'Het blijven jutters en stropers'
'Blaaskaak van overkant zal
het ons wel even vertellen'
0-
Overkanters en Texelaars en overkanters en Texelaars en overkanters...
'Texelaar is niet lui,
wel gauw tevreden'
'Warmvoelend met
veel sociaal gevoel'
Ars
TEXELSE g COURANT
Q
au
VRIJDAG 9 MAART 2007
Drie overkanters, die al heel
lang op het eiland wonen. Wat
vinden zij van Texelaars?
Tekst Jan Heemskerk, foto's
Henk van Wijk
Hans de Leeuw (60), geboren in
Barchem, Gelderland. Na korte
carrière in schoonvaders garage
bedrijf en de Grolsch brouwerij in
het bankwezen (NMB, later ING)
verzeild. Werkte in vestigingen van
Winterswijk tot Schagen. Werd kan
toordirecteur in Den Burg in 1983.
Getrouwd met Wil, theatermaker.
Drie mooie dochters werden hun zakelijk. Je moet soms een half jaar
deel. op een rekening wachten, maar dat
gebeurt aan de overkant ook.
Wat trok je aan? Leidt dat elkaar zo goed kennen tot
Ze zochten een kantoordirecteur, sterke sociale controle?
wat voor mij een promotie was. We Zoals in elke kleine gemeenschap,
keken in het telefoonboek of er een Dat heb ik in de dorpen rond Win-
middelbare school was en binnen terswijk ook meegemaakt. Daar
een uur was besloten dat we het hoorde je ook een dag later dat je in
deden. De keus was niet moeilijk, de kroeg had gezeten. Maar kijk, als
We kenden Texel van vakanties en die meiden uitgaan en door vreem
de lucht, de ruimte, de rust vonden den worden lastig gevallen nemen
we prachtig. En de zee, dat ding Texelse jongens het voor hen op en
beweegt altijd en is nooit hetzelfde, dat zie je in Amsterdam niet, want
Vond je veel verschil in mentaliteit daar kennen de buren elkaar niet
met de overkant? eens.
Nee. Als je Noord Holland gewend Is jou, qua zakelijk doen en laten,
bent, stemt de mentaliteit redelijk wel eens iets opgevallen waarvan je
overeen. Het zijn hier vreselijk aar- dacht dat het beter zou kunnen?
dige mensen, zonder veel reserves Ik ken aan de overkant veel onder-
tegen vreemdelingen. Dat is in het nemers die op vaste tijden en plaat
oosten veel lastiger. Ze zijn wat min- sen samen een borrel drinken aan
der afstandelijk. Ze zijn ook opener, het eind van de middag en dat
De Achterhoeker zegt ja...ja... als heb je hier niet. Schijnbaar wordt
hij nee bedoelt en de Texelaar zegt daar door ondernemend Texel geen
meteen nee. belang aan gehecht. Ik vind dat een
Staan Texelaars anders tegenover nadeel omdat de acceptatie van
geld dan overkanters, bijvoorbeeld elkaar vele malen groter is als je
door geld voor natuur te zetten? elkaar beter kent. Als je met elkaar
Welnee. Als toerisme een bedrei- leert praten kan je je zaken vaak
beter regelen. We hebben met het
Texels Verbond van Ondernemers
wel geprobeerd een zogenaamde
ondernemersborrel te geven en
een paar keer komen ze dan kij
ken, maar op een gegeven moment
wilden we het continueren zonder
regie van het TVO en toen ging het
als een nachtkaars uit. Dat is me
opgevallen.
Jan Heemskerk in gesprek
Dirk Leegwater (rechts): 'Ik heb wel
het idee dat overkanters Texel als
achtergebleven gebied
Overkanters en Texelaars. Is dat een combinatie van koek en
ei of eerder water en vuur? Dat laatste leek er wel op, dacht
Jan Heemskerk, toen hij op 9 januari in de Texelse Courant
las hoe ene Dirk Leegwater tegen overkanters fulmineerde,
en dat terwijl overkanters zelfs na jaren eilanderschap altijd
zo aardig over Texelaars zijn. Zie de interviewtjes met Beer,
Leeuw en Smeenk. Hij besloot Leegwater hier eens over aan
te schieten en toen hij dat deed, in De Kievit, zat Gerard Tim
merman er met zijn notitieboekje bij.
