Toespraak zoon NSB-burgemeester maakt indruk
TEXELSE IQ COURANT
'Kind niet aansprakelijk stellen
voor de daden van zijn ouders'
Y
Ewout Rijk,
Frans lodewijk Alexander
levensgevaar liep, was ze in staat
de juiste beslissing te nemen.'
De Vries kende het verhaal tot voor
kort zelf niet. Zijn moeder sprak er
niet over, zijn vader had hij nauwe
lijks gekend. Omdat zijn ouders als
prominente NSB'ers de gevange
nis in moesten, werd hij na de
bevrijding ondergebracht bij een
pleeggezin. Zijn moeder kwam
Als vanouds was ook de Scouting actief bij de herdenking.
Moedermelk
Na vanavond weet ik opnieuw dat
je op heel veel manieren 'fout' kunt
zijn. Eén van die manieren is dat je
aan de loop gaat met iemands ver
haal. Zeker als je weet dat dit ver
haal gaat over een vrouw, een
Joodse vrouw, die haar eigen leven
in gevaar bracht om het kind van
een NSB-burgemeester te redden.
'Het kiend kon het niet helpen dat
z'n ouders fout waren.'
Als je de emotie van moedermelk
kent, hoe mooi het is wanneer je
het kind dat in jou gegroeid is nog
een poos kan voeden met melk uit
je eigen borsten. Dat die vol melk
schieten bij de eerste kreetjes van
'ik heb honger'.
Uit mededogen heeft een moeder
haar melk ook aan een baby van
foute ouders gegund, omdat deze
moeder hem zelf niet kon voeden.
En daarmee heeft ze een mens
gered.
Een verhaal in oorlogstijd, een ver
haal zo mooi, zo teer, mag niet
bezoedeld worden door een mens
die zich misplaatst voelt omdat zijn
manier van herdenken niet werd
erkend.
Nel Rommets-Rensmaag,
Den Hoorn.
Hij had vaak en langdurig getwij
feld, ook omdat zijn vrouw en
kinderen bang waren voor de
negatieve reacties van Texelaars
en hem ontraadden te gaan.
Maar uiteindelijk was Ewout de
Vries er wél en hield hij een toe
spraak die diepe indruk maakte
op de vele bezoekers van de her
denkingsbijeenkomst die vrijdag
4 mei in kerkgebouw De Burght
in Den Burg werd gehouden.
De Vries, geboren op 16 mei 1944,
maakte excuses voor de ellende
die zijn vader, Rijk de Vries, als
NSB-burgemeester in de oorlog op
het eiland had veroorzaakt. Maar
ook vertelde hij over de pesterijen
die hij als kind na de oorlog had
moeten ondergaan, zelfs van lera
ren die hem vernederden en in de
hoek zetten omdat zijn vader 'fout'
was geweest. De Vries vroeg
de aanwezigen of ze het met hem
eens konden zijn dat een kind niet
afgerekend kan worden op de
daden van zijn ouders. 'Mijn groot
ste wens is dat we elkaar een hand
kunnen geven, zonder dat u denkt:
dat is de zoon van die NSB'er.
Maar misschien omdat u denkt:
dat is een redelijke vent. En daar
door begrip voor elkaar kunnen
hebben op basis van wat wij van
elkaar zien en horen en niet van
wege wat mijn vader of uw vader
vroeger deed.'
Diepe indruk maakte het verhaal
over de prille jeugd van De Vries,
verteld door ereburger professor
Kees de Jager, die uit de doeken
deed dat Ewout als baby was
gered door de moedermelk die hij
kreeg van Aafje Pieterse-Borgman,
nadat zijn eigen moeder hem niet
voldoende had kunnen geven. Pie-
terse, echtgenote van de chef van
de Albert Heijn in de Binnenburg
en op 27 mei bevallen van zoon
Frans, werd door dokter Boswijk
gevraagd of ze bereid was melk af
te kolven en daarmee de kleine
Ewout te redden. Een bijzonder
verzoek, nota bene gericht aan een
vrouw van Joodse afkomst, die om
onopgehelderde redenen en in
tegenstelling tot meer dan hon
derdduizend andere Joden niet
was afgevoerd naar de vernieti
gingskampen. Gevraagd waarom
Sandra Roelofs legde een krans bij de Levensboom, het monument voor de
Georgische gevallenen op de Algemene Begraafplaats.
ze hielp de kleine De Vries in leven
te houden, moet de vrouw gezegd
hebben: Deer ken dot kiend toch
niks an doen, dot sien vader een
NSB'er is?'
De Jager herhaalde de uitspraak
een paar keer, om te concluderen:
'Daarmee benadrukte ze heel dui
delijk wat wel eens vergeten wordt:
je mag nooit, ik herhaal met grote
klem, je mag nooit een kind aan
sprakelijk stellen voor wat zijn of
haar ouders gedaan hebben, al zijn
het de grootste misdadigers.' De
Jager noemde de geschiedenis
'aangrijpend en zelfs emotioneel'
en Aafje Pieterse een 'waarachtig
betrekkelijk snel vrij, maar kreeg
aanvankelijk haar kind niet terug.
'Er werd op basis van haar verle
den gezegd dat ze geen goede
moeder kon zijn.' Zijn vader kwam
vrij toen Ewout een jaar of vier was,
maar verliet al snel zijn gezin en
verhuisde naar Zweden. Ook
naderhand zouden de twee niet
veel contact hebben, zodat Ewout
over zijn jeugd nooit veel te horen
had gekregen. Vrijdag maakte hij
eindelijk kennis met Frans, diens
vrouw Lies en andere leden van de
familie Pieterse. Samen zaten ze
tijdens de herdenkingsbijeenkomst
in De Burght op de voorste rij.
kanaal eens een escort van tanks
gehad. Er zijn gekken genoeg op
de wereld. En ik wist niet wat ik op
Texel moest verwachten.'
