Westerlakens laten
overal hun sporen na
Paalworm en stromingen acute
bedreigingen oude wrakken
Wethouder wil snel gesprek met minister
TEXELSE COURANT
DINSDAG 13 MAART 2007
Is het niet boven de grond, dan werken ze bij Westerlaken wel onder de grond. Op de
foto in een diep gat bij de rotonde naar Eierland.
Ronald Pasterk, de nieuwe minister
van Onderwijs, Cultuur en Weten
schappen (OCW), kan op korte
termijn een uitnodiging van het
Texelse gemeentebestuur tege
moet zien om te praten over een
plan van aanpak voor de onder-
waterarcheologïe rond het eiland.
In de Waddenzee - en in mindere
mate in het Molengat - liggen tien
tallen eeuwenoude wrakken, die
nu nog in een relatief goede staat
verkeren, maar ernstig worden
bedreigd door veranderende stro
mingen en de paalworm.
De noodzaak van een goed plan
kwam naar voren tijdens een mini-
congres over het behoud van arche
ologische schatten, dat woensdag in
het gemeentehuis werd gehouden en
was georganiseerd door de gemeen
te, in samenwerking met de Rijks
dienst voor Archeologie, Cultuur
landschap en Monumenten (RACM).
Deze dienst is voortgekomen uit een
fusie tussen diverse organisaties,
waaronder het Nederlands Instituut
voor Onderwater Archeologie en de
Rijksdienst voor het Oudheidkundig
Bodemonderzoek, en onderdeel van
het ministerie van OCW.
Actieve aanpak
Belangrijkste gespreksonderwerp
waren de gevolgen van het Verdrag
van Valletta (Malta), dat al in 1992
werd gesloten, maar dit jaar van
kracht wordt. Dat verdrag gaat uit van
een actieve aanpak om het archeo
logisch erfgoed te bewaren en stelt
de gemeentes daarbij in belangnjke
mate verantwoordelijk. Zo moet bij
het maken van bestemmingsplannen
al rekening worden gehouden met
'in de grond aanwezige of te ver
wachten archeologische waarden'.
Bij de aanvraag voor een vergunning
voor aanleg, bouw of sloop kan de
gemeente de indiener om een rap
port vragen. Uitgangspunt is dat
de archeologische schatten zoveel
mogelijk bewaard blijven. De druk
op wat ook wel het 'bodemarchief'
wordt genoemd, is in Nederland
hoog. Onderzoek heeft uitgewezen
dat door de aanleg van gebouwen
en wegen en andere werkzaamhe
den sinds de Tweede Wereldoorlog
een derde van alle archeologische
schatten is verdwenen. 'En onge
zien gaat nog steeds veel verloren.
Bovendien verslechtert de kwaliteit.
Zestig procent van alle monumenten
verkeert in slechte staat, veertig pro
cent wordt slecht beheerd', betoog
de drs. Thomas van den Berg. senior
consulent planvorming en RO bij het
RACM.
Is behoud in specifieke gevallen niet
mogelijk, dan worden de archeologi
sche schatten opgegraven. Uitgaand
van het principe 'de verstoorder
betaalt' kunnen de kosten worden
verhaald op de ontwikkelaar van het
plan. Is dat in alle redelijkheid niet
mogelijk, bijvoorbeeld als sprake is
van zogenoemde 'excessieve kos
ten', dan kan eventueel een beroep
worden gedaan op de rijksoverheid.
'Maar het is zaak dat er vroegtijdig
onderzoek wordt gedaan en niet
pas als de aannemer al klaar staat
om de schop in de grond te steken',
betoogde Van den Berg. Hij wees
ook op de noodzaak voor gemeen
tes hun bestemmingsplannen 'Mal
ta-proof te maken en benadrukte
eveneens het belang van betrok
kenheid van lokale amateur-arche
ologen. Ondanks alle verplichtingen
doen gemeenten er goed aan ook
hun kansen te zien. Vooral in toeris
tisch opzicht hebben archeologische
schatten veel te bieden
Erna van der Stappen, beleidsme
dewerker van de gemeente Texel,
maakte in een heldere uiteenzetting
duidelijk dat de gemeente haar nieu
we verplichtingen serieus neemt.
