'Ik heb de Russenoorlog altijd fascinerend gevonden'
Documentaire beleeft
internationale première
't Bonte Biesje maakt
kostuums voor 'Alexander'
Texel buiten spel
TEXELSE J3 COURANT
VRIJDAG 20 NOVEMBER 2009
Arnold van Bruggen: 'Ik hoop dat de
verhalen gaan leven in de hoofden van
de mensen die de film zien.
Dertig jaar nadat de NOS er een
documentaire over maakte en op
televisie uitzond, is er een nieuwe
film over de Opstand der Georgi-
ers, die in april 1945 zoveel Texel
se burgers en Duitse en Georgi
sche soldaten het leven kostte.
De Russenoorlog, zoals de rol
prent heet, is gemaakt door oud-
Texelaar Arnold van Bruggen en
gaat zaterdag 21 november in
Amsterdam in première op het
internationale festival IDFA.
'Een onder Texelaars vrijwel onbe
sproken fenomeen', noemt Van
Bruggen de Georgische opstand.
Een merkwaardige stelling voor een
gebeurtenis die mag worden gere
kend tot de meest ingrijpende die
zich ooit op het eiland afspeelden,
zo lijkt het. Volgens de filmmaker is
er echter vooral over gezwegen.
'Op verjaardagen werden natuurlijk
wel verhalen verteld over gesneu
velde broers of boerderijen die in
brand waren geschoten. Maar echt
praten over wat de oorlog met het
eiland had gedaan, was er niet bij.
Het leven ging door. Die houding
was erg bepalend, ervoer ik tijdens
de voorgesprekken.'
De 30-jarige Van Bruggen groeide
op Texel op, maar heeft de oorlogs
geschiedenis niet van huis uit mee
gekregen. 'Mijn vader en moeder
zijn in de jaren zestig vanuit Fries
land op het eiland komen wonen.
Die kenden de verhalen niet. Maar
ik heb de Russenoorlog altijd fasci
nerend gevonden. Ik kan me nog
herinneren dat ik als jongetje naar
het Russenkerkhof ben gelopen. Ik
zal een jaar of acht, negen zijn
geweest. Het was nog in de Sovjet-
tijd. Daar werd een herdenking
gehouden met allemaal hoogwaar
digheidsbekleders in mooie pak
ken. Ik vond dat zo bijzonder, dat
exotische karakter in dat zo Texelse
landschap. Niet voor te stellen,
eigenlijk.'
Zijn fascinatie is sindsdien eerder
groter geworden. Daarbij wordt hij
vooral geboeid door het 'bijzondere
en complexe' van de geschiedenis.
Ook al omdat veel mensen die hij
spreekt nooit van de tragedie heb
ben gehoord, vond hij dat hij als
filmmaker een taak had te vervul
len. Zonder uitgesproken conclu
sies te trekken, heeft hij in zijn film
willen benadrukken dat al het
geweld, de schade en het verdriet
de slachtoffers min of meer zijn
'overkomen' en dat ze maar weinig
te kiezen hadden. 'Ja, daar bedoel
ik de Texelaars, maar ook de Geor-
giërs en de Duitsers mee. Het
maken van de geschiedenis is
voorbehouden aan maar een paar
mensen. Ik denk dat mijn opzet wel
gelukt is. Het persoonlijke aspect is
in mijn film belangnjker dan het
politieke en histonsche.'
Van Bruggen, die zowel de produc
tie als de regie zelf deed, heeft
ongeveer vier jaar aan de film
gewerkt. Langer dan hij aanvanke
lijk zelf had verwacht. Dat had te
maken met financieringsproble
men, die de documentaire lang
onbetaalbaar dreigden te maken.
Uiteindelijk kreeg hij begin dit jaar
de toezegging dat hij geld zou krij
gen uit het fonds Erfgoed van de
Oorlog van het ministerie van VWS.
Maar de vertraging werd ook ver
oorzaakt door zijn eigen aanpak,
die een paar keer is veranderd.
'Vier jaar geleden was ik nog een
beginnend filmmaker. Sinds die tijd
heb ik veel ervaring opgedaan. Mijn
interviewtechnieken zijn verbeterd,
ik heb een andere kijk op vormge
ving gekregen. Waar zich dat pre
cies in uit, is moeilijk te zeggen.
Maar als deze film vier jaar geleden
was uitgekomen, zou-ie er heel
anders hebben uitgezien.'
