Gedreven Cocksdorper keek
over de Texelse dijk heen
'Tegen zulke piekdrukte
geen schepen te bouwen'
Handel zit bij Jan Boon in het bloed
.TEXELSE COURANT"
Van auto-opsteller Teso tot verkeersleider
eenmansschildef
Li
'Sommigen hadden nog nooit gesport'
Spinhoogwerker uitkomst voor
VRIJDAG 10 JUNI 2005
'In feite ben ik een soort jutter. Als ik een kans zie, dan pak ik
hem.' Aan het woord is Jan Boon, de aardappelhandelaar die
zich veertig jaar lang heeft ingezet voor de Texelse aardappelen
teelt. Het is mede aan deze Cocksdorper te danken dat akker
bouwers voldoende en de juiste rassen poters kunnen telen,
de kurk waarop vele bedrijven drijven. Maar het ging niet van
zelf. 'Het is de kunst om een goede band te hebben met men
sen elders, want die bepalen wat hier gebeurt.'
De handel zit bij Jan Boon in het
bloed. Zijn opa, ook Jan Boon. han
delde al in kippen, konijnen en dode
lammeren. Hij ging naarOudeschild,
waar hij bokking of andere vis kocht
en ventte die uit in de polder. Zijn
vader Arie Boon begon na de Tweede
Wereldoorlog met de handel in
consumptieaardappelen. "Dat was
toen hét artikel op Texel. Hij ging op
de fiets het hele eiland over. Voor
consumptie heb je ook pootgoed
nodig en zo is dat hier ontstaan. Als
handelaar leverden we pootgoed aan
de boeren. En we kochten de oogst,
die wij weer aan exporteurs verkoch
ten. Het was de tijd dat er in Neder
land honderden exporteurs waren en
er veel handel was. Best spannend.
Want je verkocht vooraf tonnen, die
je dan bij de oogst wel moest kunnen
leveren. Het kon tegenzitten, als ge
volg van droogte of rot en dan moes
ten we bijkopen Als handelaars za
ten we altijd langs de weg. Toen ik
twintig jaar was, stuurde mijn vader
me bij de boeren langs, om bijvoor
beeld aardappels van het ras
Patrones te kopen. Die werden des
tijds naar Afrika geëxporteerd. Dan
bood je geld en dan deden ze het of
niet. Het was een heel leuke
bussiness. Er zat avontuur in en je
sprak veel mensen. In de handel
draait het om contacten. Aardappels
groeien overal, maar je moet ze wel
zien kwijt te raken. We gingen elke
vrijdag naar de aardappelbeurs in
Leeuwarden. Daar kwam de handel
samen, overal vandaan. Maandag
gingen we naar Rotterdam. In die
twee dagen moesten we zien te ver
kopen wat we op Texel inkochten.'
Steeds meer telers stapten van con
sumptie over op de teelt van poot
goed. omdat de Texelse grond zich
daar beter voor leent. Lange tijd
teelde men hier vrije rassen, maar nu
vrijwel uitsluitend licentierassen. Op
dergelijke rassen rust kwekersrecht,
waarbij het handelshuis bepaalt wie
dat ras mag telen. 'Wie een succes
vol monopolieras heeft, is spekkoper.
Wij deden zaken met meerdere han
delshuizen, vooral met de firma
Hettema uit Friesland. Dit bedrijf be
zat de licentie van het ras Spunta. Dat
was hét ras was voor de landen rond
de Middellandse Zee, waar twee keer
per jaar kon worden geoogst, leder
een wilde het telen. Ook nu na dertig
jaar de licentie is verlopen, is het nog
het grootste ras.' Mede dankzij de
inzet van Boon mochten ook akker
bouwers op Texel Spunta's telen, wat
hen geen windeieren heeft gelegd.
'De telers hebben er veel revenuen uit
kunnen halen en mede daardoor hun
bedrijven kunnen aanpassen aan de
eisen van de tijd.'
Maar niet voor iedereen is de poter
teelt op het eiland vanzelfsprekend.
Boon: 'Logistiek ligt Texel, vooral
door het Marsdiep, met gunstig. Ten
eerste door de bootkosten. En in een
tijd waarin steeds minder mensen
hetzelfde werk moeten doen, is ook
de extra reistijd een kostenpost. Dus
stak ik er veel tijd in om de mensen
die de licenties uitgeven zover te krij
gen, dat ze bereid zijn dat hier te
doen. Voorheen ging dat makkelijker.
