Leven en werk Harry Tielemans in boekvorrr
Kleurrijk eerbetoon aan
veelzijdige
'Kunst heeft geen
verklaring nodig'
Oosterender wensput geplaatst
Noorlander schilderde aan de keukentafel
TEXELSE COURANT -
-
Ontwerpwedstrijd
50 jaar Sportraad
Fietser valt
DINSDAG 18 NOVEMBER 2003
Cees Govers, samensteller van het boek over Tielemans: 'Harry noemde mij wel z'r
graaf.(Foto Gorard Tinv
'Jan met de handjes', een expression!-,
werk van Tielemans.
verhaal van Tielemans op en
werkte tal van kenmerkende anei
tes in het boek. Zoals de tijd di
in militaire dienst had gezeten,
duurde niet lang Bij het schiet»
hij eens in de schietkuil. toen tij
deed alsof hij eruit wilde klimmen,
alsof hij zich wilde laten doodst
ten. De show die hij opvoerde hai
doel zich met S5 te laten afkeur»
raakte naar het hospitaal, waar hi
weken voedsel weigerde. Mat
avonds smokkelde een beher
stapels gevulde koeken naar bm
Na verloop van tijd mocht hij veit
ken.'
'Texel, ontroerend goed' is een
gave van Langeveld de Rooj
is vanaf vrijdagavond 28 noven
voor €29,75 te koop in de boekli
dels in Den Burg. Voor die tijd
worden ingetekend voor de
van €25,-.
Tekst Gerard Timmen
Een klein gezelschap Oosterenders
nam zaterdag een wensput in het
dorp in gebruik. Het object werd oor
spronkelijk door drie Strender onder
nemers gemaakt voor de tentoon
stellingstent van Oosterend Present.
Tijdens het dorpsfeest konden ge
bruikers van de wensput zich richten
tot de goden. Hun giften werden ge
bruikt voor de activiteiten van de
dorpscommissie. Onder toeziend
Ter gelegenheid van het 50-jarig be
staan van de Texelse Sportraad
wordt een ontwerpwedstrijd gehou
den. Leerlingen van de basisschool
worden uitgenodigd een affiche te
oog van makers Willem de Kort,
Brendan de Graaf en Gert-Jan
Betsema verrichte voorzitter Ankie de
Klerk van de dorpscommissie de
openingshandeling. De emmer die zij
uit de put naar boven draaide bevatte
een drankje voor de genodigden om
de aanwinst te vieren. 'Het is een
echte verfraaiing voor het dorp', vond
De Klerk van de put, die is geplaatst
op het veldje op de hoek van de
ontwerpen waarmee gedurende het
jubileumjaar de evenementen van de
Sportraad worden aangekondigd. De
wedstrijd staat open voor alle leerlin
gen vanaf groep 5. Het affiche moet
op het formaat A4 worden ontwor
pen. in kleur en zonder tekst. Het gaat
om een 'liggend' affiche, met de
lange kant van het papier boven en
Oranjestraat en de Achtertune.
is een aanvulling op het bankje er-
groen. Mensen kunnen hier ever
rusten, eten en zitten.' De verhS
wedstrijd voor basisscholleren
aan de wensput verbonden i
bleek geen succes. De t
inzenders, die allebei vijf kantjes!
den ingezonden, ontvangen bmr
kort een prijs. -co-o
onder. Het onderwerp is 'sport',
ontwerpen moeten, voorzien
naam, leeftijd en school, vóór28!
vember worden ingeleverd bij
school. De ontwerper van het
nende affiche ontvangt een pnjsi
€100,-, te besteden aan sp<
attributen.
Cartoonist, tekenaar, schilder, kunstenaar, leraar, verzamelaar
van curiosa, humorist, cynicus en nostalgiseur. Trefwoorden die
van toepassing zijn op Harry Tielemans, een veelzijdige Texelaar
over wiens leven en werk op 28 november het boek Texel, ont
roerend goed verschijnt. De rijk geïllustreerde levensbeschrij
ving is samengesteld door bewonderaar Cees Govers uit Ede.
Een eerbetoon aan de man die beroemdheid verwierf met zijn
spotprenten en van wie in vele huiskamers schilderijen aan de
muur hangen.
