Tof nu toe laat Afrika zich
van z'n beste kant zien'
Gevonden badeend Ellen
slechts 'gewoon' eendje
'Koeien leuke
tenen hebben humor'
arzelende start noodcamping
ill
ud-Texelse landbouwvoorlichter in Denemarken
TEXELSE J C0URANT
i i {•.ivif.v. rii ■'■^r.ii-C..
Enige tijd geleden berichtte de
Texelse Courant over de voor
genomen reis van de Hetty van
Dijk, tot voor kort huisarts in
Oosterend, naar Malawi,
Afrika. Inmiddels is ze ter
plekke en doet verslag van
haar belevenissen op het me
dische front.
DINSDAG 22 JULI 2003
gebeurde. Zo kwam het dat ik geheel
onvoorbereid spreekuur kwam doen
in een prachtige kliniek in de Britse
ambassade, gelukkig met een fantas
tische staf bestaande uit drie nurse
practitioners die mi| met raad en daad
terzijde stonden Die verpleegkundi
gen zijn zeer ervaren en volgens in
siders 'halve dokters' en inderdaad is
de werkbelasting voor mij vrijwel ni
hil, want zij doen werkeli|k alles. De
Engelse collega is overigens inmid
dels met zoon zonder blinde darm
terug uit Zuid-Afrika. Maar sinds gis
teren is hij vertrokken voor zijn ge
plande maandelijkse rondreis langs
een aantal Oostafrikaanse buitenpos
ten Volgende week is het hele team
voor nascholing in Londen, dus heb
ik vrijwel onafgebroken drie weken
achtereen dienst. En het leuke is: het
is heel leuk om te doen. Afgezien
daarvan heb ik tot nu toe twee tele
foontjes gehad en dat was alles. Door
dit alles heb ik nog niet veel van het
land zelf gezien, al ben ik wel een
weekend naar het meer geweest.
Mobiele telefoon mee en 120 km ver
derop op het strand, en dan maar
hopen dat er geen patiënten bellen.
Dat wordt hier heel gewoon gevon
den, maar ze hebben wel een poosje
op me in moeten praten voordat ik
zoiets durfde. Het waaide hard en er
waren hoge golven, de overkant is
negentig kilometer verderop en niet
te zien, kortom: het leek sprekend op
De Koog. Dat vonden de jongens
ook, want die waren niet uit het wa
ter te slaan. Heel gek dat het water
dan zoet en niet zout is! Kort samen
gevat hebben we het hier alledrie
geweldig naar ons zin en nog heel
wat plannen in het verschiet Tot nu
toe laat Afrika zich van haar beste
kant zien, maar ik realiseer me dat er
hier vlakbij ook nog een andere we
reld is. waar we hopelijk in de ko
mende weken nog wat van te zien
krijgen. Wij groeten iedereen op ons
zonnige eiland vanuit een koud en
winderig Lilongwe,
Hetty van Dijk
uitgelegd dat ze met in en uit moes
ten rennen, wat ze meteen goed be
grepen. De vrouw kreeg een infuus
met medicijnen en vocht, omdat ze
ernstig was uitgedroogd door het
vele braken. Aan het eind van de dag
was ze naar mijn idee nog met erg
opgeknapt, maar moest toch weer
naar huis, vooral omdat wij dan weer
in het huisje konden. Ik vond dat
geen goede reden. Maar met z'n
drieën de nacht buiten was ook geen
optie, dus ze vertrok, beladen met
een enorme dosis medicijnen (ze
braakte nog steeds) en veel goede
raad De dagen erna belde ik om te
horen hoe het ging, en ze knapte
langzaam op. Het was al de tweede
keer dat ze malaria had, maar toch
gebruikte ze geen profylactica, een
medicijnen om geen malaria te krij
gen Het maakte mij duidelijk hoe
belangrijk het is om dat wél te doen.