Pakweg 25 jaar geleden stonden er
nog niet zoveel poters en was men op
zoek naar telers. Maar nu groeien er
in Nederland 39.000 hectare poters,
eigenlijk teveel. Er moet worden inge
krompen. Maar liever niet op Texel.
Dus moet je met argumenten komen
en moet je de belofte waarmaken.
Daarom hebben we bijvoorbeeld ge
zegd: bij de certificering voor
Eurocap, waarbij de hele keten van
het planten tot het afleveren onder
controle staat, moeten we voorop
lopen. Daarmee laat je zien dat je
mee wilt in de ontwikkelingen. Bij dat
soort zaken is het van belang dat de
telers als groep opereren, dat er
saamhorigheid is, net als in een
voetbalteam. Want je moet het met
elkaar doen.' Binnen de HZPC, het
handelshuis dat Boon vertegenwoor
digde, was Texel de eerste
telersgroep die voldeed aan de nor
men van Eurocap. 'Vanuit mijn posi-
Het liefst zou hij alle reizigers ter
wille zijn, maar dat kan nu eenmaal
niet. 'Vroeger kon ik iemand die ei
genlijk te laat was, nog wel eens
matsen. Met die kleinere boten
was er bij het laden en lossen meer
speelruimte. Als je tegenwoordig
te laat bij de boot komt, dan ben je
ook echt te laat.' Aan het woord is
Benno Eilers, verkeersleider bij
Teso die na 37 jaar afscheid neemt
van de veerdienst.
Vanuit zijn verkeerstoren heeft hij uit
zicht op het opstelterrein en de wijde
omgeving. 'Maar die zie je op het
laatst met meer, of er moet een wel
héél bijzonder schip voorbijkomen.'
Als verkeersleider zorgt hij onder
meer dat de brug op tijd zakt en
wordt opgehaald, dat alle poortjes op
tijd open en dicht gaan en de lichten
op rood en groen springen. Ook het
reilen en zeilen op het opstelterrein is
zijn verantwoordelijkheid. Een soort
eigen koninkrijkje, waarin hij zich vol
ledig in zijn element voelt. 'Ik hou van
zelfstandig werken. Liefst met veel
drukte, want dan moet er van alles
worden geregeld. Vaak in korte tijd.
In amper tien minuten tijd moeten er
250 auto's worden gelost en geladen.
Als ik de boot voor een laatkomer te
lang ophoudt, dan begint de kapitein
meteen te loeien Er is geen speel
ruimte meer. De bus moet op tijd ver
trekken. anders missen de passa
giers de trein.'
Eilers (60) heeft in zijn loopbaan bij
Teso het nodige zien veranderen. Zijn
carriere bij de veerdienst begon in
1968, toen hij vanuit Duitsland naar
het eiland kwam. 'Ik had verkering
met een Texelse', verklaart hij. De
toenmalige hoofdmachinist zorgde
dat hij als auto-opsteller aan de slag
kon bij Teso. 'Een tijdelijk baantje,
tenminste dat was de bedoeling.
Daarna zou ik als olieman aan boord
gaan werken.' Wat als tijdelijk was
bedoeld, werd permanent. Vanuit de
machinekamer belandde hij aan dek,
om later controleur in Den Helder te
worden, waarbij hij ook wel inviel als
brugman, de man die destijds het
reilen en zeilen op het opstelterrein
regelde. Uiteindelijk belandde hij op
de verkeerstoren op 't Horntje, waar
hij de collega's die de auto's opstel
len het liefst hun gang laat gaan.
'Want uit eigen ervaring weet ik dat
dat het beste werkt. Zij hebben direct
contact met de automobilisten en dat
mis ik in deze torens wel eens. In Den
Helder stond ik destijds midden tus
sen de mensen. Vooral in het hoog
seizoen, als de wachttijden tot zes
uur of meer konden oplopen, gaf dat
wel eens spanning. Maar echt on
vriendelijk werden de mensen nooit
en het is maar net hoe je het aanpakt.
Ik probeerde reizigers altijd van ad
vies te dienen. Als op een warme dag
een gezinnetje lang moet wachten,
dan kan dat best vervelend zijn. Dan
raadde ik ze aan dat de vrouw en de
kinderen alvast te voet met de boot
te laten gaan en met de taxi naar hun
verblijf te gaan. Op die manier kon je
toch een beetje helpen.'