ging vormt voor het eiland, maar
mensen zijn er voor hun inkomen
van afhankelijk, dan zal een aantal
zeggen 'als ik goed kan verdienen
zal het me een zorg zijn'. Dat is
overal hetzelfde. Het enige verschil
is dat je hier het harmonicamodel
hebt. In een tamelijk korte tijd komt
er veel geld binnen en de harmonica
dijt uit, en 's winters komt er weinig
binnen, dus de harmonica krimpt.
De Texelaar leeft dus in dat ritme.
Je hebt in heel veel besturen en
zo gezeten. Wat weet jij beter dan
Texelaars?
Het zou arrogant zijn om te zeggen
dat de Texelaar niet zou weten wat
de overkanter weet. Misschien keek
ik anders tegen sommige zaken
aan, door functie of opleiding. Een
overkanter heeft niet de wijsheid in
pacht.
Doen Texelaars anders zaken met
overkanters dan met elkaar?
Heb ik niks van gemerkt. Misschien
is het onderling vertrouwen wat gro
ter omdat ze elkaar kennen. Dan
zijn ze wat makkelijker, iets minder
Waarom, denk je?
De enige theorie die ik heb, is dat
ze een deel van het jaar geen tijd
hebben en er de rest van het jaar de
zin niet van inzien. Misschien is de
behoefte minder omdat ze eikaars
concurrenten zijn en daar niet over
heen kunnen kijken. Ze zouden er
iets kunnen leren. Misschien is er
ook wel een soort gemakzucht. In
het seizoen van de gemakkelijk uit
gevende toeristen komt het geld
toch wel binnen, dus hoeven ze er
niet veel extra's aan te doen.
Maar 's winters dan wel.
Je zou inderdaad verwachten dat
men in de winter meer activitei
ten zou ontplooien, maar ja, na
een hartstikke drukke zomer zijn
ze het ook weieens zat. Dan zie je
gebeuren dat ze de tent een paar
maanden dichtgooien en dan denk
ik wel: ik weet niet of dat slim is.
De winter zou best lucratief kunnen
zijn voor een of twee hotels. Daar
kun je afspraken over maken, maar
dat doen ze niet. Dat heeft me wel
verbaasd.
Misschien is geld toch niet zo
belangrijk.
Een aantal jaren geleden, na de
val van de Muur, is er op initiatief
van de Rotary in enkele weken
een enorme hoeveelheid geld en
voedselpakketten opgehaald voor
Roemenië. Ze zijn heel vrijgevig hier.
Het zijn warmvoelende mensen met
veel sociaal gevoel. Je moet naar
hun goeie kanten kijken, en naar
de mooie dingen kijken, die hier
gebeurd zijn. Ik had het voor geen
goud willen missen.
Jan: 'Toen ik dat stuk over jou in
de krant las, dacht ik:, die man
houdt niet van overkanters. Wat
een opmerking over vreemden met
een hoop betweterige babbels, die
hier wat schulden investeren, de
boel verstoren en er een puinhoop
van maken! Dat was niet op één of
twee mensen gericht. Daar werd
ik als overkanter even behoorlijk
neergezet.'
Dirk: 'Voel jij je daardoor aange
sproken? Jij komt toch met naar
Texel om ons te laten zien hoe het
moet?'
Jan: 'Ik niet.'
Dirk: 'Dan hoef jij die schoen ook
niet aan te trekken. Dit sloeg op
de vliegveldaffaire. Degene die mij
kent en de vliegveldkwestie heeft
gevolgd, ziet direct de link met deze
mensen. Zo'n blaaskaak van de
overkant die ons wel even gaat ver
tellen hoe het moet en die zegt dat
hij vijf miljoen aan bankgaranties in
zijn zak heeft en het wel even gaat
maken. Gebakken lucht. Hij had
alleen schulden, ging naar de kloten
en sleepte weet ik hoeveel mensen
mee. En daarna komt er eentje
overheen die als een Messias het
eiland op kwam en in de krant zei
dat hij alle neuzen wel even dezelf
de kant op zou zetten. Toen had ik
zoiets van: kom je nu van aarde of
van Mars? Keep on dreaming. Wat
hij voor ogen had, is totaal mislukt.