Mensen die langer dan drie maanden
hoesten zijn verdacht voor tbc, maar
dan ook voor HIV. Door het HIV ver
mindert de weerstand en daarom
wordt men gevoeliger voor allerlei
infecties, dus ook voor de hier veel
voorkomende tuberculose Aange
zien men hier voor iedere medische
handeling moet betalen, maakt het
verschil of je geld hebt, dan wel goed
verzekerd bent, of dat je zwart bent.
Blanken worden dus naar een ander
hospitaal gestuurd dan zwarten. Ver
volgens ontdekte ik dat er maar eén
röntgenoloog is in Malawi en die is
niet hier. Met andere woorden: je
moet de röntgenfoto's die je aan
vraagt zelf beoordelen. Gelukkig had
de patiënt waar het om ging een met
te missen tbc met grote stofwolken
op zijn longfoto, zodat ik die diagnose
met kon missen Maar je wordt daar-
ik soms pittige discussies mee voe
ren. Als de bank eenmaal overtuigd
is, dan is het voor de boer al een stuk
makkelijker.'
Schaalvergroting is ook in Denemar
ken aan de orde van de dag. 'In 1987
was de gemiddelde bednjfsgrootte er
30 koeien, nu hebben ze er gemid
deld 70. Heel veel kleinere en gepen
sioneerde boeren stoppen ermee. De
overblijvers kopen hun quotum. An
ders dan in Nederland gaat dat via
een beurs. Een boer mag in vijf jaar
maximaal 300.000 liter melk aanko
pen. De prijs voor de melkrechten is
met zoals in Nederland vele guldens
per liter, maar een halve euro. Daar
tegenover kan een boer de investe
ring niet van de belasting aftrekken.
De Deense overheid legde boeren die
wilde schaalvergroten tot een jaar of
tien geleden geen strobreed in de
weg. 'Zonder milieuvergunning
mocht toen een stal van 200 koeien
neerzetten. Nu zijn er wel grenzen
gesteld, waardoor boeren die bijvoor
beeld bij een natuurgebied wonen
worden beperkt.'
Inspireren
Om de investeringen voor de schaal
vergroting rendabel te maken zie je
dat veel boeren samen gaan werken.
Buren bijvoorbeeld. Daarvoor is het
wel nodig dat er een goed contract
wordt opgesteld, want ik ken voor
beelden waar het fout is gegaan. En
dat is het belangrijk dat alles goed is
geregeld.' Bas praat over de materie
alsof het haar dagelijks werk is. wat
inderdaad het geval is. 'Sinds april
2001 werk ik als zelfstandig bedrijfs-
voorlichter. Ik maak voor veehouders
complete plannen voor de bedrijfs
ontwikkeling voor de lange termijn.
Welke investeringen ze bijvoorbeeld
moeten doen in de toekomst. Het
gaat verder dan alleen een tekening
maken voor een nieuwe stal. Ik pro
beer ze inspireren. Natuurlijk om te
kijken hoe ze ook in de toekomst
brood op de plank hebben. Maar het
welzijn van de dieren verlies ik met uit
het oog. Dat vind ik héél belangrijk.
Gezonde dieren zijn een voorwaarde
voor een goede bedrijfsvoering. Maar
het moet wel passen binnen een ra
tionele bedrijfsvoering. Een goede
logistiek bijvoorbeeld en een ge
zonde groei. Als zo'n plan er ligt,
moet de boer zelf de afweging ma
ken of hij inderdaad die weg inslaat.
Het gebeurt ook dat een boer alles
overziend besluit zijn bedrijf te verko
pen.'
De vraag is of het werken als vrouw
in de agrarische wereld ooit proble
men heeft gegeven. 'Nooit. Ze weten
wie ik ben en waar ik voor sta. Toen
ik na mijn studie solliciteerde bij een
bedrijf, vroegen ze me wel of ik als
vrouw 'doorslaggevend genoeg' kon
zijn. 'Natuurlijk', antwoordde ik, 'an
ders had ik die studie toch niet geko
zen'.