Hij heeft in zijn film weinig gebruik
gemaakt van archiefmateriaal. De
hoofdmoot bestaat uit interviews
en op het eiland gemaakte sfeer
beelden. In de documentaire komen
flink wat Texelaars aan het woord
die de oorlog aan den lijve hebben
meegemaakt. Oud-verzetsman
Huug Snoek, maar ook 'gewone'
betrokkenen, zoals Akkie van der
Kerkhof-Kikkert, Bertha Boogaard-
Dros en Theo Witte. Hoewel de
meesten inmiddels aardig op leef
tijd beginnen te raken, is Van Brug
gen erg blij met hun inbreng. 'Ze
zeggen wel eens dat mensen zich
meer gaan herinneren naarmate ze
ouder worden. Dat klopt wel, denk
ik. Ik heb heel goed met ze kunnen
kunnen leven. Dat zorgt er wel voor
dat je vraagtekens bij hem moet
zetten. Want wat is waar en wat
heeft hij verzonnen? Het is altijd al
zo dat ouderdom de herinneringen
kleurt. Sommige dingen laat je weg,
andere dingen maak je mooier.'
Alle interviews leverden vele uren
beeldmateriaal op. Daarmee zat
zijn werk er niet op. 'De geïnter
viewden vertelden mooie verhalen,
die elkaar aanvulden. Maar in de
film moest elk verhaal eigenlijk voor
kelen - www.derussenooriog.nl -
waarop veel meer informatie staat.
En ook fragmenten die de film met
hebben gehaald.'
Hij kijkt uit naar de eerste vertoning
op de IDFA, het grootste documen
tairefestival ter wereld, waar alleen
premières van vooraanstaande
cineasten worden vertoond en die
van 19 tot en met 29 november op
diverse locaties in Amsterdamse
wordt gehouden. Op zijn lauweren
rusten, is er echter niet bij voor Van
zich spreken. Het is verleidelijk om
al het materiaal te gebruiken van
iemand die veel en gemakkelijk
vertelt. Maar dat wilde ik niet. De
selectie en montage werden daar
door wel een helse klus.' Het uitein
delijke resultaat duurt vrijwel pre
cies één uur. 'Ik had gemakkelijk
een documentaire van drie uur kun
nen maken, maar daar wil geen
hond naar kijken. Ik heb er voor
gekozen om een website te ontwik-
Bruggen. De afgelopen vier jaar
heeft hij hard gewerkt aan de ont
wikkeling van zijn bedrijf. Prospek
tor. 'We maken verhalen, in woord
en in beeld. Veel gebeurt in opdracht
van bedrijven en overheden. Daar
naast hebben we een paar eigen
projecten. De Russenoorlog is onze
vierde documentaire. De andere
gingen over de Hongaarse opstand
in 1956, Kosovo en de doopsge
zinde kerk in Amsterdam. Daar-
praten. Ik hoop dat hun verhalen
gaan leven in de hoofden van de
mensen die de film zien.'
Indrukwekkend was volgens Van
Bruggen het verhaal van Annie van
Swinderen, die al sinds lang niet
meer op Texel woont. 'Zij heeft tij
dens de Russenoorlog twee broers
en haar vader verloren. Eén broer
kwam ziek terug van de Arbeitsein-
satz in Duitsland en overleed later
thuis. Vervolgens werd hun huis
getroffen door een granaat, waarbij
haar andere broer en haar vader
om het leven kwamen. Ze vertelt
daar bijzonder emotioneel over.'
Van Bruggen reisdé ook naar Geor
gië, waar hij de laatste twee nog in
leven zijnde opstandelingen sprak:
Grisha Baindurashvili en Evgeny
Artemidze. Twee zeer verschillende
persoonlijkheden, ontdekte hij.
'Artemidze zit heel erg in zijn eigen
verhaal. Hij is altijd een beetje
omstreden geweest en wordt niet
helemaal vertrouwd. Niet door
Texelaars, maar ook niet door zijn
eigen mensen. Volgens mij wringt
hij zich altijd in bochten om dingen
met te hoeven vertellen. Grisha is
heel anders. Hij vertelde vrijuit, als
of hij deel uit maakt van een jon
gensboek. Grisha was één van de
verdedigers van de vuurtoren, in
het laatste deel van de strijd, en
één van de acht die het overleef
den. Ik denk dat hij zulke gruwelijke Een beeld uit de film: oud-verzetsstrijder Huug Snoek kijkt tijdens de dodenherdenking op 4 n
dingen heeft meegemaakt, dat hij
er een mooi en romantisch verhaal
van heeft gemaakt om verder te
naast publiceer ik met enige regel
maat in Vrij Nederland, De Groene
Amsterdammer en NRC Handels
blad, over onderwerpen die ik zelf
aandraag. Inmiddels zijn we bezig
met een documentaire over Sotsji,
waar in 2014 de Olympische Win
terspelen worden gehouden. Een
vreemde stad voor zo'n evene
ment, want er heerst een subtro
pisch klimaat en er groeien palmen.
