Groeiende aandacht tuunwallen, kolken en boerenhekken
De Lieuw bloeit dankzij
succesvolle subsidieregels
TEXELSE 8 COURANT
'Het regent: geweldig voor de tuunwallen'
DINSDAG 16 AUGUSTUS 2011
Tuunwallen zetten en herstellen
doe je niet in de zomer, weet
elke Texelse boer. De kans is
groot dat ze dan verdrogen en
inzakken. Maar de onderhouds
regeling is zo succesvol, dat
aannemer Henk Witte toch ook
deze weken hard aan het werk
is. 'Inmiddels hebben we 110
kilometer tuinwal in beheer. Stre
ven is om daar 150 kilometer van
te maken. Dan hebben we zo'n
beetje alle tuunwallen op het
eiland te pakken', vertelt Marcel
Drenth van De Lieuw.
Het succes van de tuunwallen is
vooral het succes van de Vereni
ging voor Agrarisch Natuur- en
Landschapsbeheer. In 2006 nam
De Lieuw de onderhoudsregeling
voor tuunwallen en kolken over van
de gemeente en sindsdien is de
belangstelling voor deze typisch
Texelse landschapselementen,
zoals ze in modern jargon heten,
onmiskenbaar gegroeid. Ook de
aandacht voor kolken en houten
hekken is toegenomen. Wie een
rondje over het oude land maakt,
kan dat zelf aanschouwen. 'Juist
doordat het zo goed zichtbaar is,
krijgen we steeds meer toeloop.
Vooral particulieren willen met de
regeling meeliften. De meeste boe
ren deden al mee', aldus Drenth.
Enkele cijfers: sinds 2006 worden
veertig procent meer tuunwallen
onderhouden en zestig procent
meer kolken. Dat gebeurt vooral
met subsidie uit de ROL/RAL
(Regeling Onderhoud Landschaps
elementen en Regeling Aanwijzing
Landschapselementen), rijksgeld
dat via de provincie, de gemeente
en De Lieuw uiteindelijk bij de
beheerder terecht komt. Daarnaast
is er geld uit het Waddenfonds
beschikbaar om dertig kilometer
tuunwal te herstellen en is er nog
wat subsidiegeld van de provincie
voor nieuwe tuunwallen, zoals bij
de onlangs herbouwde Eagles
Ranch aan de Burgerdijk.
Naast het geld liggen ook infor
mele contacten aan dit succes ten
grondslag, denkt Drenth. 'Door het
weidevogelbeheer en andere rege
lingen komen we al jaren bij de
maanden gaat De Lieuw met de
eigenaren en beheerders van de
tuunwallen om tafel, met de bedoe
ling contracten voor opnieuw zes
jaar af te sluiten. Financieel is dat
mogelijk, omdat deze vorm van
landschapsbeheer buiten de bezui
nigingsplannen van het kabinet is
gebleven. 'De ROL/RAL is onlangs
zelfs nog met tien jaar verlengd.'
Meer dan in het verleden zal de
komende jaren worden toegezien
op het naleven van de contracten.
'De gemeente controleerde hele
maal niet, omdat al het geld in het
onderhoud ging zitten. Daarom
konden wij het niet maken ineens
heel streng gaan doen. Maar bij
nieuwe contracten willen we toch
wat kritischer zijn. Braamstruiken
en ander struikgewas dat tegen
een tuunwal opgroeit, moeten er
bijvoorbeeld af. En rattengaten
moeten worden dichtgestopt. Er is
een norm dat een tuunwal één
meter hoog en één meter breed is,
maar daar gaan we soepel mee
om. Al was het alleen maar omdat
de tuunwallen in het Hogebergge-
bied van oorsprong al wat lager
zijn.'
