Pieken en dalen bij 40-jarige zweefvliegclub
'Met martelen en hard werken
hoofd boven water gehouden'
Lokale rekenkamer
binnenkort op schop
TEXELSE y couRANT
Extra geld nodig voor oefenuren
Leidraad maatstaf voor
geoefendheid brandweer
VRIJDAG 16 SEPTEMBER 2005
Een jonge club, met een heel jong
bestuur. Penningmeester Jaap Drijver
was bijvoorbeeld nog maar 16 en
mocht vanwege die leeftijd (niet mans
genoeg) geen penningmeester zijn.
Maar hij had de financiën goed op
orde en uiteindelijk nam de club de
twee gehuurde kisten van de KNVvL
over. De Porto: 'Met heel veel werken
en martelen hebben we ons hoofd
boven water gehouden. We verdien
den geld door bij Van der Star zomer
huisjes te huren, waar personeel van
IBM in werd gehuisvest, die wij ver
volgens veertien dagen zweefvliegles
gaven. Wij moesten dan zien dat we
zoveel mogelijk starts maakten. Op
iedere start verdienden we geld. We
maakten er soms wel 120 op een
dag.' De club, waarvan het ledental
tot 38 uitgroeide en allen duizend
gulden in de clubkas stortten, bouw
den met hulp van aannemer Drijver
een nieuwe hangar en kreeg de be
schikking over vijf eigen kisten. We
bouwden (onder leiding van Wim
Eelman) een eigen lier met een V8
motor met 310 pk op een onderstel
van een oude Chevrolet die van Jan
hoord. Natuurlijk had hij er niets van
gemerkt. Toen biechtte hij op dat ze
in hun artikelen wel moesten overdrij
ven om bepaalde doelstellingen te
halen! Ik heb toen gezegd dat ze zich
voortaan toch eerst maar eens beter
in de zaak moesten gaan verdiepen
alvorens met zulke onzinnige dingen
te komen.'
De vlucht kreeg nog een staartje. De
Porto: 'Jan van Os en ik, we vlogen
in de KA-7, belandden boven de
boerderij Padang in de basis (de on
derkant van een wolk, red.). Ben
Gieze draaide onder ons in dezelfde
bel in de Grunau Baby. Omdat we
hem niet meer konden zien besloten
we nog even in de wolk te blijven om
niet met Ben in aanvaring te komen.
De thermiekbel bleek zo sterk te zijn
dat de variometer de versnelling om
hoog niet eens meer aan kon geven.
De lier waarmee de zweefvliegtoestellen omhoog werden getrokken.
ren zijn maten hem de hele dag kwijt
(dus meer dan 10 meter per seconde omdat hij boven Gelderland of elders
omhoog). Er was geen houden meer vloo9
aan. Of ik nu de knuppel naar voren Indertijd liepen er ongeveer 1200
of naar achteren deed, het maakte schapen op het vliegveld De Porto-
niets meer uit. Binnen een paar minu
ten zaten we op 1850 meter hoogte.
de zweefvliegclub treffen voorbereidingen
>r,vsr, Jan Moens, Jan Boon en Dirk de Porto.
io: i Jude tijden herleven op het vlieg
jes «ld, waar Zweefvliegclub Texel
omende zaterdag het veertigjarig
dte istaan viert. Voor de Texelse Cou-
sntstaken vliegers van het eerste
,r: ude koppen nog eens bij elkaar,
ne: middels grijzende mannen die
spa «et weemoed verhalen over de
Mstellen als de Grunau Baby, de
Hoo iöhnlerche en de KA-7. Sterke
om) «tialen over spannende tochten,
spte landingen en de kunst van
linto et zweven zonder de zekerheid
itis. M an een motor aan boord.
