erdenking 2003
'Oorlog is niets winnen,
Afgezonderde gemeenschap
stond midden in de wereld'
alleen verliezen'
jchervencollectie Oude Bleekerij toont aan:
m
I Ambassadeur
TEXELSE J COURANT
Nieuwe TX19
firma Krijnen
Jug Bros
Onverwacht druk
bij veerhaven
Wie is dit meisje?
1 V-W'-'.OV V..>
en aardewerkdeskundige Cora Laan toont een baardmankruik uit
)ramma
VERVOLG VAN PAGINAd
na afloop tevreden 'Er is veel en
'hartig gesproken'. Als voorbeeld
'ees hij naar iemand die na de
>9 nooit meer wat met Georgiërs
aken had willen hebben, maar op
'rang van familie toch naar de
nkomst was gekomen. Zij kwam
ad gesprek met ambassadeur
tantin en drukte hem na afloop
nden. Voor Moltzer was het een
verp voor zijn preek van de
nde dag.
erdenking op de Georgische
afplaats, de volgende dag,
door ongeveer 25 belang
den bijgewoond. Ambassa-
Zaldastamshvili legde namens
bassade een bloemstuk op het
an Loladze en voerde met de
ediplomaten en enkele belang-
nden het inmiddels bekende
tueel uit: drinken op de doden,
ebrachte Georgische wijn werd
uit hoorns gedronken en voor
st verspreid over de graven.
Tekeningen
'uchtvaartmuseum is momen-
en tentoonstelling van tekenin-
9emaakt door Georgische scho
en 8 tot 16 jaar. Door toedoen
et Texel-Georgie Kontakt had-
geen enkele moeite mee te hebben
er fraaie verhalen bij te verzinnen,
maar gaf de voorkeur aan een gede
gen benadering. Daarvoor krijgt ze
onder meer hulp van Michiel Bartels,
stadsarcheoloog van Deventer De
Rijksdienst voor Oudheidkundig
Bodemonderzoek (ROB) stelde in
2001 nog dat het terrein waar Maas
opgravingen wilde doen 'niet
behoudenswaardig is' en dat Maas
haar gang kon gaan. De uitgebreide
collectie scherven van potten, kopjes
en glazen en de vele gebruiksvoor
werpen die Maas vrijdagavond in
Tusse de Banke presenteerde. De
scherven kwamen uit een gedempte
sloot, die door Maas minutieus is uit
gekamd Wat opvalt is dat niet één
stuk serviesgoed werd gevonden dat
nog heel was. Dat duidt erop dat het
hele servies eerst aan stukken moet
zijn geslagen, alvorens het is wegge
gooid. Een gebeurtenis die zich waar
schijnlijk in de tweede helft van de
18e eeuw (rond 1775) heeft afge
speeld, toen ook het interieur van een
woonhuis (er stonden er twee) moet
zijn gesloopt, zo blijkt uit resten. Een
raadsel blijft waarom het servies zo
grondig is vernield. Ander mysterie is
waarom de complete blekersfamilie
rond 1730 moet zijn gestorven. 'Was
er toen een epidemie of zo?', vroeg
Maas zich af.
Serviesgoed
De scherven werden door vrijwilligers
van de Historische Vereniging zo
goed en zo kwaad als dat ging aan
elkaar gelijmd, wat resulteerde in ta
fels vol complete en bijna complete
potten, pannen, schalen en andere
zaken. Daarbij waren nog met eens
de zo'n honderd kopjes die zijn ge
vonden. Dat uit scherven het nodige
is af te leiden, demonstreerde Cora
Laan, dochter van de voormalige
onderwijzer van de Landbouwschool,
historicus en kenner van Hollands
drinkgerei uit de achttiende eeuw.
Volgens haar is het meeste porselein
en aardewerk afkomstig uit het eer
ste deel van de achttiende eeuw en
komen een paar stukjes uit de 17de
eeuw en 18de eeuw. Uit het servies
goed leidde ze af dat de gebruikers
vroeger 'in redelijke doen' moeten zijn
geweest. 'Dit is gewoon mooi goed,
waarmee je aardig kunt pronken.'
