslagen Men hoopte de strijd
hior te winnen dooi het qal onder
sluisdour to dichten mot zeil en zakken,
maar mon kreeq niot do minste kans
hot matenaa] wao ln oon ogenblik wog
gezoqon De mensen van Don Burg kre
gon woldra asolstODtie van volo bowo
nets van Don Hoorn, die ook mot auto
bussen waren aangevoerd Men kwam
toen op hei Idoe spoorrails voor de sluis
to plaatoon on daar do rakken mol tand
en 'n zoil to werpen. Dit was succes-
in covorro. do zakkon zand blovon
plaatso, maar do stroom wator hield
aan Eerst nadat drio laqon zakkon In
eens diopor wcggledon, hiold de stroom
op. Nog velo zakkon weiden aanqe
voord, in totaal zoker oen paar dui
zend! Do zakken worden op net depot
van do Rijkswaterstaat Icgonovor do
R.K. kork van Oudoschila qevutd. Dc
mensen dio hier qewerkl hebben, ston
den bloot aan hot heviqsto storm- on
regenweer, dat ens heugt Doorwookt
lot op do huid krogon raj eerst vroeg in
de moroon qoloqenheid zich thuis van
droqo klorcn to voorzien on daarna
trokken zij woer naar de plaatsen woar
hun krachten govraagd werden.
tegen
vol, i
DE DEUR IN DE SCHANSSLU1S. aolo gen
werd door de zee zo zwaar bestookt, dal deze op geen enkele manier
Hol woonhuis van do familie Jb.
Schaateonbeiq word door do stroom
zodaniq ondermijnd, dat het spoedig
als oon kaartenhuis ineenzakte. In deeo
Ktder staat nog een huis. dit is be-
izdcn. Do foto vindt u op deze pagi-
Toen de Eondrachtdijk het water niet
moer keerdo. was de noordolijko dijk
van de poldor Hot Noordon uit zijn po
si tie van slaperdijk gekegeld en moesi
dezo zanddijk het walor buiten do gro
tere pokier Hel Noordon trachten te
houden. U begrijpt dat iedereen Ln dezo
dijk niet al te veel vertrouwen stelde:
het ls oen zanddijk van niet al lo groto
proportion Togon hot middaguur wor
den hiorhoen autobussen on vracht
auto's menson en materiaal vervoerd
ogenblikkelijk werden vole hond or
den zakkon ter plaatse gevuld. Het ge
vaar voor doorbraak was lang niot
denkbeeldig on daarom werd ten raad
huize door wethouder De Waard
len kwam het tot een rechtszaak.
Circa 1.600 grondeigenaren, onder
wie velen met minder dan een halve
hectare, mochten stemmen over de
ruilverkaveling. Voorafgaand aan de
stemming probeerden voer- en te
genstanders zoveel mogelijk vol
machten te veroveren. Reden vodr D.
Hin boeren te waarschuwen niet al te
snel zo'n volmacht af te staan.
'Wacht met uw oordeel tot u kunt
oordelen', doelde hij op de voor
lichtingsavond over de ruilverkaveling
die onder leiding stond van burge
meester De Koning en in Hotel Texel
werd gehouden. De stemming op 30
januari 1953 werd gehouden in de
schuur van hoeve Padang. Niet van
wege de neutrale status van de boer
derij in Eierland, dat buiten de verka
veling bleef, maar omdat Padang de
grootste schuur van Texel had. Veel
ruimte was nodig om de twaalf
honderd grondeigenaars die men ver
wachtte een plaats te bieden. Niet
opgekomen kiesgerechtigden wer
den geacht voor te zijn.