Ook als verkeersleider op Texel kan
de spanning wel eens oplopen. 'Tij
dens vervoerspieken. Die duren
steeds langer en hangen sterk samen
met de wisselmomenten in de
vakantieparken. Als de mensen vrij
dags om 11.00 uur hun huisjes uit
moeten, dan stuiven ze om 9.00 uur
al naar de boot. Maar als het tijdens
de wisseldag mooi weer is, dan pik
ken ze dat liever mee en komen ze
juist later op de dag. Het liefst alle
maal tegelijk en dan stroomt het hier
helemaal vol. Tegen zulke piekdrukte
kun je geen schepen bouwen. En je
hebt altijd van die gasten die er niet
veel van snappen. Bijvoorbeeld als ze
zien dat de voorrangsrij het eerst mag
vertrekken. Dan komen ze verhaal
halen en moet ik uitleggen dat die
mensen extra hebben betaald om
eerder weg te mogen. Je hebt ook de
laatkomers, vaak Texelaars, die op
het nippertje meewillen. Als ze dan
niet meer mee kunnen, reageren ze
wel eens vervelend. Dan steken ze
bijvoorbeeld hun middelvinger om
hoog. Vrouwen kunnen in zulke ge
vallen nog agressiever uit de hoek
komen dan mannen. Een man die
eens te laat was, beklaagde zich er
over dat hij ook in Den Helder al een
uur had moeten wachten. En hij had
nog wel 175 kilometer per uur gere
den om de boot te halen... Zo'n man
komt kennelijk met op het idee wat
eerder van huis te gaan. En dan heb
je nog van die automobilisten die de
regels aan hun laars lappen en bij
voorbeeld door het rode licht de boot
oprijden. Levensgevaarlijk, want er
kunnen nog voetgangers overste
ken.'
Het ongenoegen onder wachtenden
wordt pas echt groot als een auto
vóór hen in de rij met wil starten. 'He
laas gebeurt dat nog regelmatig. Dan
stagneert het laden en ontstaat er een
probleem. Dan is het zaak die auto zo
Benno Eilers maakte als verkeersleider op 't Horntje het nodige mee. 'Vrouwen kunnen nog agressiever zijn d
op een grote bal in de aanbouw van sporthal Ons Genoegen in Den Bury.
(FWQ --."«O»!»*
Hettema in de verkoop kwamen k
praatte als Brugman om de telers v,
het belapg en het nut te overtuigem.
dat de aankoop van de certificate
hen geen windeieren zou leggen 'H?
is immers een heel gezond bed-
Het resulteerde er in dat de Texela;-.
in verhouding met overkantse co*
ga's, veel meer certificaten kochte-
Het bleek een gouden investering h
nu toe is de waarde van de certifies,
ten verdrievoudigd en geven eenjaa--
lijks rendement van acht procent.
Als zelfstandige handelaar had Boe
binnen Hettema altijd een rertó
vrije rol. 'In feite ben ik een soort]»
ter. Als ik een kans zie, dan
h.em.' Maar binnen de groeiende»
ganisatie (Hettema fuseerde metdj
eveneens Friese ZPC tot HZPC, red.
die steeds meer van bovenaf v/oi IS'
aangestuurd, is steeds minder pfc
voor eigen initiatief. 'Dat moet oo
maar zelf pas ik niet zo goed mee -
dat systeem. Tijd om afscheid tere
men en daar heb ik ook de leeltic
voor.'
Geen afscheid zonder boodschajiH
'We hebben hier op Texel een goea
groep jonge ondernemers met 4
juiste instelling. Ze kunnen hetze'?
redden, maar moeten er wel voor?
de gelegenheid worden gesteld
Want Texel moet beter presterend?
een ander. Dat betekent bijvoorbeed wi
dat het van goed bestuur
Teso als de veerdienst iets aan s
tarieven van het ven/oer
landbouwproducten zou kunre
doen. Zo'n gebaar kan net de dar
slag geven om de teelt hier
genoeg te houden om levensvatte
te zijn.' Ook doet hij een beroep te
de financiële instellingen om
Texelse akkerbouwers in deze met
lijke tijd niet te laten vallen. 'Guna
het vertrouwen.'
Gerard Timmermj
Letterlijk vhegen de tennisballen de
senioren sporters daarna om de oren.
