Gids registreert toename wilde planten op Texel
1Bescherming en beheer
werpen hun vruchten af'
mm?
TEXELSE g COURANT
Klaas Uitgeest tekent reizen door Noord-Amerika op
Fotoboek over afgedankte
trekkers en werktuigen
V
Af*.. i ii
Via internet offerte aanvragen bij bouwers
VRIJDAG 16 JUNI 2006
Ktes Uitgeest, hier met reisgenoot Kees Huisman, op e
tttóe/s die hij aantrof op zijn reizen door Amerika.
i de vele afgedankte
De Grand Canyon, Hooverdam,
Las Vegas en de Niagara waterval
len zijn de geijkte bezienswaardig
heden bij een bezoek aan Amerika.
Zo niet voor Klaas Uitgeest, die
zich in het land der onbegrensde
mogelijkheden vooral verdiepte in
oud roest. Tijdens zeven reizen,
waarin hij vele duizenden kilome
ter aflegde, richtte hij zijn camera
op oude, afgedankte trekkers en
andere landbouwmachines. Rust
fioest in Noord-Amerika heet het
foto-en prentenboek waarin hij zijn
belevenissen heeft opgetekend.
Her zijn we gewend om spullen die
•eniet meer gebruiken op te ruimen.
maar in Amerika gaat dat anders.
Trekkers, landbouwwerktuigen en
andere machines die ooit zijn afge
dankt, staan op verlaten plekken,
in weilanden en in bossen, weg te
roesten. Uitgeest: 'Nou ja wegroes-
ten, door het landklimaat is het veel
droger en roest het lang niet zo hard
als hier. Zelfs van trekkers die al lang
geleden zijn afgedankt, zoals een
John Deere uit 1935, is het merk
nog steeds te lezen.' Voor een lief
hebber als deze Koger verzamelaar,
een waar Dorado. 'Trekkers waar
je hier een moord voor moet doen,
staan daar voor het grijpen. Even
opknappen en klaar.' Hij toont een
foto van een slopenj, waarop het
letterlijk groen ziet van de oude trek
kers. 'Zes hectare vol met alleen
maar John Deere.' Een soortgelijke
foto heeft hij van sloopterreinen met
rode McCormicks. Maar ook albums
vol met foto's van afgedankte trek
kers of restanten daarvan die worden
overwoekerd door onkruid. Formalls,
Massay Harris en andere merken, die
via de Marshallhulp na de Tweede
Wereldoorlog ook op Texel terecht
zijn gekomen. Ook foto's van aller
lei andere afgedankte landbouwma
chines, zoals zelfbinders, combines
en hooipersen. Maar ook een oude
schoolbus die midden in een wei
land is neergezet. 'Die gebruiken ze
voor opslag.' Hij fotografeerde een
vliegtuigkerkhof en - je bent wrak-
kendeskundige of niet - een foto
van een scheepswrak dat half boven
water uitsteekt. 'Hier ruimen ze dat
op, daar niet.'
Uitgeest maakte zijn eerste reis naar
Amerika in 1987, samen met onder
meer Hans Smit van de Marsweg
en oud-Texelaar Kees Huisman (nu
woonachtig op Terschelling). Die reis
ging naar Ohio. 'We kwamen ook
door de staat New York. We wis
ten dat er in het plaatsje Rozendaal
een Zegel moest wonen, nog familie
van de Zegels van de Parkstraat.
Er zaten inmiddels vier generaties
tussen, maar we pikten hem er zo
tussenuit.' Die eerste reis langs slo
perijen en ander oud roest leverde
zeven geschikte oude trekkers op,
die in een container op transport naar
Texel werden gezet. 'Ze hadden daar
toen nog niets met oude trekkers en
als Texelaars die daar in die ouwe
troep liepen te struinen, waren we
een bezienswaardigheid. We hebben
in drie kranten gestaan.'
Nadien maakte Uitgeest, samen met
echtgenote Duw die meer belang
stelling heeft voor vuurtorens, nog
zes reizen naar Noord-Amerika, zoals
een reis rond het Eriemeer, Noca
Scotia, het Midden-Westen, New
England, Georgia en Alabama. Het
leverde fraaie anekdotes op. 'We
hoorden eens van een landbouw-
show bij een gehucht aan de Missis-
sipi, toen iemand ons vertelde dat er
nog een stel Nederlanders waren van
boven het Noordzeekanaal. Toen we
ze spraken bleken het ook Texelaars
tc zijn, het apothekersechtpaar Lely.
