De Groeneplaats: meer dan 50 jaar onvrede ra®! *4 W fl TEXELSE COURANT 1 VRIJDAG 9 FEBRUARI 2007 Al na de Eerste Wereldoorlog werd in de gemeenteraad gesproken over het oprichten van een 'meer monumentaal gebouw' als gemeentehuis, ter vervanging van het uit de zeventiende eeuw daterende herenhuis op de Vismarkt, dat sinds 1841 als zodanig in dienst was. Dat werd toen niet nodig - en in ieder geval te duur - gevonden. Een nieuw gemeentehuis kwam opnieuw ter sprake in 1950, toen het voormalige woonhuis te klein werd voor de der tien ambtenaren en het bouwkundig bovendien hard ach teruit ging. Er werden plannen gemaakt en er verscheen een bedrag op de begroting. De watersnoodramp van 1953 maakte echter dat de (vergevorderde) plannen op de achtergrond raakten. Pas in 1960 kwam het nieuwe raadhuis weer ter sprake, toen het oude gebouw dreigde in te storten. Tien jaar later werd het huidige gemeentehuis in gebruik genomen. Met de opening van het gemeentehuis (in 1970) begon de discussie over de herinrichting van de Groeneplaats (en omgeving op gang). Werd de komst van de Rabobank al met lede ogen aangezien, het nieuwe raadhuis maakte dat mensen uit Den Burg zich steeds minder thuis voelden in hun eigen dorp. Het grootsteedse gebouw, ontworpen door een architect van de Nieuwe Zakelijkheid, het ver grote, niet langer omsloten plein en de aansluiting met de wegen rond het dorp, vonden hun oorsprong in een visie die slecht aansloot op het Texelse gedachtegoed. Als altijd kwam de Texelse bevolking wat langzaam op gang. Maar de onderhuidse gevoelens vonden een uitweg toen in 1995 Jook Nauta met zijn plan Het hart hersteld een niet te stuiten discussie aanzwengelde. Ineens bleek er veel meer onvrede te bestaan met de Groeneplaats, het gemeentehuis en de gang van zaken, dan eerder werd aangenomen. Maar de bestuurders hebben andere prioriteiten. Na een grondige herinrichting van het centrum van Den Burg, waarbij ook de Groeneplaats werd meegenomen, werd het angstaanjagend stil en dreigden de plannen in de ver getelheid te raken. Tot 2000, als Adviesbureau Ernst en Young Consulting opdracht krijgt onderzoek te doen naar de toekomst van het raadhuis. Het gebouw bleek te klein, onhandig in het gebruik en bouwkundig niet aan de eisen van de tijd te voldoen. Er laaide een discussie op over verbouw of nieuwbouw, waarbij de bal geruime tijd werd rondgespeeld. Nu is besloten dat het raadhuis uit het centrum verdwijnt, liggen alle opties weer open. Blijft het huidige gebouw staan of wordt het afgebroken? Komen er woningen, win keltjes, horecagelegenheden of een combinatie van deze? Komt er een muzieknis, een theater, een congrescentrum, een parkeergarage? En wie gaat dat allemaal betalen? Vragen waarop vele antwoorden mogelijk zijn. Maar het is wel te hopen dat de discussie ditmaal ergens toe leidt. Hieronder een overzicht van gebeur tenissen die hebben geleid tot de huidige Groeneplaats en van de discussies die hierover al gevoerd zijn. Niet alles heeft zich op één bepaalde datum afgespeeld. In dat geval is de datum van de Texelse Courant waarin van genoemd feit melding wordt gemaakt, vermeld tussen [teksthaken]. Alle citaten zijn afkomstig uit de Texelse Courant. [29] november 1952 Op de gemeentebegroting wordt ƒ500.000.- uitgetrokken voor de bouw van een nieuw raadhuis. 