De ploeg is in twee groepen verdeeld
die elk aan één kant van de aanbouw
staan. In het midden een grote ronde
bal waarop verwoed en fanatiek met
de tennisballen wordt gegooid. Het
doel: de grote bal met behulp van de
kleine balletjes bij de tegenstander
over een lijn te gooien. Hoe fanatiek
het eraan toegaat, blijkt als leidster
Betsie Verhoeven het spel een paar
keer stillegt als er een punt is ge
scoord. Menigmaal moet ze roepen
dat het even pauze is. anders blijven
de tennisballen in het rond vliegen.
Wie de bal stiekem met de voeten
een zetje geeft, kan steevast rekenen
op geroep en geprotesteer van de an
deren.
In september start Sportservice!^ t,
met een vervolg op de gymlessec |es
voor senioren. Volgens Verhoever
heeft bijna iedereen zich al voor te ^nt
vervolg opgegeven. In januari wot
er ook een nieuwe fitheidstest ge^a- j
den. Bedoeling is dat de aanca.-: Ks
dan ook meer naar senioren in
buitendorpen gaat. Het GALM-;? ,a
ject is een onderdeel van 'Texel b:
der in de sport-project' van Spot
service Texel.
V
V
Ouderen wat meer in beweging krij
gen, is de gedachte achter het zoge
heten GALM-project (Groninger Ac
tief Leefmodel) dat de afgelopen
tweeënhalve maand op Texel werd
uitgevoerd. Bijna honderd Texelse
senioren van 55 jaar en ouder uit Den
Burg namen deel aan tien sportlessen
die volgden op een fitheidstest die op
zaterdag 12 maart in Ons Genoegen
werd gehouden. Voor die test hadden
ze allemaal persoonlijk een uitnodi
ging gehad van Sportservice Texel.
Afgaand op de gedrevenheid waar
mee de tennisballen door de aan
bouw worden gegooid, is het gelukt
om de Texelaars in beweging te krij
gen. 'En dat terwijl er diverse mensen
bij zaten die zelfs nog nooit hadden
gesport', vertelt Verhoeven. 'Het is
misschien wat moeilijk voor te stellen,
maar er zijn er veel die vroeger op
school nooit gymnastiek hebben ge
had en daarna ook meer de behoefte
hebben gevoeld om te sporten.'
Tijdens de tien lessen maakten de
deelnemers met diverse sporten ken
nis. Een gemis aan ervaring stond de
inzet volgens Verhoeven met in de
weg. 'Ze kenden de meeste sporten
snel mogelijk weer aan de praat te
krijgen, maar met alle veiligheids
eisen van tegenwoordig mogen we
niet meer de apparatuur gebruiken
van voorheen, waardoor de stagna
tie soms met zo snel is te verhelpen.'
In zijn loopbaan heeft hij het aantal
nachtelijke ziekenreizen zien toene
men. 'Ik heb het wel gehad dat ik er
tijdens een dienstperiode van drie
weken tien keer mijn bed voor uit
moest. Dan gaat de lol er wel van af.
Zeker als het dronkelappen betreft
die 's nachts op de vuist zijn gegaan
en je ze de volgende dag weer lol-
trappend van de boot ziet komen.'
Gerard Timmerman
Aardappelhandelaar Jan Boon: 'Je probeert een band met je klanten te kweken.
tie probeerde ik zicht te houden op de Boon haalde veel afnemers naar
ontwikkelingen die zich verderop af- Texel. 'Je probeert een band met je
spelen, dus over de dijk heen te kij- klanten te kweken. Want natuurlijk
ken en zo te zorgen dat Texel interes- moet je goede aardappels telen,
sant blijft voor de verschillende maar als je daar dingen aan kunt toe
partijen op de markt.' voegen, dan helpt dat. Als er dan zo'n
'Dat is allemaal leuk, maar het gaat
er wel om dat je een goed product
teelt. En dat betekent ook de goede
rassen kiezen, poters die in Zuid-
Spanje, Sicilië en dat soort gebieden
vroeg kunnen worden geplant, zodat
de poters nog vitaal zijn en een be
tere productie geven. Want hoe later
ze worden geplant, hoe meer de
knollen in kwaliteit achteruit gaan. Je
kunt een poter maar één keer verko
pen en als een klant tevreden is, is de
kans groter dat hij ze volgend jaar
weer koopt. Gevolg van de vroege
leverantie is dat de periode in de
herfst om af te leveren steeds korter
wordt. Daarom moet een bedrijf vol
doende sorteer- en andere capaciteit
hebben om te kunnen afleveren als
de klant belt. Dat geeft spanning.