Die waren op familiebezoek.' In Ame
rika werden ze ook gewaarschuwd
voor een tornado. 'Ach, we zijn wel
een beetje storm gewend. Maar het
werd helemaal donker en het ging
enorm te keer. De tornado gelukkig
langs ons heen, maar toen we verder
reden zagen we wel wat voor een
enorme schade zoiets aanricht.'
De reizen leverden niet alleen zo'n
2600 zorgvuldig bewaarde dia's op,
op tweedehands markten scharrelde
Uitgeest ook dozen vol oude prenten
op uit het begin van de vorige eeuw,
met daarop allerlei landbouwtafere-
len, zoals het ploegen met paarden
en oogsten met meerdere zelfbin
ders. 'Met dit soort prenten maakten
de fabrikanten van landbouwmachi
nes destijds reclame. In kleur, dat
was toen een zeldzaamheid. Ook
deze kaarten krijgen een plaatsje in
het boek, waarin de verschillende
reizen op 360 pagina in beeld wor
den gebracht. Bijzonder zijn ook de
krantenknipsels en folders, deel nog
afkomstig van de vader van Cor
Dros, waarin op vooroorlogse wijze
landbouwmachines worden aange
prezen.
Het boek Rust Roest in Noord-Ame
rika is bij voorintekening (kosten
€39,50) te bestellen in de Het Open
Boek en Nauta Boek of via internet
(www.drukware.nl). Bedoeling is dat
het boek op 1 november verschijnt.
Afkeuring over
kapotte glazen
na strandfeestje
Ze schrokken er hevig van. In een
zwin op het strand bij paal 9 ont
dekten Ed Drijver en Rob Ooms
(de rozenman) uit Den Hoorn dins
dagochtend diverse kapotte bier
glazen die net onder het waterop
pervlak uit het zand staken.
De twee haalden meerdere kapot
te glazen, die rechtop stonden, uit
het water. 'Dit kan echt niet', aldus
Drijver en Ooms. 'Je moet er niet
aan denken dat je hier met je voet
instapt en een pees doorsnijdt.
Je bent voor de rest van je leven
ongelukkig.' Andere strandgangers
haalden dinsdagochtend eveneens
kapot glas uit het water. Voor zover
bekend hebben zich geen ongeluk
ken voorgedaan.
Waarom de kapotte glazen in de
zwin lagen, is niet bekend. Ze waren
afkomstig van een feestje dat de
avond daarvoor op het strand was
gehouden. Drijver vermoedt dat er
een bizar spelletje mee is gespeeld.
Het glas dat Ed Drijver ei
'Ik vermoed dat ze er één in de lucht gevolgen kunnen veel te groot zijn.'
hebben gegooid om er vervolgens Volgens Ooms past de aanwezig
een ander glas tegenaan te gooien.' heid van kapot glas op het strand
Volgens de twee kan het absoluut ook absoluut met bij de blauwe vlag
niet door de beugel wat er gebeurd die recent voor het derde achter-
is. 'Die zwin wordt door kleine kin- eenvolgende jaar aan paal 9 werd
deren als pierenbadje gebruikt. Dit toegekend,
mag niet nog een keer gebeuren De
Via internet bij verschillende bedrij
ven tegelijk offerte aanvragen en
vergelijken. Die mogelijkheid biedt
de website www.bouwenoptexel.
nl, die sinds deze week actief is en
waarbij op dit moment zo'n dertig
vakmensen uit de Texelse bouw
wereld zijn aangesloten.
Tijdwinst en efficiency zijn de belang
rijkste voordelen van de website,
vindt initiatiefnemer Ronald Biesboer
van Reclamecoach.nl. 'Je bepaalt als
klant zelf wanneer je tijd hebt. Handig
is ook dat je niet het gevaar loopt
hetzelfde verzoek een paar keer net
iets anders te doen, waardoor je
afwijkende offertes binnenkrijgt.'
Het principe is eenvoudig. Wie een
klus wil uitbesteden, bezoekt de web
site, meldt zich gratis aan en door
loopt vervolgens met meerkeuzevra
gen in negen stappen het offerteplan.