Tussen de scherven bijvoorbeeld
stukjes Delfts blauw en meerkleurig
Chinees porselein. Laan: 'Het betreft
gangbaar serviesgoed bij de midden
klas huishoudens aan het begin van
de 18de eeuw. Maar wel iets waar
mee je pronkt.' Dat laatste was vol
gens haar de reden dat de huishou
dens in die tijd meer geld uitgaven
aan serviesgoed dan aan potten,
pannen en schalen waarin het eten
werd bereid 'Want met serviesgoed
kon je veel meer de blits maken.'
Opvallende stukken zijn een kop en
schotel, met een afbeelding van stad
houder Willem IV, die in 1711 is ge
boren. Er is onder andere een oranje
boompje op te zien. Een bijzonder
heid, omdat Maas nog niemand heeft
gesproken die iets dergelijks heeft
gezien.
Dat het de blekers redelijk goed ging,
leidde Laan af uit restanten van
steengoed uit Engeland, dat in de
tweede helft van de 18e eeuw het
Chinese porselein in populariteit ging
overtreffen. Ze hield triomfantelijk een
stukje creamware van een theeser
vies van het befaamde Wedgewood
omhoog.
Roompot
Minder euforisch was ze over de
aarden werken potten, gemaakt van
rode klei, waarop geen enkele versie
ring viel te bespeuren. Verklaring hier
voor is dat het aardewerk buiten het
gezichtsveld van de gasten bleef en
men er dus geen goede sier mee
hoefde te maken. Uitzondering was
een versierde roompot met het op
schrift Klaertie Crelis met haer lief
1724. De pot moet zijn gemaakt ter
gelegenheid van een trouwerij. Een
geschenk met een wat ondeugende
ondertoon, die kennelijk gangbaar
was in die tijd. Irene Maas. Tijdens
de plechtigheid moest de bruid de
pot vasthouden, terwijl de man er in
roerde. Vul maar in..
Interessant waren ook stukjes glas
werk, variërend van een fragment van
een roemer (een groot glas waaruit in
de 17de eeuw bier werd gedronken),
tot een gegraveerd jeneverglas uit de
18de eeuw. De glazen en kopjes ver
telden volgens Laan het verhaal van
'een complete omslag van de drink-
cultuur'. Van een tijd dat de burgerij
van 's morgens tot 's avonds bier
dronk (water werd in die tijd niet ge
dronken), naar die van koffie, thee en
jenever. Koffie en thee werden in de
18de eeuw steeds betaalbaarder en
kwamen dus voor een breder publiek
beschikbaar. Ook jenever werd ge
meengoed. Dat blekers wellicht ook
jutters waren, blijkt uit de glas
restanten die, zo valt uit de slijt
plekken op te maken, van het strand
zijn gehaald.
Liever lui dan moe
Afgaande op het redelijk luxe servies
goed concludeerde Laan dat de
blekers er weliswaar in afzondering
leefden, maar wel midden in de we
reld stonden. Ook zij had er geen
verklaring voor waarom het servies
goed rond 1775 is gebroken en in een
sloot gedumpt. Andere voorwerpen
die gevonden zijn, betreffen musket
kogels (mogelijk omdat er een vesting
zou zijn geweest) en blekersgereed-
herdenkingsbijeenkomst zon
avond in de hervormde kerk
er een met variatie, maar ook
gevoel. Een toespraak van de
emeester, een overdenking,
terugblik, gedichten en muzi-
intermezzo's door zanggroep
i Cantus, allemaal in het teken
vrede, vrijheid en verbonden-
brachten een passend
ten gehore, met werken
Barok en de Renaissance, met
van Thomas Tallis,
Purcell, Stanlay Marchant en
iren. Anouk Alkema, Thera
kema, Mike Huisman en Timo
kers, allen leerlingen van de
ifschool, lazen zelfgemaakte ge
len voor, met zinsneden als
log is een strijd op leven en dood,
is mets winnen en alleen ver-
'Oorlog is puin en geen fami
lie meer. Weet je wat ik zou willen
horen, oorlog is er met meer' en
'Slechte mensen zijn altijd paraat,
zorgen altijd voor kwaad'. Namens de
OSG droeg Liza Koster gedichten
voor van vriendin Maaike van der
Knaap en Johan Kroon, wiens ge
dicht 'Eén moment' door het comité
4 en 5 als één van de winnende werd
uitgekozen.