16 december 1952 Professor Wieger Bruin toont in de raadsvergadering een maquette van het toekomstige raadhuis op de vernieuwde Groeneplaats. Raadslid Van der Vis (CHU/AR) ziet het raad huis liever op een andere lokatie gebouwd, omdat de sloop van het Raaksje volgens hem ook een aan zienlijk bedrag vraagt. Ook raadslid Bruin (PvdA) ziet het gebouw liever in 'het nieuwe gedeelte' van Den Burg verrijzen. Wassenaar (PvdA) 'breekt een lans voor de sfeer van Den Burg, die toch zeer karakteris tiek is, en dacht hierbij ook aan het toerismenoteerde de verslagge ver. Uiteindelijk wordt het voorstel Groeneplaats met negen tegen vier stemmen aangenomen. De KVP is met 3 stemmen onverdeeld voor, de WD (2) tegen. Verdeeld zijn de PvdA (5 voor, 1 tegen) en CHU/AR (1 voor, 1 tegen). 1959 Kikkert verkoopt de Lindeboom aan Vlessmg en laat In de koopakte de bepaling opnemen dat er geen 'doods' gebouw mag ontstaan. Vlessing verkoopt het gebouw ech ter meteen door aan de Boeren leenbank, die het laat slopen om plaats te maken voor een nieuw bankgebouw [29] oktober 1960 Het gemeentearchief wordt van de zolder van het raadhuis over gebracht naar de zolder van de Boerenleenbank omdat het gebouw het gewicht niet meer kan dragen. Bovendien had archivaris Poel tij dens regenachtig weer druk werk met het legen van de pannen die bedoeld waren om het lekwater op te vangen. Het raadhuis, gebouwd in de zeventiende eeuw, verkeert in zeer slechte staat Het dak lekt, de gevel wijkt maar liefst 44 centime ter en de vijfentwintig ambtenaren verrichten hun werkzaamheden in 'benauwde, primitieve' kantoortjes. 'In 1952 kwam er reeds een post op de begroting voor aanloopkosten bouw nieuw raadhuis.' 23 september 1961 De Raifeissen-Boerenleenbank ver huist van de Vismarkt naar het nieu we gebouw op de Groeneplaats. 'Over het opvallende gebouw is al heel veel gediscussieerd. Het knus se van de Groeneplaats is volkomen verdwenen, zo luidt veler mening. Maar we zullen er wel aan wennen, en als men de bouwers mag gelo ven, zal met het steeds meer gaan waarderen.' 19 september 1961 De gemeentesecretarie verhuist voorlopig naar het pand Parkstraat 5. Het oude raadhuis verkeert in 'deplorabele en zelfs gevaar voor de veiligheid opleverende' toestand. Raadsvergaderingen en huwelijks voltrekkingen vinden tot nader order plaats in de vergaderzaal van het Polderhuis. Professor Wieger Bruin geeft uitleg over de bouwplannen, in een besloten deel van de raads vergadering. De Texelse Courant merkt hierover op: 'Waar andere gemeenten met dit soort voor alle gemeentenaren belangrijke zaken de grootst mogelijke openheid betrachten, worden bij ons deze onderwerpen behandeld als staats geheimen van de hoogste orde.' 30 januari 1962 Burgemeester De Koning merkt in zijn (weinig hoopvolle) nieuwjaars rede op dat het nog niet te zeggen is wat een nieuw raadhuis aan las ten meebrengt, 'maar toch zal het er moeten komen.' 6 november 1962 Professor Wieger Bruin geeft in de raadsvergadering toelichting op zijn ontwerp voor een nieuw te bouwen raadhuis, 'tussen Groeneplaats en Park'. Het nieuwe gebouw beslaat de hele oostzijde van de Groene plaats en komt op een nieuwe rooi lijn. achter het af te breken Raaksje. De bouwkosten zullen twee miljoen gulden beslaan en voor uitvoering wordt drie jaar uitgetrokken. Alle raadsleden zijn enhousiast over het ontwerp, behalve mevrouw Vrijdag- Keijser (WD), die het 'geheel niet Texels' vindt. De ontwerper stelt vast dat het raadhuis thuishoort in het centrum van de gemeente, in het hart van het 'hoofddorp Den Burg'. 