Twee keer per jaar, met Pasen en in
de zomervakantie, stapt ze met haar
man en hun twee uitsluitend Deens
sprekende kinderen in de auto voor
een rit vanaf woonplaats Horsens, in
het zuidoosten van Denemarken,
voor een rit van zo'n 750 kilometer
naar Texel. Op het eiland bezoekt ze
steevast haar moeder en brengt een
bezoek aan een boerenbedrijf. 'Een
tje, meer wil ik mi|n kinderen niet aan
doen
Tekst en foto Gerard Timmerman
Even leek het erop dat een van de
badeendjes die al meer dan tien
jaar op de oceanen ronddobberen
Texel had bereikt. Jutter Cor Ellen
was er rotsvast van overtuigd dat
hij langs de oostkust van Texel een
van de 29.000 badeendjes had ge
vonden die destijds tijdens een
storm te water vielen en sindsdien
door oceanografen over de hele
wereld worden gevolgd. Maar uit
'bewijsmateriaal' op internet zou
blijken dat het eendje van Ellen
slechts een gewoon eendje is.
Elf jaar geleden vielen tijdens een
storm 29.000 plastic badspeeltjes,
waaronder eendjes, van een
containerschip dat op weg was van
China naar Seattle. De speeltjes be
gonnen hun reis in de Stille Oceaan
ter hoogte van de 45ste breedte
graad. Via de kust van Alaska bereik
ten zij in 1995 de Beringstraat en vijf
jaar later IJsland, In 2001 passeerden
de eendjes de plaats waar in 1912 de
Titanic verging. Een deel van de
eendjes bleef 'doorzwemmen', ter
wijl een ander deel van de bad
speeltjes een bocht maakte en rich
ting Europa dreef. De eerste eendjes
zouden inmiddels de kust van het
Amerikaanse New England hebben
bereikt. Van de 'Europese' eendjes
was nog met vernomen. Tot vorige
week.
Toen hoorde Cor Ellen op de radio dat
een vissersboot van Terschelling een
badeendje in de netten had. 'Toen
heb ik aan de bel getrokken. Want er
is ook nog een Texelse jutter die zo'n
eendje gevonden heeft', vertelt Ellen.
Hij overtuigde zich naar eigen zeggen
van de echtheid aan de hand van een
beschrijving die in het juttersblad
Beachcombers' Alert zou hebben
gestaan. Dat tijdschrift wordt ge
maakt en uitgegeven door Curtis
Ebbesmeyer, een gepensioneerd
oceanograaf die de reis volgt aan de
hand van meldingen van aange
spoelde eendjes Hij interesseert zich
voor oppervlaktestromingen. 'Er
stond op de onderkant made in
Chinadus het kan niet missen. En
het is een erg verweerd eendje, vind
je ook met?', vraagt Ellen de verslag
gever. Hij vond het speeltje in april
van dit jaar langs de kust tussen
Oudeschild en Oosterend. 'Ik moest
meteen denken aan die 29 000 eend
jes, want dat verhaal kende ik al.
Maar ik dacht, ach ik geef er geen
ruchtbaarheid aan, want één is geen.'
Nu er een Terschellinger met de eer
vandoor dreigde te gaan. besloot El
len wel naar buiten te treden met zijn
vondst. 'Ik heb bedacht dat ik tijdens
Oosterend Present een soort mobiel
museum maak. Dan zet ik mijn fiets
neer met het eendje voorop in de bak.
Misschien maak ik dan af en toe wel
een rondje door het dorp.'
Twijfel
Een Texelaar die hoorde van Ellens
vondst en twijfelde aan de originali
teit van het badeendje was Henk
Noorlander. Net als Ellen leest hij
Beachcombers' Alert en heeft hij re
gelmatig contact met Ebbesmeyer.
Tijdens een van die contacten mailde
de Amerikaan foto's van hemzelf met
soortgelijke exemplaren van de over
boord geslagen badspeeltjes op zijn
arm. 'Het kan natuurlijk best dat er
hier eentje is aangespoeld, maar het
is met waarschijnlijk. Aan de hand van
berekeningen is naar voren gekomen
dat de eendjes nu op weg zijn naar
Engeland', zo licht Noorlander, die
Ellens eendje nog niet heeft gezien,
toe. Ook bij de verslaggever slaat nu
de verwarring toe. Tijd voor een con
frontatie.