Professor Kees de Jager vertelde hoe
hij als jongen vier leeftijdgenoten met
meer terugzag, nadat ze slachtoffer
waren geworden van de Tweede
Wereldoorlog, en dat zij hun leven
gaven om de vrijheid van anderen te
beschermen. De sterrenkundige ver
haalde ook hoe hij als student mee
maakte dat Joodse docenten geen
les meer mochten geven op de uni
versiteiten, de grote verontwaardi
ging daarover en de wijze waar daar
door de universiteit op werd gerea
geerd. 'Bruutheid tegenover de den-
gemeenschap van hard-
rkende mensen die zich op een
I afgelegen stuk van Texel
jrijfsmatig bezig hield met het
ssen en bleken van linnen. De
■ken werden in de zon gelegd
;wi, te kleuren, waarbij er ter
jrkoming van brandplekken re-
matig water over werd ge
lept. De Oude Bleekerij, die zo'n
I jaar geleden moet hebben ge
en op 'De Negen Bunder' nabij
huidige Ploegelanderweg, was
een arbeidsintensief bedrijf. De
blekersgemeenschap leefde in af
zondering, maar stond wel midden
in de wereld, zo bleek vrijdagavond
bij een presentatie van de scher
ven die tot dusver zijn opgegraven.
'Van spulletjes zoeken naar gedegen
onderzoek.' Zo omschreef Irene
Maas de archeologische studie naar
De Oude Bleekerij, die ooit op het
terrein tussen de Ploegelanderweg
en de Randweg moet hebben gele
gen. Uit oude akten die Ineke Vonk en
Miriam Klaassen uit de archieven
opdoken, blijkt dat Jacob 'de
Bleeker' Pieters, een voorvader van
de familie Wuis uit De Koog, in 1666
'een huis met erf met 400 roe' op de
De Oude Bleekerij kocht. Dit bleeft tot
zijn dood 54 jaar later zijn eigendom.
Vaststaande feiten, omdat notariële
akten niet liegen, maar bij lange na
niet genoeg om te ontrafelen wat zich
daar nu precies heeft afgespeeld. De
enthousiaste Maas erkende er zelf
den die de oproep gekregen om als
vredesgroet voor de Texelaars en in
het bijzonder de kinderen onder hen
tekeningen op te sturen. Dat leverde
90 kleurrijke kunststukjes op, die vo
rige week op Texel arriveerden.
Gelein Jansen en andere vrijwilligers
maakten er een expositie van. Daar
aan werden de gedichten toege
voegd die dit jaar door Texelse scho
lieren zijn gemaakt in het kader van
'Adopteer een monument'. Ook zijn
pagina's te zien van het jeugdboek.
Dag soldaat, dag mooie soldaat dat
werd geschreven door Imme Dros,
Het werd in het Engels vertaald door
Hans Verhoeven uit Londen. Ver
hoeven was een 'Amsterdammertje'
die in de hongerwinter in Eierland
verbleef en daar de opstand van de
'Russen' meemaakte. Over zijn bele
venissen in die tijd werd enkele jaren
geleden door de BBC een televisie
film gemaakt die in het kader van een
serie over oorlogsbelevenissen van
kinderen werd uitgezonden. De film
werd zaterdag in het museum ver
toond tijdens de bijeenkomst van
nabestaanden. Het boek is inmiddels
vanuit het Engels ook in het
Georgisch vertaald door Lia
Goguadze en wordt binnenkort in
Georgie uitgegeven.
