Texelaars zochten eikaars gezelschap tijdens de kerstdagen
TEXELSE yy COURANT
Wat ik zeggen wou..
Mijnen
Leerbewerken
Oud-Leerlingen
Oude foto's
In een sfeervolle rooms-katholieke kerk van Den Burg voerden acteurs een Herdertjesmusical op.
(Foto Joop Rommots)
Muziekvereniging Door Eigen Kracht trad op tijdens de kerstsamenzang in het Hoornder kerkje.
(Foto Nel Rommets)
VRIJDAG 29 DECEMBER 2000
Een moderne vertolking van het kerstverhaal in de gereformeerde kerk van Den Burg. (Foto Marco H^cen)
In de J'elleboog werd op kerstavond gedart.
(Foto March Haijnen)
De kerstsamenzang in De Cocksdorp werd als gevolg van het slechte weer in de hervormde kerk gevierd.
(Foto Ban Bosch)
Dirigente Betty Bakker voerde op inspirerende wijze de muzikanten van Excelsior aan. (Foto o -» Kytec,
Niet alle Oudeschilders schijnen even
enthousiast te zijn over de plannen
van Sandor Mantje om twee
mijnenvegers als blikvanger op de
haven te plaatsen. Toegegeven, ik
ben niet erg op de hoogte van de
plannen ten aanzien van de inrichting
van de haven. Toch wil ik het vol
gende opmerken: in 1939 liep de
mijnenlegger - let wel: mijnenlégger
- 'Jan van Gent' op een mijn in een
eigen mijnenveld nabij Terschelling.
Dit was voor de Nederlanders de eer
ste directe confrontatie met de oor
log, die ook op Texel hard aankwam.
Het was immers zo nabij. Luitenant
ter-zee Jan van der Stad wees zijn
commandant erop dat ze in het mij
nenveld zaten. Deze ontkende dat,
waarop Van der Stad en een aantal
matrozen met een roeiboot de 'Van
Gent' verlieten. De gevolgen waren
rampzalig.
Op voorstel van Van der Stad werden
twee houten mijnenvegers met wei
nig diepgang in de haven van Oude-
schild gestationeerd. Van hout. in
verband met de magnetische mijnen.
En met weinig diepgang, wat vanzelf
spreekt. Van der Stad werd de com
mandant. De mijnenvegers zorgden
voor het bergen van op de Wadden
zee drijvende mijnen en het com
mando zorgde ook voor het demon
teren van mi|nen die voor de
zeewering lagen. Oudere 'echte'
Oudeschilders zullen zich de ramp
zalig Sinterklaasavond van 1939 ze
ker nog herinneren. Er lag een mijn
voor de dijk van het dorp. Van der
Stad ging er heen maar zag door er
met zijn lantaarn op te schijnen dat
het, gezien de golfslag en de strie
mende sneeuwstorm, met verant
woord was de mijn vast te leggen.
Rond zeven uur ontplofte de mijn en
Lilian Koorn start donderdag 11 ja
nuari een cursus leerbewerken voor
beginners. De cursisten maken onder
haar leiding een sleutelhanger en een
briletui of portemonnee. De bijeen
komsten duren van 14.00 tot 16.00
uur. Ook is het de bedoeling een
beginnerscursus in de avonduren
(van 20.00 tot 22 00 uur) te geven, op
maandag of donderdag. Op 13 fe
bruari begint een cursus voor
gevorderden Voor alle cursussen zijn
nog enkele plaatsen vrij. Opgave bij
Lilian Koorn, Dumreep 7, Den Burg,
tel. 312 245.
letuigen. Dat gebeurde echter niet,
ok al omdat de man in kwestie het
liet nodig vond zijn verhaal te doen.