Toen zei hij dat de pacht te hoog
was. Ik dacht toen: man wat lui
je nou. Als jij pacht moet betalen,
dan vraag je toch vooraf wat de
omzet is. Ook hij ging na een half
jaar met de staart tussen de benen
weg. Weer met een bak ellende. Dat
maak je nogal eens mee op Texel.'
Jan, citerend uit het interview met
Dirk in de TC: 'Het lijkt me zinnig dit
soort piraten een jaar in quarantaine
te zetten. Zodat ze de tijd zinnig
kunnen besteden om hun huiswerk
góed te maken en een mburgerings-
cursus Texel te volgen, alvorens ze
hier als een ongeleid projectiel te
keer gaan. Vind je dat in algemene
zin goed voor overkanters?'
Dirk: 'Ik ben zelf ook een overkanter
en had dertig jaar geleden de kans
om hier als groenteboer een vent-
wijk over te nemen. Toen had ik ook
zoiets van: ik zal die Texelaars wel
even laten zien wat goeie groente is.
Maar eenmaal op het eiland merkte
ik dat de economie helemaal niet zo
achterliep als ze aan de overkant
dachten. Misschien hadden ze mij
ook een jaar in quarantaine moeten
zetten.'
Jan: 'Jij herkende dat gedrag dus.
Maar je was er snel van genezen.
Zag dat het niet zo in elkaar zat.'
Dirk: 'Ik heb mijn leergeld betaald.'
Jan: 'Is de Texelaar wat bescheide
ner dan een overkanter?
Dirk: 'Ik heb wel eens het idee dat
overkanters Texel als een achterge
bleven gebied zien.'
Jan: 'Werken Texelaars dat in de
hand?'
Dirk: 'Misschien door hun beschei
denheid.'
Jan: 'Het is mij opgevallen dat Texe
laars zichzelf niet zo hoog hebben
zitten. Zelfs als ze er alle recht toe
hebben om met de borst vooruit te
lopen, doen ze dat niet zo snel.'
Dirk: 'Iemand die dat niet nodig
heeft, zal dat niet doen.'
Jan: 'Typisch Texelse eigenschap
dus?'
Dirk: 'De Texelaar is gemoedelijk,
maar laat misschien wat teveel over
zich heen lopen. Mijn hotelgasten
zeggen wel eens: Wat weten jul
lie op dat eiland nou. Jullie zijn
met op de hoogte van wat er leeft.
Ik kan me daar wel eens kwaad
over maken. Ik zeg dan: Wat jul
lie nu hebben, hebben wij al lang
gehad. Ellebogenwerk en volop in
de stress, dat hebben wij hier niet.
En ga jij ons nou vertellen dat wij
het hier minder goed onder controle
hebben dan jullie?'
Jan: 'Dring je dan tot ze door?'
Dirk: 'Ze kijken je aan alsof ze het in
Keulen horen donderen en denken:
laat die ouwe maar lullen.'
Jan: 'Dat neemt niet veel van jouw
strijdlust weg. Want na dertig jaar
kun je je nog behoorlijk kwaad
maken.'
Dirk: 'Het heeft me wel verbaasd
dat die vliegveldaffaire me emotio
neel zo raakte. Maar dat komt waar
schijnlijk omdat ik me als onderne
mer afficheer met de ondernemers
van het paracentrum.'
Jan: 'Het werd je teveel?'
Dirk: 'Zo'n praatjesmaker. Het lullige
is dat veel mensen dat niet inzien.
Die kijken tegen zo'n vent in zo'n
driedelig pak op en denken dat het
klopt dat hij vijf miljoen in zijn zak
heeft.'
Jan: 'Want jij wist dat hij dat hele
maal niet in zijn zak had.'
Dirk: 'Nee, natuurlijk niet. Gewoon
bluf.'
Jan: 'Van zijn kant nog reactie
gehad?'
Dirk: 'Nee.'
Jan: 'Nog spijt gehad dat je het zo
in de krant hebt gezet?'