Faam verwierf Harry Tielemans
(1929-2001) vooral door z'n car
toons De spotprenten verschenen in
allerlei kranten en tijdschriften, tot in
Denemarken en Amerika aan toe. De
basis voor de spotprenten legde
Tielemans op de kunstacademie in
Amsterdam, waar hij het advies kreeg
zich op cartoons toe te leggen. Z'n
zie je terug in de tekeningen. Hij
maakte ze vaak in opdracht. Hij ver
telde me dat hij dag en nacht bezig
was om ze te bedenken. Op z'n
nachtkastje lag een potlood en een
notitieboekje.' Voor het boek maakte
Govers een keus uit honderden teke
ningen. 'Soms zijn ze wat gedateerd,
maar veel dingen komen terug. Die
ben gehad. 'Harry wilde per se leraar
worden. Een studiebol was hij met.
Z'n papieren haalde hij met hulp van
een vriend, aan wie Harry weer
tekenmgles gaf zodat hij weer zijn
MO-akte kon halen.' Hij gaf een paar
dagen in de week les op de ULO Een
strenge, geordende leraar was hij al
lerminst, zijn lessen hadden een wat
chaotisch karakter. 'Hij leerde z'n
leerlingen de technieken en liet ze
verder vrij. En hij nam z'n pupillen
mee naar buiten. Aan vergaderen had
hij een broertje dood. Hij zat wat te
tekenen en kon zijn gedachten er niet
bijhouden. Na afloop zei hij: Een ge
sprek met de ouders lijkt me zinvol.
Toen het eens over het afscheid van
de conciërge ging. zei hij gedachte
loos datzelfde standaardzinnetje. Dat
gaf een hoop hilariteit.' Onder de les-
Uit de sene 'Héé, kan dat niet wat zachter'.
mij moeten oprichten. Nou, dan pro
beren we dat toch', zei ik toen. Hij gaf
me de adressen van mensen die een
schilderij van hem hebben en die heb
ik toen aangeschreven. Of ze schil
derijen onderling wilden ruilen, zodat
ze steeds ander werk hadden han
gen, of leuke dingen over Harry wis
ten. De meesten zeiden het wel leuk
te vinden als er een boek over Harry
zou verschijnen. Ik heb toen een op
roepje in de krant geplaatst, met als
resultaat dat Pieter de Vries later fo
to's heeft gemaakt van schilderijen.
Biograaf
Harry noemde mij wel zijn biograaf.
Dat dekt niet helemaal de lading,
maar in grote lijnen staat zijn leven er
wel in. Voor het boek heb ik Harry,
maar ook zijn vrouw Reina geïnter
viewd. En ik heb andere mensen ge
vraagd wat over hem te vertellen.'
Het boek van 168 pagina's is geïllus
treerd met afbeeldingen van schilde
rijen en cartoons.
Govers tekende het complete levens-
sen bedacht en tekende hij menig
cartoon. Hij wilde weten wat z'n leer
lingen van de tekeningen vonden. Als
meisjes met hun poëziealbum bij hem
kwamen, dan tekende hij er iets in.
Toen de Mammoetwet kwam, kon hij
zich niet in dat systeem vinden en
stopte met lesgeven. Artistiek gezien
brak toen een heel productieve pe
riode aan.'
Humorist
Tielemans bezat een bijzonder gevoel
voor humor. 'Hij zat vol grapjes en
was zelden chagrijnig. Hij leidde een
onbezorgd leven en vond het alle
maal prachtig. Als het even kon, pro
beerde hij je ertussen te nemen. Dan
hing hij weer een verhaal op en kwam
ik er later achter dat hij me weer te
grazen had genomen Tielemans
was één van de Texelaars die eind
zeventiger jaren in de actualiteiten
rubriek Hier en Nu verscheen, om de
plannen van de 'Onafhankelijkheids
beweging Texel' toe te lichten. 'Harry
speelde graag een beetje toneel. En
hij zocht graag de publiciteit. Zo
maakte hij eens een schilderij voor de
actie Kunst voor Afrika, waardoor hij
in de krant kwam. Het werk werd
geëxposeerd bij Cees den Doolaard
in Den Helder. Dat schilderij werd
gestolen en later teruggevonden. Dat
leverde weer publiciteit op. Daar
kickte hij op. Hij stond graag in de
belangstelling.'
Achterommetje
Govers: 'Wat mij in Harry aansprak is
zijn stijl van schilderen. Toen ik hem
leerde kennen zat hij in een sombere
periode. Hij gebruikte heel veel grijs,
later veel geel, heel vrolijk. Ik denk
met dat hij het zo bewust deed. Het
gebeurde gewoon. Het was een ui
ting van zijn gevoel. Want dat was
schilderen voor hem. Ooit zei hij eens.
