Dok voor de Duitsers kwamen wij als
Canadese oorlogsveteranen
denken terug aan mei 1945
We'll meet again....
Toerfietsers haalden bevrijdingsvuur op
TEXELSE J COURANT
Vliehors
DINSDAG 9 MEI 2000
VERVOLG VAN PAGINA 1
'•V-y
Australiërs en Nieuw-Zeelanders.
Levme is geïmponeerd, ook door de
ceremonie die later volgt bij 'De
Goede Herder'. 'Zeer indrukwek
kend. Triple A\ Het deed me goed dat
er zoveel jeugd was. Straks zijn wi| er
niet meer, maar de herinnering aan
toen moet levend blijven.'
Op 5 mei delen de mannen volop in
de feestvreugde. Tijdens het
bevrijdingsconcert zingen zij de liede
ren van toen op de muziek van het
orkest van Excelsior uit volle borst
mee. Zij haken in bij de armen van
de heen en weer wiegende leden van
het college en de gastheren die hun
dezer dagen onderdak verlenen. Dan
richt Levine het woord tot de over
volle kerk. Geëmotioneerd bedankt
hij de bevolking voor de genoten
gastvrijheid en de mooie dagen die hij
op dit 'beautiful island' heeft mogen
doorbrengen en die altijd in zijn her
innering zullen voortleven. Nogmaals
onderstreept Levine het historische
belang van de laatste oorlogs
maanden, toen het in de rest van
Europa al vrede was: 'Texel should
not be forgotten.Het applaus is hard
en lang.
isten niet wat hun te wachten stond, toen ze in mei
landden in Den Helder. Was alles rustig op dat eilandje
f ze nog nooit van hadden gehoord, of moesten ze vech-
Dat de situatie in de nadagen van de Tweede Wereld-
ig op Texel gecompliceerd was, werd Philip Levine,
Bernier en Alex Rezanowich al snel duidelijk. Zij
den deel uit van de circa honderd Canadezen die op
iei '45 met de Dokter Wagenmaker op Texel aankwa-
met als missie de Duitsers en Georgiërs te ontwape-
;n af te voeren. Deze week waren de hoogbejaarde ex-
ieerden voor het eerst terug op het eiland om na 55
hun gevallen kameraden te herdenken en de zwaar-
chten vrijheid te vieren. 'Ik ben blij dat ik dit voor mijn
I nog mee mag maken. Fantastischaldus de 79-jarige
te.
wege het leed dat zijn volk in Europa
door de nazi's werd toegebracht.
De Canadezen werden als helden in
gehaald. Luid toegejuicht reden zij in
jeeps door de straten van Den Burg
die waren versierd met.vlaggen en
spandoeken. Het was schitterend
weer, vergelijkbaar met afgelopen
vrijdag, toen de 'Dag van de Vrijheid'
werd gevierd. De fototentoonstelling
voorop de wagen. Dat móet ik wel
zijn', zegt hij met pretoogjes.
De expositie laat ook de donkere kant
van de oorlog zien. Vers ingevlogen
is een tot nu toe onbekende foto van
een massagraf bij de Mokbaai,
Rezanowich (81heeft hem genomen
en nog voor zijn komst opgestuurd.
Rezanowich: 'Vlak na ons kwamen
Nederlandse autoriteiten naar Texel,
zen de plechtigheden van doden
herdenking bij. Alleen Bernier wordt
met de auto van de NH kerk naar de
begraafplaats gereden, de andere
twee zijn kras genoeg om de stille
tocht mee te lopen. Bij het Cross of
Remembrance, het monument voor
de geallieerden, leggen ze samen een
krans en salueren zij uit eerbied voor
de gevallen Engelsen, Canadezen,
zanowlch (links), Andre Bernier en Philip Levine leggen een krans bij het Cross of Remembrance
IFoto's Bart Bosch)
it is
eek een 'easy jobvoor Levine
makkers. Zonder schermutse-
leverden de Duitse bezetters
in en de volgende dag
n de meesten al ingescheept,
rgiérs wilden hun wapens niet
n, maar na onderhandelingen
Canadezen behielden alleen
^faeren hun wapens Op 16 juni
de Georgiërs op de haven van
op ontroerende wijze af-
de Texelse bevolking,
sfeer gespannen toen
het Eerste Canadese
arriveerde, want de Duit-
dan wel gecapituleerd,
indruk maakten zij al-
Na de overgave op 5 mei
zij uit vrees voor de
hun wapens in te leveren
was terecht, want inciden-
nog schietpartijen plaats
"de bezetter en de in hun ogen
Russen, met enkele tiental
als gevolg. Zelfs na de
j. ulatie marcheerden de Duitsers
b loor de straten van Den Burg en
r en zij strijdliederen. De provoca-
fl adden makkelijk verder kunnen
en het is achteraf niet te
wat er zou zijn gebeurd als de
bevrijders niet waren ae-
at het convenant nog niet is on-
kend en de staatssecretaris van
isie inhoudelijk met de ge
ile van mening verschilt, zal
het convenant naast zich neer-
in en met in de vergunning ver
in. Desondanks heeft de ge-
ite de door haar gewenste
lingen in de vorm van schrifte-
ledenkingen ingediend.