Dirk: 'Nee, ik sta er nog steeds
achter.'
Jan: "Niet de neiging om er een PS-
je onder zetten: Niet alle overkanters
zijn zo. Er lopen er toch ook bij die
wat bescheidener zijn?'
Dirk: 'Ik neem aan dat je als je
een bescheiden overkanter bent,
je koest houdt en de bevolking
in zijn waarde laat, dat je meteen
door hebt: dit stukje is niet voor mij
bestemd.'
Jan: 'Je zou eerder verwachten
dat Texelaars zelf tekeer zouden
gaan tegen overkanters. Maar mijn
indruk is dat veel eilanders dachten:
die Dirk is er weer flink tegenaan
gegaan. Jij bent feller dan de Texe
laars zelf.'
Dirk: 'Ze hebben wel dezelfde
mening, maar zetten het niet in de
krant.'
Jan: 'Je maakt je over Texelse zaken
drukker dan de Texelaars zelf.'
Dirk: 'Maar ik ben niet meer zo'n pit
bull als voorheen. Nu heb ik zoiets
van: eerst moet mijn eigen zaak in
orde zijn, daarna de zondvloed.'
Gerhard Smeenk (68), uit Zutphen.
Solliciteerde in 1961 - nog in mili
taire dienst - naar onderwijzerspo
sitie op Texel, werd aangenomen en
bracht 25 jaar lang de kindertjes van
De Cocksdorp en omgeving de nut
tige zaken des levens bij. Bouwde
daarnaast faam op als toneelspeler
en violist. Drinkt graag zijn juttertje
in De Rog.
Wat was je eerste indruk van de
Texelaars?
De warme ontvangst. Ik was een
uur te vroeg in Den Burg en ging in
De Zwaan een broodje eten. Precies
op tijd kwam ik bij het gemeente
huis aan en daar hadden ze een
lunch voor me klaar staan omdat
ze me een uur eerder hadden ver
wacht. We gingen met een taxi naar
De Cocksdorp voor een proefles en
Toon Smidt, die de taxi bestuurde,
stak naar iedereen zijn hand op. Ik
vroeg of hij al die mensen kende en
hij zei: 'Bijna wel, maar zo doen we
dat hier. Je groet iedereen.'
Werd je meteen opgenomen?
Ik solliciteerde op 1 juni en op 5 juni
kwam ik met mijn koffers met kleren
en boeken. De bus stopte op de
hoek Vuurtorenweg/Krimweg en de
rest ging ik lopen. Ik werd ingehaald
door een vrachtwagen en een jon
gen, die meereed, Arie Knol, riep:
'Stoppen, dat is de meester.' Dus
de rest kon ik meerijden naar het
huis van de vuurtorenwachter, waar
ik een kamer had. Ik werd in het
gezin opgenomen. Ik zat meteen
in allerlei dingen, werd secretaris
van de voetbalvereniging, hoewel ik
niet van voetballen en ook niet van
vergaderen hield, en een maand
later zeiden ze: 'We hebben nog een
toneelspeler nodig', dus in septem
ber stond ik op de planken en dat
heb ik jaren gedaan.
Wat beviel je goed hier?
De openheid. Achterhoekers zijn
toch terughoudender. Men is hier
veel directer. Als er iets is, zeggen
ze het meteen zonder er omheen te
draaien.
Met Ouwe Sunderklaas gaan ze
daar wel ver in, ook bij privézaken
als vreemdgaan en zo.
Ja, dat doen ze uit traditie. Mensen
zoeken een onderwerp en dat moet
niet te flauw zijn, anders kun je er
niets van maken. Soms gaan ze
wel eens te ver in die kritiek. Maar
ja, dat hoort ook een beetje bij de
sociale controle, die hier groot is.
Je wordt altijd in de gaten gehou
den. Dat heeft ook positieve kanten,
hoor. Als ik vier dagen met in de
supermarkt ben geweest, komen ze
kijken of ik niet ziek ben.
Dat je je lange haren en baard hebt
afgeknipt is het gesprek van de
dag.
