Mogelijkheden winnen het van beperkingen
'Het gaat om het creëren
van een stuk eigenwaarde'
mmli
'We halen hier ook wel
eens gewoon een frietje'
6
jp M
f
Samen één leven leiden in woonhuis
.TEXELSE
COURANT'
Maartenhuis open leefgemeenschap
'v
:4- '-t'lv
VRIJDAG 25 OKTOBER 2002
Een beetje verscholen ligt de leefgemeenschap achter
het groen langs de Ruyslaan. Er wonen 23 verstande
lijk gehandicapte mensen en 12 begeleiders met hun
gezinnen. Gezamenlijk proberen ze er één leven te lei
den. Overdag werken zo'n veertig verstandelijk gehan
dicapten mensen in de beschutte omgeving. Jarenlang
leefde de gemeenschap veel op zichzelf. De laatste ja
ren wordt de blik meer naar buiten gericht. De Texelse
Courant liep mee in de werkplaatsen en in de woonhui
zen.
Stuk voor stuk bekijkt Monique de
aardappels die voor haar op tafel
liggen. Zij heeft de verantwoorde
lijkheid gekregen om de zojuist ge
rooide piepers te selecteren. Een
deel mag naar het stalletje langs
de Ruyslaan waar voorbijgangers
ze kunnen kopen. Het andere deel
gaat naar de keukens voor de
maaltijden in de woonhuizen. Elke
aardappel wordt bekeken en ge
wogen, naast een van de stallen
van de boerderij.
Het werktempo van Monique ligt niet
zo hoog. maar wat ze doet. doet ze
met toewijding. Tussendoor even
praten over haar werkzaamheden, is
welhaast een verstoring van het pa
troon waar ze in zit. Monique houdt
de aandacht bij haar taak.
Jos van Schie, begeleider van de
boerderij van het Maartenhuis. houdt
een oogje in het zeil. Zo nu en dan
geeft hij Monique wat tips als de se
lectie erg streng begint te worden. De
aardappels hoeven van hem niet te
blinken om in aanmerking te komen
voor verkoop. Ook voorziet hij haar
bijtijds van nieuwe voorraden, zodat
ze zich daar met om hoeft te bekom
meren Petra, een ander werkneem
ster van de boerderij, mag ondertus
sen tomaten scheiden in kleine
sherrytomaten, grote vleestomaten
en gewone vleestomaten. Rustig uit
leggend maakt Van Schie haar de
verschillen duidelijk, zodat ze de to
maten zelf in de verschillende bakken
kan doen.
Zo'n veertig bewoners van het Maar-
ten-huis. bewoners van de Texelse
Reede (de woonvoorziening voor ver
standelijk gehandicapten aan de
Haffelderweg) en verstandelijk ge
handicapte mensen die bij hun
ouders wonen, werken doordeweeks
op het Maartenhuis. Ze krijgen daar
bij intensieve begeleiding. De ge
meenschap kent een werkplaats met
een bakkerij, weverij, houtwerkplaats
en kaarsenmakerij. De laatste is al
leen in de winterperiode geopend. Bij
de boerderij ligt een halve hectare
moestuin, er zijn twee kassen en in de
zomerperiode geeft Donatus tien
koeien in bruikleen die ze mogen ver
zorgen. Mensen worden ook ingezet
bij het onderhoud van het groen op
het terrein.
Productie hoeven ze geen van allen
te leveren Belangrijker is dat ze er
gens zinvol mee bezig zijn. Daarbij
wordt sterk gelet op de mogelijkhe
den die ze hebben. Alle beperkingen
worden voor lief genomen. 'De men
sen hier hebben allemaal goede ei
genschappen en die proberen we
verder te ontwikkelen', zeggen direc
teur Peer Elstgeest en orthope
dagoge Rika van den Berg van het
Maartenhuis. 'We zijn hier meer zorg-
gericht, dan productiegericht bezig.
de opening is begonnen Begeleider
Jan Gremmen leest voor uit het
spreukenboek van Rudolf Steiner en
er volgen enkele huishoudelijke me
dedelingen. De opening wordt afge
sloten met het zingen van twee lied
jes. Een van de bewoners van de
Texelse Reede loopt spontaan kris
kras door de zaal om te dirigeren.