too 2005 vliegt de club met
'evers, maar echte diehards,
als Hans de Porto, Jaap Drijver,
ri Gieze, Piet Standaart en Jan
sis, denken graag terug aan de
tdat de zwevers met een lier om-
ug werden getrokken. Het waren
jaren dat een grote groep jongens
sn op het vliegveld doorbracht en
me na het andere toestel de lucht
ok. Jan Moens: 'We hadden ze-
man nodig om één man te laten
jgen: een vlieger, een startleider,
kabelophaler, een vleugeltip
ter, iemand die de lier bediende en
start. Vlnr: Instructeur John v;
n onbekende passagier, Jaap
minimaal twee man die het vliegtuig gen zweeftoestellen. Een tweezitter
ophaalden na de landing.' Er heerste en vier eenzitters. Ze werden aange-
een bijzondere sfeer. Piet Standaart: stoken door de zomerkampen die de
'We haalden een hoop gekkigheid uit. AKU uit Deelen, een onderdeel van
Een zweefvliegtuig maakte geen en- de Luchtmacht, in de zestiger jaren
kei geluid. Als we boven een akker op het vliegveld hield. 'Ze namen kis-
vlogen waar een boer in alle rust aan ten mee en promootten hier het
het werk was, dan drukten we wel zweefvliegen. We hebben toen zelf
eens op een meegenomen claxon, een oude keet van Drijver in elkaar
De boer in kwestie schrok zichtbaar, geknutseld. We huurden vervolgens
maar keek nooit omhoog! Met de De Grunau Baby, de PH 215 en de
Baby, een toestel met open cockpit, Röhnlerche, de PH 248. Beide kisten
vlogen we uit pure verveling wel eens pasten er overdwars precies in. De
Beeld van een instructieles zweefvliegen uit de begintijd. Dat gebeurde destijds gewoon
op het vliegveld.
'Eén van die schapen was van haven
meester Joop de Bruijn, de vader van
Ed. Als wij wilden vliegen hadden wij
de taak om de schapen van de ba
nen te weren. Maar op een gegeven
moment stak er toch zo'n eigenwijze
viervoeter de landingsbaan over. Er
landde toevallig een motorvliegtuigje
en deze kon het schaap niet meer
ontwijken. Het schaap bleef roerloos
liggen. De havenmeester belde on
middellijk de boer op en vertelde dat
er een schaap van hem was dood
gereden. Of hij dit obstakel onmiddel
lijk van de startbaan wilde verwijde
ren. Maar de boer meldde dat het niet
zijn schaap was, maar van De
Bruijn...'
De toestellen werden technisch ge
keurd door Jan Louw, een marineman
uit Den Helder. De Porto: 'Wij waren
aanvankelijk nogal makkelijk. Maar
als die man ergens een roestplekje
zag, dan zei hij: "Breng me maar weer
naar de boot. Roep me maar als al het
met onze benen buiten boord. Fred beide vliegtuigen huurden we van de *aan werd Sekocht. Dat duurde meer In zo'n wolk ben je volledig gedeso- onderhoud volgens het boekje is uit-
Hon t\A/aa 1Wa+ laifhnol/ i 070 4-. 41-
Kikkert, die vloog met een leren KNVvL (Koninklijke Nederlandse Ver-
vliegerpet op, had zulke lange benen, eniging voor Luchtvaart, red.). Nie-
dat hij ze een keer niet meer binnen- mand had papieren om te vliegen,
boord kreeg en het toestel met z'n dus we hadden instructeurs nodig,
benen nog buitenboord aan de grond Die moesten van de overkant komen,
zette. Of we speelden ook wel bom- We hadden ook een lier nodig om de
metje. We bevestigden dan een plas- toestellen omhoog te trekken. We
tiek zakje water aan de ontkoppel- hadden de mazzel dat de zweefvlieg-
haak en dropten dat boven de lier. En club Den Helder een nieuwe lier
dan twee jaar. Het jaarboek van 1972 riënteerd en instrumenten, zoals een gevoerd." Hij zette pas zijn handteke-
vermeldt dat er toen 1700 starts wer- kunstmatige horizon, hadden we niet. ning in het technisch rapport als al-
den gemaakt. Een vluchtje boven Op een gegeven moment werd het les voor honderd procent in orde was.
Texel duurde gemiddeld acht minu- linksboven wat lichter en toen zei Van Die man voedde ons zeer streng op.'
ten. De eenzitters hadden een aan- Os: "Dan moet daar (de andere kant, Naderhand werd ook Piet Standaard
merkelijk hogere vluchtduur. Sommi- red.) de aarde zijn." Met de rem- technisch inspecteur en ook instruc-
gen van wel meer dan zes uur per kleppen uit zijn we de donkere plek in teur zweefvliegen. Jaap Drijver en
vlucht! gedoken. Uiteindelijk zijn we heel- Ben Gieze hebben later ook hun
huids, naar later bleek, schuin looping instructeurspapieren gehaald. De kis-
van gemaakt. 'De zweefvliegclub
moest voor de Raad van Luchtvaart
verschijnen en we kregen eerst het
verwijt dat we waren gestart op het
moment dat er een motorvlieger al
bezig was met de startprocedure.