De controles zullen één keer per
jaar plaatsvinden. Boeren en parti
culieren die zich niet aan het con
tract houden, hoeven niet bang te
zijn voor straf. 'We hebben geen
mogelijkheid om sancties op te
leggen en we kunnen ook geen
aannemer sturen om de tuunwal
voor rekening van de eigenaar te
laten opknappen. We kunnen
natuurlijk wél besluiten de vergoe-
Cees Bakker (rechts) plaatst een door hem gemaakt houten hek bij Piet Zijm aan de Rommelpot nabij Den Hoom. Bakker timmert de hekken in zijn werkplaats in
Eierland in elkaar. Ze zijn gemaakt van duurzaam Scandinavisch naaldhout (met het FSC-keurmerk) en hij verft ze met Scandinavische natuurverf. De hekken moeten
volgens de maker wel 25 jaar mee kunnen. De krammen waarmee Bakker het hek vastzet in de dampaal, zijn gemaakt in de smederij in Cultuurhistorisch Museum
Texel. (FotoGerardTimmennanl
Als je daarna gaat baggeren, gooi
je al het bodemleven op de kant.
Het mag ook niet te vroeg, want
dan verstoor je de voortplanting.
Het einde van de zomer is de beste
periode. Dan is het land ook niet te
nat om er met een kraan overheen
te rijden. Vroeger werden kolken
geld binnen had.' In veruit de
meeste gevallen waren de aanvra
gers agrariërs die hun oude houten
hekken wilden vervangen. 'Ik heb
wel eens getwijfeld, want je kunt je
afvragen of dat nou de bedoeling
was. Aan de andere kant: mis
schien waren ze zonder deze rege-
ding niet uit te keren. Maar in de
praktijk gaat het vrij goed.'
Discussie is er nog wel eens over
de afrastering die in combinatie
met tuunwallen wordt gebruikt. 'Wij
adviseren altijd ursusgaas. Dan
kunnen de schapen wel het gras
van de tuunwal vreten, maar er niet
op komen. Wij hebben het liefst
schoongemaakt met een sloothaak
of een baggerbeugel, maar dat is
zwaar werk en doet bijna niemand
meer.'
Drenth vermoedt dat bijna alle kol
ken op het eiland binnen de rege
ling vallen. 'Schapenhouders heb
ben er natuurlijk ook baat bij, om
hun beesten van drinkwater te kun-
ling vervangen door metalen hek
ken.'
Ondanks alle belangstelling betwij
felt Drenth of De Lieuw nogmaals
aan de regeling meedoet. 'Bij elke
aanvraag moesten foto's worden
ingeleverd van de situatie ter plek
ke. En na afloop moet worden
gecontroleerd of alles is uitgevoerd
zoals bedoeld. Er gaan daardoor
heel veel uren in zitten, voor een
relatief klein bedrag.' Hij vindt het
jammer dat Landschap Noord-Hol
land de uitvoering niet aan De
Lieuw heeft overgelaten. 'Houd het
simpel, zeggen we altijd. De
gemeente begrijpt dat veel beter.
Die laat ons nu de controle van de
schapenboeten uitvoeren en dat
scheelt een hoop bureaucratie. Ik
zeg altijd: de gemeente belt eerst
voor een afspraak en komt dan
door de voordeur. Wij komen direct
door de achterdeur.'
Toch is er ook wel eens kritiek op
De Lieuw. Zoals over de informa
tiepanelen die de vereniging
plaatst, bijvoorbeeld bij de Ouwe
Hoorn, waar een paar jaar geleden
nieuwe tuunwallen zijn geplaatst
en een stuk (binnen)dijk werd gere
construeerd. Criticasters vinden
het paneel slecht in het landschap
passen. 'Punt is dat zo'n bord bij
de toekenning van projectgeld
vaak verplicht wordt gesteld door
de subsidiegevers. We proberen
wel ze niet te opzichtig te maken,
maar dat is niet altijd even eenvou
dig.'