De opening hoort bij het vaste ritme
dat de mensen dagelijks krijgen aan
geboden, vertelt Elstgeest. 'Het
vormt een basis voor hen. Voor de
meesten hier is ritme een oerbegrip.'
Er wordt gewerkt in korte blokken van
hooguit anderhalf uur. Om kwart over
vier is het werk afgelopen. Elstgeest:
'We doen dat, omdat de spannings
boog van de meesten meestal met zo
lang is.'
In de bakkerij zijn 's ochtends zes
heten en te groeten als ze weggaan.'
In de zogeheten stille ruimte van de
houtwerkplaats zijn een paèr anderen
kaartenhouders aan het gladschuren
Frits laat zien dat hij vijf verschillende
soorten schuurpapier tot zijn be
schikking heeft. Allemaal hebben ze
een eigen kleurtje. Blauw is het grofst,
geel het fijnst. 'Je moet die mannen
met zeggen welke soort schuurpapier
ze moeten pakken, want dan weten
ze het met', vertelt begeleider Kees
Goedegebure. 'Daarom hebben we
ze kleurtjes gegeven, dat is veel prak
tischer.' Frits loopt naar een kast en
laat met gepaste trots enkele zelf
gemaakte houten auto's en kaarsen
standaards zien.
De naastgelegen machinewerk
plaats. waar hout op maat wordt ge
zaagd. is zodanig ingericht dat de
Dat is een van de verschillen met de
Bolder. Degenen die daar werken,
kunnen productiedruk aan. Hier kun
nen ze dat met We nemen ook bijna
geen opdrachten uit het bedrijfsleven
aan. tenzij het niet tijdgebonden is.'
Opening
De werkdag begint om kwart voor
negen met een algemene opening in
ontmoetingsruimte Artaban. Werkne
mers en begeleiders zitten naast el
kaar in een grote kring. Het aanste
ken van een kaarsje is het teken dat
Monique, bezig met het selecteren van de aardappels.
personen aan het werk Zo'n twintig
broden per dag worden er gebakken.
Een deel gaat ook naar het stalletje
voor de verkoop, de rest is bestemd
voor de woonhuizen. Begeleider
Dietmar Breidenbach verdeelt het
deeg dat hij zelf alvast heeft gemaakt.
Lukas en Cleo zijn aan de beurt om
de hompen te wegen. Lukas mag ze
daarna tellen. Als hij de mist in dreigt
te gaan, doet Kasper spontaan voor
hoe het moet. Breidenbach moet in
grijpen om te voorkomen dat Kasper
met de beste bedoelingen de broden
alsnog allemaal telt Reino kijkt van
uit een rolstoel voornamelijk toe. Bij
het insmeren van de bakblikken kan
hij wel meehelpen. Zo goed en zo
kwaad als hij gaat, smeert hij met een
kwast olie in een van de blikken
Voordat het kneden begint, demon
streert Lukas met de hompen deeg
dat hij kan jongleren.
De drukte op de bakkerij steekt af bij
de serene rust die een deur verderop
op de weverij heerst. Achter de weef
getouwen zitten vijf personen. De een
is bezig met een doek. de ander met
een sjaal of een tas. Greta Bergsma
begeleidt ze. Een van de vrouwen die
zich met helemaal lekker voelt, mag
van haar even op de bank gaan zit
ten, 'Ik laat haar maar even', zegt
Bergsma, 'dan werkt ze straks weer
rustig verder.' Zo'n tien minuten later
is de vrouw terug achter het weefge
touw. Bij de weverij is een klein win
keltje, dat elke middag geopend is. Er
worden zelfgemaakte spullen van de
weverij en de houtwerkplaats ver
kocht. Onder toeziend oog van
Bergsma staan werkneemsters zelf in
de winkel. 'Dat is meteen goed voor
hun sociale contacten, omdat ze bij
voorbeeld leren mensen welkom te
mensen er veel zelfstandig kunnen
doen. Aan de muur hangen mallen,
zodat de werknemers hout op lengte
kunnen aftekenen, zonder dat ze de
strijd hoeven aan te gaan met een
meetlint. Voor de zaag- en frees
machines zijn beschermplanken ge
maakt, zodat sommigen, onder be
geleiding, zelf kunnen zagen. Voor
Michiel, een spastische man die wei
nig controle heeft over zijn armen,
staat in de stille ruimte een speciale
zaag. Zijn handen kan hij om een
grote stang klemmen, om kracht te
zetten Een ander moet de stukken
hout even op hun plaats leggen. De
zaag staat stevig vast op tafel en aan
het uiteinde van het apparaat is
schuimrubber gebonden, zodat
Michiel gerust een keer tegen de
muur kan stoten.