Maar we hadden het tot op de se
conde teruggerekend en konden
aantonen dat toen die motorkist de
motor op het platvorm startte wij het
sein veilig al hadden gegeven. We
werden vrijgesproken, maar we
mochten nadien van het Lucht-
vaartterein Texel geen lier meer ge
bruiken.' We kochten toen twee
Pipercups; eentje in de verhuur voor
het slepen van reclame en eentje om
onze zweefvliegtuigen met een kabel
op hoogte te brengen. Dat was zo
gedaan omdat het ene toestel de
kosten van het andere gedeeltelijk
moest opbrengen! Dramatisch was
het dat dit toestel na twee jaar op het
we speelden wedstrijdje wie z'n vlieg- kreeg. Wij namen die oude over. Hij Jan a?f*dote8 9een gebrek. De draaiend boven Zuidhaffel eruit geko- ten werden nog lange tijd met de lier vliegveld crashte De 22-jarige piloot
Pnrtn" Wp <;tnnri(sn ppnc nnHor wimr mon niiLbo 4~~i.i-r„4 mn uit Zwolle had bn het aanoikken van
tuig het dichtst bij een veldbaken kon was uitgerust met een zescilinder-
neerzetten. De verliezer gaf een motor (MAC) met een toerental van
rondje.' 1900. De tier reden we met een oud
'Maar we begonnen met helemaal trekkertje (Ferguson) het vliegveld op.
niets', vertelt De Porto. In de glorie- De kabel die we van Den Helder bij
dagen beschikte de club over vijf ei- de lier hadden gekregen, had maar
lokale rekenkamer die begin
flwerd ingesteld, gaat binnen
ste t op de schop. De gemeente
arrs wt uiterlijk eind dit jaar bepalen
izefö 'zijdoor wil gaan met een reken-
toer of hem in een rekenkamer-
Emmissie wil omzetten en op
Jjj te wijze het controleorgaan
lutee' Mt werken. De huidige vorm vol-
nsia bet niet meer aan de spelregels.
beschikt over een rekenkamer
vijf leden, onder wie twee
a öaars, bestaat. Dat is een con-
'JCtie die volgens de duale spelre-
s vanaf volgend jaar niet meer
$'jk is. Met de huidige samen-
:<f"? zou Texel over een rekenka-
xnmissie in plaats van een re
mmer moeten beschikken. Zou
son rekenkamer blijven, dan zou
minstens zes jaar een directeur
«ten worden aangesteld die on-
Seuning van de gemeentelijke or
atie krijgt. De raadsleden kregen
t(ecent te horen tijdens een com-
L ^rgadering Werkwijze Raad
jpn de toekomst van de Texelse
'kamer werd besproken. Ze kre-
tekst en uitleg van deskundige
'an leperen die gemeenten be-
en adviseert over lokale re-
kamercommissies zijn landelijk in de
overgrote meerderheid. Er zijn maar
vijf gemeenten die een rekenkamer
(met directeur) hebben.
Marijke Eelman, die samen met Aaf
van der Kooij voor de Texelse inbreng
in de rekenkamer zorgt, reageerde
verrast op de uitlatingen van Van lep
eren dat een rekenkamer en een
rekenkamercommissie qua onafhan
kelijkheid en zelfstandigheid aan el
kaar gelijk zijn. Zij wees erop dat een
andere deskundige een paar jaar
geleden vanwege de zelfstandigheid
en onafhankelijkheid, twee zeer be
langrijke punten voor het controle
orgaan, juist de vorm een rekenkamer
had geadviseerd. Ze zei ook voor het
eerst te horen dat een rekenkamer
een directeur hoort te hebben en dat
een rekenkamercommissie evenals
een rekenkamer een beroep kan
doen op ambtelijke ondersteuning bij
onderzoek. Ze wees erop dat de hui
dige vijf leden ondanks 'wat strubbe
lingen in het begin inmiddels naar
elkaar zijn toegegroeid.'Raadsgriffier
Marit de Porto presenteert eind dit
jaar voorstellen met constructies
waaruit de gemeenteraad een keuze
kan maken.