Daarbij geeft de aanvrager onder
meer aan of het om een vrijstaand
huis, villa, winkelpand, stacaravan,
chalet of nog iets anders gaat, welk
onderdeel moet worden vernieuwd
of gerenoveerd, of er nog materiaal
moet worden aangeschaft en in welk
tijdbestek de klus moet worden uitge
voerd. Het systeem filtert en zendt de
aanvraag vervolgens naar de bedrij
ven die in aanmerking komen. Daar
bij belandt de aanvraag voor nieuw
aannemers die voor de uitvoering in
aanmerking komen. Bednjven die aan
de website willen meedoen, betalen
maandelijks €25,- om erop te staan
Daarnaast biedt de website allerlei
heid en wil je alleen gecertificeerde
bedrijven. Een andere keer vind je
dat minder noodzakelijk en geef je de
voorkeur aan een financieel voordeel',
schetst Biesboer. Daarnaast geeft de
website informatie over onder meer
bouwvergunningen, geldzaken, ver-
zekenngen en zijn ook de gemeen-
extra's, waaronder informatie over telijke publicaties over vergunningen
de aangesloten bedrijven. Dat is met
alleen ter promotie van de onderne
mers, maar ook bedoeld als service
voor de klanten. 'Voor sommige klus
sen wil je misschien absolute zeker-
erop te raadplegen Biesboer bena
drukt dat de mogelijkheid tot per
soonlijk contact met de aannemers
altijd blijft bestaan.
straatwerk bij daarin gespecialiseerde
bedrijven, niet bij schilders of keuken
centra. Opdrachtgevers die iets over
de huidige situatie willen uitleggen,
kunnen ter illustratie maximaal zes
foto's meesturen. Hebben ze proble
men bij het invullen van het digitale
formulier, dan krijgen ze op verzoek
binnen 24 uur hulp van de websitebe
heerder. Het systeem onthoudt in dat
geval in welk stadium het invullen van
het formulier zich bevindt.
Hoeveel offertes er daadwerkelijk op
de aanvraag volgen, moet worden
afgewacht. Voor alle klussen geldt
echter dat meerdere bednjven in aan
merking komen. 'Eén offerte is geen
offerte', vindt Biesboer. 'Je moet kun
nen vergelijken.' Zo hebben zich vier
aannemers, vier dakdekkers, drie
elektrabedrijven en drie tegelzetters
bij hem aangesloten. 'En andere vak
mensen zijn ook welkom.' ledereen
die offerte aanvraagt, krijgt veertien
dagen later automatisch per e-mail
de vraag of hij al reactie binnenheeft.
Zo niet, dan worden, de geëigende
bedrijven nogmaals aangeschreven,
met de vermelding dat het om een
herhaalde oproep gaat. Er zijn nau
welijks grenzen aan de omvang van
het uit te voeren karwei. Of er nu
alleen een deur moet worden geverfd
óf een heel nieuw huis moet wor
den gebouwd, er zijn altijd meerdere Met meerkeuzevragen kan op de website in negen stappen offerte worden aangevraagd.
Dijksen, Theo Timmer, Wilma Eelman en Johan Reydon poseren i
erggebied, waar veel soorten wilde planten groeien.
verheerste in de jaren tachtig
omberheid, anno 2006 zijn ze
stuk optimistischer over de
exelse natuur. 'Niet dat het nu
llemaal hosanna is, want je kunt
genoeg vraagtekens zetten
*1 de kwaliteit en bescherming
f3" het milieu. Maar in deze tijd
fordt ook op a||er|ei terreinen
finst geboekt en wordt er aan
fatourlijke rijkdom veel terugge
wonnen.' Dat schrijven samen-
Wellers Johan Reydon en Adriaan
wjksen in de inleiding van De
planten van Texel, de gids
f® na bijna vijfentwintig jaar een
Weel herziene versie beleeft.
r nieuwste versie van de planten-
telt zo'n vijftig soorten meer dan
'f orste, die in 1982 verscheen,
•wl zeggen dat de diversiteit is
P^d," want Reydon en Dijksen
öen vooral planten opgenomen
|-e Sr"9szins algemeen' voorko-
,!n.°P het eiland, afgezien van
n en die nog steeds tamelijk bij-
aa-zijn, maar op Texel in grotere
wait i e'^ers worden gevonden,
eleorchideeënsoorten. De
is volgens de samenstel
lers mede te danken aan jarenlange
bescherming en een actief beheer.
'Op Texel houden meerdere instan
ties en particulieren zich hiermee
bezig. Stap voor stap slagen ze er
samen in her en der op het eiland de
kwaliteit van de natuur en het milieu
te verbeteren. Er valt nog genoeg te
doen, maar het is bemoedigend om
vast te kunnen stellen dat de tekst
van deze nieuwe editie optimisti
scher van toon is dan die van jaren
tachtig', schrijven de twee.
Dankzij een ander maaibeheer van
de gemeente is de soortenrijkdom
in de wegbermen de laatste tijd
sterk toegenomen. In een toelich
ting zwaaien Reydon en Dijksen
ook veel lof toe aan agrarische
natuurvereniging De Lieuw. 'Met
hun akker- en slootkantenbeheer is
in korte tijd een geweldig resultaat
geboekt. Sommige planten zijn veel
minder schaars geworden. Dat geldt
bijvoorbeeld voor Watermunt, dat je
tegenwoordig veel langs sloten ziet.