Stil
Nadat hij heeft verteld over zijn
vondst, krijgt Ellen de foto van
Ebbesmeyer onder ogen Hij valt stil
Na enkele minuten stilzwijgen en be
studering van de foto komt hij tot de
volgende constatering; 'Het is plas
tic. Mijn eendje is van rubber en heeft
een rode snavel, deze is helemaal
geel. Potverdone nog aan toe, stel je
voor dat het fake is!' Toch is Ellen nog
niet helemaal overtuigd van zijn on
gelijk. 'Ik heb via Gerhard Cadée (een
onderzoeker van het NIOZ, red.) naar
Ebbesmeyer gemaild om te vragen of
het echt is of met. En ik krijg ook nog
een kopie van een artikel uit de New
York Times waarin staat dat het om
rubber eendjes zou gaan. Maar ja,
een foto liegt met. Als ik dit eerder
had gezien had ik niks gezegd.'
Ondanks het onweerlegbare bewijs
twijfelt Ellen nog steeds. Zeker als hij
verneemt dat er een beloning van
honderd dollar is uitgeloofd voor de
melding van het eerste eendje vanaf
de Noord-Atlantische kant. Ook de
verslaggever zoekt contact met
Curtis Ebbesmeyer in Amerika, ten
einde het ultieme bewijs in bezit te
krijgen. Ebbesmeyer is duidelijk; het
gevonden eendje is een ander
eendje. De kenmerken zijn anders. Zo
heeft Ellens eendje niet de woorden
'The First Years' op de borst staan en
heeft die geen rode snavel. En is het
dus slechts een ordinaire badeend
Tekst en foto Louise van der Sluis
'Je laat me wel achter met een vraagteken', roept Cor Ellen terwijl hij zijn eendje met die op de foto van Ebbesmeyer vergelijkt.
door wel heel selectief met het aan
vragen van foto's. Meteen de eerste
dag al maakte ik kennis met een
Britse huisarts, die hier op de ambas
sade werkt, en zo ongeveer het hele
diplomatieke corps onder zijn hoede
heeft. Hij vroeg mij of ik bij zijn afwe
zigheid wilde waarnemen, wat eigen
lijk niet mijn bedoeling was. maar
goed; charmante man en hoge nood,
bla, bla en tot mijn verbouwer-
eerdheid nam hij mijn paspoort, ko-
Hetty van Dijk. 'Ik voelde me op z'n minst
handlanger van James Bond'
pie bul en inschrijving huisartsen-
register mee, om 'Londen te vragen
of ze accoord gingen met mijn tijde
lijke aanstelling'. Toen hij een paar
dagen later belde dat Londen ak
koord was, voelde ik mij op zijn minst
een handlanger van James Bond.
Wat we toen nog niet wisten was dat
hij diezelfde nacht hals over kop met
zijn zoon met een acute blindedarm
ontsteking naar Johannesburg moest
afreizen. Hij kon nog net zijn staf in
formeren vanaf het vliegveld en riep;
'Bel Hetty', wat vervolgens prompt
Zoals beloofd een teken van leven
vanuit donker Afrika, hoewel, dat valt
wel mee Het is hier iedere dag zon
nig en licht, wel valt de duisternis
vroeg en plotseling in: om 18.00 uur
is het hier aardedonker. Er is wel elek
triciteit, maar die valt nogal eens uit,
zo ook op onze eerste avond. 'Ha, ha.
