Na een paar maanden al in trek bij kluten en visdieven
TEXELSE 11 COURANT
Goed zichtbaar vanaf
de openbare weg
Natuurgebied Utopia
uniek in West-Europa
VRIJDAG 6 MEI 2011
Utopia
Maar liefst 84.000 kubieke meter
grond werd er de afgelopen
maanden afgegraven. Daarbij
veranderde 28 hectare grasland
in rap tempo in een enorme bin-
nendijkse kwelder, met een wir
war van kreekjes en eilandjes.
Alle inspanningen lijken te wor
den beloond, want amper vier
maanden nadat de laatste
machine er aan het werk was, is
Utopia al een gebied dat druk
bevolkt wordt door broedende
en foeragerende vogels. Zondag
wordt het officieel in gebruik
genomen met een vogelkijkdag,
informatiemarkt, excursies en
diverse andere activiteiten voor
jong en oud.
De eerste plannen met het gebied
dateren al van 1995, toen Natuur
monumenten de eerste helft van
het gebied aankocht. Dat was tot
dan eigendom van de familie Vla
ming van boerderij Utopia, die er
bloembollen verbouwde en vee
liet grazen. Het ging om een
gerichte aankoop. 'Natuurmonu
menten had al meer bezittingen
langs de waddendijk, zoals het
Wagejot, De Bol en de Zandkes.
Streven was toen al om een strook
binnendijkse gebieden te creëren
die ideaal zijn voor planten en
vogels', vertelt Eckard Boot, bos
wachter bij Natuurmonumenten.
De ontwikkelingen zijn nog niet
ten einde. 'Bedoeling is om de
komende jaren iets soortgelijks te
doen met Buitenheim, dat even
eens in ons bezit is. Daarmee
creëren we een soort parelsnoer
van binnendijkse brakke kwelder-
gebieden, beginnend bij Otter-
saat, Zandkes, Minkewaal, Wage
jot, De Bol, Utopia en eindigend
bij de Schorren. Bij hoogwater
bieden deze gebieden een aan
trekkelijke uitwijkmogelijkheid
voor wadvogels. Door de stijgen
de zeespiegel zijn deze vlucht-
plekken hard nodig. Ten slotte
vormen deze gebieden ook een
prachtige route voor natuur- en
vogelliefhebbers.'
Nadat er in de loop der jaren nog
eens veertien hectare bij Utopia
werd verworven, zag Natuurmo
numenten de kans schoon er een
groot natuurgebied aan te leggen,
aanvankelijk in samenhang met
een project bij De Bol. Het leek
echter bij plannen te blijven, want
financieel zaten er te veel haken
en ogen aan. Tot twee jaar gele
den, toen bekend werd dat een
bedrag van €700.000,- beschik
baar kwam uit het Waddenfonds.
Dat was negentig procent van het
benodigde bedrag, de provincie
nam de resterende tien procent
voor haar rekening. 'Daarna ging
het razend snel. Het bestek en de
aanbesteding waren zo rond. In
oktober 2010 ging de eerste schop
de grond in en in maart werden de
laatste randen ingezaaid. De
machines waren er eigenlijk al in
januari klaar.'
Het werk werd uitgevoerd door
aannemingsbedrijf Jo Vermaire
Zn. BV, de begeleiding was in han
den van ingenieursbureau Oranje
woud. Boot looft de samenwer
king. 'We hebben de plannen
samen gemaakt. Wij met onze
kennis van het gebied, Oranje
woud met alle technische kennis
en tekenvaardigheid. Daarbij heb
ben we geleerd van de gebieden
die we al langer hebben. Wat dat
betreft is Utopia een combinatie
van het Wagejot, de Zandkes,
Ottersaat en de Petten. We heb
ben bijvoorbeeld zo veel mogelijk
variatie aangebracht in de diepte
van de watertjes. Sommige stuk
ken zijn veertig centimeter diep.