Om ruimte te maken werden de vijf
honderd balen stro kort ervoor naar
buiten gebracht. Toeval of niet. in de
nacht voorafgaand aan de stemming
werd een brandje op Padang in de
kiem gesmoord. Gedeputeerde De
Vries maakte om 15.30 uur de uitslag
bekend: 952 stemgerechtigden,
goed voor 4279,02 hectare, waren
vóór. 612 stemgerechtigden, in bezit
De rwaan:e stormlopen hooft het
wator otellig ondernomen op do dijk
ton Oosien van Oost. Hot is daai een
aaneenrijtng van gaten We zaqen er
gaten bij van 50 eD 100 Deter Vlak ten
Noordoo van de Ooeternluis hooit men
eon gat mei vele honderden zakkon
zand wcion to dempen. Op andore
plaatsen in de onmlddellijko nabijheid
heeft hoi water do diik tot in het hart
aangevreten. Heeft do steonglooilng
bet e; goed afgebracht, de betonnen
rand is op tal van punton weqgeelaghn
en als echijlios koek liggen platen heren
dor tegen de dijk gezaaid Mot man en
macht was men hier Maandagmiddag
nog ln de weer om de vole gapingen
te dichten. Duizendon zakken zand
moeten worden gevuld Zoals via het
ANP reeds door de radio gemeld, heotl
de gemeente Zaandam 50000 zakken
aangeboden. Twee vrachtauto's redcD
voor ons uit. ieder met 10.000 van de
Zaanse zakken. Het bochtige en smalle
weggetje van Zevenhuizen naar de
Oosterdijk geeft de chauffeurs daar
veel hoofdbrekens, passeren kun j« el
kaar niet en slechts op enkole plaatsen
was een uilwijkpunt Honderden man
nen waron hier acm hel werk. Texe
laar» ©n Vastolanders. oa. DUW-arbei
der» uil Den Hekier. 23 vrijwilliger» uit
do Friese «tod Snoek en matrozen van
Nieuwodlep. Onder aod voering van. 'n
ten Z van het dorp Oudeschild.
.-re op geen enkele manier meer
wilde zakken. Tenslotte booh men hiorhot gevaar weten te bezweren door het
plaatsen van rails, waarvoor een enorm aantal sakken zand werd geworpen.
luitenant marcheerde oon groop mill
tairon van Do Mok naar deze zwaar bo-
6chadigdo dijk, die het bij vorbetering
van hc» woer on daar nol hel geluk
kig naar uit - wol zal houden, bij te
rugkeer van de 6torm zou de zeer ver
zwakte dijk natuurlijk weinig to vortel-
lon hebbon en daarom dient hij met
man on macht zo Spoodiq mogelijk Ie
worden hersteld, oil zal dit uiteraard
aanvankelijk hot k arak lor van een
noodhorstel moeten dragen. Maandag
middag Was do ree bij laag wator zoor
rustig on zo laag. dat et voor de go-
teistorde dijk een smal strand bloot
kwam! Bij aanhoudende Oostelijke
wind kan men dus ongestoord werkon.
Langs de NoordzeekuzL
OOK LANGS DE NOORDZEEKUST
hoeft de storm veel schade aangericht
Links en rechts van de vuurtoren is 'n
duinrichol compleet weggespoeld, tor-
wijl ook voel duin pal ton Noorden van
j- vde tcnon i» weggeslagen. Het cennuxns
«„o, mc, Wioovon 1. D. dijk
heelt het aehoudon.
Inmiddels word ook folio etrljd op an
deic Ironten gevoerd: aan de dijk bij
Dljlananshulzon. ton Oosten van Oost,
bl) de Oostorsluis dus. on bi) do Kroe-
kcot, dus ovon noordelijker, stond
ook oan boviqo aanvallen bloot
Toen wij omslrorrtcs olf uur de dijk bij
Dijkmanshulzen beklommen, ontdekten
wij tal van qaton, oon orvcm was wol 50
ra. lanq. .Hel was critiek qewoost
so zei ons wothoudor Hin. „maar nu
staat hot er hior wat boter voor Mot
bohixlp van dokzoilon en zakkon zand.
had mon do situatto meest or kunnon
blijven Dal do storm zich hier echter
niot zo maar gowonnon gal bleek Zon
dagavond toen oon paar mensen bij het
consolideren van de nood vulling onver
hoeds door een hoog loqon do di|k opy
topendo qolf werden verrast Dank zij
hot feit. dat zij allen een dekzeil vast
haddon. doden or zich geen persoonlij
We ongelukken voor.
van 3676,40 bunder land stemden
tegen. Alsof van hogertiand werd in
gegrepen brak diezelfde nacht de dijk
van polder De Eendracht, die op dat
moment nog geen onderdeel uit
maakte van verkaveling.
Hoeve 'Hoogezand' nabij Oost was
de eerste ruilverkavelingsboerderij
die werd gebouwd, vernoemd naar
de woonplaats van de eigenaars van
de grond polder Het Noorden. Op 14
september 1954 werd de eerste
steen gelegd door ir. S. Herweijer,
directeur van de Cultuurtechnische
Dienst. Het toeval wilde dat zijn neef
J.P. Herwijer eigenaar was van de
boerderij. De laatst opgeleverde
boerderij werd in 1965 betrokken
door Thijs Smit aan de Midde-
landseweg en kreeg toepasselijk de
naam 'De Leste'.