Want als een akkerbouwer in de
herfst eerst de bieten eruit wilde, dan
zette ik die teler onder druk om toch
af te leveren. Als ik bij de telers in de
schuur kwam, dan klaagden ze wel
eens: "Je bent nooit tevreden en zit
ons maar op te jagen." Terwijl mijn
collega's aan de overkant het me juist
kwalijk namen dat ik te mild voor de
Texelaars was.'
Een actieve rol speelde Boon toen de
eigendomscertificaten van de firma
bus met buitenlanders was, maakten
we natuurlijk een rondje langs de
aardappelvelden, maar niet te lang,
want die hadden ze elders al genoeg
gezien. Ik nam ze ook mee naar de
veehouderij van Jaap Hin of naar de
Hogeberg, waar ik vertelde over de
VOC. Maar ik ging ook met ze naar
het strand. Ik heb hier wel van die
Arabieren in van die lange jurken ge
had, die keken daar hun ogen uit. Ze
zagen vrouwen topless zonnen. Ik
kreeg ze gewoon de bus niet meer in.
Op die manier probeerde ik een
goede band met de mensen te krij
gen. Andere gebieden liggen geogra
fisch gunstiger, maar dat unieke van
Texel, daar waren collega's best ja
loers op.'
'Waar zijn de extra tennisballen?'
Een van de deelnemers van een
sport- en beweegproject van
Sportservice Texel loopt met een
rood en lichtelijk bezweet hoofd
naar de zijkant van de zaal om een
graai te doen in een doos tennis
ballen. Een paar extra ballen is niet
voldoende, ze worden meteen
maar allemaal de aanbouw van
Ons Genoegen ingerold.
wel van televisie en dan hoorde je
sommigen meteen zeggen dat ze dat
ook wel even zouden doen. Dan blijkt
ook meteen dat het toch niet altijd zo
gemakkelijk is als het lijkt.' Deelne
mers Rita Smit, Elly Ramakers en
Klaas Smidt zijn enthousiast over de
lessen die hebben gevolgd. 'Ik begin
gymmen zowaar nog leuk te vinden
op mijn oude dag', lacht Ramakers.
Smit zegt het prettig te vinden dat er
met mensen van gelijke leeftijd wordt
gesport. 'Er wordt niet raar van op
gekeken als iemand even langs de
zijkant gaat zitten om uit te rusten. En
ik vind het leuk dat er aan diverse
sporten wordt gedaan.' Volgens
Smidt is het uurtje ook een mooie
gelegenheid om naast het werk toch
wat aan sport te kunnen doen.
Ladder op, stukje verven, ladder af,
ladder verzetten en ga zo maar door.
Het werken met een ladder vergt
nogal wat tijd van de schilder, de vei
ligheid laat te wensen over en de
werkhouding is vaak verre van opti
maal. Veel schilders werken daarom
op een steiger, maar voor wie alleen
werkt is dat geen optie. Cees Daal
der uit Den Burg bedacht een oplos
sing. Als schilder met een eenmans
bedrijf doet hij zijn werk sinds kort
met een zogeheten spinhoogwerker,
een vernuftig apparaat waarmee hij
zichzelf door het bewegen van een
paar hendels precies in de juiste po
sitie manoeuvreert. 'Ik kan er prak
tisch overal mee komen en het appa
raat staat binnen vijf minuten. Het is
een hele investenng. maar ik verdien
hem weer snel terug. Het werk ver
loopt veel efficiënter. Geen ladder of
steiger verzetten. Ik denk dat het me
bij het schilderen van een huis bij
voorbeeld wel een dag scheelt. Dat
werkt ook in het voordeel van de
klant. Bovendien werkt het vanuit
zo'n bakje een stuk makkelijker en
veiliger.' En hij blijkt meerdere dingen
tegelijk te kunnen. Terwijl hij telefo
nisch zijn verhaal doet, schildert hij
gewoon door. De spinhoogwerker
reikt tot een hoogte van ruim
twaalfeneenhalve meter. Op de foto
schildert hij een huis aan de
Schoudieck.