Maar ook in politiek opzicht is het
er bijzonder en er wordt heel veel
gebouwd. Bedoeling is alle ontwik
kelingen de komende jaren op de
voet te volgen.'
De première van De Russenoorlog
is zaterdag 21 november in bios
coop Tuschinski en begint om
14.30 uur met een inleiding van
professor Maarten van Rossem.
Daarna volgen voorstellingen op
maandag 23 november (11.30 uur)
en vrijdag 27 november (11.15 uur).
In december wordt de film waar
schijnlijk op Texel vertoond. Ook
een vertoning in Tbilisi is in de plan
ning. Bovendien hoopt Van Brug
gen tijdens de IDFA (Nederlandse)
omroepen te interesseren voor een
uitzending. Meer bijzonderheden
zijn te vinden op www.derussen-
oorlog.nl.
Joop Rommets
ii peinzend uit het n
Spannende tijden voor Ineke van
Beek en Mieke Druif van atelier 't
Bonte Biesje. Ze maken de kos
tuums die Antonie Kamerling
draagt tijdens de theatershow
Alexander, de prins die niet wilde
op De Krim. De tijd zit het twee
tal op de hielen, want voor de try
out op zondag 6 december moe
ten de kostuums klaar zijn.
'Repareert u kleding, maakt u kle
ding, ook in het zwart en maakt u
zelf ontwerpen?' Vragen die Robert
Matser stelde toen hij dit voorjaar
al de zaak van Ineke van Beek aan
het Achterom binnenliep. Toen wis
ten ze nog niet dat hij de producent
van 'Alexander' was, de show die
vanaf 14 december op De Krim in
première gaat. Alle vragen konden
bevestigend worden beantwoord,
en als hij wilde, kon hij er ook de
fournituren kopen, logo's en letters
laten borduren en zelfs les knjgen
in patroontekenen en naaien.
Zo kwam het dat de twee Texelse
kostuummakers geruime tijd later
naar Amsterdam afreisden om de
maat op te nemen van hoofdrol
speler Antonie Kamerling. Ineke
van Beek: 'We hebben opdracht
om vier kostuums voor hem te
maken. De trip naar de hoofdstad
was een bijzondere ervaring. Wij
waren aan het meten en ondertus
sen zwermde er van alles om Anto
nie heen. Een visagiste. een foto
graaf en noem maar op. Daar was
ook Robert Matser met zijn twee
personal assistents.'
Het moesten met zomaar kostuums
worden, maar onder meer een
galapak waarmee de 'prins' op een
Ineke van Beek (links) en Mieke Druif nemen de maat voor de kostuums die
Antonie Kamerling draagt tijdens de voorstelling Alexander, de pnns die niet
wilde. {Foto Mark Kiewts)
receptie zou kunnen verschijnen.
Daarnaast een herfstkostuum, een
kamerjas en burgerkleding, pakken
die hij tijdens de verschillende scè
nes draagt. Ze maken en ontwer
pen alles zelf, inclusief accessoi
res, zoals gilet, overhemd,
vlinderstrik, das en cummerband.
Alles moet wel in de stijl van de
negentiende eeuw, het tijdperk
waarin het stuk speelt. 'Hoe het er
toen uitzag, hebben we zelf uitge
dokterd. We hebben gekeken op
internet en zijn de bibliotheek inge
doken om historische foto's van de
Oranjes te bestuderen.'
'We zijn trots op de opdracht en
het is leuk om te doen. Maar in het
begin verbaasde het ons dat Robert
voor ons had gekozen en niet voor
een atelier in Amsterdam. Maar hij
is verknocht geraakt aan Texel en
wil dat het zoveel mogelijk een
Texelse aangelegenheid wordt. De
stress nemen we op de koop toe
en we hebben wat moeten wennen
aan de communicatie. Dat werkt
daar toch anders dan hier. Maar we
leren snel.'
Alexander, de prins die niet wilde,
gaat op 14 december in première
en draait een maand op Texel. De
producent biedt zijn excuses aan
dat, ondanks de aankondiging, de
toegangskaarten nog niet bij de
verkooppunten lagen. Inmiddels
zijn ze wel verkrijgbaar.
Geen badminton
Omdat de sporthal die avonden
voor anderen is gereserveerd, gaan
de clubwedstrijden van de bad
mintonclub maandag 23 november
en 14 december niet door.