Achteraf was hij 'heel blij' toch te
zijn gekomen. 'De toespraak vond
ik moeilijk. Toen ik op ongeveer
een derde was en om me heen
keek, zag ik dat bij veel mensen uit
het publiek de tranen in de ogen
stonden. Dat maakte het nog moei
lijker. Maar direct na afloop in de
kerk kwamen zeker tien mensen
naar me toe om te feliciteren en op
de begraafplaats gebeurde dat nog
eens', vertelt De Vries, die er na
zijn toespraak uitzag of er een last
en zuiver mens'. 'Zij was een voor
beeld voor ons: zelfs in die gruwe
lijke tijd, waarin zij zelf, als Jodin,
De Vries' komst had vooraf flink
wat commotie veroorzaakt en
geleid tot een scheuring in het 4-5
Mei Comité, dat de jaarlijkse
dodenherdenking organiseert.
Twee leden stapten op, omdat ze
vonden dat de tijd er nog niet rijp
voor was de zoon van de NSB-bur-
Eenige kennisgeving
voor Texel.
Op 16 Bloeimaand werd
tot onze groote vreugde
geboren:
Zoon van
RIJK DE VRIES.
IR. DE VRIES-
Heyting.
Texel, Den Burg,
Schildereind 131.
lijdelijk Noodziekenhuis.
Den 27stn Mei werden
wij verblijd met de ge
boorte van ons Zoontje
en Broertje
A. PIETERSE-
Borgman.
L. J. PIETERSE
JOHNY.
Fil. Albert Heijn,
Binnenburg 8,
Den Burg-Texel 1944.
van zijn schouders was gevallen.
De Vries woont al tientallen jaren in
de Verenigde Staten, waar hij in de
journalistiek werkzaam was en
sinds dertig jaar samen met zijn
vrouw een florerend bedrijf in de
toeristische sector heeft. In Florida
woont hij op een eiland met onge
veer evenveel inwoners als Texel.
Zijn leven stond volgens eigen zeg
gen vooral in het teken van 'het
beter willen doen' dan zijn vader.
Door zijn werk en als lid van Rotary
International bezocht hij 'bijna alle
uithoeken van de wereld' en zag hij
'veel ellende, armoede, honger en
onrecht'. 'Soms heb ik een klein
beetje kunnen helpen. En veel
geleerd over onze wereld en de
mensheid.'
Nog regelmatig, gemiddeld eens in
de twee jaar, is hij in Nederland. 'Ik
ben er trots op een Nederlander te
zijn. Waarom weet ik niet precies,
maar ik heb het altijd een geweldig
land gevonden.' Drie keer bezocht
hij Texel, waar hij ter wereld kwam,
maar waarmee na de bevrijding de
banden werden doorgesneden. Op
de vraag wat hij op zijn geboorte
eiland deed, antwoordt hij zonder
aarzelen: 'Rondrijden. En hopen
dat ik niet herkend zou worden,
want ik lijk erg op mijn vader.' Met
zijn toespraak bij de dodenherden
king heeft hij voor zijn eigen gevoel
de ban doorbroken. 'Ik heb het
gevoel dat ik me niet meer hoef te
schamen en gewoon kan binnenlo
pen en zeggen: hé, ik ben Ewout.'
Tekst Joop Rommets
Foto's Gerard Timmerman
Aafje Pieterse-Borgman redde met
haar melk het leven van de kleine Ewout
Geboorteadvertenties van Ewout de Vries en Frans Pieterse uit de Texelse Courant.
gemeester uit te nodigen. Diens
toespraak werd echter goed ont
vangen. In de overvolle kerk was er
alom bewondering voor zijn over
tuigende optreden.
Zelf had hij vaak en langdurig
getwijfeld of hij wel op de uitnodi
ging in moest gaan. 'Toen ik werd
benaderd, wilde ik er eerst niets
mee te maken hebben. Waarom
zou ik gaan? Als kind had ik al
genoeg ellende met die oorlog
gehad. Uiteindelijk heeft de volhar
dendheid van Harry de Graaf me
over de streep getrokken', vertelde
hij na afloop van de herdenking tij
dens een informeel samenzijn in de
Texelhoeve.
Nadat De Vries had vernomen van
de commotie die zijn komst had
veroorzaakt, sloeg de twijfel
opnieuw toe. 'Ik begreep dat er
negatieve reacties waren, zelfs in
NRC Handelsblad. Ik vond dat
moeilijk. Ik kon me niet verdedigen
en was bang dat het negatief zou
uitpakken voor de herdenking. Mijn
vrouw was het er helemaal niet
mee eens dat ik zou gaan. En dat
terwijl we het bijna altijd eens zijn.
Ik waardeer dat je dit doet, ik volg
je, zei ze, maar ik ben het er niet
mee eens. Mijn kinderen (De Vries
heeft twee zoons, red.) heb ik een
programma moeten sturen waarin
precies stond waar ik op welk
moment zou zijn.' Bij de burge
meester vroeg De Vries of de poli
tie zijn veiligheid kon garanderen.
'Ik heb rare dingen meegemaakt in
mijn leven. Ik heb bij het Suez-