Ook Scholleboe aan de Westerweg is
een ruilverkavelingsboerderij. 'De
opvatting van dhr. Bakker over de
ruilverkaveling mag misschien blijken
uit de zes zwerfstenen, ingemetseld
in de voorgevel. De eigenaar noemde
ze 'de stenen des aanstoots', een
verwijzing naar de zes leden van de
Plaatselijke Commissie van de ruil
verkaveling', schreef Sjaak Schraag
in zijn boek Veldnamen van Texel,
waarvan de redactie bij het schrijven
van dit artikel dankbaar gebruik heeft
gemaakt.
Zoveel zegeningen als de ruilverka
veling de agrarische bevolking heeft
gebracht zoveel karakteristieks ging
er verloren. Wie een indruk van het
Texel van voor de ruilverkaveling wil
hebben hoeft maar te kijken naar één
van de vele schilderijen van Ad Blok
van den Velden, die groot bewonde
raar was van het kenmerkende kol
ken- en tuinwallenlandschap en geen
geheim van zijn aversie tegen de ruil
verkaveling maakte (en die de land
schappen op zijn werk graag iets ro
mantischer maakte dan ze in
werkelijkheid waren).
Ook de natuur leverde in. De agrari
sche waarde van een ziltig gebied als
De Hemmer mocht dan beperkt zijn,
het zompige land was een ideale
broedplaats voor vogels. De daling
van het grondwater door de verkave
ling had ingrijpende gevolgen voorde
vogelrijkdom, een keerzijde van de
verkaveling die door menig natuur
liefhebber wordt betreurd, zeker nu
de gronden hoofdzakelijk in gebruik
zijn voor de productie van buik
producten die ook elders kunnen
worden geteeld. Door het grondwerk
verdween ook een deel van Texels
historisch bodemarchief. En de na
tuurlijke waterloop, waarvan achteraf
bleek dat die op sommige delen van
het eiland zo slecht nog niet was. Wat
verder veranderde was de openheid
van het landschap. Onderdeel van de
ruilverkaveling was namelijk de aan
plant van bomen rond boerderijen en
langs wegen.
CEIn dlLUL
OMHOCU;
ILttlb Yl£
IN DL PU
1 OP Mtff uTSl IKTlflP
DIJK rw V.uc
HELP1
TEXE
VERIIWT
1.100 Texelaars en een koppel schapen woonden de demonstratie bij op het Haagse Binnenhof
'Texel herademt. Het is goed afgelo
pen, maar het heeft slechts een haar
tje gescheeld.' Aldus benchtte de
Texelse Courant over de orkaan die
de zee op zaterdagavond 3 januari
1976 opstuwde tot 3.12 meter boven
NAP. Achter de molen van Het Noor
den stond het water tot op dertig cen
timeter van de kruin van de dijk. Toen
de waterstand enkele uren daarvoor
de 2.80 meter boven NAP over
schreed, besloot de toenmalige bur
gemeester Sprenger tot evacuatie
van gevarenzone 1: de polder Het
Noorden en het overige laaggelegen
gebied bij Oosterend, Nieuweschild,
Dijksmanshuizen en De Eendracht.
132 gezinnen zochten hun toevlucht
bij vrienden en kennissen elders op
het eiland en in de Hervormde kerk
van Oosterend. De storm zorgde voor
grote schade, onder meer aan de
schuur van Padang in Eierland. De
bijna-ramp was reden voor de bestu
ren van de gemeente en Waterschap
Texel een dringend beroep te doen
op Rijkswaterstaat om de dijken te
verhogen. Om de noodkreet kracht
bij te zetten, ondertekenden 7.000
Texelaars een petitie Dinsdag 27 ja
nuari vertrokken meer dan 1100
eilandbewoners én vijftig Texelse
schapen naar Den Haag om op het
Binnenhof de petitie aan minister
Tjerk Westerterp van Verkeer en Wa
terstaat te overhandigen. Het was
voor het eerst in de geschiedenis dat
een dergelijk grote groep Texelaars in
Den Haag ging demonstreren.
Westerterp vertelde de demonstran
ten dat hij Rijkswaterstaat daags te
voren opdracht had gegeven om de
dijkverzwanng versneld door te voe
ren. Aldus geschiedde.