Zo werd archeologisch onderzoek
gedaan bij de voorbereiding van de
huizenbouw in de Volmolen en de
uitbreiding van De Lindeboom. Een
pasklaar antwoord is er echter niet
voor de schatten die zich in de zee
bodem bevinden. Die vereisen een
bijzondere aanpak, betoogde Hans
Eelman. De Oudeschilder, die al der
tig jaar ervaring heeft met maritiem
archeologisch onderzoek op de Ree-
de van Texel, vertelde in de loop der
tijd zo'n zestig eeuwenoude wrakken
in kaart te hebben gebracht, met een
totale oppervlakte van zo'n anderhalf
voetbalveld. De meeste werden al
twintig jaar of langer geleden ontdekt
en dreigen als gevolg van verande
rende stromingen en de vraatzucht
van de paalworm op korte termijn
verloren te gaan. 'Een schip vergaat
tweemaal', was het alarmerende
motto van Eelmans verhaal. 'Na de
tweede maal valt er mets meer te
redden.' Ook drs. Peter Stassen, als
onderwaterarcheoloog werkzaam bij
het RACM, wees op de gevaren,
onder meer van een extra spuisluis
in de Afsluitdijk, die volgens hem
nog meer wrakken zal doen bloot
spoelen.
Eelman wees de overheid in het
verleden al vele malen op de teloor
gang van de wrakken. Probleem is
dat bescherming erg veel geld kost
en dat dit, ook met het Verdrag van
Valletta in de hand. op niemand kan
worden verhaald, aangezien er nu
eenmaal geen sprake is van een
'verstoorder'. Om te voorkomen dat
de wrakken al direct na blootspoe
len zouden verdwijnen, schermden
medewerkers van het Nederlands
Instituut voor Onderwater Archeo
logie ze in het verleden af met net
ten. Vraag is echter hoelang deze
methode werkt. Zo vormt de Rob,
een schip dat in 1640 verging en
in 1985 door Eelman werd ontdekt,
door deze manier van beschermen
inmiddels een berg in het bodem
landschap, die stromingen verlegt
en daardoor op zijn beurt een gevaar
voor andere wrakken kan zijn, aldus
Eelman.
Erfgoed
Stassen bepleitte een bundeling
van krachten, van zowel Wadden
gemeenten als provincie en rijk. Zijn
collega Andrea Otte leek het niet bij
mooie woorden te willen laten. 'Het
regionaal erfgoed in de Waddenzee
is zo belangrijk, dat het over de hele
wereld bekend is. Als overheid pron
ken we daar graag mee.' Ze legde uit
dat wrakken een soort 'tijdcapsules'
zijn, waarin het leven aan boord als
het ware 'bevroren' is, in tegenstel
ling tot de archeologische vondsten
op het land, die soms zijn 'vervuild'
met voorwerpen uit andere tijden. In
tegenstelling tot Eelman toonde Otte
zich geen verklaard voorstander van
het boven water halen van wrak
ken, omdat de schatten ook op het
land nsico's lopen, bijvoorbeeld in
de vorm van diefstal, natuurgeweld
en problemen bij het conserveren.
Goed afdekken en in de gaten hou
den, is volgens haar een alternatief.
Ook vanuit de zaal werd hardop
meegedacht, onder meer door Her
man Riddennkhof van het NIOZ en
Just van den Broek van Ecomare,
die zich afvroegen of de overheid
verantwoordelijk kan worden gesteld
voor het lot van de wrakken in de
Waddenzee. Manjke Eelman, partner
van Hans en raadslid voor het CDA,
noemde de wrakken 'het achtste
Hans Eelman bracht in de loop der jaren zo'n zestig wrakken in kaart. Iedere stip is een wrak.
dorp van Texel' en riep op de pro
blemen snel aan te pakken met een
soort 'Deltaplan'. Voor de financie
ring kan mogelijk een beroep worden
gedaan op het Waddenfonds.
Depot
Een discussie apart valt te voeren
over de plaats waar de opgedoken
schatten moeten worden bewaard.
Het Nederlands Instituut voor Onder
water Archeologie heeft een depot in
Lelystad, maar Eelman maakte er in
het verleden al geen geheim van dat
ze wat hem betreft op Texel thuis
horen. Hij vertelde als vinder van de
wrakken recht te hebben op de helft
van de opbrengst, maar te hebben
aangeboden hiervan af te zien, op
voorwaarde dat de geborgen schat
ten op Texel worden tentoongesteld.