Het museumbestuur hoopt dat de
expositie ook voor kinderen aanlei
ding zal zijn om het museum te be
zoeken. Leerlingen in schoolverband
hebben gratis toegang en krijgen ook
een rondleiding.
de 18de eeuw, waarin onder meer wijn werd bewaard. De
werden opgegraven bij de Oude Bleekerij nabij de Ploegelanderweg. (Foto errata rmmerman)
Wethouders Annie Hin en Corry Heijne leggen een krans bij het door Georgië geschonken kunstwerk 'De Levensboom
(Foto's Gerard Timmerman)
Zanggroep Amici Cantus bracht in de NH-kerk in Den Burg passende liederen uit Barok en Renaissance ten gehore.
DINSDAG 6 MEI 2003
schap. Zoals een houten stek, een
soort haring waarmee de linnen doe
ken op de grond werden vastgezet,
zodat ze niet konden wegwaaien.
Verder een houten zeepnap, katrol-
wielen en resten van vermoedelijk as.
waarvan loog werd gemaakt, een
zuur waarmee het linnen werd ge
bleekt. Verder tal van andere
gebruiks- en siervoorwerpen. De
vondsten bevestigen volgens Maas
dat er inderdaad een blekerij is ge
weest. Ze vermoedde niet dat die
door Texelaars werd gesticht, die
volgens haar in die tijd liever lui dan
moe waren. Maas toonde detailfoto's
van schilderijen van Jacob Ruysdael
van Haarlem, waarop blekerijen zijn
te zien. Blekers uit die plaats zijn door
vervuiling van de lucht mogelijk naar
Texel uitgeweken, of hebben daar
een dependance gesticht
Bewerkelijk
In een blekerij werd het vuile linnen
met een zuur (loog) behandeld en
gewassen, waarna dit proces zich
herhaalde. De doeken werden op een
ondergrond van stug gras in de zon
gebleekt. Om brandplekken te voor
komen, moesten de doeken worden
natgehouden. Uit bestudering van de
grond maakte ze op dat hiervoor
meerdere greppels door het terrein
moeten hebben gelopen, wat duidt
op een keten aan bekkens, wat over
eenkomt met de opzet en inrichting
van blekerijen in Haarlem. Het water
werd met een schep over de doeken
verspreid. Al met al een bewerkeli|k
karwei, dat werd uitgevoerd van
maart tot en met september en waar
voor volgens Maas seizoenskrachten
uit Duitsland en België werden inge
huurd.
Voor een aantal van haar verhalen
mag het bewijs weliswaar nog niet
waterdicht zijn, de aannames van
Maas passen wel in een historische
context. Om meer aan de weet te
komen, gaat het archeologisch on
derzoek gewoon verder. Maas wordt
daarbij komende zomer een week
end geholpen door de wergroep Ar
cheologie van de Nederlandse
Jeugdbond ter Bestudering van de
Geschiedenis. Om het spitwerk wat
officiëler te maken is de Stichting De
Oude Bleekerij opgericht.
De firma Krijnen uit Oudeschild
laat in Urk een nieuwe TX19
Elizabeth Christina bouwen. Dit zal
een schip van ongeveer hetzelfde
VERVOLG VAN PAGINA 1
bands, maar met name door het zeer
smaakvolle gebruik valt dit duo op.'
Adriaans kan zich goed in het jury
rapport vinden. 'Er stond bijvoor
beeld dat het samenspel op gitaar
soms rammelt. Het is inderdaad goed
te horen dat het die avond om de
gezelligheid ging. Het was snel,
pretentieloos, hoe we in het café spe
len. Juist daarom is het zo leuk dat we
winnen. Hannes en ik leven echt even
in een roes. We hebben er menig bier
tje op gedronken.'