ter Jan Pronk zou uiterlijk op 5
jn handtekening moeten zetten
rde vergunning, maar die datum
niet gehaald doordat de ver-
Ie versie van de ontwerp-ver-
ing op het gemeentehuis ter vi-
ieft gelegen. 'Inhoudelijk waren
auwelijks verschillen met het
ontwerp, maar ik wil met riske-
at de Raad van State om deze
sle reden de vergunning verme-
verklaart Duba. 'Vanaf 12 mei
tde vergunning opnieuw gedu-
6 vier weken ter visie gelegd, dus
kunnen we wel vergeten.' De
mistratieve fout heeft als conse-
dat ook de hoorzitting op
fcg moet. Belanghebbenden
fat in eerste instantie hadden
'ind, kunnen alsnog op 17 mei
nezwaren kenbaar maken in Het
aodsche Huis. Zij die dit al de-
hoeven niet opnieuw te ageren:
0zal de bedenkingen behande-
als waren zij tegen de juiste
onningaanvraag ingediend. Toch
'het ook voor hen de moeite de
naar het dorpshuis van De
^dorpte maken. Duba heeft zijn
'agestand gedaan dat hij bij zijn
la's van Defensie zou aandrin-
|°Peen betere communicatie met
"'andbevolking Defensie stuurt
afvaardiging naar de bijeen-
die openheid van zaken zal
in an vragen zal beantwoorden
het cavalerieschietkamp. De
'mtting begint om 19.30 uur.
De burgemeester maakt een dansje met Levine.
komen. 'Het was een wespennest.
De Georgische opstand was bloedig
neergeslagen en de Duitsers deden
het in hun broek van angst, bang als
zij waren voor wraakacties van het
Texelse verzet en de Russen, die het
bloedbad hadden overleefd. Zij wa
ren opgelucht toen zij ons zagen. Ook
voor de Duitsers waren wij een soort
bevrijders', zegt Levine, die als jood
vrijwillig dienst had genomen van-
'Texel Bevrijd' in het gemeentehuis
getuigt van de glorieuze intocht van
55 jaar geleden. 'Héy, I think that's
me! Yes! It's me!', roept Levine opge
togen. Hij herkent zichzelf op één van
de foto's, staand, achterop een jeep.
Ook Bernier (78) weet bijna zeker dat
hij op dezelfde foto staat afgebeeld.
'Het is lang geleden en de foto is een
beetje wazig, maar ik zat altijd daar,
die hadden gehoord van een massa
graf. Tijdens het onderzoek werd ik
aangesteld als hun liaison-officer.
Het blijkt niet om het graf te gaan van
de tien Texelaars die op 6 april 1945
door de Duitsers in Den Burg vol
strekt willekeurig zijn opgepakt en uit
wraak voor de hulp aan de
Georgische opstandelingen bij de
Mok zijn geëxecuteerd. 'De slachtof
fers droegen allemaal een uniform',
verklaart Rezanowich gedecideerd.
Op de foto zijn inderdaad uniformen
te zien, hetgeen de conclusie recht
vaardigt dat het Georgiërs betreft.
Insignes ontbreken. De Georgiërs
hadden de herkenningstekens aan
het begin van de opstand van hun
kleding gescheurd.
Woensdag, een dag voor doden
herdenking, zijn de Canadese vete
ranen in aanwezigheid van onder
anderen de Texelse oud-verzetsman
nen Huug Snoek en Piet Beem-
sterboer door het gemeentebestuur
met alle égards in de raadszaal ont
vangen. Burgemeester Joke Geldorp
speldde een medaille op hun toch al
rijkelijk met eremetaal gesierde re
vers, met het opschrift 'Thank You
Canada, 1945-2000'. Bram van Dijk
uit Oosterend vertelde het verhaal
van de Canadese vliegenier Fred
Read, die het leven liet toen hij in
november 1942 neerstortte op de dijk
bij Nieuweschild. De 27-jarige Read
keerde terug van een bombardement
op Hamburg en probeerde volgens
ooggetuigen op het wad een nood
landing te maken. Van Dijk heeft als
kind de wrakstukken van de Halifax
DT539 bij de dijk gezien en dat was
voor hem de reden om zijn reeks
naspeuringen naar de achtergrond
van de op of bij Texel gesneuvelde
geallieerden bij Read te beginnen. Na
15 jaar onderzoek heeft Van Dijk de
levensverhalen van 123 militairen
achterhaald en in opdracht van de
gemeente gepubliceerd. De
geportretteerden hebben samen met
44 onbekende slachtoffers hun laat
ste rustplaats gevonden op de Alge
mene Begraafplaats aan de
Kogerstraat. Levine, Bernier en
Razanowich ontvingen de eerste
exemplaren van Het verhaal achter de
grafsteen uit handen van de auteur.