Maar ook Orchideeën, Ratelaars en
Koekoeksbloemen doen het veel
beter dan vroeger. Dat is ook te
danken aan het gebruik van minder
kunstmest.'
Jan Drijver
Een spectaculaire opmars beleeft
het Zwartmoeskervel, dat in de
zeventiende eeuw op Texel door
een botanicus werd gesignaleerd,
maar daarna lange tijd leek te zijn
verdwenen. Toen Natuurmonumen
ten in de Tweede Wereldoorlog de
Noordereendenkooi in Spang kocht,
ontdekte een dochter van admi
nistrateur (en latere directeur) Jan
Drijver tot grote vreugde van Jac.
P. Thijsse dat daar nog Zwartmoes
kervel groeide. 'Toen we ons eerste
boek maakten, kwam het nog bijna
niet voor. Om die reden hebben
we het toen niet opgenomen. Maar
tegenwoordig vind je het overal. Ik
moet zelfs mijn best doen om het
in mijn tuin een beetje in toom te
houden', vertelt de in het Hogeberg-
gebied wonende Reydon.
Ook veranderende grondwater
standen hebben hun invloed op
de populatie. Maar dat niet alleen
beheersmaatregelen een rol spelen,
blijkt onder meer uit het succes van
Zeewolfsmelk. 'Heeft zich recent op
Texel kunnen vestigen als gevolg
van het milder wordende klimaat.
Kwam tot ca. 1990 vooral voor
in het Middellandse Zeegebied, in
Zuid-Engeland en langs de Franse
westkust', meldt het boekje. Rela
tief nieuw is ook het Mosbloempje,
het kleinst bloeiende plantje van
de Nederlandse flora, dat onder
meer op de Texelse duincampings
te vinden is.
Het enige plantje dat sindsdien is
verdwenen en dus niet meer in de
nieuwste versie is opgenomen, is
het Kruipend stalkruid. De enige
vindplaats van dit duinplantje was
een vallei bij paal 9, die inmiddels
in zee is gespoeld. 'Die plant is nu
weg, maar duikt misschien later wel
weer eens op.'
Dat Texel als eiland toch geen
geïsoleerd gebied is, is overigens
al langer bekend. Door de aanvoer
van grond voor dijkverhogingen
nam het aantal wilde planten ook
in het verleden toe. Ook door het
inzaaien van bermen is de soorten
rijkdom gegroeid, terwijl niet moet
worden onderschat hoeveel planten
bewust door Texelaars en toeristen
zijn geïmporteerd. Reydon: 'Dat zijn
inderdaad onnatuurlijke ontwikke
lingen. Maar ze zijn nauwelijks te
voorkomen, want je draagt al heel
snel zaden mee in je schoenzolen of
tussen je kleren. Als je dat niet wilt,
moet je een streng controlesysteem
opzetten, zoals in Australië, waar je
binnenste buiten wordt gekeerd als
je het land in wilt.'
Uitverkocht
De wilde planten van Texel beleefde
in 1982 een licht gewijzigde her
druk, maar nadat die zo'n tien jaar
later uitverkocht raakte, zag het er
lange tijd niet naar uit dat er een
nieuwe druk zou volgen. 'Er werd
af en toe wel naar gevraagd, maar
ik heb altijd gezegd dat als we
iedereen die ernaar vroeg honderd
gulden en een bos bloemen zouden
geven, dat we dan nog het min
ste verlies zouden lijden. Ik was er
van overtuigd dat een herdruk nooit
uit zou kunnen', vertelt uitgever en
boekhandelaar Theo Timmer van
Het Open Boek.
In de loop der jaren nam de vraag
geleidelijk toe, mede dankzij het
legertje Texelse excursieleiders, die
steeds meer mankementen aan het
boekje constateerden. Uiteindelijk
besloot Timmer dat hij zich toch
weer aan een nieuwe editie wilde
wagen. Daarbij werden niet alleen de
'nieuwe' planten toegevoegd, maar
werd ook de wat plechtstatige tekst
van de eerste twee drukken gemo
derniseerd en herschreven. Aan de
opzet van het boekje is in wezen
niet veel veranderd. Reydon en Dijk
sen nemen de lezer als het ware aan
de hand mee de Texelse natuur in,
waarbij ze per biotoop iets vertellen
over de geschiedenis, omstandig
heden en andere bijzonderheden
van het betreffende gebied. Daarbij
wordt onderscheid gemaakt naar de
buitendijkse gebieden, vloedmerken
en zeereep, droge duinen, duinval
leien en heiden, bos, wegbermen,
tuinwallen en sloot- en waterkan
ten. 'Interessant aan Texel is dat
er op een klein oppervlak heel veel
verschillende landschappen en dus
ook planten zijn.' Aan het eind van
ieder hoofdstukje volgt steeds een
lijst met planten en de bijbehorende
illustraties. Een apart hoofdstukje is
opgenomen over grassen en schijn-
grassen.