Patrick is in de stille ruimte bezig met
een zelfbedacht project. Elke tak die
een beetje op een wandelstok lijkt,
wordt door hem van zijn bast ontdaan
en glad geschuurd. Goedegebure:
'We moeten maar eens kijken of we
er een punt en een handvat aan kun
nen maken, zodat we ze misschien in
de winkel kunnen verkopen.' Patrick
hoeft zich met over die vraag te bui
gen. Hij wordt ook met geremd in zijn
initiatief.
Tafeltennis
Tijdens het middageten worden de
bewoners van het Maartenhuis en de
anderen even een uurtje van elkaar
gescheiden. De eersten eten met hun
begeleiders in de woonhuizen, de
anderen blijven over in Artaban. Na
het eten wordt vrijwel dagelijks de
tafeltennistafel opgesteld. Jan Frans
laat weten dat hij het beste van alle
maal kan tafeltennissen. Een potje
In de weverij.
met de verslaggever blijft echter ach
terwege, omdat Frits en Gerrit aan de
beurt zijn.
Hun spelwijze heeft een geheel eigen
karakter. Komt het balletje per onge
luk op de grond dan is dat helemaal
geen probleem, de vloer hoort ge
woon bij het speelveld. Het speltype
is wel wat eenzijdig. Gerrit combi
neert service en smash, waardoor
Frits zo'n tien minuten lang weinig
anders doet dan door de zaal lopen
om het balletje te zoeken. Op een
gegeven moment heeft hij het toch
wel een beetje gehad. 'Het is geen
hockey hoor', roept hij na de zoveel
ste wandeling. Een paar anderen ver
gelijken ondertussen met elkaar voet
balbladen in de zithoek. Patrick zit
achter een tafeltje en is een tekening
aan het maken. Bergsma houdt toe
zicht.
De bakkerij is 's middags gesloten.
Het versgebakken brood ligt af te
koelen. Reino is met een taxibus op
gehaald. Lukas, die tijdens het bak
ken vrij druk was. toont zich bij het
vertrek van de man van zijn andere
kant. Zonder vragen helpt hij hem bij
het aantrekken van zijn jas. Bij de
moestuin van de boerderij moet Van
Schie zijn hulp Ki even terugfluiten.
De jongen is op eigen houtje alvast
begonnen met een vroegtijdige oogst
van de maïs 'Hem moet je goa
de gaten houden', zegt Van Sc
'Maar ik wil hem er graag bij hebt
omdat hij een goede bonenplul
is.' Monique is nog steeds mei
aardappels bezig Petra is van de
maten verhuisd naar het land om
stuk grond nog eens te control!
op achtergebleven aardappels. I
Schie: 'Je moet hier bekijken was
goed in zijn. Je kunt ze niet allen
tussen de aardbeienplanten Ij
schoffelen. Je moet hun niveau
ki|ken en daar de werkzaamheden
afstemmen. Het gaat om het cres
van eigenwaarde. Mensen mo:
het gevoel hebben dat ze iets cj
kunnen
Dat gevoel kan Jan Frans niet woi
ontzegd als hij de velden roml
woonhuizen aan het maaien is
trots vertelt hij over zijn werk. Ti
begeleider Goedegebure zeg
zonder al te veel bescheidenheid
hij hem heeft geleerd hoe het n
Goedegebure lacht en wijst I
Frans er losjes op dat bij het od
houden van het grasveld toch weli
meer komt kijken. Die laatste
den zijn niet meer aan Jan Frans:
steed. Zoals hij het doet, is het go
En met zichtbaar plezier begint
aan de volgende baan
'Is iedereen het eens met de notu
len', vraagt Hanneke. Peter roept
meteen ja. Zijn vriendin Marleen
heeft ze gemaakt, dus waarom zou
hij dan nee zeggen. Hans, die al een
tijdje met Peter de kwajongen uit
hangt, roept daar overheen dat de
notulen 'wel weggegooid kunnen
worden als iedereen het ermee
eens is'.