30 november 1962 In de rondvraag van de raadsverga dering merkt juffrouw Luysterburg (CHU) op dat het bouwen van een nieuw raadhuis iets is waarbij de hele bevolking moet worden betrok ken. Burgemeester De Koning zegt 'deze mening te kunnen aanvoelen', maar meent dat uitbreiding van de bouwcommissie tot een 'moeilijk hanteerbaar' geheel zou leiden. P. Smit (KVP) merkt op dat de plannen voor het raadhuis zijn goedgekeurd door de raad, die een afspiegeling van de bevolking is. [5] oktober 1965 Na een lange strijd bereiken gemeen te en kapper Uitgeest overeenstem ming over het pand Groeneplaats 1. Uitgeest verhuist per mei 1966 naar de Parkstraat en 'met de aan koop van Groeneplaats 1 zal het hele Raaksje gemeentebezit zijn geworden, zodat alles spoedig kan worden geslooptMet de meeste bewoners van het Raaksje was al vrij snel overeenstemming bereikt en een deel van de panden was al afgebroken. 29 april 1966 Onder de kop 'Opdat men zich nog eens bedenken kan...' schrijft J.A. van der Vlis een hoofdartikel in de Texelse Courant over de plannen voor nieuwbouw van het raadhuis. 'Het schijnt, dat er ondanks een stemmigheid in de raad niet alge meen vreugde over de plannen bestaat. Het wordt een koekjes trommel, hoorden wij zeggen, een ander sprak van een witgeverfde verhuiswagen, weer een ander van een taartjesdoos.' Ondanks dat het oude raadhuis niet langer te gebrui ken was, roept Van der Vlis op tot bezinning. 'Wij dachten aan vele raadhuisplannen van vele gemeen ten, die herhaaldelijk veranderd waren en wij vroegen ons af of inderdaad de eens gemaakte keus onherroepelijk moest zijn.' De ontluistering van de Groene plaats begon volgens Van der Vlis met de bouw van de Rabobank op de plaats van hotel De Lindeboom. 'Van ouds was de Groene Plaats het centrum van alle Texelse gebeu ren. Enige belangrijke herbergen en winkels waren er gevestigd. Maar een feit is het dat door het slopen van het Raaksje en door de verdwijning van de oude Lindeboom de Groene Plaats aan levendigheid heeft ingeboet. Omdat met de bouw van het nieuwe raadhuis de Groene Plaats aanzienlijk vergroot zal worden, dient dit gemeente huis in zijn uiterlijke verschijning de mogelijkheid te bieden om publiek aan te trekken. Schiet men hierin te kort, dan zal het grote centrum van de gemeente dor en verlaten schij nen-in vergelijking met de Groene Plaats van vroeger. Tenzij men het onzalige idee zou hebben er een parkeerplaats van te maken. Daaraan kunnen en willen wij echter niet geloven. Gezien echter het onbehagen, dat wij op de schoonste dag van het jaar voor de zoveelste maal vast moesten stellen, is het welicht een voordeel, dat het verlof tot de bouw zo lang achterwege bleef. Opdat men zich nog eens bedenken kan.' 1 september 1967 De firma Drijver uit Den Burg begint met de bouw van het nieuwe raad huis, 'tussen het Polderhuis en de damesmodeafdeling van de fa. J.M. Moerbeek'. De bouwsom zal ƒ1.750.000,- bedragen. Drijver denkt zeker twee jaar nodig te heb ben. 12 maart 1968 Het gemeentebestuur besluit de samenwerking met stedebouwkun dig bureau Wieger Bruin en Van der Kuijle te beïndigen. 'De heer Daalder liet duidelijk uitkomen, dat het bureau en de gemeente in goede harmonie tot deze beslissing waren gekomen.' Het is de bedoeling een eigen stedebouwkundig tekenaar aan te stellen en deze te plaatsen op het Bureau Gemeentewerken. 14 maart 1969 De schutting rond de bouwplaats op de Groeneplaats verdwijnt. 'De tijd, dat de Groeneplaats gedeelte lijk afgesloten was, is toch nog aan zienlijk korter geweest, dan menig een indertijd verwachtte 8 augustus 1969 De werkvleugel van het nieuwe raadhuis is zover gereed dat de verschillende gemeentediensten erin kunnen worden ondergebracht. 'Binnenkort' wordt begonnen met de sloop van het oude raadhuis. 