Wat moesten we vertellen? Dat we
lelemaal naar Schiedam waren ge-
zeest? Dat we een lijk langs de kant
an de weg hadden gevonden? Dat
re maar net waren ontkomen aan de
ngelse vliegtuigen? Schei toch uit.
lat had helemaal geen zin!'
la de oorlog, in 1946, kreeg Schoorl
óg een zware teleurstelling te ver-
zerken. Hij moest zich in Alkmaar
erantwoorden voor het tweede
orlogstribunaal, wegens collabora-
ie met de Duitsers. 'Ik zou hebben
jewerkt voor de Duitsers. Ha! Mijn
'actor had voor de Duitsers gewerkt,
deed met tien man loonwerk in Den
loorn bij Martha's Hoeve en moest
ven naar een andere klant, op
Jexander Hoeve. Toen ik terug
wam, stond de dorsmachine stil en
aten de jongens werkeloos tegen
en hek De moffen hadden de trac-
ir meegenomen naar Loodsmans-
lum. Gert, de machinist, zat er nog
ip. Ik heb er alles aan gedaan om die
'actor terug te krijgen, maar tever-
eefs. Ja, het zou allemaal worden
irgoed, maar denk maar niet dat ik
oit één cent heb gezien. Later zijn
og eens twee tractors van mi| - en
'ouwens ook één van Kloosterman
gevorderd om zand te rijden bij De
oog. Dat waren dan mijn werkzaam-
eden voor de Duitsers.'
zitting bij de rechtbank nam wei-
ig tijd in beslag, Schoorl bleek te zijn
ingegeven door enkele collega-
finwerkers, die er geen been in za-
n om een concurrent een klap toe
dienen. Ze kwamen echter bedro-
n uit, want de rechter bleek met erg
ider de indruk, ook al doordat Kei-
er, het hoofd van de ondergrondse
pTexel, naar Alkmaar was afgereisd
li te verklaren dat Schoorl geen
blaam trof. 'Binnen tien minuten ston
den we weer buiten. Een paar weken
later kreeg ik een briefje in de bus, dat
ik niet de geëiste vijfentwintig
honderd gulden boete hoefde te be
talen.' Wél werd hem om onduidelijke
redenen voor een periode van tien
jaar het stemrecht onthouden. 'Daar
had die rechter kennelijk niets over te
zeggen. Daarvoor moest ik bij een
andere instantie wezen. Nou, ik heb
het maar zo gelaten. Van de Neder
landse politiek heb ik niet zo'n hoge
pet op. Om daar nou tijd in te steken,
daar had ik geen zin in.'
Hoewel Schoorl zich bij het vertellen
van zijn verhaal nog behoorlijk kan
opwinden over alle onbegrip en on
recht, heeft hij zijn leven er nadien niet
door laten bederven. 'Ze hebben me
op mijn ziel getrapt, maar ik denk er
bijna nooit meer aan. Ik wil ook niet
dat je er een heldenverhaal van
maakt. Er zijn genoeg mensen die
veel meer gevaar hebben gelopen.
Bovendien had ik het aan mezelf te
wijten, want ik had ook kunnen wei
geren om naar Schiedam te gaan. En
als je dan onderweg bent, dan heb je
geen keuze meer. We moesten nou
eenmaal terug.'
In Hippolytushoef, zijn huidige woon
plaats, leidt Schoorl ondanks zijn
hoge leeftijd een nog zeer actief be
staan. Vrijwel dagelijks traint hij
(ren)paarden en ook de hippische
wereld op Texel kan nog steeds op
zijn warme belangstelling rekenen. En
iedere week bezoekt hij trouw de
biljartvereniging bij hem in het dorp.
'Heerlijk vind ik dat. Ik houd erg van
gezelligheid Punt is alleen dat de
een-na-jongste ruim twintig jaar jon
ger is. Ze noemen me er allemaal
ome Jaap.'
De toneelafdeling van de Oud-Leer
lingen van de Landbouwschool heeft
onder leiding van regisseur Henk
Tjepkema een nieuw stuk in studie
genomen. Het betreft de klucht
'Tsjonge, jonge, jonge, jonge...', ge
schreven door Aad Kaspers. Uitvoe
ringen zijn er op zaterdag 3 februari
in dorpshuis De Wielewaal in De Waal
en zaterdag 10 februari in het
Eierlandsche Huis in De Cocksdorp.