Vóór de finale in oktober moet Jug
Bros in september nogmaals drie
nummers inzenden. 'Dat is in ver
band met mogelijke veranderingen
als muzieksoort. We gaan zeker aan
die plicht voldoen en zullen proberen
om het beter te laten klinken.' In de
tussentijd houden de Jug Bros zich
gewoon aan hun schema. 'Nu het
seizoen begint treden we op in het
Vooronder en In den Grooten Slock.
Deze zomer komt daar Klif 12 bij. Met
een normale baan hebben we het dan
al druk genoeg.'
type zijn als het huidige, maar dan
volgens de nieuwste technieken.
De kotter die nu in de vaart is,
wordt per maart omgenummerd
tot Katwijk 45.
Deze kotter ligt overigens momenteel
ter reparatie bij scheepswerf Visser in
Den Helder. Daar wordt een nieuwe
motor geplaatst en worden reparaties
verricht aan leidingen en bedrading.
De TX19, die in 1989 door de firma
Krijnen in dienst werd genomen, is
verkocht aan rederij H. Messemaker
uit Katwijk.
Lange wachtrijen voor de veerdienst
afgelopen vrijdag, toen de toestroom
van reizigers zowel in Den Helder als
op Texel onverwacht groot was.
Texelgangers liepen al voor het berei
ken van Den Helder vast in de file, op
het eiland zelf ontstond eveneens een
wachtrij die naar verluidt maar net
binnen de grenzen van de PH-polder
bleef. Een duidelijke aanleiding voor
de piekdrukte konden zowel Teso als
de VW niet gevennaar de vrijdag als
wisseldag heeft volgens een woord
voerder van de promotiestichting ze
ker een rol gespeeld. Dat het eerder
dit jaar geopende opstelterrein bij 't
Horntje met werd gebruikt komt door
dat het ingezaaide gras nog te kwets
baar is. Tijdens de voorspelbare
drukte aan het eind van het Hemel-
vaartsweekend zal het opstelterrein
volgens Teso wél worden gebruikt.
Gadegeslagen door de Georgische ambassadeur leggen kinderen van Scouting Texel
bloemstukken bij het monument voor de Geallieerden.
kende mens.' Hij drukte zijn gehoor
op het hart dat goed onderwijs een
voorwaarde is voor vrijheid.
In haar overdenking omschreef Mene
Blanken vrijheid als 'het recht op an
ders zijn'. Ze pleitte voor
waakzaamheid en verdraagzaam
heid. 'Laat 4 mei niet meer zijn dan
het bijwonen van een tot mets ver
plichtende plechtigheid. Echte vrij
heid zit tussen de oren.'
De bijeenkomst werd vervolgd met
een stille tocht naar de Algemene
Begraafplaats, waar kransen en
bloemstukken werden gelegd bij
kunstwerk 'De Levensboom', een
geschenk van Georgië aan Texel, en
het 'Cross of Sacrifice', het monu
ment voor de Geallieerden. Nadat
KTF enkele koralen had gespeeld en
uit de trompet Last Post had geklon
ken, werd twee minuten stilte in acht
genomen, waarna de burgemeester.
vergezeld van oud-verzetslieden
Huug Snoek en Adrie Buis, een krans
legde bij monument 'De Goede Her
der'. De kranslegging werd bijge
woond door de Georgische ambas
sadeur Konstantin Zaldastanisvilli,
die samen met kinderen van Souting
Texel bloemstukken legde.
De Georgiër op de foto is mogelijk
Georgij Ositaschwili, die in de
Tweede Wereldoorlog door de Duit
sers in Den Burg is gefusilleerd. Ben
van Kralingen uit Den Helder, die
naspeuringen doet naar de Geor
gische strijders op Texel, wil weten
wie het meisje is dat naast de man
poseert. Texelaars die een vermoe
den hebben, kunnen contact op ne
men met Jaap Bakker in Oudeschild,
tel. 39 39 18