Porto: 'We stonden eens onder vuur men, er zat een dikke laag ijs op de omhoog getrokken. Tot het in 1972
van de Waddenvereniging. Er stond vleugels. Ik had m'n 'lesje' gehad en mis ging met de PH-RIE, een rond
eenartikel in die krant dat een zweef- bleef voortaan keurig onder zo'n vluchttoestel. De Porto:'Het was zo
vliegtuig niet alleen milieu onvriende- wolk.' dat zodra op het havenplein de mo-
lijk was, maar ook de robben op het Een andere instructeur vroeg eens tor van een vliegtuig werd gestart, er
.,44. „uuuu„ wad verstoorde- Maar we hadden aan Jaap Drijver of hij de overtrek al geen zweefvliegtuig meer mocht op
een doorsnede van vier millimeter. Zó niet eens een motor- De man die dat eer|s had beoefend. 'Ja', was het ant- stijgen. Er was in die tijd geen radio-
dun, dat we hem om de tien starts beweerde; werkte op het NIOZ. Op woord. Een vliegsituatie waarbij het contact. Dus alles op zicht. De start-
stuktrokken. Dus meerdere keren op een thermische da9 hebben Jan van vliegtuig te langzaam vliegt en draag- leider gaf het sein veilig. Dan pas ging
een dag moesten we de kabel weer 0s en ik een uurtje boven he* NI0Z vermogen verliest. Het neusje valt dan de plak ophoog en begon de lierist
repareren. Kabelsplitsen en een 9ehangen. Ook deden we zijn huis als eerste naar beneden. Dat moest hij aan de kabel te trekken. Ik was die
kabelbreuk oefenenen was dan ook aan' De vol9ende dag hebben ik die dan maar weer eens boven gaan oe- dag startleider en - omdat er geen
voor de toenmalige leden een fluitje man 9ebeld en gevraagd of hij ons fenen! 'Probleem was dat er sinds de zichtbare activiteiten op het platvorm
van een cent.had 9eroken (benzinedampen) of ge- vorige oefening een half jaar was ver- waren, gaf ik met de plak het signaal
streken. Jaap zei dat hij het wel kon 'veilig' en de lierist. die 1000 meter
uit Zwolle had bij het aanpikken van
die sleep te weinig snelheid, overtrok
en stortte neer. De piloot veronge
lukte.
'Wij zaten toen letterlijk aan de grond.
We besloten alles te verkopen en
schaften één motorzweefvliegtuig
aan. De Sperber, PH 683. Die vliegt
nu nog bij de zweefvliegclub. Ik heb
me toen wel hardop afgevraagd of
onze toekomstige vliegers de motor
nog wel uit durfden zetten. Want
zweefvliegen met de lier of achter een
motorkist zoals wij deden, was toch
wat anders'dan de zekerheid van een
De lokale rekenkamer verricht onder-
hamers. De invoering daarvan is zoek naar gemeentelijk beleid om te
aevolg van het dualisme. In de bekijken of er knelpunten zijn en wat
er verbeterd zou kunnen worden. Van
leperen wees erop dat het orgaan zelf
kan bepalen welke onderwerpen zij
onderzoekt en daarvoor niet eerst
opdracht of goedkeuring van de ge
meenteraad hoeft te krijgen. 'Het is
wel verstandig als zij voeling houdt
met de raad, maar ze heeft de vrijheid
om zelf in te vullen waarnaar onder
zoek wordt gedaan.' De afgelopen
jaren was het gebruikelijk dat de ge
meenteraad bepaalde wat op Texel
vooronderzoek in aanmerking kwam.
De Porto wijst erop dat ook inwoners
onderzoeksonderwerpen bij een
rekenkamer(commissie) kunnen aan
dragen. De lokale rekenkamer moet
de gemeénteraad meer mogelijkhe
den geven om te controleren of be
leid goed wordt uitgevoerd. Texel was
een paar jaar geleden één van de
eerste kleine gemeenten in het land
die een eigen rekenkamer presen
teerde. Dat gebeurde nog voordat het
dualisme in 2002 officieel werd inge
voerd.