Wie verzekerd wil zijn van een
plaatsje, kan nu alvast reserveren bij
Marc van Heerwaarden, tel. 322 602,
In het dan nog neutrale Nederland spoelen in 1939 de eerste zeemijnen aan, zoals hier
op de dijk bij Oudeschild.
n De Koog is vrede op aarde soms
/er te zoeken, maar de openlucht-
terstviering die de dorpscommissie
;r jaarlijks organiseert, is de moeite
«aard en trekt honderden belang-
itellenden. Ook deze vijftiende keer
"schaarden Kogers en toeristen zich
nassaal en broederlijk rond de kerst-
)oom op het plein bij de kerk, velen
jewapend met paraplu omdat het
roortdurend regende. Voor het optre-
len van het Koninklijk Texels Fanfare-
:orps waren de weersomstandighe-
fen geen probleem, want de
- nuzikanten zaten mooi droog onder
- Je
lis altijd had de Lubertischool een
lelangrijk aandeel in de viering. Di-
ecteur Theo Habraken sprak inspi-
erende woorden, Myrthe Ellen en
/tare Hilstra speelden dwarsfluit, de
indere leerlingen zongen twee liede-
en, afgewisseld door samenzang
'an iedereen, instrumentale klanken
ian het fanfare en enkele optredens
ian de geschoolde solisten Dory en
Sijs Verschoor, met onder andere het
oepasselijke Dona nobis pacem. Dat
leien meededen was mogelijk door
iet verspreiden van 250 tekst-
loekjes, die al gauw waren 'uitver-
locht'. Na afloop maakten tientallen
'an de gelegenheid gebruik om nog
iven gezellig na te praten en bij te
i/armen in de Bowling. Eigenaar
reformeerde kerk een kerstspel ten
tonele voerden In beide gevallen
werd op geheel eigen wijze aandacht
besteed aan de oorsprong van het
kerstfeest. Opvallend waren de
goede acteerprestaties, terwijl ook de
aankleding niets te wensen over liet.
Jammer was dat de meeste toe
schouwers in vooral de katholieke
kerk weinig van de tekst zullen heb
ben gehoord. De akoestiek dwingt de
sprekers er rustig te spreken en dat
was maar weinig jeugdige acteurs
gegeven.
De Christelijke Muziekvereniging
vroegte muziek op straat ten gehore
gebracht, terwijl op tweede kerstdag
in een bomvolle hervormde kerk voor
de eenentwintigste maal een kerst
concert werd gegeven. Onder leiding
van dirigente Betty Bakker werd
kerstmuziek uit uiteenlopende delen
van de wereld gespeeld. Zanger Rob
Manse schitterde als solist, terwijl
ook organist Elias Hordijk zich niet
onbetuigd liet.
Op een heel andere manier werd
kerst gevierd in discotheek de
J'elleboog. Het darttoernooi voor de
jeugd moest wegens een gebrek aan
belangstelling worden afgelast, maar
op kerstavond liet een flink gezel
schap volwassen darters zien dat de
sport nog immer zeer populair is.
Op 5 december 1939 explodeert een mijn voor de dijk van Oudeschild. De ontstane
schade wordt tijdelijk met zeilen herstelt. j
veroorzaakte een enorme ravage in
het dorp,, Vele ruiten sneuvelden,
stortstenen en basaltzuilen vlogen
door de lucht en vielen door daken,
zolders en vloeren. Door het barre
weer waren de kleine Sinterklazen
allemaal in huis gevlucht, wat moge
lijk ongelukken voorkwam. Tussen de
bevolking en de visserlui ontstond
een hechte band met de bemanning
van deze scheepjes, men voelde dat
men ze nodig had en was dankbaar
dat ze in de haven waren gestatio
neerd.