Commentaar krijgt Drenth soms
ook op plannen voor ommetjes,
rondwandelingen, zoals het inmid
dels gerealiseerde boerenommetje
bij Oosterend. 'We zijn nu bezig
met ommetjes bij De Waal, bij Oos
terend en - als onderdeel van het
Loodsproject - bij Den Hoorn. Bij
Oosterend moeten wandelaars een
brede tocht over en daar willen we
een loopbrug voor aanleggen. Die
kost ongeveer €10.000,- en dat
vinden veel boeren een belachelijk
hoog bedrag. Maar het is wel zo
dat er nu veel vraag is naar zulke
ommetjes. En met zo'n brug kun je
straks wel van oost naar west, en
andersom, wandelend door het
boerenland.'
Overigens wil Drenth best toege
ven dat hij zelf ook niet altijd tevre
den is met het resultaat. 'Er zijn
plaatsen waar zo veel tuunwallen
zijn gezet, dat je je kunt afvragen of
het nog mooi is. Daar zijn we niet
blij mee. Maar al doende leert men.
We gaan er nu in ieder geval kri
tisch mee om.'
Joop Rommets
'k op Zuid-Haffel.
boeren over de vloer. Dat maakt
het een stuk gemakkelijker.' Inmid
dels telt De Lieuw 250 leden, waar
van ongeveer tweederde een agra
risch bedrijf heeft. Vijftig leden
hebben zich in de afgelopen vijf
jaar aangesloten. Daarnaast geniet
de vereniging steun van zo'n vijftig
donateurs.
Tevreden is Drenth wel, verzadigd
nog niet. Bedoeling is dat De Lieuw
op korte termijn 150 kilometer
tuunwal in beheer heeft. 'Dan heb
ben we zo'n beetje alle tuunwallen
op het eiland te pakken. Tenmin
ste, daar gaan we vanuit. Heel
graag zouden we nog eens een tel
ling houden, ook om te inventarise
ren welke het meest waardevol
zijn. In principe willen we zoveel
mogelijk in stand houden, maar ik
ken ook tuunwallen die nauwelijks
zichtbaar zijn. Zoals aan de Rozen-
dijk in de Dennen, waar ze tussen
de bomen staan. Je kunt je afvra
gen of je daar ook geld in moet
stoppen om ze te onderhouden.
Ook daarom zou zo'n telling goed
zijn. Maar die kost geld en dat heb
ben wij niet.'
De bestaande onderhoudscontrac
ten lopen dit jaar af. Komende
dat het gaas niet te veel zichtbaar
is, maar veel boeren zetten het lie
ver niet schuin tegen de tuunwal,
omdat de beesten het anders als
trap gebruiken. Bij paarden wordt
er meestal een stroomdraad op
gezet. Begrijpelijk, maar mooi is
het niet.'
Ook het onderhoud van de meeste
kolken (in het officiële taalgebruik
poelen) wordt gesubsidieerd met
ROL/RAL. 'Ongeveer 230, waarvan
de meeste bij schapenhouders in
het Hogeberggebied en bij Ooste
rend liggen. Vóór de ruilverkaveling
hadden we er op Texel wel dui
zend. De percelen waren veel klei
ner en bijna elk perceel had een
eigen kolk', weet Drenth. De afge
lopen jaren komt er af en toe weer
een kolk bij. 'Meestal op plaatsen
waar er vroeger één was en waar
het land altijd nat is. De stap is dan
niet groot om er maar weer één te
graven.'
Het onderhoud van kolken is min
der arbeidsintensief dan dat van
tuunwallen. 'Het is vooral een
kwestie van op diepte houden. En
van het tijdstip waarop je dat doet.
Kikkers en padden graven zich in
het najaar in voor hun winterslaap.
Tussen de 800 en 1000 meter
tuunwal verrijzen rond de nieuwe
Eagles Ranch van Henk Zoetelief
en Daniëlle Kaczor aan de Bur
gerdijk. Kraanmachinist Henk
'de Baron' Witte is er al vijf weken
mee bezig en denkt er nóg wel
een week voor nodig te hebben.