Het leek een tijdje rustig tussen
Texel en de Friese eilanden, maar
het is opnieuw hommeles. Deze
keer over de personele kosten die
gemoeid zijn met de lichte vorm van
samenwerking die Texel met de
Friese eilanden wil aangaan, Dat
zou op het eerste gezicht geen
onoverkomelijk probleem hoeven
zijn, maar in het complexe vraag
stuk van de eilandelijke samenwer
king kan elk conflict een lont in het
kruitvat zijn.
Dat lijkt nu het geval. De Fnese
eilanden staan op het punt hun
onderlinge intensieve samenwer
king (onder de naam VAST) defini
tief te bevestigen, zodat die vanaf 1
januari 2010 formeel van start kan
gaan. Texel zou een bijrol in dat
verhaal krijgen, maar lijkt nu ineens
buitenspel te staan. De Friese eilan
den willen er met meer over spre
ken. Wie de intensievere samen
werking de afgelopen jaren heeft
gevolgd, heeft vaker hoog spel
voorbij zien komen. Het is dus goed
mogelijk dat de Friese eilanden
Texel onder druk zetten om toch
meer te betalen voor de lichte vorm
van samenwerking. Zegt Texel 'ja',
dan moet met raar worden opgeke
ken als er opeens geen vuiltje meer
aan de lucht is
Maar het is niet uitgesloten dat de
Friese eilanden Texel echt als een
vijfde wiel aan de wagen beschou
wen en er echt geen zin in hebben
dat de buurman zo nu en dan eens
meedoet. Het komen tot intensie
vere samenwerking en het afhaken
van Texel in dat proces heeft de
afgelopen jaren veel wrevel opgele
verd (aan beide zijden) en die senti
menten moeten niet worden onder
schat
De kaarten zijn ook anders geschud.
De Friese eilanden weten, mede
door de steun die ze dit jaar van
Friesland en het ministerie van Bin
nenlandse Zaken hebben gehad,
dat zij het zonder Texel kunnen red
den. Die steun garandeert dat ze
bestuurlijk zelfstandig mogen blij
ven. Een paar jaar geleden heerste
de gedachte dat zonder Texel
samenwerking niet van de grond
zou komen al werd toen ook reeds
hoog spel gespeeld, met als gevolg
dat bij de Texelse politiek de animo
snel afnam. De behoefte aan Texel
was deels financieel van aard.
omdat het grootste eiland ook het
meeste zou betalen.
De vraag is nu wat Texel doet. Er
kan van de gemeenteraad, die vol
gende week een extra vergadering
heeft belegd, niet worden verwacht
dat zij zomaar op de eisen van de
Fnese eilanden ingaan. De partijen
hebben vaak genoeg over de
samenwerking gesproken en (finan
cieel) hun grenzen gesteld. Het is
ook met de eerste keer dat er ruzie
over geld is.
Het zou verstandig zijn als de raad,
Groen zwart
in navolging van de Friese eilanden,
ook erkent dat een lichte vorm van
samenwerking geen haalbare kaart
is. Beter een pas op de plaats
maken, dan moeizaam van het ene
naar het andere conflict voort te
blijven slepen.
De meerderheid van gemeenteraad
heeft gekozen voor intensievere
samenwerking met de Kop van
Noord-Holland en beter is het dan
daar alle tijd, aandacht en energie in
te steken. Zeker met de gemeente
lijke herindelingen aan de overkant
en de brede afweging van taken en
ambities in het vooruitzicht.
Uit de contacten met de Friese
eilanden kan de wijze les worden
getrokken hoe om te gaan met de
kosten die uit samenwerking en
uitbesteding voortkomen. Die vraag
zal Texel de komende jaren vaker
op haar bord knjgen.
Kottervissers met heftruckdiploma
Alle ruim 80 kottervissers doen
examen voor heftruckchauffeur
Dat gebeurt op initiatief van de CIV,
zodat de vissers ook zelf een hef
truck kunnen besturen als er geen
medewerkers van de visserijcoö
peratie aanwezig zijn. Het wil nog
wel eens voorkomen dat de vissers
misgrijpen als ze een heftruck
nodig hebben. De lessen worden
tien zaterdagen lang gegeven door
Sietze Nikolaas uit Vianen. Hij geeft
's morgens theorie en praktijk en 's
middags worden de examens afge
nomen. De heftruckcursisten van
afgelopen zaterdag: Marcel Bakker,
Aard Jan van der Brink, Jaap Knj-
nen, Jacob Krijnen, Marcel Zegers,
Rein Zandee en Jeroen Vlaming. Zij
kregen les van Sietze Nikolaas
(tweede van links).
{Foto Bert Koning)