Vroeger duurde een oorlog wel tach
tig jaar. In 1940 waren we in vier of vijf
dagen door de Duitsers verslagen. Dit
neemt mijns inziens niet weg dat ook
deze mijnenvegers een plaats verdie
nen in de historie van de Oude
schilder haven. Nu kan het Maritiem
Museum, door particulier initiatief, er
zo maar een attractie bij krijgen. Lo
gisch dat de eigenaar zal proberen
Peter Veldman trakteerde er op
warme chocolade en de dorps
commissie voorzag iedereen van een
kerstbroodje.
Ook in de andere dorpen hadden
wereldlijke en religieuze
organisatiecomités hun uiterste best
gedaan om van kerstmis een mooi
feest te maken. In tegenstelling tot de
Kogers zochten de inwoners en gas
ten van De Cocksdorp en omgeving
hun heil op kerstavond binnen in de
hervormde kerk en niet - zoals de
bedoeling was - rond de kerstboom
voor het gebouw. Wellicht als gevolg
stelling wat tegen, maar de sfeer was
er niet minder om en met medewer
king van het Cocksdorper koor,
Henny Kok en dirigente Ellen Zwart
werden op stemmige wijze kerst
liederen ten gehore gebracht. In Den
Hoorn was er een dag later, op eer
ste kerstdag, een samenzang, afge
wisseld met poëtische en muzikale
bijdragen van fanfarekorps DEK,
Michiel Drijver, Gerdie Grabowski,
Arie Lap, Gery Lap. Hennie Lap, Piet
Plug, Joke Sabelis, Piet Schneider en
Jaap Vlasblom. De belangstelling
was groot.
Kinderen van de katholieke kerk in
Den Burg voerden op kerstavond een
zogenoemde Herdertjesmusical op,
terwijl wat oudere acteurs in de ge-
daar wat mee te verdienen. Het on
derhouden van houten mijnenvegers
is geen sinecure. Me dunkt dat beide
partijen hier voordeel aan kunnen
beleven. Het museum door bezichti
ging en Mantje met zijn handel.
Dat het een 'kermis' behoeft te wor
den? Goed overleg en eisen kunnen
er denk ik voor zorgen dat alles tot
volle tevredenheid zal verlopen. De
dorpscommissie zou ik willen advise
ren een en ander nog eens goed te
bekijken, daar men mijns inziens blij
moet zijn met elk particulier initiatief
dat raakvlak heeft met de historie van
de haven.
Ik wens u veel wijsheid en een vrucht
baar en voorspoedig 2001 toe.
J.C. van der Pijl,
Den Burg.
Van de zes oude foto's die in de
krant van 8 december waren afge
drukt, zijn er maar een paar door
lezers herkend. S. Dros uit Winsum
liet weten dat de foto van de da
mes op de tuinwal is gemaakt voor
de Koningshoeve bij het Koppens
Bossie te Oosterend, in het Texelse
boerderijenboek beschreven on
der ODd19.
De typische Texelse boerderij met
de mensen ervoor was 'Patrimo
nium' van W. de Wijn aan de
Eendekooiweg bij Oosterend. Dit
gebouw werd volgens het Texelse
Boerderijenboek (OD52) in 1961
gesloopt.
De foto's zijn waarschijnlijk ge
maakt door Lou Bakker uit Ooster
end.
Veel lezers bleken niet te weten dat
foto's vroeger werden gemaakt op
glasplaten. Het glas - tegenwoordig
celluloid film - was de drager van de
gevoelige laag. De platen waren
meestal 9x12 centimeter groot, dus
veel groter dan het tegenwoordig
meest gebruikelijke formaat van 24 x
36 millimeter). Ze konden daardoor
als contact, dus zonder vergroten, op
fotopapier worden afgedrukt waar
door ze meestal bijzonder scherp
waren Werken met zo'n platen-
camera was wel omslachtig: eerst
werd onder een zwarte doek scherp
gesteld op een plaat van matglas.
Nadat het matglas door een gevoe
lige plaat was vervangen, kon de foto
worden gemaakt. Omdat de platen
ongevoelig waren voor rood licht
hoefden ze met bij volledige duister
nis te worden ontwikkeld.