Doorsnee is het begin van de verga
dering van de bewonersraad van het
Maartenhuis zeker met te noemen.
Hanneke. Nadja, Joke. Marleen,
Peteren Hans. allen bewoners van de
drie woonhuizen op het terrein, zijn bij
elkaar voor overleg. Begeleiders zijn
niet aanwezig. Hoewel met doorsnee
verloopt de vergadering ordentelijk.
Dat is vooral te danken aan voorzit
ter Hanneke. die Peter en Hans op tijd
terugfluit als ze de orde teveel drei
gen te verstoren.
Centrale vraag is de wijze waarop de
vrijdagavonden tot het einde van het
jaar moeten worden ingevuld. Weke
lijks moet één van de woonhuizen een
gezamenlijke activiteit organiseren.
De groep besluit een lijst op te stel
len, waarop wordt vermeld welk
woonhuis wanneer aan de beurt is.
'En dan kunnen ze zelf iets verzinnen',
zegt Hanneke. Peter doorbreekt de
rust weer door met een kurkentrekker
in zijn handen 'het is altijd lente in de
ogen van de tandartsassistente' te
zingen. Een blik van de voorzitter is
voldoende.
Drieentwintig mensen wonen er in de
woonhuizen Brendaan, Avalon en
Maarten. Het laatste woonhuis is ge
vestigd in het voormalig Kinderdok.
Brendaan en Avalon werden ge
bouwd in 1992 en 1993. In 1979 werd
de leefgemeenschap gesticht als
gezinsvervangend tehuis Ze heeft
die erkenning van de overheid. Het
Maartenhuis is een Camphill-
gemeenschap. Twaalf begeleiders
wonen met hun gezinnen in de woon
huizen. Met de verstandelijk gehan
dicapte bewoners proberen zij, op
antroposofische grondslag één ge
meenschap te vormen. Volgens de
Camphillgedachte hebben begelei
ders en de bewoners dezelfde in
breng. Als ze met elkaar in de weke
lijkse huisavond afspraken maken
over het reilen en zeilen, hoort de
stem van een bewoner even zwaar te
wegen als de stem van een begelei
der.
Hout
De huizen zijn organisch gebouwd,
wat er op neer komt dat er veel na
tuurlijke rondingen in de bouw zijn
aangebracht. Ook is er veel hout ver
werkt in het interieur. Bedoeling is dat
de bewoners zich op die manier ver
bonden kunnen voelen met hun om
geving De woonhuizen kennen alle
maal een grote keuken en een ruime
huiskamer. Er staan een paar grote
tafels en er is een zithoek, waar 's
avonds na het eten regelmatig een
stukje uit de Bijbel wordt voorgele
zen. Een televisie, vroeger een con
troversieel punt binnen het antro
posofische gedachtegoed, staat
opgesteld in een kast met deurtjes.
Volgens de bewoners gaat hij 's
avonds soms aan om het Journaal te
ki|ken. Op vrijdagavonden wordt er
soms een video vertoond. Zowel be
neden als boven zijn slaapkamers
van de bewoners Op de hoekpunten
van de huizen bevinden zich de privé-
vertrekken van de begeleiders en hun
families.