'Maar dat geeft niks. Het is werk
en ik heb er plezier in. Ik vind het
mooi iets te maken dat er over
twintig, dertig of zelfs veertig
jaar nog steeds staat.'
Het zetten en herstellen van tuun
wallen is inmiddels de belangrijk
ste van al zijn werkzaamheden.
Opvallend, omdat aannemersbe
drijf Tatenhove zich op dezelfde
markt begeeft en ook geregeld
werk doet voor opdrachtgever De
Lieuw. 'Het afgelopen jaar ben ik er
zeker tien maanden mee bezig
geweest', vertelt Witte. 'Vooral hier
nen voorzien. We controleren één
keer per jaar, maar dat is nauwe
lijks nodig. Een enkele keer moe
ten we er iets van zeggen, maar
dat is meestal omdat een boer er
nog niet aan toe is gekomen. Er
zijn niet veel slechte kolken te vin
den.'
Het nieuwste project van De Lieuw
is het plaatsen van houten hekken,
boerenlandhekken in jargon. Het
betreft een initiatief van de stich
ting Landschap Noord-Holland, die
het aantal metalen hekken wil
terugdringen en subsidie probeert
te verwerven om dit te realiseren.
Boeren die eraan meewerken, krij
gen zo'n vijftig procent van de
kosten vergoed. Gaat het alleen
om een hek, dan betalen ze onge
veer €75,-. Moeten ook het bijbe
horende hang- en sluitwerk en de
heiningpalen worden vervangen,
dan is er €225,- mee gemoeid.
Nadat de regeling al van kracht is
geweest in andere regio's, is Texel
dit jaar aan de beurt. De belang
stelling was direct groot. 'In andere
plaatsen ging het om tien of twaalf
hekken, bij ons om negentig. Het
duurde daardoor even voordat Kraanmachinist Henk'de Baron'Witte zet
Landschap Noord-Holland genoeg
is dat leuk. Het is een totaalproject.
Tuunwallen zetten op een plek
waar ze helemaal niet meer voor
kwamen, maar waar ze vroeger
altijd hebben gestaan.'
De concurrentie is gunstig voor de
opdrachtgever. 'Alles is er duurder
op geworden, maar wil je een tuun
wal, dan betaal je minder dan tien
jaar geleden. Het is voor ons als
aannemers echt een uitdaging:
zoveel mogelijk meters maken in
zo min mogelijk tijd. Dat dwingt je
scherp te blijven. Nog geregeld
bedenken we technische verbete
ringen om het werk beter te doen.'
Enkele jaren geleden kwam Witte
in het nieuws, toen hij een mal
introduceerde waarmee het zetten
van tuunwallen een stuk eenvoudi
ger, sneller en goedkoper werd. Hij
deed er een tijd goede zaken mee,
vooral op Wieringen. 'Als-ie groen
wordt, zie je het verschil niet meer
tussen een tuunwal uit een mal en
één van zoden. Maar De Lieuw wil
alleen tuunwallen van zoden. Dat is
nu eenmaal authentieker. Prima,
mij best, de betaler bepaalt.'
Als één van de weinigen Texelaars
geniet Witte volop van de gure
zomer. 'Elke keer denk ik weer: het
regent, geweldig! Dat is goed voor
de tuunwallen. Dan verdrogen ze
tenminste niet.' Toch zette Witte
ook tuunwallen in juni, nadat het
wekenlang droog was geweest.
'We legden een tuinslang met gaat
jes erin over de tuunwal om 'm nat
te houden. Een beetje druppelen
was voldoende.' De aannemer zegt
overigens te twijfelen aan de wijs
heid dat tuunwallen niet in de
zomer mogen worden gezet.
'Natuurlijk zetten de boeren ze
vroeger in de winter. Dan hadden
ze er het meeste tijd voor.'
Eagles Ranch tussen de 800 en 1000