De samenstellers hebben niet naar
volledigheid gestreefd. 'Op Texel
groeien 874 verschillende planten.
Sommige zijn nauwelijks van elkaar
te onderscheiden. Er zijn alleen al
zo'n dertig soorten duinpaarden-
bloemen. Niemand heeft er iets aan
als die je allemaal opneemt', vertelt
Wilma Eelman, die als adviseur en
corrector bij de herdruk betrokken
was en onder meer alle officiële
namen in het Nederlands, Engels,
Frans, Duits en Latijn erbij zocht.
Geen overbodig werk, want weten
schappers zijn nogal eens geneigd
het plantenrijk op andere manieren
in te delen, waardoor ook namen
veranderen. Volgens de samen
stellers moet onderscheid worden
gemaakt tussen een encyclopedie
en de handzame gids die zij hebben
willen maken. Ze hebben ernaar
gestreefd 'een zo breed mogelijk
publiek' te bereiken, maar wel 'zo
degelijk mogelijk geformuleerd'.
Dijksen: 'Een botanicus moet ons
niet op fouten kunnen betrappen.'
Mooiste
Ondanks alle waardering voor
eikaars werk zwaaien de betrok
kenen Reydon de meeste lof toe.
Vooral dankzij zijn fraaie en in kleur
afgedrukte schilderingen werd het
boek in 1982 volgens Timmer in
de Texelse Courant beschreven als
'één van de mooiste ooit over Texel
verschenen'. De illustrator werk
te twee zomers aan de tweehon
derd schilderingen die in de eerste
druk verschenen. Daar kwamen er
voor de nieuwe editie nog eens
zo'n vijftig bij, waaraan hij onge
veer tweeëneenhalf uur per stuk
kwijt was. Bijzonder is dat Reydon
'naar de natuur' schildert en geen
foto's gebruikt, een werkwijze die
volgens Eelman alleen wordt beoe
fend door Rein Westra, illustrator
van de Nederlandse Oecologische
Flora. Hoewel hij daardoor in de
winter noodgedwongen rust heeft,
ziet Reydon zelf grote voordelen.
'Als je één foto hebt, moet je het
daarmee doen. Ik kan de plant met
mijn werkwijze van alle kanten bekij
ken en zo beter de typische ken
merken bestuderen en tot uiting
laten komen.' Dat luistert soms heel
nauw. 'Sommige planten hebben
op Texel net iets andere kenmerken
dan elders. Zo ziet de Akkermelk
distel die hier in buitenste duinenrij
groeit er onder invloed van wind.
zout en meer zon anders uit dan
dezelfde plant in de Achterhoek.
Ook een verschil in mineralen in de
grond zorgt daarvoor. Dat betekent
dus ook dat je niet klakkeloos kunt
kopiëren uit andere boeken.' Lastig
voor Reydon - en voor de lithograaf
- was ook dat veel bloemen wit zijn.
'Als je die op wit papier wilt laten
zien, moet je allerlei trucs uithalen
om ze toch goed te laten uitkomen.
Ik maak bijvoorbeeld veel gebruik
van randjes en schaduwen.'
Resultaat
Het resultaat mag er zijn. De wilde
planten van Texel is een fraai geïllu
streerd boekje met heldere teksten
geworden, dat mede dankzij de alfa
betische registers met Nederlandse
en wetenschappelijke namen ook
handig in het gebruik is. Een aar
dig extraatje is de lijst met Texelse
plantennamen, die overigens ook al
in de eerste druk was opgenomen
en sindsdien niet meer is uitgebreid.
Timmer: 'In 1982 hadden we nog
hulp van Texelaars die de Neder
landse namen niet eens kenden
en alleen de Texelse gebruikten.
Maar die kennis begint duidelijk te
verdwijnen.'
Het boekje kost €14,50 en is ver
krijgbaar bij de Texelse boekhan
dels
Joop Rommets
Door Johan Reydon getekende wilde planten die in het Texelse bos groeien: Look-
zonder-look (1), Wilde hyacint (2), Gewone vogelmelk (3), Gewoon sneeuwklokje (4),
Vingerhelmbloem (5), Italiaanse aronskelk (6) en Klimop 7