dat is wat de Texelse Courant bedoelt
met donker Afrika', grapte onze gast
heer, want er is hier erg gelachen om
jullie beschrijving van mijn situatie
alhier en ik heb moeten beloven dat
te corrigeren. Bij deze dus. Wat het
werken betreft is dat op alle fronten
heel anders dan in Nederland. De
eerste de beste dag werden we ge
confronteerd met een doodzieke
vrouw met malaria. Die werd een dag
opgenomen om behandeling per in
fuus te ontvangen, en wel in het
gastenverblijf dat wij zojuist hadden
betrokken. Daar stond in de huiska
mer inderdaad een bed, 'voor de
praktijk', zoals mij was verteld. Nou,
daar lag de volgende dag dus een
doodzieke patiente in. De jongetjes
een week na de opening stre-
;4it weekend op de noodcamping
de Westerweg de eerste kam-
ders neer. Bijgaande foto werd
(dagavond genomen De |on-
erop zijn afkomstig uit
:hede Ze waren op de bonnefooi
Texel gekomen. Aan het loket
vakantiecentrum De Krim kregen
e horen dat de camping vol was,
ma ze naar de noodcamping
den verwezen. Om soortgelijke
redenen streken de eigenaars van
ruim een handvol andere tenten en
campers op de noodcamping neer.
Eén grote groep, die voor een
avondje stappen met een flinke leger
tent naar het eiland was gekomen,
vermoedde sowieso al met terecht te
kunnen op een reguliere camping en
had zich vanaf de boot rechtstreeks
bij beheerder Nico Erwich gemeld
Die gaf zaterdag aan het nog niet erg
druk te hebben. 'Ik denk dat ik voor
de meeste kampeerders hier morgen
wel een plaatsje kan regelen op een
andere camping. Ik heb de indruk dat
nog met alles vol zit. Met name
boerencampings willen nog wel eens
ruimte hebben.' Jongeren die voor
het uitgaan naar het eiland komen,
betekent handel voor taxi's. Ook die
meldden zich zaterdagavond bij de
noodcamping.
(Foto Gerard Timmerman)
graag hun gedrag. Ik kijk waarom ze
op een bepaalde manier reageren en
wat stress veroorzaakt. Gebiek aan
ruimte bijvoorbeeld. Ik hou van brede
gangpaden, veel breder dan je in veel
Nederlandse ligboxenstallen ziet. Die
grotere oppervlakte heeft als voor
deel dat de stal schoner blijft, maar
het nadeel is dat er meer uitstoot van
ammoniak is. Verder moeten koeien
zacht en comfortabel kunnen liggen,
of het nu op een kunststof matras is,
die makkelijker schoon is te houden,
of op stro of zaagsel. Koeien houden
ien Bas met haar dochtertje Helle voor de tent op camping De Bonte Koe. 'Meer dan één boerenbedrijf wil ik mijn kinderen tijdens
Wanl/e op Texel niet aandoen.
de doorsnee kampeerder uit-
is dat voor de boerendochter
eggelegd. 's Morgens om ne-
|uur is de verslaggever welkom,
tot zijn verrassing geen koffie
voorgezet, maar een blikje cola.
set wel, ik ben in Denemarken
maal verpest', schaterlacht ze.
endochter is de 39-jarige oud-
Ise inderdaad, maar zoals veel
*e kinderen van het platteland
hard moesten meewerken,
zi| met rust gelaten. 'Je moet
inken dat het met zoveel kinde-
'i| ons thuis een drukte van be
was. Voor mijn vader (Wijlen
Bas, red.) betekende het boe-
'Srk dat hij een tijdje geen geza-
1an zijn hoofd had. Onder het
en van de koeien kwam hij he
at tot rust. Toen ik in Denemar
ken als boerenknecht werkte,
ik datzelfde ervaren. Onder het
■en heb je de tijd om over van
na te denken.'