'Voor raadsvergaderingen en huwe lijken zal weer enige maanden van de vergaderzaal van het polderhuis gebruik worden gemaakt.' 24 maart 1970 De gemeenteraad vergadert voor het eerst in het nieuwe gemeente huis. In 'Terug op de plaats' (1976) stelt architect Jan Visser dat het oude Raaksje moeiteloos voor het gemeentehuis kan worden herbouwd, 20 juli 1970 Tijdens de officiële opening van het nieuwe raadhuis krijgt minister Beernink een 'gevaarlijk uitziende bom' in handen gedrukt door wat burgemeester Sprenger later noemt 'een groep verstokte tegenstan ders'. In zijn toespraak merkt de burgemeester verder op dat het aantal mensen dat vrede heeft met het nieuwe raadhuis, groeit. Ook stelt hij dat het raadhuis 'zeer bin nenkort' alweer te klein wordt. april 1976 Bij uitgeverij Het Open Boek ver schijnt Terug op de plaats - op zoek naar een dorpsplein, waarin archi tect Jan Visser stelt dat het 'volledig mis' is op de markt. 'Het plein is te groot, de nieuwbouw te koel en te stads en te overheersend.' Het plan van Visser voorziet in her bouw van het oude Raaksje dat ruim vóór het nieuwe raadhus heeft gestaan. 'Dat is een verrassende ontdekking, want het betekent niet alleen dat de sloop onnodig is geweest, maar vooral ook dat de huizen er zonder al te veel bezwaar weer neergezet kunnen worden.' ]1977 De Rabobank koopt het naastge legen café-restaurant Oranjeboom. Nog voor het pand kan worden verbouwd en bij de bank getrokken, ontstaat een golf van kritiek. Men maakt vooral ernstig bezwaar tegen het verdwijnen van de toneelzaal, wat 'de doodssteek zou betekenen voor het culturele leven van Den Burg'. Onder druk van de publieke opinie besluit de bank elders naar uitbreidingsmogelijkheden te zoe ken. De Oranjeboom wordt omge bouwd tot restaurant Azië. 6 oktober 1978 Met de onthulling van het naam bordje Gerard's glop wordt de zeer omstreden doorbraak Elemert- Parkstraat in gebruik genomen. De doorbraak maakt deel uit van het verkeerscirculatieplan van Den Burg en was al zichtbaar op de maquette uit 1952. Voor de totstandkoming ervan moest een woonhuis wijken. [24] januari 1986 De dienst Gemeentewerken presen teert een (voorlopig) plan voor de herinrichting van het centrum van Den Burg. Het wordt een meer dan acht ton kostende 'face-lift' die het leef- en werkklimaat moet verbete ren en die met maximale inspraak van de burgerij tot stand zal wor den gebracht. Het plan voorziet in het plaatsen van dagwinkeltjes op de Groeneplaats. De kermis moet van het plein verdwijnen, een idee dat door ondernemers en dorps commissie wordt onderschreven. De maandagse markt kan gewoon blijven. De raadscommissie Ruimtelijk en Huisvestingsbeleid heeft bezwaren tegen de voorgestelde herinrich ting. Daan Schilling (Texels Belang) omschrijft de Groeneplaats als een 'parkeerplaats', partijgenoot Jan van Asselt wil het plein laten zo het is. 'Ik heb nogal gevoel voor traditie en dit plein heeft al eeuwen lang in min of meer dezelfde vorm als dorpsplein gefungeerd. Waarom zou je dat veranderen?' Dirk Terp stra stelt voor het plein te verfraaien met een 'muzieknis van een rond model zonder muren'. De discussie tijdens een over het plan gehouden hoorzitting (op 30 januari) spitst zich vooral toe op de verkeerscirculatie in de Parkstraat. Architect Piet de Graaf uit Bussum komt in een ingezonden brief met een alternatief plan. 