Die zijn vooral voor duikeendjes,
lepelaars, zilverreigers, zeg maar
de vogels met lange poten. Daar
naast hebben we stukken van tien
tot twintig centimeter voor allerlei
steltlopers, maar ook voor broe
dende kluten en de kleine pulle
tjes.'
Ook de hoogte van de eilandjes
varieert, van tien tot twintig centi
meter boven de waterlijn, met de
bedoeling ze aantrekkelijk te
maken voor een groot aantal soor
ten plantjes. Sommige zijn bedekt
met een dikke laag schelpen, spe
ciaal voor kustbroedvogels als
stern, bontbekplevier en kluut, die
hun nest graag op deze schelpen
strandjes maken. 'Op het oog is
het nu allemaal nog een beetje
hetzelfde, maar de vegetatie heeft
wat tijd nodig. Zeeaster zaait
gemakkelijk uit. Ik verwacht dat
die er volgend jaar al groeit. We
krijgen waarschijnlijk ook begroei
ing van de Schorren. Vogels die
daar naar voedsel zoeken en de
dijk overwippen, nemen de zaden
mee naar Utopia. Omdat Utopia
ook zout is, zullen de zoute soor
ten het goed doen', verwacht
Boot.
Het nieuwe natuurgebied moet
De grote stem komt op Texel tot nog toe
vestigt.
zowel een broedplaats worden als
een plek om te foerageren. Verder
wordt het ongetwijfeld een vlucht-
plaats voor vogels die zich door
hoog water of slecht weer van de
aangrenzende Schorren laten ver
jagen. Zelfs leken kunnen consta
teren dat het gebied nu al een
succes is. Her en der zitten vogels
te broeden en ook goed zichtbaar
vanaf het fietspad onderaan de
dijk is een lepelaar, die zijn snavel
met lange, roerende bewegingen
door het water haalt, op zoek naar
de garnalen en stekelbaarsjes die
er zich inmiddels hebben geves
tigd. 'Al een paar weken zien we
nu kluten, visdieven en bontbek-
plevieren. Grappig is dat er zelfs
kieviten op de schelpen broeden.
Dat doen ze normaal niet, maar
kieviten broeden hier al vanaf
1995. Ze zijn kennelijk nogal honk
vast, want ze trekken zich niets
aan van de andere omstandighe
den en komen gewoon terug.'
Boot hoopt dat ook de grote stern
zich thuis gaat voelen in Utopia.
Deze vogel kwam tot 1975 veel
voor op de Schorren, maar ver
dween daarna, waarschijnlijk als
gevolg van de funeste werking
van landbouwgif, dat in de jaren
zestig nog kwistig werd gebruikt.
Sinds een paar jaar is de grote
stern terug, maar alleen in de Pet
ten, waar vorig jaar 2400 broedpa-
ren werden geteld. Het kleine
gebiedje ten zuiden van Den
Hoorn was wat betreft de grote
stern het grootste binnendijkse
broedgebied van Nederland. Ze
broeden vooral op schelpen. Met
drie schepen is maar liefst 2100
kuub aangevoerd en in Utopia
verwerkt. 'Dus aan de voorwaarde
is voldaan.'
Om de eilandjes aantrekkelijk te
houden voor op schelpen broe
dende vogels, moeten ze schoon
blijven. 'Doordat vogels er op poe
pen, gaat er al snel van alles
groeien. Dat geeft extra werk,
want die planten moeten er weer
vanaf. Met wortel en al, want
anders keren ze al snel weer terug.
Dat willen we 's winters gaan doen
met vrijwilligers. Omdat de schel
pen ook wegzakken, zullen we
ongeveer eens in de zes jaar nieu
we moeten aanvoeren.'