Harry Tielemans maakte vooral faam als tekenaar van cartoons.
God houdt mijn hand even vast. Met
een aantal penseelstreken stond er
wat. Hij schilderde met gedetailleerd,
maar als je het van een afstandje be
keek, zag je het precies Het Achter
ommetje schilderde hij meerder ke
ren. In olieverf, als tekening of op een
andere manier. Hetzelfde straatje,
maar toch ziet het er anders uit. Net
als de Slufter. Hoe vaak hij die wel niet
heeft geschilderd. Steeds weer an
ders Omdat hij een hekel aan lopen
had, schilderde hij vaak vanuit de
auto. Dan ging hij op de achterbank
van z'n ouwe Datsun zitten. Of hij
reed een rondje. Van zo'n ritje raakte
z'n hoofd weer vol ideeën voor ver
schillende doeken, die hij thuis uit
werkte. Mensen schilderde hij nau
welijks, of ze rffbeétén erg markant
zijn. Zoals Joppe, Dorus Maas, Janng
Moll en anderen Hij schilderde ook
in opdracht, bijvoorbeeld een kotter.
Maar alleen als het hem aanstond.
Aan z'n schilderijen kun je wel zien of
het een opdracht was of vrije impres
sie. Als het het precies moest lijken,
dan schilderde hij volgens de waar
heid. Maar als hij z'n eigen gang kon
gaan, werkte hij veel losser. Z'n hart
lag veel meer in het vrije dan in het
waarheidsgetrouwe. Hij schilderde
ook expressionistische werken, zoals
Jan met de Handjes, waarin hij de
ziekte van z'n vader verwerkte.' Als
nevenactiviteit verkocht hij antiek. 'Hij
noemde dat z'n oud ijzerhandel.' Het
manshoge beeld van de kruisvaar
dersmonnik, afkomstig uit de abdij
van Egmond, keert terug in meerdere
schilderijen.
Recordhouder
Govers: 'Ik ken Harry nu negen jaar,
inclusief de jaren na zijn dood. Het
begon toen ik verzeild raakte op een
tentoonstelling van hem in het raad
huis. Zijn werk maakte op mij een
diepe indruk. Toen ik later weer terug
was op het eiland, heb ik brutaalweg
bij zijn boerderij aan de Ruigendijk
aangebeld. Het klikte meteen. We
hebben uren zitten babbelen. Ik kocht
een schilderijtje en we zijn vrienden
geworden. Telkens als ik op Texel
kwam, ging ik naar hem toe. Zo
kwam ik soms wel een keer tien per
jaar bij hem over de vloer. Regelma
tig was hij bezig met een doek. Dan
prees ik me gelukkig en zei: die is
voor mij. Ik heb er inmiddels 21.'
Govers is geen recordhouder. Een
liefhebber in Amstelveen heeft een
kleine honderd werken van
Tielemans.
'Het boek is eigenlijk ontstaan uit een
grapje. Hij zei eens tegen mij: Eigen
lijk zouden ze eens een fanclub van
eerste ging over de geldzuivermg van
minister Lieftinck vlak na de oorlog.
De spotprent werd gepubliceerd in
de Helderse Courant. Tielemans
woonde tegenover de redactie en
liep daar makkelijk binnen. Jaren
achtereen tekende hij spotprenten
voor de serie Héé, kan het niet wat
zachter, die hij maakte voor een
Noordhollandse slijter. Zijn tekenin
gen verschenen ook in Tussen de
rails, het blad van de NS, en in een
blad van Defensie. Govers, een
beroepsmilitair uit Ede: 'Beide bladen
las ik.
Harry had een wat cynische aard Die
zou je zo weer kunnen plaatsen.'
Menig Texelse actiegroep maakte
gebruik van de creativiteit van
Tielemans, zoals het affiche Geen lij
ken, omhoog die dijken. En hij maakte
beeldende kunst. Ter nagedachtenis
van de verdronken vissers het monu
ment De Brekende Golf. dat staat op
de haven in Oudeschild. In De
Schicht, ter ere van de dijkverzwa
ring, is het tracé van de Waddendijk
te herkennen.
Leraar
Voor zijn boek sprak Govers met
Texelaar die les van Tielemans heb-
Eén van de vele spotprenten van Harry Tielemans.