Wethouder Peter Bakker meende
dat de waarde van schatten toe
neemt wanneer je ze kunt laten zien
en vertelde snel met de minister van
OCW van gedachten te willen wisse- een depot duur is en dat schattff
len. 'Ik wil kijken of een plan van aan- ook heel goed in bruikleen kunnsn
pak mogelijk is.' Otte waarschuwde worden afgestaan.
'elkaar geen vliegen af te vangen'.
Ze wees erop dat het beheren van Joop Rommel
'Kruistocht' thema
VMBO-leerproject
Kruistocht in Spijkerbroek, van de
beroemde kinderboekenschrijf
ster Thea Beekman, is thema van
de projectweek van de laagste
VMBO-klassen van OSG De Hoge-
berg. Het begon gisteren met «en
bezoek aan de bioscoop, waar de
gelijknamige film werd bekeken,
en eindigt vrijdag tussen 11.00 en
12.00 uur met een tentoonstelling
in de kantine van de voormalige
LTS.
Doel van het project is onder meer
om scholieren actiever en zelf
standiger te laten leren. Er wordt
gewerkt met DVD's, waarop infc
matie wordt aangereikt. Ze moetf
een verslag maken en daarna zei
standig een opdracht uitvoeren ff
die naar eigen inzicht vorm geve
Belangrijk in het project, waart
de oude vakkenstructuur is doet
broken, is dat er gelijktijdig W
wordt opgestoken over geschiede
nis, Nederlands en aardrijkskund
maar ook drama, verzorging, biotó
gie en tekenen. Bedoeling is verdf
dat het nodige wordt opgestotó
over normen en waarden, waad
de Nederlandse cultuur ook met<#
uit het buitenland wordt vergelekei
De OSG-leiding spreekt van een iff
dagend project, dat tot verrassend
presentaties kan leiden.
beetje over geraakt. De opslag hè.
Verschil met vroeger is dat je de
spullen niet meer zo makkelijk kwijt
kunt. Texel heeft geen achterland.
Het meeste gaat naar de Hamster.
Tegenwoordig wordt al het sloop
materiaal gescheiden. Dat scheelt
bakken met geld.'
Poffers
Westerlaken is een bedrijf met
geschiedenis, zo blijkt uit de twee
dikke fotoalbums met plaatjes van
de verschillende werkzaamheden.
Op een zwartwit kiekje de draad
kraan. Hans: Daar begonnen we
mee. Hij stond op een oude leger
truck en deed het zwaarste werk,
het minder zware werk deden we
zelf. Desondanks sjouwden we wat
af. Voor het gemeentehuis heb
ben we op een morgen eens twee
trailers met gewassen grindtegels
gelost. Van die poffers van 35 kilo.
Alles met de hand. Gesjouwd wordt
er nog steeds. Als je in ons werk alle
regeltjes strikt zou toepassen, dan
kunnen we wel ophouden. Diezelfde
overheid die de regeltjes bedenkt.
geeft opdrachten waarbij we onmo
gelijk aan al die eisen kunnen vol
doen. Een stratenmaker mag per
dag bijvoorbeeld maar drie ton aan
stenen tillen. Dan zou hij bij ons
's morgens na de koffie alweer naar
huis kunnen...'
Inspanning
Wat niet wil zeggen dat-ze er bij
Westerlaken niet alles aan doen om
het gesjouw zo beperkt mogelijk
te houden. Hans: 'Ik denk dat we
qua ARBO altijd wel een jaar of
tien, vijftien vooruit hebben gelo
pen.' Erik de Graaf: 'We waren één
van de eersten met een minikraan,
waardoor het handmatig spitten van
sleuven, een zwaar werk, niet meer
nodig was. In het begin werden we
uitgelachen, maar later hadden ze
er allemaal eentje. We waren ook
het eerste bedrijf dat een shovel
had. Voor de stenen bouwden we
een vacuüminstailatie. zodat we
met zuignappen een hele rij tegels
6 stuks) tegelijk konden oppakken
en op zijn plek leggen. Misschien
komt het omdat we niet zo traditi
oneel denken of omdat er wellicht
wat uitvindersbloed in de Wester-
lakens zit. Broer Nan (van de CVI,
red.) houdt ook wel van knutselen,
net als Gerard (loodgieter, red.). Zelf
maakten we een afrijbalk waarmee
we in één handeling een prachtige,
rond aflopende zandbaan voor de
straat hebben. Je hoeft er niets
meer aan te doen en kunt de stenen
er zó opleggen. Later gingen ook
andere bedrijven daarmee werken.