'De Groene plaats moet weer een groen plein worden. Geen bebouwing en auto's midden op het plein.' [15] april 1988 De herinrichting van de Groene plaats is mede dankzij de zachte winter op tijd klaar voor het bezoek van de koningin op 19 april. Voor het raadhuis is een waterwerk aan gelegd, waarvan veel mensen den ken dat het nog niet compleet is, omdat een fontein ontbreekt. [7] juni 1990 Bart Drolenga uit Purmerend krijgt opdracht voor het maken een een kunstwerk voor de ingang van het raadhuis. Het beeld komt in de plaats van de fontein, die bij het opknappen van de Groene plaats werd aangelegd. Voor het nieuwe kunstwerk is een budget af te trekken, maar de wethouder meldt dat de fontein 'niets met kunst te maken heeft'. 'Het is een civiel-technisch werk.' Texelse kunstenaars geven via Radio Texel commentaar, de firma Boom uit Oudeschild vervaardigt een tijdelijk kunstwerk om aandacht te trekken. 31 oktober 1990 Kraanmachinist Werner Dros maakt korte metten met de fontein voor het raadhuis. 'Het omstreden water werk gaat nu plaatsmaken voor een bij voorbaat nog veel meer omstre den object', schrijft de Texelse Cou rant. 'De fontein was nimmer een vriendelijk straaltje, maar bezorgde bij harde wind voorbijgangers een nat pak, het beloofde parelmoer achtige effect was zelden of nooit te bewonderen en stappende jongeren gebruikten het als openbaar toi let.' Het waterwerk was bedoeld als kroon op de 'verder geslaagde' her inrichting van Den Burg-Centrum. 27 november 1990 Metaalconstructiebedrijf Theo van der Linden uit Purmerend en de firma Westerlaken plaatsen het kunstwerk van Bart Drolenga voor het gemeentehuis. Het commentaar van voorbijgangers is niet van de lucht. Dit wordt door wethouder Tine Krijnen (Texels Belang), die een kijkje komt nemen bij de montage, afgedaan als 'ouwe mannenpraat'. december 1990 Het nieuwe bestemmingsplan Den Burg-Centrum ligt ter inzage. De omgeving van de Groeneplaats wordt hierin ongemoeid gelaten. Wel wordt vastgelegd dat uitgaans- bedrijven zich uitsluitend nog binnen het traject Zwaanstraat, Groene plaats, Vismarkt en Kantoorstraat mogen vestigen. 26 april 1990 TVO presenteert het rapport Texel, toekomstvisie detailhandel en hore ca. In dit distributieplanologisch onderzoek wordt de Groeneplaats een 'onaangename onderbreking van het winkelfront' genoemd. Voor gesteld wordt dat gemeente en TVO een compleet herinrichtingsplan maken, 'zodat het weer een brui send dorpshart wordt'. Horecaves- tiging moet mogelijk worden aan de zuidwestkant, er moeten terrassen komen en alle wanden van het plein moeten worden ingevuld met com merciële functies. 1 februari 1993 De Rabobank koopt het aangren zende pand, waarin tot dat moment schoenendiscount Shoemax was gevestigd. een opbrengst.' Het bureau stadsontwerp ir. S.V. Khandi maakt een maquette en het advies! bureau voor midden- en kleinbe<M MKB-Advies noemt het niet allee wenselijk, maar zelfs 'noodzakea om voor de lange termijn de eccj nomische positie van Den Burg ti handhaven en waar mogelijk te ve' sterken'. 'De verblijfswaarde w het winkelgebied wordt verhoog Den Burg versterkt zich als toefis sche attractie, het winkelaanbod2 in omvang en kwaliteit toenemeni het horeca-aanbod worden geco centreerd.' Desgevraagd spreken burgemee ter en wethouders zich met dire; voor of tegen het plan uit, maar' len zij het oordeel van de gemf teraad afwachten. Het college he moeite met de uitbreiding van hj winkelbestand (hoewel deze mai 4,2 procent bedraagt) en met M verdwijnen van de parkeerruira in het centrum. Ook biedt het ptf geen alternatieven voor het verdij nen van een groot plein voor even- menten als de folklore en de scfJ penfokdag. Verder waarschuwt M college dat uitvoering de gemeeri geen cent mag kosten. [17] oktober 1995 De dorpscommissie van Den Bu (in oprichting) wil 'vreselijk gra: een avond beleggen om met bewoners van gedachten te selen over de uitgangspunten het plan van Nauta. 