Bewoner Jan van woonhuis Bren
daan heeft geen televisie op zijn ka
mer. Wil hij ook niet. 'Het is slecht
voor je ogen', zegt hij met stellige
overtuiging 'Ik luister liever naar de
radio Als het voetballen is, heb je
Jack van Gelder en Ron de Rijk die
commentaar geven. Dat vind ik veel
leuker dan televisiekijken.' Jan heeft
zijn werkzaamheden in de keuken
even onderbroken om een rondlei
ding te geven. Tekenen, muziek luis
teren en borduren zijn zijn hobby's,
vertelt hij. Op woensdagen gaat hij,
net als veel andere bewoners, paard
rijden. De zondag is voor hem een
rustdag. 'Dan ga ik wandelen.' Aan
de muur hangen veel foto's van fami
lie en vrienden In zijn klerenkast
hangt een grote Ajaxposter.
Aan beide uiteinden van de gang zijn
klapdeuren naar de woonvertrekken
van de begeleiders. De bewoners
kunnen daardoor ook 's nacht bij ze
terecht. Afspraak is wel dat ze dat
alleen doen als er iets ernstigs aan de
hand is Beneden in de gang hangen
op een bord de foto's van de bege
leiders die die dag dienst hebben,
zodat de bewoners weten bij wie ze
in eerste instantie moeten zijn.
'De wijze waarop hier geleefd wordt,
sluit aan bij onze manier van leven',
zegt Texelaar Martijn Dros. Met zijn
vriendin Louise Kortenhoeven woont
hij sinds twee jaar in de gemeen
schap. Beiden zijn begeleider. Bak
kerstelg Dros staat onder mëer twee
dagen in de bakkerij. 'We hebben hier
bewust voor gekozen. Je probeert
het hier met elkaar vorm te geven en
je probeert met elkaar één leven te
leiden. Maar je moet wel goed je ei
gen grenzen bewaken, soms moetje
even afstand nemen en bijvoorbeeld
een weekendje weg gaan.' Het werk
houdt volgens hem met op na werk
tijd. 'In je vrije tijd voer je bijvoorbeeld
nog even de koeien bij, je gaat naar
een bijbelavond of je bent bij een van
de vergaderingen.'
In hun privé-verblijf hebben ze geen
eigen keuken. 'We betalen voor kost
en inwoning. We kunnen daarvoor
gebruik maken van de gemeen
schappelijke keuken en de voorraad
kast. Het is wel zo praktisch, want als
je 's avonds thuis komt, staat het eten
voor je klaar, waardoor je bijvoor
beeld wat meer tijd aan de gemeen
schap kunt besteden.' Sinds de ge
boorte van hun zoontje Imar Pepijn,
een paar maanden geleden, hoeven
Dros en Kortenhoeven over gebrek
aan aandacht van de bewoners niet
te klagen De meesten vinden het
prachtig als de baby er even is. Dat
geldt ook voor Dros: 'Dat vind ik wel
een voordeel van hier werken, dat ik
overdag zo nu en dan even tussen
door bij mijn zoontje kan gaan kijken.'
Niet alle bewoners zijn overdag aan
wezig. Een aantal werkt geregeld
buiten de leefgemeenschap. Be
woonster Hanneke heeft een vast
contract bij het Verpleeghuis, Peter
en bewoner André zijn overdag vaak
op het land te vinden en Hans maakt
schoon bij de bibliotheek en bij
EcoMare. Dat laatste doet hij al vijf
tien jaar op de woensdagochtend.Ik
ga er 's morgens om acht uur heen',
vertelt hij. 'Dan gaan we eerst koffie
drinken en om half negen begin ik
met het schoonmaken van de toilet
ten. Daarna ga ik de filmzaal stofzui
gen en de prullenbakken bij de
tentoonstellingsruimten schoonma
ken. Dan doe ik de kantoren. Daar
moet ik nog wel eens tegen de men
sen zeggen dat ze hun theezakjes
yX XxX;
Theedrinken in de woonkamer van Brendaan na afloop van het werk.
niet in de prullenbakken moeten
doen. Dan ga ik ruimtes schoonma
ken waar ze niet altijd met de bezem
komen, ik drink nog een keer koffie,
dan maak ik de bovenranden van de
prullenbakken schoon, soms zeg ik
tegen mensen dat ze uit de lift moe
ten gaan als ze daar niet in mogen en
op het laatst trap ik in het restaurant
blikjes plat.'