Reislustig
°ngste uit het gezin van zeven
hikt over een reislustige aard. Ze
'-ht onder andere Israël. 'Daar
"oette ik enkele Denen, die ik
t'de dat ik van plan was naar
wegen te gaan. Ze zeiden dat ik
net zo goed een tussenstop in
parken kon maken, om hen op
teken. Dat heb ik in 1987 gedaan
'Ik merkte dat dat het niet helemaal
was en kon daarna aan het werk bij
een Deense landbouwveremging.' In
rap tempo verhaalt de oud-Texelse
op de camping over het verloop van
haar agrarische loopbaan in Dene
marken. 'Die Deense landbouw-
verenigingen steken iets anders in
elkaar dan in Nederland. Hier heb je
de voorlichtingsdienst, die de boeren
vaktechnisch advies geeft. Vroeger
kregen ze dat gratis en nu moeten ze
er voor betalen. En je hebt hier de
WLTO, die de belangen van de boe
ren behartigt. In Denemarken zijn
voorlichting en belangenbehartiging
in één vereniging ondergebracht. Nu
worden de verenigingen daar nog
gesubsidieerd door de staat, maar
dat zal in de toekomst wel verande
ren.'
Koeien
Ze verhaalt over kleinere (familie)ver-
enigingen en grotere verenigingen 'Ik
zat bij een grotere, maar nadat die
twee zijn gefuseerd ben ik in feite in
beiden terechtgekomen.Ik advi
seerde over bouwtechnische zaken,
zoals de bouw van stallen. Ik tekende
bijvoorbeeld aardappelschuren,
melkveehouderijen, varkensstallen,
maar ook woonhuizen. Varkens vond
ik maar niks, mijn hart ligt toch in de
melkveehouderij. Koeien vind ik nu
eenmaal leuke dieren en ik observeer
verder van veel licht en lucht. Als ik
op Texel ben, dan zie ik toch nog wel
eens wat stallen die ik te benauwd
vind. Dat heeft ook te maken met de
beperkte muur- of goothoogte die
hier is toegestaan, omdat het moet
passen in het landschap. Er zijn na
tuurlijk van die wat benauwde stallen,
waarin toch heel goed wordt ge
boerd, maar het vergt wel wat extra's.
Ik noem dat risicostallen. In Denemar
ken zijn de bouwvoorschriften wat
ruimer en mag hoger worden ge
bouwd. Dat betekent dat er meer
mogelijkheden zijn voor een betere
ventilatie. Ik denk dat de Denen de
Nederlanders daar een slag voor zijn.
Vroeger was dat andersom. Toen gin
gen de Denen naar Nederland om te
kijken hoe de stallen hier werden ge
bouwd. Nu is dat andersom.' Tot haar
tevredenheid heeft ze op Texel al een
aantal nieuwe stallen gezien, die aan
haar normen voldoen. 'Langs de
Nieuwlanderweg heb ik een stal ge
zien met een open front. Ik weet met
wat voor dieren er in worden gehou
den, maar het ziet er goed uit. Er kan
veel lucht naar binnen.'
Schaalvergroting
Meer ruimte per koe, betekent dat de
boer meer in de stal moet investeren.
'Het vergt best wel wat om ze ervan
te overtuigen. Maar het is vooral de
bank die het moet willen. Daar moet
|kd lijken veel op Nederlan-
Ze hebben humor en houden
En je hebt er nog de
JChristien Bas, geboren en
jen op boerderij De Witte En-
ade Hoornderweg, woont al
i 1987 in Denemarken en
4 er als bedrijfsvoorlichter
ihouderij. Haar specialiteit
etMtwerpen van stallen voor
rmefkveehouderij. Voor even
Jsreweer terug op Texel, waar
[kampeerde op camping De
■Moe aan de Grensweg.
en toen ben ik er blijven hangen. Ik
raakte aan het werk in verschillende
boerenbedrijven, in totaal zo'n vijf
melkveehouderijen. De eén met grüp-
stallen, de ander met loopstallen. Ik
deed er van alles, ook koeienmelken.'
Die periode duurde tot 1992, toen ze
begon aan een studie aan een
Deense HTS. Ze koos voor de oplei
ding bouwkunde, met de specialisa
ties Constructies en Landbouw. Een
studie die ze drie jaar later voltooide,
waarna ze bij een industrieel
ingenieursbureau aan de slag ging.