Dat soort ontwikkelingen ontstaan
van binnen uit, ook doordat we zelf
van onder af zijn begonnen. We wil
len met zo min mogelijk inspanning
zo veel mogelijk werk te verzetten.
Al leidt dat er wel weer toe dat je
nóg meer werk kunt doen, waar
door je uiteindelijk nóg harder moet
werken.'
Maar kennelijk worden de men
sen bij Westerlaken niet over de
kling gejaagd, anders zouden ze
er niet zo lang blijven werken. Otto
Goënga, momenteel uitvoerder van
wie het de bedoeling is dat die zich
in de toekomst meer met het reken
werk gaat bezig houden, werkt er
Drie generaties
Westerlaken in
de aannemerij
Eind jaren vijftig ging Gerrit Wes
terlaken uit de PH-polder, de
vader van Hans, Dirk en Els, als
voorman (uitvoerder) werken bij
de firma Tolhuis uit Hippolytus-
hoef, het bedrijf dat in 1958 voor
het eerst werken op Texel uit
voerde. Westerlaken groeide door
in het bedrijf en werd in 1960
opgenomen in Fa. P. Tolhuis Co.
Er werkten toen twaalf mensen.
In 1968 en 1970 kwamen zonen
Hans en Dirk er werken en werd
een kavel aan de Maricoweg in
Den Burg aangekocht, waarop
een loods werd gebouwd. In 1973
werd de naam veranderd in Fa.
G. Westerlaken en Zonen. Nadat
senior in 1980 de leiding aan zijn
zonen had overgedragen, trad hij
in 1982 terug uit het bedrijf. Zoon
Hans had inmiddels het vakdiplo
ma Grond, Weg- en Waterbouw
gehaald en voerde de leiding over
de werkverdeling en uitvoering
en dat soort zaken, wat ze bij
Westerlaken 'het buitengebeuren'
noemen. Dirk Westerlaken ga'
leiding aan het administratieve
deel van het bednjf. De algehele
economische malaise begin jaren
tachtig ging niet aan de firma
voorbij, die wel overeind bleef. In
1993 stonden er tien namen op
de loonlijst, waarbij steeds meer
werk werd uitbesteed aan onder
aannemers. Het bedrijf bleef op
dezelfde plek, de omvang van het
terrein groeide naar 2440 vier
kante meter. De loods werd uitge
breid tot 400 vierkante meter er'
er werd een kantoor aangebouwd.
De naam veranderde in Westerla
ken BV. Inmiddels heeft ook de
derde generatie Westerlaken zich
aangediend, in de hoedanigheid
van Sebastiaan de Graaf, zoon
van Erik en Els. Hij beschikt over
zijn aannemerspapieren en werkt
alweer geruime tijd in het bednjf.
De vraag luidt welke straten aannemer Westerlaken in Den
Burg allemaal heeft aangelegd. Dirk Westerlaken: 'Je kunt
beter vragen welke niet.' Nou, welke dan? Broer Hans denkt
diep na. 'Ik zou het zo één, twee, drie niet weten.' De opmer
king is tekenend voor het bedrijf in grond en weg- en water
bouw, dat op Texel vrijwel óveral z'n sporen heeft nagelaten,
op en in de grond. Dat Hans en Dirk Westerlaken en hun echt
genotes het stokje van het familiebedrijf overdragen aan Erik
de Graaf en Els Westerlaken zal daar niets aan veranderen.
Om het werk van Westerlaken kun
je niet heen, of je moet er juist wél
omheen. Bijvoorbeeld als een straat
van nieuw plaveisel wordt voorzien
of ergens het riool wordt vervangen.
Momenteel zijn ze bezig aan de
nieuwe tennisbaan, er wordt gewerkt
aan de bestrating bij de Potvis en
ongetwijfeld ook op enkele andere
locaties. De wereld van Westerla
ken ligt nu eenmaal buiten. Wegen-
en sierbestrating, tuinaanleg, rio
lering, grondwerk en sloop. Het
laatste gebouw dat bezweek onder
de slopershamer van het bedrijf aan
de Maricoweg was de oude kring
loopwinkel in Oudeschild, voorheen
Keijser en Co. Hans: 'Werk is werk.