AV» c
Brandweer en gemeente kunnen in
de toekomst juridisch in de proble
men komen als de leden van de
brandweer niet voldoende volgens
de zogeheten leidraad oefeningen
zijn getraind. Dat lieten brandweer
commandant Dick Jongeneel en
woordvoerder Jos Stierhout van de
veiligheidsregio Noord-Holland
Noord weten aan de leden van de
raadscommissie Middelen.
Brandweerkorpsen moeten sinds een
paar jaar voldoen aan omschrijvingen
die in de landelijke leidraad zijn op
genomen. Die is opgesteld door het
NIBRA, het Nederlands instituut voor
de brandweer. De Texelse brandweer
heeft de leidraad aangepast aan de
Texelse situatie en staat klaar om
hem in te voeren in het bestaande
oefenprogramma. Dat brengt een
structurele extra kostenpost van in
totaal €87.000,- met zich mee en
daar toonde niet elke politieke partij
zich even gelukkig mee. Volgens
Jongeneel en Stierhout kunnen ge
meenten niet om de leidraad heen,
omdat die volgens de Brandweerwet
een wettelijke verplichting krijgt. De
Arbeidsinspectie en de inspectie
Openbare Orde en Veiligheid kunnen
hem gebruiken als maatstaf als ze na
problemen bij een inzet moeten toet
sen of leden van de brandweer vol
doende waren geoefend. Stierhout
wees erop dat het aan de overkant
ook al is voorgekomen dat de rech
ter de leidraad erbij pakt als er na een
inzet om wat voor reden dan rechts
zaken volgen.
De invoering van de leidraad bete
kent een verdubbeling van het aan
tal oefenuren van gemiddeld 38 naar
76 uur per jaar per persoon voor de
ongeveer vijftig vrijwilligers die de
Texelse brandweer telt. Enkele
commissielede" vropnon zich be-
iuiyu ai ui ucu mol iokv.4, a, uf\ up UB
vrijwilligers legt. Jongeneel liet weten
dat de plannen met de vrijwilligers zijn
doorgesproken. De druk^moet wor
den verlicht door oen oreoaratie-
en ging omhoog. Hij had onthouden verder op de lier zat begon de kabel mo^or Wij zaten in de lucht altijd te
om bij een overtrek de knuppel naar aan de Röhnlerche strak te trekken. rekenen. Is de planning goed? Ko-
voren te duwen. Hij deed dat te dras- Even later zag ik dat een rondvlucht, men we nie* *e kod hebben we
tisch.' Jaap drukte de knuppel zo ver de PH-RIE, het veld op taxiede. Die 'uist te veel hoo9te? Dat gaf span-
naar beneden, dat er (te veel) nega- ging met, zoals gebruikelijk, naar het n'n9; We maakten hael wat buiten-
tieve krachten op de vleugels kwa- begin van de baan, maar wegens de 'andin9en mee. Jan Moens: 'We ein-
men. Jan Moens zag het gebeuren, harde wind startte hij halverwege de d'9den wel eens in een veld ergens
'Jaap kwam als een Stuca naar bene- baan. Op dat moment hing ons toe- °b Texel. Meestal doelbewust, want
medewerker aan te nemen die oefe- den.recht °P het aardappelveld af. Er stel al lang aan de kabel.' Nadat de om een brevet halen moest je mi
ningen uit de leidraad voorbereidt, kwam zoveel krachten op de vleugels, kabel op een hoogte van ongeveer ™maal drie buitenlandingen maken,
organiseert en registreert. Oefenin- dat het toestel letterlijk in z'n voegen 450 meter aan een chute naar bene- wam er zo n boer op klompen, die
gen worden nu nog door de kraakte. Drijver:'Ik dacht nog: dit gaat den was gevallen, kon de rondvlieg- wist met dat het toestel van linnen
bevelvoerders in hun vrije tijd voorbe- een hooP 9®ld kosten.' Moens: 'De in- kist de kabel niet meer ontwijken. De ™as en schoPte er dwars doorheen.'