'We zullen gemeente vragen of wij dat mog organiseren.' 18 oktober 1995 De raadscommissie Ruimtelijk Huisvestingsbeleid stelt voor plan van Nauta in handen te ge van een werkgroep waarin bre lagen van de bevolking zijn ver genwoordigd. Twijfels heeft de ca missie over het bouwen van won gen in het park en het verdwij- van het marktplein. 'Om het c= trum leefbaarder te maken, is taxistandplaats op de Groenepta ingericht', zegt Dirk Terpstra (Pvd 'Waar moet je daar dan mee n toe?' Opmerkelijk is dat over ingrijpend onderdeel van het p: het doorbreken van het gemeer huis om het park beter toeganks te maken, met geen woord wc gerept. Wat Nauta betreft, hoeft gemeentehuis niet weg. 'Het is'i zekere zin een monument, omt het een kenmerkend produkt isvf een tijdsbeeld.' [28] november 1995 In overleg met Jook Nauta sl" het college een werkgroep i de reconstructie van het centn1 n vm Hei-inrichting Groeneplaats Den Burg Gemeente "lèxol Jan.igfté *5h f i Den Burg. Het plan voorziet in 'dagwinkeltjes' van ƒ60.000,- beschikbaar. De drie metalen halve cirkels zijn volgens de kunstenaar 'ritmisch en beweeg lijk gerangschikt' en vormen 'een metafoor van het eiland Texel, waar de elementen water en wind een rol van betekenis spelen'. 12 juni 1990 Leden van de gemeenteraad spre ken zich tijdens de rondvraag uit tegen het nieuw te plaatsen kunst werk. Jan van Asselt (Texels Belang) en Gerbrand Poster (TB) zeggen liever een kunstwerk te hebben dat bij het karakter van de Groeneplaats past. Wethouder Tine Krijnen-Baijs (TB) antwoordt desgevraagd dat er in Oosterend ai een beeld van een schaap staat, dat er in Den Burg al een pomp staat en dat een bank- stenen bank erg koud is om op te zitten. Ate Rienstra (CDA) stelt voor de kosten voor het slopen van de (mislukte) fontein van het budget [7] oktober 1994 De ING-bank koopt het voorma lige VW-kantoor en de naastge legen voormalige speelautomaten- hal. Beide gebouwen zullen worden gesloopt om plaats te maken voor één nieuw bankgebouw. [10] oktober 1995 Jook Nauta presenteert de stede- bouwkundige visie Het hart her steld. Uitgangspunt is terug te gaan naar de oorspronkelijke situ atie met vier duidelijk afgebakende open plekken: Vismarkt, Groene plaats, kerkhof en park. Hierdoor moeten de kleinschaligheid en het besloten karakter terugkeren. Vol gens Schaaff Vastgoed Adviezen is het plan niet alleen haalbaar, maar voor wat betreft Groeneplaats en park zelfs economisch interes sant. 'In principe zijn voor de reali satie geen gemeentelijke bijdragen nodig. Er kan zelfs sprake zijn van van Den Burg nader gaat bekii* Daarnaan voorafgaand zullen gemeentelijke afdelingen de ma lijkheden, knelpunten en bepert gen op technisch en planologe gebied inventariseren. Jook Na buigt zich tezelfdertijd over de firi ciële onderbouwing van zijn plar Oudjaar 1995 In de oudjaarskrant meldt Na dat de renovatie van het cent' van Den Burg niet extravagant hoeft te kosten. 'Uiteindelijk n* het project zichzelf kunnen bec' pen. Als ik dat niet mogelijk gedacht, was ik er niet eens begonnen.' Het plan is volgensh niet omstreden. 'Er bestaat nati lijk strijd op onderdelen, maar ds logisch. Hoeveel ruimte moet ert ven op de Groeneplaats? Dat vragen. Maar echte tegenstand hebben zich nog niet gemeld.' Nauta betreft, wordt 1996 het

Kranten Regionaal Archief Alkmaar

Texelsche Courant | 2007 | | pagina 6