'Dit soort publicaties is van groot
belang. Het zijn de details die de ge
schiedenis maken', zegt Levine na
afloop. 'Texel verdient een plaats in
de geschiedenisboeken, het was het
laatste Europese slagveld. Maar in
Canada weet bijna niemand ervan.
De regering heeft ons optreden tij
dens de oorlog volstrekt genegeerd.
Daar gaan we iets aan doen als we
terugkomen. Misschien dat deze bij
eenkomst eraan bijdraagt dat we ein
delijk gehoor vinden voor ons ver
haal.'
De volgende dag wonen de Canade-
Na een hele nacht te hebben door-
gefietst, arriveerden acht wielrenners
van Toerclub Texel Taxi 312000
vrijdagmorgen vroeg op de haven van
Oudeschild. Leen den Braven, Paul
Verhagen, Marijke Stark, Geri Vlas,
Ewoud Riteco, Jos Huisman. Maar
ten Dijker en Gooitzen Kedde waren
in gezelschap van vijf begeleiders
donderdagavond vertrokken naar
Wageningen, om in Hotel De Wereld
het bevrijdingsvuur op te halen. Om
dat er een forse tegenwind werd ver
wacht, vertrok het gezelschap tijdig,
om geen minuut te laat op Texel aan
te komen. Begeleid door twee motor
rijders doorkruisten de nightriders het
land via een stelsel van fietspaden en
binnenweggetjes, waarbij er vooral
aan de dijk Lelystad-Enkhuizen in het
donker geen eind leek te komen. Na
een tussenstop in Enkhuizen konden
de vlammendragers in de Wieringer-
meer de zon zien opgaan. Na een
nachtje flink doortrappen brachten
de toerfietsers de fakkels met de eer
ste boot over naar het eiland, alwaar
Maarten Dijker het bevrijdingsvuur na
een tussenstop in Oudeschild om
10.00 uur aan de drie Canadese
bevrijders kon overdragen.
(Fofo Ceroid Timmerman)
De Mitchell en de Dakota cirkelen fyoven Den Burg.
Oud-verzetstnjders Piet Beemsterboer en Huug Snoek leggen een krans.
Menigeen stapte spontaan naar voren om voor te gaan in de samenzang. Recht achter de microfoon de Nederlandse bevrijdings-
dochter van Philip Levine. ^ofo Harry M Graaf)
De grote sfeermaker bij het bevrijdingsfeest op de Groeneplaats was
het Koninklijk Texels Fanfare. Het korps bracht een reeks melodieën die
door hun verwantschap met oorlog en bevrijding onsterfelijk zijn ge
worden. Zoals 'We'll meet again', 'From the time you say goodbye' en
andere tot meezingen prikkelende songs uit het repertoire van Vera
Lynn.
De Groeneplaats was leuk ingericht
en gedeeltelijk met zeil overdekt. De
catenng van het raadhuis zorgde voor
consumpties voor iedereen. Er werd
niet alleen meegezongen maar ook
meegedanst, waarbij lokale promi
nenten en de drie Canadese vetera
nen niet achterbleven. Het waren ook
de Canadezen die het door de spor
ters aangevoerde bevrijdingsvuur
overnamen er een grote toorts mee
ontstaken. Het ging er verder zeer
informeel en gezellig aan toe. Velen,
ook jongeren, maakten gebruik van
de gelegenheid om met de Canade
zen te praten en bewonderden de
oude legervoertuigen, die van hier in
colonne naar het vliegveld reden. Een
bijzonder moment was het op 300
meter hoogte overkomen van een B-
25 Mitchell bommenwerper en een
Dakota in invasiekleuren. Die waren
opgestegen van het vliegveld Texel
en maakten drie rondjes boven het
centrum van Den Burg.
Ook de voortzetting van het feest op
het vliegveld was geslaagd. De leger
voertuigen vormden samen met een
militaire Piper Cup een fraai tableau
op het platform voor de hangaar. De
vele inzittenden maakten het zich
gezellig op het zonnige terras van het
restaurant. De genodigden onder hen
gebruikten de lunch, bezichtigden
het luchtvaartmuseum en keken naar
de verkorte versie van de tv-docu-
mentaire die in 1985 over de
'Russenoorlog' werd gemaakt. Zoals
al werd gevreesd kon een fly-past van
de Battle of Britain Memorial Flight
niet doorgaan. De legercolonne met
genodigden ging rond 16.00 uur via
De Koog naar het restaurant van
camping 'Kogerstrand' voor een ge
zamenlijke maaltijd, waarna het per
bus terugging naar Den Burg voor de
afronding van het programma. De
organisatoren hebben alle reden om
tevreden te zijn. De reacties van zo
wel publiek als genodigden waren
onverdeeld enthousiast.
De colonne oude legervoertuigen zet zich in beweging, op weg naar het vliegveld.