reid en georganiseerd en dat leidt bij structeur durfde niet te kijken.' Maar kabel haakte aan de vleugel van de ln alle 9evallen werden de vleugels
hen tot overbelasting. Drijver kwam er goed uit vandaan. PH-RIE, met als resultaat dat de 9edemont66rd. het toestel op een
Om de vrijwilligers gemiddeld 76 uur werd later één van de beste vliegers rondvluchtkist zich in de grond aanhan9er gezeten over de weg naar
per jaar te kunnen laten oefenen, van de club en zou later 2®'fs een ei- boorde. Er vielen doden en gewon- het vliegveld teruggebracht. Gieze
gen vliegtuig aanschaffen. Soms wa- den en er werd een uitgebreid rapport verhaalt over een tocht naar Den Hel
der, waarbij het sleeptoestel hem
boven Den Burg dropte. Tegen wind
heeft de brandweer jaarlijks een bud
get van ruim €38.000,- nodig. Nu
staat er nog €13.000,- bij de ge
meente in de boeken voor oefenuren.
Dat bedrag is nog gebaseerd op ge
middeld 25 oefenuren per jaar, maar
dat is volgens de brandweer inmid
dels achterhaald omdat er momen
teel al gemiddeld 38 uur per jaar-
wordt geoefend. Om dat te corrige
ren. moet de €13.000,- met €6.000,-
naar €19.000,- worden opgetrokken
en dat bedrag wordt verdubbeld naar
de benodigde €38.000.-. Daarnaast
heeft de brandweer ruim €15.000,-
extra nodig om alle vrijwilligers één
keer in de vier jaar aan de overkant
realistisch (vrij vertaald: met veel rook
en vuur) te kunnen laten oefenen.
Voor het in dienst nemen van een
preparatie-medewerker is jaarlijks
€46.000,- nodig.
Ondanks bezwaren tegen de extra
uitgaven, toonden de partijen zich
niet tegen de invoering van de lei
draad en de aanstelling van de
preparatiemedewerker. Alleen Texels
Belang zei geen gunstig advies te
kunnen geven. De gemeenteraad
neemt dinsdag 4 oktober een besluit
over het extra budget voor de brand
weer. Burgemeester Joke Geldorp
deed een oproep aan de commissie
leden om even een seintje te geven
als zij er voortijdig uit zijn, zodat de
brandweer alvast kan beginnen met
het werven van de preparatie-mede-
werker. Veel brandweerkorpsen in het
land zijn momenteel zoekende naar
dergelijke medewerkers en die zijn
niet al te dik bezaaid. De brandweer
streeft ernaar de preparatie-mede
werker vanaf 1 januari aan de slag te
laten gaan.
L udy Moens op
trouwfoto bij de Röhnmerche, de PH 282
wist hij zijn toestel nog maar net over
de sloot langs de startbaan te krijgen
en vervolgens het hele eind naar de
hangar moest het duwen.
Met de motorzwevers verdween voor
veel oudgedienden de romantiek van
het zweefvliegen, Voordeel was dat
voortaan de oversteek naar het vas
teland kon worden gemaakt, wat
daarvoor nauwelijks mogelijk was
omdat er boven zee onvoldoende
thermiek is. Jaap Drijver: 'De over
stap van slepen naar motorzweven
betekende voor de echte diehards
einde verhaal, maar voor de club was
het goed, anders had je nu niet meer
genoeg leden gehad om de club te
laten draaien.' Met alle veranderin
gen die de vereniging heeft doorge
maakt, is nog één ding hetzelfde: de
opwinding van het moment dat als
eerste solo mag worden gevlogen.
Sjaak Hofstra, de huidige voorzitter,
herinnert het zich nog als de beste.
'Heel spannend. Eenmaal beneden
werd ik helemaal nat gespoten, want
dat is de traditie die erbij hoort.'
Leerlingen knjgen elke zondag les
van professionele club-instructeurs.
Wie een brevet heeft, kan zowel op
zondag als doordeweeks gebruik
maken van een toestel van de club.
De contributie per jaar bedraagt
€350,-, studenten hoeven met te be
talen. Het zweefvliegen is gratis, voor
de tijd dat de motor draait wordt een
vergoeding van €45.- per uur gere
kend. Nieuwe leden zijn welkom.
Gerard Timmerman