Vraag Henk Noorlander niet om
uitleg over zijn kunst. 'Een mooie
tekening is gewoon een mooie te
kening. Die heeft geen verklaring
nodig', vertelt de kunstenaar uit
Den Hoorn. Hij heeft de naam een
productieve schilder te zijn, maar
zijn expositie die zaterdag in Tusse
de Banke van start ging, overtreft
alles. Te zien zijn 212 schilderijen
en tekeningen, het resultaat van
vier jaar noeste arbeid aan de keu
kentafel. De werken mogen dan
niet groot van formaat zijn, het
bekijken zijn ze zeker waard.
Kenners van Noorlander weten dat hij
het liefst uitbundig kliedert met verf,
met als resultaat ongepolijst schilder
werk van flink formaat Een groot
contrast met het verfdoosje waarmee
hij zich de afgelopen vier jaar tevre
den moest stellen. Het werken aan de
keukentafel was zeker geen luxe voor
de vrijgevochten kunstenaar uit Den
Hoorn. Een zware ziekte had het op
zijn lijf voorzien, met als gevolg een
periode van angst en pijn, waarin de
dood hem op de hielen zat. Geen re
den voor Noorlander om zich vol zelf
beklag in een hoekje terug te trekken.
Ijverig als nooit te voeren hanteerde ken. Hij stuurde ze ook op als an-
hij pen en penseel, om een eindeloze sichtkaart of uitnodiging voor zijn
reeks schilderijen en tekeningen te expositie. Een postzegel er op en
producerenHet werken had een heil- klaar. In Denemarken kunnen ze zelfs
zaam effect. 'Henk tekende zich van- een soortgelijke expositie als in Den
uit het diepste dal langzaam maar Burg houden. Noorlander verzond
gestaag bergopwaarts', vertelde Ie- een paar honderd geschilderde kaar-
venspartner Nettie van de Brake bij ten naar een zieke vriendin in Dene
de opening van de tentoonstelling, marken. Elke dag een nieuwe. Als hij
Zijn werkdrift aan de keukentafel re- eens een keer oversloeg, vroeg de
sulteerde in honderden tekeningen postbode zich bezorgd af wat er aan
en schilderijen, waarvan iedereen de hand was.
zaterdag concludeerde dat ze het Het formaat mag dan kleiner zijn dan
waard zijn de anonimiteit te ontstij- wat we van Noorlander gewend zijn,
gen. Niet alleen vanwege het aantal, het werk is er met minder herkenbaar
ook door de bijzonderheid van het door. Veel vrouwelijk naakt, bij voor
werk. De 212 getoonde schilderijen keur op stranden en met zelden in
zijn slechts een deel van de productie een innige verstrengeling met de an-
van die vier jaar. Noorlander deelde dere sekse. Bijvoorbeeld een paartje
zijn werkjes uit aan vrienden en be- dat de liefde bedrijft tegen de achter-
kenden, zodat alleen al de vele geno- grond van de gestrande Hunte. Maar
digden bij de opening er samen over ook engelengedaanten, soms zelfs in
enkele honderden moeten beschik- plassende houding. Verder zelfpor
tretten in allerlei vormen en uitvoerin
gen, een Kanaalzwemmer met aan-
plaksnor, de Duyfken en allerlei
andere taferelen uit de fantasiewereld
van Noorlander. Tussen de naakten
ook een vrouw met vissen in de hand.
Wellicht een verwijzing naar zijn part
ner die ooit een vis op het strand
vond en deze mee nam naar huis. Of
de vrouw van de visboer, zoals hij één
van zijn werkjes noemde. Typisch de
stijl van Noorlander, die de kijker nog
wel eens op het verkeerde been wil
zetten. Het werk moet de kijkers aan
spreken. Alles wat met wordt ver
kocht, gaat de vuilnisbak in, waar
schuwde Noorlander de liefhebbers.
Met de expositie sluit Noorlander een
periode van ziekte en herstel af. Als
zijn lichaam het toelaat, gaat hij vanaf
nu weer op zijn geliefde wijze aan de
slag: lekker kliederen met verf.
Schilderen had een heilzaam effect op de zieke Henk Noorlander
Een 44-|arige man uit De Waal kwam
zondagmiddag met zijn fiets ten val
aan de Randweg nabij De Koog. Een
ambulance vervoerde de ongeluk
kige fietser naar een arts, waar hech-
(FoioGenrd vmrtMmani tingen werden aangebracht.