In onze branche moet je flexibel zijn.
Anders gaat dat ten koste van de
continuïteit van het bedrijf, want de
ene keer is het werkaanbod groter
dan de andere. Bovendien is slopen
leuk. Weer eens wat anders.' Het
lijkt simpel, maar je moet er tegen
woordig wel de erkenning bouw
kundig sloper voor hebben. Hans:
'Als je bijvoorbeeld verkeerd aan
een staalconstructie begint te trek
ken, dan stort de hele boel in elkaar.
Eigenlijk komt het er op neer dat
als je verstand van bouwen hebt,
je ook kunt slopen. Zo komen mijn
aannemerspapieren dus goed van
pas. In het verleden bewaarden we
veel spullen, maar dat is wel een
Dirk en Hans Westerlaken doen het aannemingsbednjf over aan Erik de Graaf en Els Westerlaken.
al meer dan twintig jaar en Willem
Witte zelfs al 32'/? jaar.
Mannen die van klus naar klus zijn
gegaan. Straten, rotondes, pleinen
(onder meer de Groeneplaats), sier
bestrating, tuinen, grondwerk, riole
ring en noem maar op. Honderden
foto's getuigen van allerlei werk
zaamheden, van de doorbraak van
de Groeneplaats tot het onderspit
ten van bunkers en de aanleg van
schoolpleinen, het parkeerterrein
van Kogerstrand tot het afdekken
van de vuilstort.
Kwaliteit
Nostalgische beelden, waardoor het
gesprek onvermijdelijk op vroeger
komt. Hans: 'Toen kreeg je meer
tijd voor een klus en was de bereid
heid groter om je iets moois te laten
maken. Nu hebben opdrachtgevers
veel meer haast en vaak minder
oog voor kwaliteit. Men ziet de slor
digheden niet meer. Dat is jammer,
want het komt de kwaliteit niet ten
goede. Men redeneert: het bedrijf
voldoet aan de ISO-norm en kijkt
niet meer naar het werk. Op Texel
is dat lang niet zo erg als aan de
overkant, maar toch... Toch heb
ben ook wij onze ISO-certificering
gehaald, omdat je anders bijvoor
beeld niet meer voor projecten van
de gemeente mag inschrijven.' Erik:
'Op zich is dat niet slecht. Het zet je
bedrijf op scherp, je weet waarop je
moet letten. Op kantoor moet alles
goed op orde zijn. Toen Dirk er een
paar jaar geleden plotseling tussen-
uitviel (als gevolg van een hersen
bloeding, red.) zaten we in het begin
met de handen in het haar. Nu zou
dat niet meer nodig zijn.'
Enige tijd geleden haalde Westerla
ken het nieuws toen een overkants
bedrijf dat op een klus uit was
die aan de Texelse aannemer was
gegund kon aantonen dat Westerla
ken niet aan de gestelde eisen voor
de grootte van uitgevoerde werken
kon voldoen. 'Eisen die per ongeluk
in het bestek zijn blijven staan. Niet
erg collegiaal. Wij zouden naar een
ander nooit zo'n actie ondernemen.
Ik neem het de ambtenaren met
kwalijk. Ze krijgen vaak ten onrechte
de schuld, maar kunnen er niet altijd
wat aan doen. Ze worden ook maar
gestuurd door de politiek.'
Opvolgers Els en Erik de Graaf zijn
niet onbekend met het aannemers-
werk. 'Wij hebben 27 jaar op het
strand gezeten (strandhuisjes en
kiosk bij paal 17, red.), maar daar
was in de winter natuurlijk niets
te doen. Dan hielp ik als ZZP'er
(eenmansbedrijf, red.) bij Westerla
ken. Die winterperiode werd steeds
langer en nu doe ik samen met Atty
Westerlaken meer het kantoorwerk.
Op het laatst runde Els het strand
alleen en zat ik er alleen nog in óe
bouwvak.' Dat zal nu alleen nog
recreatief zijn, want half januari zijn
de huisjes en de kiosk verkocht aan
Mare Röpke van paal 17. 'We
ons helemaal op Westerlaken BV
richten.' Hans blijft voorlopig actief
en adviserend meewerken in hei
bedrijf en ook Atty zal er voorlopig
nog hand- en spandiensten verrich
ten. Het bedrijf wordt op dezelfde
wijze voortgezet.
Tekst en foto Gerard Timmerman