Ja. ze herkennen me niet. Maar dat
moest voor de rol, die ik in het stuk
van De Waddenspeulers had. een
paar weken geleden. Daar had ik
geen moeite mee, hoor. Die baard
groeit wel weer aan.
Wat vinden ze ervan dat je 's zomers
vaak naakt op het strand loopt?
Dat wordt gewoon geaccepteerd.
Ik heb een keer meegemaakt, dat
kinderen mijn kleren hadden weg
gehaald Ik ben toen naakt op de
fiets naar huis gereden. De vol
gende dag zei zo'n jochie: "Meester,
ik heb u wel gezien hoor, maar ik
zag niets want u reed zo hard.' Dat
is toen nog met Ouwe Sunderklaas
gespeuld.
Wijkt De Cocksdorp hierin af van de
rest van Texel?
Veel Cocksdorpers komen oor
spronkelijk uit andere delen van
het land, dus die zijn al een ander
soort Texelaar. Iets vrijer. Ik zat
eens in een kroeg in Oudeschild
met iemand te praten. We hadden
het over homo's en die man zei:
'Er schijnt op De Cocksdorp een
onderwijzer te wonen die homo is.
Dat zou bij ons in De Koog niet
kunnen.' Ik vroeg waarom niet. Hij
zei: 'Dat kan gewoon niet.' Ik zei
'Nou, je hebt net kennis met hem
gemaakt.' Hahaha. Ikzelf heb daar
nooit moeilijkheden mee gehad.
Zijn Texelse kinderen leergieriger
dan overkantertjes?
Nee. met leergieriger, misschien wel
gemakkelijker te motiveren.
Zijn Texelaars ambitieus?
Niet bijzonder Het zijn geen stre
bers, vandaar dat overkanters vaak
de kans krijgen een zaak op te
bouwen. Het is geen luiheid, maar
ze zijn vrij gauw tevreden. En een
zekere laksheid is hen met vreemd.
De mentaliteit is hier ook, dat je
jezelf niet beter moet vinden dan
een ander. Je ligt er al gauw uit als
je je teveel op je kwaliteiten laat
voorstaan.
Maken ze zich hier druk om ecologi
sche zaken, gaswinning, natuurbe
houd en dat soort dingen?
Die leven niet zo bij de bevolking.
We hebben hier op het eiland borin
gen gehad en dat maakte ze niet
veel uit. Misschien leefde hooguit
de vraag of er wat geld los zou
komen. Het is hier meer het gevoel
van 'het eiland is er en het blijft ook
wel'. De overgrote meerderheid zou
wel tegen een tunnel of een brug
zijn, want ze zijn wel trots op het
Texelaarschap. Ze zijn alleen meer
met hun eigen gedoe'tje bezig en de
rest zoekt het maar een beetje uit
Dus veel eilandgevoel is er niet?
De meeste kinderen proberen wel
te blijven of na hun studie terug
te komen. Dat is misschien het
eilandgevoel. Het familiegevoel is
wel heel sterk. Ze hangen heel erg
en heel echt aan hun familie. Zeker
in de oude families weten ze tot de
verre achternichtjes toe wie er bij de
familie hoort.
Kwaad
Er was eens een man in De Coksdrop
die zei kwaad zijn abonnement op
want de PLAYBOY - TC
schreef De Cock met een C
en dat leek hem teveel op sexshop
8 Hans de Beer (58). Amsterdam-
I jer, vestigde zich in 1971 op Texel.
Begon bij manege Zoetelief, werkte
jn dancing De Waddenparel, werd
is bouwvakker, tegelzetter, legde aard-
x 9asleidingen en dreef twaalf jaar
e De Zwaan in Den Burg, eerst
ate pachter, daarna eigenaar. Sinds
i» 1999 vooral golfer. Slaat heel ver.
etrouwd met Texelse Marijke (die
00l< heel ver slaat).
IWaf waren je eerste indrukken over
Texelaars?
Ruimdenkende, gastvrije mensen, die
wel van feesten hielden. Als de kroeg
om één uur dicht ging, werd je altijd
wel door iemand uitgenodigd om
ergens thuis door te gaan. Dat had je
in Amsterdam niet. Toch waren ze in
het begin ook wel wat achterdochtig.