- r -
Het scheelde in 1976 slechts een haartje. Het zeewater stond op de avond van drie ja
nuari slechts enkele centimeters onder de kruin van de dijk.
Via oen slaq tussen prial 28 on 29 vond
hot water, dat hoog tegen de duinen
klotsto, eon wog naai de boerdorij van
G. Koom. Dal gebourde roods Zater
dagavond Kikkert van Vredoetoin had.
loals u wool, op de bunkers aan het
Kogerstrand oon SDolbuiio'. en oen Pa
viljoon Ingericht Hel paviljoen is totaal
woqqevaagd en het snolbulfot 1» vor-
ruoLL Er is hior tovool duin weggo-
slcrgon dat de Noordelijke bunker op 'n
klein ovoretapie na helemaal uil hel
duin ls .gepeld' Mlsschlon kan men er
vandaag al achter lanas wandelenI
langs het hele strand is van 2&-50 m
duin vvoggedogpn er hebben rich vole
inhammen govnmvl. zodat van gwn
roehto duinenrij meer gesproken han
worden. Tegenover pnnl 15 ragen wij
ook een grolc inham Iwt wnter wns tol
oen rii- flolsouslaUing doorgedrongen
Hel dtun waarop vun de zomer t povil-
(Zic vervttig 4c pagina)
Rond 19Ö0 bestond de totale Texelse
vissersvloot uit 169 vaartuigen: 135
blazers, vier botters en dertig kleinere
schepen. De meeste schepen lagen
afgemeerd in Oudeschild, de rest in
De Cocksdorp en aan een zoge
naamde loswal voor de vissers uit
Oost. Het merendeel van de beman
ning was afkomstig uit Oosterend en
Oudeschild. De visserij op onder an
dere haring, ansjovis, platvis, paling,
garnalen en alikruiken was aan het
begin van de eeuw ronduit slecht.
Slechts een enkeling kon zich een
nieuw schip veroorloven. Omdat er
voor nieuwbouw geen geld was, wer
den de meeste blazers op de werf
van de familie De Wijn in Oudeschild
opgelapt. Enkele nieuwe schepen
werden destijds gebouwd op de wer
ven aan de Zuiderszee.
Na de eeuwwisseling kwam de mos
sel- en wulkenvangst in opkomst en
werd in de minder goede perioden
zeegras gemaaid. Dat werd na
ontzilting in balen van vijftig kilo ge
perst en onder andere gebruikt voor
isolatie, matras- en stoelenvulling en
.tijdens de Eerste Wereldoorlog, in de
loopgraven. De hele wierindustrie en
een groot deel van de overige visserij
verdwenen na de aanleg van de Af
sluitdijk in 1932 met de zeegrasvelden
volgens wetenschappers door een
ziekte, maar volgens de vissers door
de afsluiting van de Zuiderzee, waar-'
door de zeestromingen veranderden
en haring, ansjovis en andere vis
soorten niet meer werden gevangen.
Diverse Texelse vissers kregen na een
lange strijd via de Zuiderzeesteunwet
een kange uitkering.
Op zoek naar een alternatief vangst-
gebied, waagden vissers zich verder
buitengaats Naast het vissen 'op de
zeilen' maakte de vloot kennis met
motoren De houten blazers werden
vervangen doorstaten kotters. Drijver
uit Oosterend nam in 1927 een kot
ter met een motorvermogen van wel
zestig pk in gebruik, de eerste in z'n
soort. Naast de groei van de schepen
en het vermogen, ontwikkelden na
vigatie- en visopsporingsapparatuur
en vistechnieken zich sterk. Texel had
een eigen visafslag (naast het huidige
visrestaurant 't Pakhuus). Door de
hoge eisen en kosten werd deze sa
mengevoegd met Den Helder, waar
het merendeel van de vloot de vangst
aan wal brengt. De eigen zeilmakerij,
garnalenkokerij en taanderij, waarin
katoenen netten duurzamer werden
gemaakt, zijn verdwenen.
Tot vandaag de dag staat de Texelse
vloot bekend als één van de voorlo
pers op het gebied van vernieuwing
en verbetering. Maar net als elders
kregen de vissers te maken met be
perkingen van vangst en motor
vermogen (2000 pk) en sanering van
kotters, waardoor de omvang van de
vloot aan vermindering onderhevig is.
Momenteel hebben een kleine dertig
kotters Oudeschild als thuishaven.
De vissershaven van Oudeschild ln 1947
(Cocci* Bert Konmg)