Utopia vormt een biotoop die
steeds zeldzamer wordt in West-
Europa, vindt ook Mare Plomp van
het Vogelinformatie Centrum in De
Cocksdorp, die samen met
Natuurmonumenten de feestelijke
vogelkijkdag rond de opening
organiseert. 'Utopia moet een
plaats bieden aan vogels die
eigenlijk het liefst op het strand
broeden. Maar daar is het zo druk
geworden, dat ze zich er niet meer
thuis voelen. Dat geldt zelfs voor
'Opening' Utopia
Hoewel het een beetje een vreem
de benaming is voor een gebied
dat niet door mensen mag worden
betreden, wordt Utopia zondag 8
mei officieel 'geopend' door burge
meester Francine Giskes. Dat
gebeurt op feestelijke wijze, met
een vogelkijkdag, elk uur een
excursie, uitkijkposten waar des
kundigen uitleg geven over wat er
in het nieuwe natuurgebied te zien
is en een markt met zo'n twintig
standhouders, waaronder Natuur
monumenten en het Vogel Infor
matie Centrum zelf, Vogelbescher
ming Nederland, het SOVON, de
Dutch Birding Association en diver
se producenten van verrekijkers,
die speciaal voor deze dag specta
culaire aanbiedingen in petto heb
ben.
Een speciale activiteit is Big Day.
Dit zijn wedstrijden voor volwas
senen (start 12.30, finish 15.30 uur)
én kinderen (11.30 tot 12.30 en
14.30 tot 15.30 uur), die moeten
proberen zoveel mogelijk vogel
soorten te herkennen. Kinderen
mogen daarbij de speciaal ontwik-
de Hors. Het lijkt niet veel, maar
als daar drie keer per dag iemand
met zijn hondje langs een nest
loopt, geeft die vogel er op zeker
moment ook de brui aan.'
Niet alleen de vogels zelf, maar
ook hun 'volgers' komen met Uto
pia aan hun trekken. Ze mogen
het gebied niet in, maar kunnen
vanaf het fietspad onder de dijk
het vogelleven uitstekend bekij
ken. 'Het licht is er de hele dag
goed. Al vanaf 's ochtends vroeg,
wanneer de zon achter je rug op
komt. Zet een picknickstoel in de
berm en er trekt de hele dag een
natuurfilm aan je voorbij', aldus
een enthousiaste Plomp.
Wie graag deskundige uitleg krijgt,
kan zich aansluiten bij één van de
excursies die Natuurmonumenten
de komende maanden geregeld
verzorgt en die worden gecombi
neerd met tochten over de Schor
ren.
Joop Rommets
kelde zoekkaart gebruiken waarop
de vogelsoorten staan die in Uto
pia voorkomen. Ook worden zij
begeleid door ervaren vogelken
ners. De winnaars verdienen een
verrekijker van een bekend merk.
Ook wie er in slaagt de meest zeld
zame soort te spotten, krijgt een
verrekijker, ledereen kan meedoen,
opgave vooraf is niet nodig.
In het Prins Hendrikhotel worden
workshops gegeven in het fotogra
feren van vogels en tevens draait
er een film over de totstandkoming
van Utopia. Voor kinderen zijn er
diverse knutselactiviteiten. Ook
kunnen ze zich laten schminken,
bijvoorbeeld als uil of kluut.
Tevens is een boek over Utopia
verkrijgbaar, gemaakt door Natuur
monumenten zelf, met foto's van
Eckard Boot en Eric Menkveld. Bij
het boek hoort een film van Mare
Plomp van het Vogel Informatie
Centrum, die niet alleen de ontwik
keling van het gebied in beeld
brengt, maar ook 24 vogelsoorten
die Natuurmonumenten in de toe
komst op Utopia hoopt te kunnen
begroeten.
De speciale vogelkijkdag rond Uto
pia duurt van 10.00 tot 17.00 uur.
Visdiefjes hebben Utopia al gevonden.
Menkveld)
Eckard Boot (links) en Mare Plomp kunnen constateren dat er nu al veel vogels in
het nieuwe natuurgebied voorkomen. (Foto Joop Rommets)