Ze dachten al gauw dat je niet zo'n
lekkere jongen was, want waarom
zou je anders als Amsterdammer
naar zo'n eiland verhuizen. Dan
moest je wel wat geflikt hebben.
Wat trok je in de eerste plaats?
De sfeer, het gevoel van vnjheid
en gezelligheid. Ik ben zelf wel een
gezelligheidsmens. Ik denk dat ik kan
zeggen dat ik wel een graag geziene
pik was in het uitgaansleven.
Drinken Texelaars meer dan overkan
ters?
Veel meer. In de stad hebben mensen
hun stamkroegen daar blijft het bij.
Op Texel is het meer van 'even hier
en dan gaan we nog even daarheen'
en dan komen ze weer een bekende
tegen en gaan daar nog even mee
door. En dan moet je ze 's nachts om
vier uur nog uit je tent wegsturen.
Hoe zit het met de zogenaamde vrij
buitersmentaliteit van de Texelaar?
Het blijven jutters en stropers natuur
lijk. Met vergunningen en zo nemen
ze het niet zo nauw. Ze ritselen en
rommelen wat af. Dat was vroe
ger trouwens veel meer, zeker toen
ze nog voornamelijk Texelaars op
het gemeentehuis hadden. Een ons-
kent-onssysteem. hé? De ambtena
ren deden wat vaag over toezeg
gingen of verboden en inmiddels
werden dingen dan stilzwijgend toe
gestaan. Texelaars werden ook wel
bevoordeeld. Een toerist betaalde
bij de slager of de groenteboer meer
dan de Texelaar en bij dancings bij
voorbeeld hoefde je als Texelaar vaak
geen entree te betalen, want dat
pikte die niet. Ze zeiden: 'Wij komen
het hele jaar.'
Hebben Texelaars er problemen mee
dat hun eiland steeds voller en druk
ker wordt?
Welnee. Al bouwen ze het hele eiland
vol. De portemonnee is vaak belang
rijker dan het Texelgevoel.
Is er veel verschil tussen Texelaars
vroeger en nu?
Jongeren komen wat minder vaak
terug dan vroeger en blijven min
der lang hangen. Het gedrag is ook
anders omdat het toeristenseizoen
zoveel langer is. De meeste Texelaars
zijn het hele jaar aan het werk.
Noem eens een heel goeie eigen
schap van Texelaars?
Ze zijn laagdrempelig. Ze houden
niet van kapsones. Ze zijn wat slordig
met afspraken en komen nooit op
tijd. Het Texels kwartiertje. Maar aan
de andere kant zijn ze heel betrouw
baar. Als ze echt iets willen, gaan
ze er ook voor en ze leveren altijd
kwaliteit.
Hebben ze gevoel voor humor?
Ja, een beetje Amsterdams zelfs.
Ad remme opmerkingen, een beetje
zuigen, weetjewei? Maar ik moet wel
zeggen, dat ze er het niet leuk vinden
als ze op de hak worden genomen.
Dat doen ze graag bij een ander, met
wat leedvermaak enzo, maar zelf
kunnen ze er slecht tegen.
En dan ben je ook nog met een
Texelse getrouwd.
Ja. Ze was spontaan, open, echt
Texels dus, en ze maakte makkelijk
contact. Ik kende haar van de mane
ge en later van het uitgaan. Daar was
ze ook goed in. En ze was blond,
dus en beetje schaapachtig. Positief
bedoeld, hoor.
Manjke, waarom nam jij een Amster
dammer?
Nou, een beetje man van de wereld,
vond ik, vergeleken met Texelaars.
Ik had een wat oudere vriendenknng
met verschillende overkanters. Hij
lulde vijf kwartier in het uur. vond ik
toen ook wel belangrijk. Ja, nu loop
ik het weieens op, hahaha.
[WRTDOé 3E NOU 6EK HET DIE KRAUT JHBPf)
OU-NOU
'lilMUUtll
fif=%
I
RNroONöOEj^} 09-03 -ZOO}
Tegendraads
Een tegendraads man te Den Hoorn
leest altijd van achteren naar voren
Maar voor deze keer
begint die meneer
zijn Texelse krant naar behoren