Hans woont samen met bewoners
Muriél en André al sinds 1979 aan de
Ruyslaan. 'Ik weet nog goed dat we
hier begonnen in houten barakken.
Met behulp van een groep Zwitsers
en Texelaars hebben we die opgezet.
Douchen moesten we toen nog doen
bij Kogerstrand. Gingen we daarheen
met kwartjes, zodat we konden
douchen.' Hans woonde jarenlang in
Brendaan. Sinds twee jaar is hij op
zichzelf in een appartement dat aan
Maarten is verbonden. De woning
ziet er netjes en verzorgd uit. Eten
doet hij met de bewoners van Maar
ten.
Toewijzing
Verstandelijk gehandicapten hoeven
niet per sê een antroposofische ach
tergrond te hebben om in het
Maartenhuis te komen. Voorwaarde
is wel dat ze minimaal achttien jaar en
redelijk zelfstandig zijn. 'We zitten hier
op een niveau dat de mensen bijvoor
beeld zichzelf kunnen aankleden.'
De bewoners worden toegewezen
door het Regionaal Bureau Zorg
toewijzing in Hoorn. Volgens direc
teur Peer Elstgeest gebeurt dat vol
gens landelijke normen die ook bij
andere gezinsvervangende huizen
worden gehanteerd. Een aantal be
woners is afkomstig uit Bosch en
Duin, een Camphillgemeenschap
voor kinderen in.Zeist.
Volgens Elstgeest is er een doorstro
ming van gemiddeld twee personen
per jaar. Soms vertrekken bewoners,
omdat ze dichter bij ouders of fami
lie willen zitten en soms vraagt ie
mand volgens Elstgeest toch te veel
tijd, aandacht en deskundigheid.
'Soms moeten we mensen door
verwijzen, omdat wij ze toch niet die
zorg kunnen bieden die ze nodig heb
ben.' Sinds enige tijd heeft de ge
meenschap een paar erkende plaat
sen om kinderen die zowel
verstandelijk als lichamelijk gehandi
capt zijn op te vangen. Dat zijn de 14-
jarige Jeroen en Jasper. Beidem
nen in Maarten en hebben mom
teel dagopvang in de Regenboos
De gemeenschap staat grotendi
op zichzelf. Terrein en gebouwen
eigendom van de stichting Ca?
hillgemeenschap Maartenhuis.
gemeenschap is aangesloten bi)
Heilpedagogisch Verbond (sam
werkingsverband van antropos
sche instellingen) en de internat»:
Camphillbeweging. Het Maartert
was larenlang een vooral op zich
gerichte gemeenschap Volg
Elstgeest en Rika van den Berg w
er echter alweer geruime tijd aanj
werkt om opener te zijn. Het verka
stalletje langs de weg moet voor
gangers wijzen op het bestaan i
het Maartenhuis, het winkeltje bj
weverij is dagelijks geopend en sf
kort loopt het nieuwe natuurpad»:
mindervaliden van Staatsbosbeis
over het terrein. Dat pad leidt om
meer naar de pas geopende Vlind
tuin.
Huiseli
In de keuken van Brendaan hangti
kwart over vier een gezellige ent
selijk sfeer. De bewoners zijn h
met werk en komen thee dnntf
Bewoner Bas is in een jolige bud
heeft bloemetjes'geplukt en geelt:
in keuken aan huisgenoot Liset
die er meteen verlegen van w<K
Begeleidster Himani van der PB
die de avondmaaltijd aan het vocii
reiden is, prijst Bas hardop voor!
gift. In de woonkamer zet Bas mi
enthousiasme een Sinterklaaslij
op.
Lees verder pagB
Het Maartenhuis is éen van d=
vier camphillgemeenschappeh'"
Nederland. De eerste werd
1940 gesticht door Karl KêniJ
een aanhanger van de antroj»
soof Rudolf Steiner. König.
uit Oostenrijk gevluchte arts,
startte op het landgoed Camp™1
in Schotland een gemeenscW
waarin hij met vluchtelingen c
verstandelijk gehandicapte rc0-
sen samenleefde. Wereldwijd i
er zo'n negentig camphiHg8"
meenschappen.
